Cultuur Kunst
'Ik zwijg pas als ik 'n miljoen krijg'
ewondering
99
Samendans Raz en Reflex
komisch en ongedwongen
Schetsen Piet Mondriaan op
marathonveiling in Leiden
mstreden biograaf
oldman overleden
René Froger in Groenoordhal
)ERDAG 31 MAART 1994
19
FILM
y| Met een leugentje
Z I probeert de Wai-
Tung in The Wedding
Banquet in het Kijkhuis zijn
Taiwanese familie zoet te
houden
BOEKEN
n Willem Augustijn is
J de zowel hartverte-
derende als hilarische
hoofdpersoon in Thomas
Rosenbooms nieuwste ro
man 'Gewassen vlees'
'JNEMIEK RUYGROK, 071-356472. PLV -CHEF JAN RIJSDAM. 07 i 356473
aar- en blokfluitdag Leiden
De Streekmuziekschool Leiden houdt op zaterdag 16
een open dag voor gitaristen. Gegadigden worden inge-
1 naar niveau en leeftijd en spelen vervolgens in ensembles.
14.30 uur geven de deelnemers gezamenlijk een voorstel-
Op 23 april staat de blokfluit centraal. Docenten van de
kmuziekschool geven onder meer workshops over ademha-
technieken instrumentonderhoud. Vanaf 15.45 treden alle
ïemers op in de Taffehzaal van het Museum voor Oudhe-
Voor meer informatie en aanmelding: telefoon 141041
.iderexpositie in Expressie 70
i naan den run» Jonge cursisten van Expressie 70 exposeren
l'f 2 april hun werk in het gelijknamige creativiteitscentrum
le Comelis Geellaan 2 in Alphen. Onder meer zijn schilde-
tekeningen en keramiek te zien. De leeftijd van de cursis-
chommelt tussen de 6 en 18 jaar. Burgemeester Paats opent
fcntoonstellingom 10.00 uur. Expressie 70 is dagelijks ge
ld van 10.00 uur tot 12.00 uur en van maandag tot vrijdag
^14.00 uur tot 16.00 uur. Zondags gesloten.
Gerrit Komrij op zijn vijftigste niet milder, senieler of tandelozer:
„Sommige kinderen gingen de natuur in. Bleekneuzen
zoals ik bleven binnen zitten en schoven met letters."
Het kind Gerrit Komrij schoof in zijn geboortedorp Win
terswijk en het leidde uiteindelijk tot een glorieuze carri
ère in de letteren. Nederlands meest dwarse schrijver
wordt vandaag vijftig jaar. Ter ere daarvan heeft Winters
wijk een Komrijroute ingesteld om haar beroemde zoon
te vieren.
lindler's List publiekstrekker
jfrkc anp
ller's List, de film van Steven Spielberg over de holocaust.
Pt*de eerste 25 dagen in de Nederlandse bioscopen een kwart
n bezoekers getrokken, zo n 10.000 per dag. Volgens distribu-
nited International Pictures (UIP) is dat een extreem hoog
-Ike omdat van de film tot nu toe slechts zeventien kopieën in
p zijn geweest en omdat door de lengte van de film maar
/oorstellingen per dag mogelijk zijn. Vanaf vandaag gaat
ller's List overigens in 44 bioscopen draaien.
ja
gen
zijn
ecoRKAP
/or-
rlijkel bekritiseerde biograaf
>tij- Goldman is afgelopen
ips-lag op 66-jarige leeftijd
enden aan een hartaanval.
?rd verguisd door onder-
nti-de fans van Elvis Presley
likt.n Lennon wegens zijn ge-
'eebze biografieën over bei
rijk
>or-jn boeken zijn een koude
bel realiteitzo zei hij in
lei-Goldman kon uitstekend
inen pen overweg en zijn
rerm werden dan ook niet
rugj bestsellers, mede ook
de,s de roddel en achterklap
nse ongegeneerd aan zijn le-
ezejorscho telde,
lea
Rockcriticus Dave March, zelf
schrijver van een biografie over
Elvis, zei over Goldman dat de
ze 'zuiderlingen, zwarten, vrou
wen en iedereen die er niet als
hem uitzag haatte'. De schrijver
Gore Vicfal typeerde Goldmans
boeken eens als 'bioporno'.
