Exercitie in overbodigheid Vogels vulkaantjes Juliana in de ban van de Bhagwan? Boeken Absurde en mystieke moord bij Lustbader Geweren en gympen Hard-boiled wonderland: verrassende fantasieroman DONDERDAG 7 APRIL 1994 Nu ook 'plantenvinder' in Nederland zutphen In Groot-Brittannië, het tuinenland bij uitstek, bestond 'The Plantfinder' al jaren: een boek waarin alle adressen van alle kwekerijen en verkrijgbare planten in het Britse koninkrijk zijn opgenomen. De Nederlandse tuinliefhebber moest zo'n opzoek boek node ontberen. Maar Sara Hart heeft de klus geklaard en nu is er dan bij uitgeverij Terra de 'Plantenvinder voor de lage landen' uitgekomen. Met een alfabetische lijst van alle planten, bomen, heesters, bollen en zaden die in Nederland en Vlaande ren bij 81 kwekerijen te koop zijn. In totaal zijn 30.000 platen opgenomen met achter hun naam een code, waardoor het op zoeken gemakkelijker is. Voor 17,50 te koop. Boek over kruidentuin Arnhem arnhem» De grote kruidentuin van het Nederlands Openlucht museum in Arnhem is uniek in Europa. Daarom heeft de muse umdirectie een boek over de bijzondere collectie laten maken. Elk kruid is getekend en omschreven. Ook geeft het boek Oud hollandse recepten, met kruiden uitgelegd en beschreven. Daar naast geeft het een historisch overzicht over het ontstaan en ge bruik van inheemse kruiden in Nederland. Het boek, uitgegeven door uitgeverij Tirion in Baarn, kost 29,50. Kindergedichten gevraagd Rotterdam Poetry International en het reizend kinderliteratuur- museum Boekie Boekie in Rotterdam zoeken kinderen die wil len dichten over vliegers. De mooiste verzen komen op dit speel goed voor mens en wind. Aan dit Boekie Boekie Poem Express project doen ook kinderen uit andere landen meee. Tijdens de 25ste editie van Poetry International van 17 tot 26 juni zijn alle inzendingen te bewonderen op een tentoonstelling. Voor infor matie en aanmelding: stichting Poetry International, Kruisstraat 2,3012 CT Rotterdam. Handgeschreven verzen HaverSchmidt Rijswijk» Uitgeverij Goossens in Rijswijk komt met een bijzonde re uitgave van de handgeschreven gedichten van Francois Ha verSchmidt in een oplage van 1500 exemplaren. Het boek bevat naast potloodkladjes van verzen en invallen ook de oorspronke lijke versie van 'Snikken en Grimlachjes' met aantekeningen van de dominee-dichter. De handschriften zijn afkomstig uit de col lectie van de Bibliotheek van de Rijksuniversiteit in Leiden. De uitgave verschijnt ter gelegenheid van de 100ste sterfdag van HaverSchmidt. Tot 1 juni kost het boek 84,=. Daarna is het voor 98,= te verkrijgen bij boekhandel en warenhuis. De Scheppende Mens: 2500 jaar hoogtepunten cultuurgeschiedenis Een boek van David Vogel (1891-1944) pak je niet op zon der aan zijrl meesterwerk Hu welijksleven te denken. Zijn zo sprankelend geschreven grote stadsroman uit 1930 beleefde een tweede jeugd toen het in 1992 uit het Hebreeuws werd vertaald. Uitgeverij Meulenhoff is doorgegaan met het vertalen van Vogels andere werk. Twee novellen verschenen er tot nu toe: Met uitzicht op zee en re cent In het sanatorium. In 'het sanatorium voor min vermogenden' in het Oosten rijkse Albanodal, het decor van In het sanatorium (1926), is de lucht erotisch geladen. De no velle heeft niet een echte hoofd persoon. Eerder is het een schets van een groep jonge pa tiënten, die zwaar ziek zijn en op momenten dat het even be ter gaat troost en vertier bij el kaar zoeken. Ieder heeft zo zijn eigen bes ognes met 'zijn long'. Maar tus sen alle persoonlijke ellende door zijn er wandelingen en ge zelschapsavonden, waarbij er openlijk over en weer geflirt wordt door bewoners van de heren- qn de damesafdelingen. Alle figuren zijn van die kleine, bofrelende vulkaantjes. Een en kele maal komt het tot een 'uit barsting' in een hotelkamer, maar vaker blijft het bij een voorzichtig stoom afblazen op afstand. Het lijkt een amoureus spel van aantrekken