March zei gisteren dat nooit ie
mand een betere benaming
heeft weten te vinden voor
Goldmans werk.
In de jaren zeventig werkte
Goldman als popcriticus voor
het magazine Life. Zijn eerste
biografie ging over stand-up-
comedian Lenny Bruce. Vlak
voor zijn dood was Goldman
bezig met een biografie over
Jim Morrison.
WINTERSWIJK THEO HAKKERT
Hij werd bekend door zijn niets
ontziende kritieken op televisie
programma's, literatuur en ar
chitectuur terwijl ook feminis
me en politiek onder uit Kom
rij's taalvaardige zak kregen. Die
storm is nu wat gaan liggen, zo
lijkt het. Komrij is romans gaan
schrijven, waarin hij een totaal
andere toon aanslaat. Recent
stopte hij met de rubriek 'Een
en ander' die zeventien jaar
lang wekelijks op woensdag in
NRC Handelsblad te lezen was
en waarin hij tal van nieuwer
wetse ontwikkelingen op de hak
nam en gepeperde kritiek lever
de op alles wat hem niet beviel.
„Ik krijg de laatste tijd vaak de
vraag voorgelegd of ik milder, of
tandelozer, of senieler ben ge
worden. Dan moet ik u waar
schuwen dat dat niet het geval
is. Het heeft ook met praktische
dingen te maken. Televisie, ar
chitectuur, literatuur, feminis
me, politiek, al die onderwer
pen heb ik gehad. Er is niet veel
meer over wat ik niet gehad
heb. Juist als ik door zou blijven
hameren op onderwerpen die
behandeld heb, dan zou ik juist
seniel aan het worden zijn."
„Dus ik heb gewoon een tijd
trek in de idylle en de verhalen
de kant van de dingen. Zodra er
zich iets voordoet, dan hoop ik
er onmiddellijk weer bij te zijn.
Op het ogenblik zit de wereld in
die zin een beetje vast. Het is al
lemaal een beetje vastgeluld en
doorgeluld en uitgeluid. Er zijn
tweehonderd columnisten die
allemaal op vijfentwintig onder
werpen zitten. Daar word je ook
dood- en doodmoe van. Ieder
een is ook alles meteen weer
vergeten."
„Het komt niet alleen van mij
uit. Het is de algemene sfeer.
Soms geef ik nog wel lucht aan
mijn verontwaardiging over het
een en ander, maar dat komt
niet altijd meteen in druk. Maar
ik zal er niet mee ophouden. De
enige manier om mij tot zwij
gen te brengen: als al mijn vij
anden in staat zijn een miljoen
Jarige Gerrit Komrij: „Televisie, architectuur, literatuur, feminisme, politiek, al die onderwerpen heb ik gehad.
Juist als ik hierop door zou blijven hameren, dan zou ik juist seniel aan het worden zijn."
FOTO CARLO TER ELLEN
voor mij bijeen te brengen, dan
zal ik zwijgen als het graf."
De Komrij route voert de cultu
rele toerist langs een tiental
René Froger treedt donderdag 19 mei op in de
Groenoordhallen in Leiden. Als gasten ontvangt
de zanger Anita Meyer, Hanny, Grand Forsyth
en Robert Le Roy. Presentator van dit sterrengala
is Tony Bodar. De Daylight Superband zorgt voor
de muzikale begeleiding van de artiesten. De or
ganisatie van deze zogenoemde party night is in
lietze rubriek komen al of
he- niet bekende
eekgenoten aan het
3rd die, hetzij direct,
enij zijdelings met kunst
uil,4 cultuur te maken
l9len. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
pe_istuiting waaraan ze
in-ïijzondere waarde
- er ten. Van de snuifdoos
k van oma tot het
in gedraaide muziekstuk
en)es wat daar tussen zit.