en afstoten. Echter, op het moment dat je als lezer denkt dat dit patroon zich tot in lengte van dagen zal voortzetten, komt het toch tot een catastrofe. Irme Omiek, een zwaarlijvige, hypochondrische jongeman, merkt dat de losbol Gretty Finger belangstelling voor hem koestert. Omiek weet niet om te gaan met alle tegen strijdige gevoelens die Gretty bij hem wakker maakt. Als ze zich opeens onbehaag lijk voelt bij de stille Omiek en bijna in paniek wegvlucht, komt hij letterlijk en figuurlijk in een neerwaartse spiraal terecht. Or- niek sterft aan de liefde, niet aan 'zijn long'. Met ziekte valt te leven, lijkt David Vogel te willen zeggen, maar liefde is gevaarlij ker. Er was één moment in de ge schiedenis van het westen waarop het mogelijk was om al les te weten wat er maar te we ten viel. Dat was in 1772, toen het laatste deel van l'Enc]'clopé- die van Diderot en d'Alembert werd gepubliceerd. Sinds dat jaar telt de westerse wereld al leen nog maar specialisten. Het is onmogelijk om alles te weten, of zelfs maar om alles op te schrijven. Er is gewoon te veel informatie. Toch hebben Diderot en d'Alembert erfgenamen. Daniel Boorstin is één van hen. In zijn De Scheppende Mens. Artistieke doorbraken in de wereldgeschie denis heeft hij zich beperkt tot een geschiedenis van 2500 jaar hoogtepunten in de cultuurge schiedenis. Beperkt, inderdaad. Want a] passeert in 919 pagina's een gigantische rij architecten, schilders, musici en schrijvers de revue, even zovele drommen heeft hij links laten liggen. Eras mus, Voltaire, Flaubert en Freud zijn de eersten die me te binnen schieten. Maar iedere lezer zal dit lijstje kunnen aan vullen met zijn eigen favorieten. Goed, De Scheppende Mens is dus een mislukt boek. Maar het is niettemin een magistrale mis lukking, die de hoogste lof ver dient. Zoveel eruditie en inzicht is op dit moment nauwelijks er gens anders te vinden. Nog meer valt zijn directe en een voudige stijl te prijzen. Hij is bondig en direct, beperkt zich tot de kern van de zaak die hij onder handen heeft en wordt, opmerkelijk genoeg, nooit op pervlakkig of gewichtigdoene- rig. Vergelijk dat eens met de schrijfstijl van hedendaagse Franse cultuurhistorici, die er onveranderlijk in slagen om zo wollig te orakelen, dat zelfs de meest geconcentreerde lezer er het loodje bij legt! Toch valt er vooral op Boor- andee periode aan zijn kralensnoer. stins encyclopedisme wel wat aan te merken. Eigenlijk heeft hij van De Scheppende Mens een grote parade van beroemd heden gemaakt. Hij spuugt de kennis op die hij tijdens jaren lange studie heeft vergaard en zet alles keurig op een rijtje. Wie al iets weet van zeg Confucius, Rabelais, Bach, Wagner of Pi casso, kan Boorstins observaties over deze ongelezen laten, want feiten of nieuwe inzichten biedt hij niet. De Scheppende Mens is daar mee zeker geen boek om van kaft tot kaft te lezen. Het is meer iets voor situaties waarin ie mand denkt: 'Hoe zat het ook alweer met die-en-die'? Net als bij een echte encyclopedie, kortom. Maar dan rijst de vraag of dit boek geen exercitie in overbodigheid is. Want inlich tingen over zeg Boëthius, Suger, Verdi en Joyce zijn elders net zo goed te halen. Boorstin biedt niet iets beters, maar alleen iets méér. Een ander lastig probleem is dat Boorstin nergens zijn keuze verantwoordt. Waarom is Bal zac wel een 'artistieke door braak in de wereldgeschiedenis' en Flaubert niet? Wat is über haupt een 'artistieke doorbraak' en waar blijkt dat dan uit? Is kunst een cirkelgang waarin ou de motieven in steeds nieuwe gedaante terugkeren, of zit er een stijgende lijn in waardoor voortdurend mooiere, pregnan tere en briljantere werken ont staan? Boorstin legt het nergens uit. Bij hem is alles uniek. Hij richt zijn blik op de kunstenaar, de stijl, de filosofie die hij bij de kop heeft gepakt, schrijft zijn overzichtje en laat het daarbij. Hij vergelijkt niet, maar rijgt de ene na de andere periode aan zijn kralensnoer. Dit brengt mij tot de laatste vraag. 