:ijn^andaag, op witte
onderdag, spreekt
fried Claassen, pastor
ijni de parochie van de
lenïilige Michaël en d'e
af- eilige Bernardus in
nc*TSWOude-Rijndijk, zijn
ien/ondering uit voor de
ïb-muziek van Bruce
zejngsteen. ,,De manier
dd°P ^ruce Springsteen
enommuniceert met
insen, zijn gevoelens
?rbrengt, daar ben ik
jaloers op."
„In dc kerk is
WÊ muziek een
belangrijk onderdeel
om mensen
deelgenoot te maken
at je beweegt. Ik zou niet
wat mijn werk zou zijn
r muziek. Klanken, maar
L' smaak en de reuk, we
n niet voor niets wierook
rerk, spelen een
grijke rol als je je als
wilt kunnen inleven, of
lens verwoorden,
et smaak hebben om te
n bewonderen en
nderen. Verwondering
niet zomaar uit de lucht
Je moet er oog en oor
lebben. In de liturgie geldt
ik. Als je naar de kerk
?n met je gedachten heel
anders zit, dan ontgaat
heleboel. Pas als je oplet
re de schoonheid van
stor moet ik met klank en
en verhaal doorvertellen
mensen. Die overdracht
vorm van theater. Ik denk
ipartiesten dat ook doen.
de kunst verstaan
n dingen te laten zien,
tioren en voelen. Bruce
gsteen geeft alles om in de
:k zijn gevoelens te
ken. Twee jaar geleden
naar het concert geweest
gaf in de Rotterdamse
Dat is een heel bijzondere
ervaring geweest. De manier
waarop het hem lukt om
mensen een samengevoel te
geven daar ben ik jaloers op.
De grote liturgische
bijeenkomsten die we kenden
toen de kerken nog vol zaten,
dat is een beetje door de
popartiesten overgenomen. Dat
massagevoel wat mensen
krijgen bij een groot concert,
het opgenomen worden in een
groter geheel, een beweging die
op gang gebracht wordt waarbij
duizenden betrokken raken is
een soort religieuze ervaring.
Ik zag laatst bij een concert dat
mensen een kaarsje opstaken.
Dat heeft ook te maken met wat
wij in de paaswake doen. In een
donkere ruimte het licht
binnendragen. Mensen die hun
kaarsje aansteken en het licht
verbreiden. Vanuit de duisternis
moeten we naar het licht. Dat is
ook wat ze tijdens zo'n concert
verbeelden. Een popconcert is
eigenlijk een vergrote liturgie
viering.
De muziek van U2. Phil Collins
en van Billy Joel spreekt mij ook
zeer aan. Maar Bruce
Springsteen vind ik wel de beste
in zijn vak. Ik ben vaak op reis.
De spiritualiteit van het 'op weg
zijn' voel ik vertolkt door Bruce
Springsteen. Het thema 'op
weg' komt vaak voor in zijn
liedjes. Ik zie dat als een poging
om mensen, via de muziek,
weer op de weg te krijgen. Dat
ze mee kunnen gaan.
In een van mijn schilderijen heb
ik Springsteen geschilderd in
verschillende poses. In een
ervan heeft hij een rode
haarband om en schreeuwt hij
het uit: I'm on fire. Dat vind ik
een prachtig lied van hem.
Wat Bach in zijn tijd was, met
zijn vertolking van religieuze
gevoelens, dat is Bruce
Springsteen voor deze tijd. Ik
kan niet zoveel kwaad zien in
popmuziek die door anderen
weieens als godslasterlijk word
ervaren. De cd van Enigma,
waarop Gregoriaans wordt
vermengd met een discobeat
(door bisschop Bomers als
beledigend voor Christenen
bestempeld, red.) en waarop
fragmenten uit de liturgie van
palmzondag worden gebruikt
heeft mij niet gekwetst.