'Wat is kunst?' Toegege ven, de lastigste vraag van alle. Boorstin maakt zich ervan af door niet over kunst, maar over 'cultuur' te spreken. Dat is een schijnbeweging, want hij heeft het wel over het Parthenon, de St.-Denis in Parijs, De Tannhaüser en Ulysses, maar niet over het perzische kleedje op de tafel van een bruin café of de reden waarom mensen op zaterdag massaal over de markt lopen. En ook dat is cultuur. Boorstin schrijft over pirami des. Dat was voor de Egyptena- ren geen kunst, maar onderdeel van hun dodencultus. Hij schrijft over middeleeuwse ker ken en schilderijen. Dat was voor de 'Middeleeuwers' geen kunst, maar godsdienst. Hij heeft het over Rousseau, die niet in de eerste plaats literator was, maar een dissidente ver- lichtingsfilosoof Boorstin be schrijft het alsof het allemaal kunst, pardon cultuur, is en dat is voor een cultuurhistoricus een kortzichtige en daarmee onvergeeflijke tekortkoming. utrechtGympen, een spijkerbroek, cowboy laarzen en een collegejas. Het is het verlang lijstje van Jozo (12) uit Vukovar. En dan niet zo maar gympen maar Reeboks. En die spij kerbroek moet een 501 zijn. Het lijstje is te vinden in 'Ik droom over vrede', een boek met tekeningen en teksten van kinderen uit voor malig Joegoslavië. Jozo's bijdrage in deze gezamenlijke uitga ve van Unicef en Spectrum is een uitzonde ring. De meeste kinderen verhalen over de dagelijkse gruwelen: kapot geschoten huizen, geweren, tanks. Over hun nachtmerries: de doden en geesten in hun slaapkamerkast, een harig monster waarmee ze vechten. Alles ge tekend in veel vlammend oranje, bloederig rood en doods zwart zoals Marija (12), vluch telinge uit Bosanski Brod laat zien in haar 'Mijn grootste angst'. Temidden daarvan is Jozo's kinderlijk egoïsme een verademing. En meteen een trap in de onderbuik omdat het merendeel van de kinderen zich niet meer bezig houdt met dro men over onschuldige genoegens als een stel nieuwe gympen. Ze willen vrede. Nu. Hun hartekreet ligt voor 19,90 in de winkel. Daarvan gaat 5,= naar Unicef die zich daar mee blijft inzetten voor kinderen die waar dan ook ter wereld lijden onder oorlogen. ILLUSTRATIE UIT: IK DROOM OVER VREDE RECENSIE KOOS POST Ene van Lustbader, Het zwarte zwaard Uitgeverij Het Spectrum, 39,90. De auteur Eric van Lustbader componeert bij voorkeur com plexe verhalen vol mystiek, moord en erotiek. Dat deed hij al eerder. En dat doet hij weer in Het zwarte zwaard. Hij gaat uit van twee moorddadige sa menzweringen. Eén in Japan en één in Amerika. Beide jagen op wereldmacht. In de Verenigde Staten is dat een groep machti ge mannen, in Japan een mys terieus genootschap. En aan beide zijden van de Oceaan wordt met min of meer succes naar mogelijke middelen of for mules gezocht om het leven te verlengen. Moordenaars en politiemen sen met boven-menselijke ver mogen voeren een wTede en vreemde rondedans uit rondom 'Het Orakel'. Om te zien een donkere stenen kubus, in feite een bron van kracht en macht. Althans in het verhaal van Eric van Lustbader. Dat bevat der halve voldoende vreemde en exotische ingrediënten voor een verrassend moord-menu. Het laat zich gemakkelijk raden, dat de logica tussen die talloze bui tennatuurlijke zaken al heel vlot volledig zoek is. Er kan van alles gebeuren, dat spot met de wet matigheid van de gewone aard se dingen. Eric van Lustbader fantaseert er lustig op los. Nogal zwaar op de hand, dat wel. Doorspekt met allerhande quasi diepzinni ge gedachten. Maar vooruit, het is allemaal vrij vreemd, min of meer mysterieus, veelal verras send en derhalve nogal uitzon derlijk. Maar het is kunstig in el kaar gedraaid en het is best eens leuk zoiets absurds te bele- Het 'ontbrekende' boek over prinses Juliana is uit. Ook verscheen van de hand van Harry van Wijnen een portret van de prins-gemaal. ARCHIEFFOTO GÉ VAN DER WERFF heerlen gpd Aan de stapel boeken die er de laatste decennia al over prinses Juliana is verschenen, is weer een exemplaar toegevoegd. 'Juliana, Moeder, Majesteit' heet het boekwerk. Auteur is Evert Santegoeds (32) uit Thorn, verslaggever van Story en eerder van Privé. Santegoeds zegt zelf dat hij het 'ontbrekende boek' over Ju liana heeft geschreven. ,,De au teurs van de eerdere boeken waren öf bewonderaars öf te genstanders van het konings huis. Ik heb het boek geschre ven als een royalty-verslaggever, een beetje volgens de Engelse traditie."' Echt opzienbarend nieuws over Juliana bevat zijn boek niet, geeft Santegoeds toe. Het meeste is al eens geschreven. Maar. zegt hij niet zonder trots, r de die c malige koningin aan de dag legt voor de Bhagwan-beweging heeft hij nog nooit ergens wat gelezen. Een onvervalste pri meur dus van Santegoeds. De journalist deed het nieuwtje op toen hij voor een aantal repor tages een bezoek bracht aan de Bhagwan-commune in de Ame rikaanse staat Oregon. Sante goeds hoorde daar van Jan Foudraine, een vooraanstaande in oranje gestoken volgeling van de bebaarde meester, dat Julia- i elk geval alle boeken van huis heeft. „Dat weet ik. want ik heb ze haar zelf gestuurd," liet Foudraine zich tegenover de verslaggever ont vallen. „En ze zijn niet gewei gerd. Integendeel: kort nadat ze op het paleis aankwamen, kreeg ik een vriendelijk bedankbrief je." Triomfantelijk Santegoeds voegt daar op eigen titel nog aan toe dat ten tijde van zijn reportagereis in Oregon het sterke gerucht ging dat Juli ana zelfs met Bhagwan had ge correspondeerd. Dit gerucht plus de eerdere ontboezeming van Foudraine waren voor de schrijver voldoende om triom fantelijk de volgende regels aan het papier toe te vertrouwen: „Niet voor niets noemde Bhagwan ons land dan ook 'mijn oranje land' en 'het eerste oranje land'. Duidelijk werd dat hij opdracht had gegeven te zoeken naar een nieuwe plaats in de wereld waar hij met zijn volgelingen kon verblijven. Hij wilde (en moest) weg uit de Verenigde Staten en dacht zelf aan Nederland. Mogelijk omdat hij er een hooggeplaatst per soon kende die iets voor hem zou kunnen betekenen?" Het antwoord op die vraag moet Santegoeds helaas schul dig blijven. Juliana zelf heeft hem daarover geen opheldering verschaft. „We zijn niet on speaking terms", aldus de au teur die om zijn boek te schrij ven verder volop gebruik heeft gemaakt van de inspanningen die zijn voorgangers zich heb ben getroost. De lijst van ge raadpleegde bibliografie - waar onder ook Privé - telt bijna twee kantjes. Desondanks moet Sante goeds worden nagegeven dat 'Juliana, Moeder, Majesteit' een vlot geschreven boek is. Onder aanhangers van het konings huis zal het zeker gretig aftrek vinden. Wie wat gedegener informatie over het koningshuis wil lezen, kan overigens goed terecht in 'De prins gemaal. Vogelvrij en gekooid', door Harry van Wij nen. Deze herdruk werd inder tijd een 'novum in de ge schiedschrijving van het Neder landse vorstenhuis' genoemd. 'Juliana, Moeder, Majesteit', ligt vanaf vandaag in de boek handel. Auteur: Evert Sante goeds. Uitgeverij: A. W. Bruna. Prijs: 34,90 gulden. 'De prins gemaal. Vogelvrij en gekooid' door harry van Wijnen. UKgeverij: Maarten Muntinga (Rainbow-pocket), prijs: 12 gulden. RECENSIE «JOSDAMEN Haruki Murakami: Hard-boiled wonder land en het einde van de wereld Vertaling uit het Engels door Marion Op den Camp De titel is weergaloos lelijk, het omslag van de Nederlandse edi tie ziet er afschuwelijk uit, de prijs is fors, het boek is fantas tisch. De Japanse schrijver Haruki Murakami (geb. 1949) schreef bijna tien jaar geleden een roman die helaas pas nu in het Nederlands vertaald is. 