Sommige kerkmuziek is vroeger
ook ontstaan uit de vermenging
met straatdeuntjes.
Muziek wordt vaak gebruikt om
frustraties van je af te zingen.
Een katholieke opvoeding
wordt soms als een kwelling
plaatsen, bij voorbeeld zijn la
gere school. Het gebouw is afge
broken, maar twee bomen
staan er nog. „Ja, maar niet
meer de oude boom in het mid
den, nee, nee. De grote boom
met de oude zitbanken er om
heen getimmerd, die bestaat
niet meer. De markt is ook heel
anders. De bomen zijn daar ook
weg. En je had daar van die gro
te. hele grote stenen pisbakken
tegen de kerk aan. Die kerk
stonk altijd naar pis."
Ook de Jachthuisweg is er
nog, het weggetje net huiten
Winterswijk waar Komrij ooit
het dichterlijke licht zag. Als we
'Alles onecht' (uit 1984) mogen
geloven: „Het was op de Jacht
huisweg. Daar werd ik, op mijn
negentiende, dichter. In een
handomdraai was het gebeurd.
Anderen mogen het een godde
lijke ingeving noemen, een mo
ment van waarheid, een mystic
ke blikseminslag - mij kwam het
op dat moment alleen voor of er
een knop werd omgedraaid. Ik
kreeg er niets bij. ik werd er niet
rijker of vollediger door - het
licht ging aan in de kamer, meer
niet. De kamer zelfwas er al."
Komrij woont al ruim dertig
jaar niet meer in Winterwijk.
„Uiterlijk mag ik dan stok- en
stokoud zijn. maar als je weer
anders rekent - en mensen kun
nen zo goed naar zich toereke
nen - dan zijn de eerste twintig
jaar wel zo ongeveer de helft
van mijn leven. Ik ben nu voor
het eerst, nu ik vijftig ben en dc
balans naar de andere kant is
doorgeslagen, langer buiten dan
binnen Winterswijk. Zo gere
kend lijkt het net of je net be
gint."
handen van het Haarlemse evenementenburau
Frema.
Kaarten, vanaf 35 gulden tn de voorverkoop,
zijn te verkrijgen bij de WV, het K&O Uitbureau
aan de Oude Vest 45, de Free Record Shop aan de
Haarlemmerstraat 83 en 241 en telefonisch te be
stellen tijdens kantooruren bij Frema. 023-
259696. Het gala in de Groenoordhallen begint
om 20.00 uur.
FOTO HANS GERRITSFN
Choreografen Tuerlings en Tuerlings maakten de co-produktie voor Raz en Reflex.
dans
recensie maarten baanders
Voorstelling: 'You see what you wanna
see, you hear what you wanna hear, did
you see New Delhi' and I said no!', co-
produktie Raz en Reflex Gezien 30/3
LmKtheater Leiden Nog te
LAKtheater. 20 30u
31/3
Raz uit Tilburg en Reflex uit
Groningen zijn dansgroepen
met een heel verschillend reper
toire. Reflex staat bekend om de
heldere, toegankelijke dans; bij
Raz valt vooral de verrassende
combinatie van dans met thea
ter, mime en veelvuldig gebruik
van attributen op. De voorstel
lingen van Raz zijn vaak een
fantasierijke uitwerking van een
duidelijk thema.
Dit seizoen hebben Raz en
Reflex een co-produktie ge
maakt en het is een spannende
vraag hoe de karakters van deze
groepen verenigd worden. 'You
see what you wanna see. you
hear what you wanna hear, did
you see New Delhi? and I said
no!' is gemaakt door de artistiek
leiders van beide gezelschap
pen, Hans en Patrizia Tuerlings.
Het resultaat is een voorstelling
die meer het stempel van Reflex
dan van Raz draagt. Tou see...'
is een ongedwongen, pretentie
loze choreografie, waarin lekker
gedanst wordt en heel uiteenlo
pende bewegingen te zien zijn.
van prettig swingend tot krach
tig-
Er zit geen verhaal of thema
in, maar wel ontwikkelen alle
negen dansers een eigen perso
nage. Vooral de danser in kleu
rig pak steelt met zijn circus
achtige verschijning en zijn
resolute bewegingen de show.
Hij contrasteert mooi met bij
voorbeeld de grijs geklede,
spichtige, nuchtere danser, de
danseres die dromerig, breek
baar en met een onschuldige
uitstraling over het toneel be
weegt en de drie dansers die
een goedmoedig jongensclubje
vormen. Er wordt leuk met te
genstellingen gespeeld, zoals
wanneer de één vanuit houteri
ge bewegingen dc soepele dans
van de ander probeert over te
nemen.
Door de ongedwongenheid
staat de voorstelling dicht bij
het publiek. Dit wordt nog eens
benadrukt als plotseling de
fraaie toneelbelichting plaats
maakt voor het zaallicht en er
een scène aanbreekt die iets van
een repetitie heeft. De danser in
kleurig pak dirigeert de groep
en de ongepolijste manier
waarop de groep zijn bewegin
gen uitvoert levert één van de
vele komische momenten in
deze voorstelling op.
Jammer is wel dat sommige
passages te lang duren, waar
door de spanning tijdelijk in
zakt, maar over het geheel ge
nomen is 'You see...' een onder
houdende voorstelling.
ervaren waardoor bepaalde
gevoelens zijn onderdrukt.
Muziek wordt dan gebruikt voor
het bevechten van een soort
bevrijding. Ik denk dat iemand
als Madonna daar heel sterk
mee bezig is. Het bespotten van
Christus om van haar frustraties
af te komen. Het is niet dat ik
haar muziek zo kan waarderen,
maar ik begrijp het
wel. Het heeft te
maken met het
zoeken naar een weg
in het religieuze
leven.
tekst*jan rusdam
leiden loman leefmans
fotohielco kuipers
Twee schetsen van Piet Mondriaan uit zijn jonge
jaren. Dat zijn de topstukken van de maandelijk
se kunst-, antiek-, en verzamelaarsveiling in ge
bouw Onder de Boompjes aan de Leidse Nieuw
straat die volgende week op dinsdag-, woensdag
en donderdagavond wordt gehouden, in totaal
komen ongeveer tweeduizend kavels onder de
hamer van veilingmeester Aad Loedersloot.
Het is voor de derde keer dat bij Onder de
Boompjes een speciale driedaagse veilingmara
ton is. Sinds november zijn er tweemaal per week
boedelveilingen in het pand aan de Nieuwstraat.
Maar aan het eind van iedere maand maken
huisraad, boeken en prullaria plaats voor kunst
voorwerpen zoals schilderijen, etsen en tekenin
gen, antiek in de vorm van glaswerk en meubels
uit grootmoeders tijd. Verder worden speciale
collecties voor verzamelaars per opbod verkocht.
Behalve de twee potloodschetsen van Mondri
aan wordt komende week ook een schilderij van
de socialistische schilder Tony Offermans ge
veild, getiteld 'De Spoorwegman'. Daarnaast
heeft Loendersloot beslag weten te leggen op een
aantal stukken antiek speelgoed van blik. Vooraf
gaand aan de veilingavonden zijn er kijkdagen,
die ditmaal samenvallen met de paasdagen.
Kunst-, antiek- en verzamelaarsveiling bij On
der de Boompjes, Nieuwstraat 38 in Leiden. Kijk
dagen op zaterdag 2. zondag 3 en maandag 4
april dagelijks van 10.00 tot 17.00 uur. Veilingen
op dinsdag 5. woensdag 6 en donderdag 7 april
van 19.00 tot 21.30 uur.