'Hard-boiled wonderland en het einde van de wereld' is op twee manieren fantastisch: qua inhoud en qua stijl. Wat inhoud betreft sluit Murakami aan bij een langer bekende, goede Ja panse traditie van fantasievolle literatuur en stijlvolle science fiction. Te denken valt hier on der anderen aan Kobo Abe, die zelfs in Nederland bekend werd met 'De vrouw in het zand' en andere prachtige verhalen. Wat stijl betreft past Muraka mi prima bij moderne Japanse schrijvers als Banana Yoshimo- to, die met haar speelse maar fijnzinnige 'Kitchen' vorig jaar ook hier doorbrak. Goede schrijvers zijn zieners: zij voorvoelen maatschappelijke of wetenschappelijke ontwikke lingen. De werkelijkheid is altijd fantastischer dan een schrijver in een roman kan verzinnen. Niet alleen Jules Verne was zijn tijd in gedachten zover vooruit dat zijn fantasieën pas veel later werkelijkheid werden. Zo'n twee weken terug berichtte deze krant over een mogelijk verbod van de overheid op het crypto- graferen (geheim maken) van computergegevens. In deze tien jaar oude roman van Murakami spelen het 'schudden', 'wassen' en geheimmaken van gegevens in de hersens van speciaal gese lecteerde mensen een belangrij ke rol. „Hij zei dat hij het had ontwikkeld als een methode om computergegevens te coderen, maar dat je er met een beetje moeite de hele wereld mee kon omvormen. Net zoiets als kern fysica." (blz. 160). De roman 'Hard-boiled won derland' speelt in de nabije toe komst in Tokyo. Er zijn twee groepen mensen: Calcutecs en Semiotecs (bovenwereld versus onderwereld). De meeste ro mans met dit soort termen zijn niet te lezen: dit boek is een uit zondering. De hoofdpersoon, een jonge gescheiden man, moet een her- senklusje opknappen voor een wereldvreemde professor. Hij krijgt van de professor een die- renschedel mee, die erg op die van een eenhoorn blijkt te lij ken. Na zijn ontmoeting met de prof gebeurt er allerlei vreemds: twee mafiosi komen zijn flat verbouwen en hem en zijn spul len kort en klein slaan. Het blijkt dat de hoofdpersoon ongewild zelf de sleutel is tot allerlei ge heimen en een soort tijdbom in zich draagt. Na het einde van de wereld wordt het verhaal verteld van een andere wereld (De Stad) waar mensen leven zonder her inneringen en emoties. De hoofdpersoon probeert hieraan te ontsnappen. Enkele door het verhaal heen gevlochten liefdes geschiedenissen zorgen voor een droog komische noot. Al met al is het een nogal fan tastisch verhaal, dat alleen ge loofwaardig blijft door de hech te compositie en de ironische stijl van de schrijver. Zo geeft hij tijdens het verhaal zelf al com mentaar op onwaarschijnlijke gebeurtenissen: „die onwezen lijke lift, de gapende afgrond achter in een kast. hekelingen en klankverwijdering - als ik het in een roman las zou ik het niet geloven." (blz. 67). Dit soort knipoogjes, gecombineerd met een snelle afwisseling van scè nes en een verrassende stijl, maken 'Hard boiled wonder land' zeer leesbaar. Ook in de titels van hoofd stukken is Murakami origineel. Je ziet niet vaak zulke aparte hoofdstuktitels als „7. Schedel, Lauren Bacall, bibliotheek." En die afschuwelijke titel van het boek? Die is deels een toespe ling op Amerikaanse misdaad romans. deels pas te begrijpen aan het eind van het bock. Dit in wezen romantische boek zit verder vol filosofische tussen doortjes als over de schoonheid van oude muziekinstrumenten. De vele verwijzingen haar de wereldliteratuur en de Westerse populaire cultuur (van Pablo Casals tot Bob Dylan, van Proust tot H.G. Wells) maken het boek een aangename grab belton. De compositie is wat saai maar doeltreffend: afwisselende hoofdstukken in de 'oude' we reld (oneven hoofdstukken: in verleden tijd) en de wereld na het einde (De Stad; even hoofd stukken: in tegenwoordige tijd). Verder geen kritiek op deze goed geschreven, humoristische fantasieroman? Eén klein min puntje slechts: de vertaling, van het Japans via het Engels naar het Nederlands, is via een grote omweg bereikt. De vertaling loopt gladjes - daar niet van maar wil de uitgever een vol gende keer een werkloze lapa- noloog van de straat plukken?

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 13