Joden als muizen in Spiegelmans strip
Osdorp Posse: te
weinig afwisseling
Heerlijkheid Hoogmade goed op dreef
Mooie Nachthemel
geen kinderspel
Concert dat tikt aan
het gehoorbeen
Dichtbundels als
zoete broodjes
Cultuur Kunst
Statische combinatie keramiek en schilderijen
Dansen in Volkenkunde
"BAANDAG 28 MAART 1994
Bevrijdingspop boekt attracties
HAARLEMOrganisator Peter Smidt van Bevrijdingspop heeft de
perste attracties voor het Haarlemse festival op 5 mei vastgelegd.
Uit de Verenigde Staten komen Jonathan Richman en The Wal
kabouts. Nederland levert met Ten Sharp en De Jazzpolitie al
pen fors aandeel. Bevrijdingspop is nog in onderhandeling met
pen zevental binnen- en buitenlandse acts. De Jazzpolitie. recent
onderscheiden met een Zilveren Harp. zal op 5 mei ook in zes
'g fcndere Nederlandse steden optreden tijdens Bevrijdingsfesti
vals. Als vanouds is het Haarlemse evenement, dat opnieuw
B0.000 bezoekers in de Haarlemmerhout hoopt te verwelkomen,
fcchter het grootste.
muziek
RECENSIE HANS KEUZERS
kdorp Posse: Def P, rap, King, rap, IJs-
-i. lok. rap. Seda, rap, samples. Gezien:
26/3, 't Stathuys, Leiden.
de I
let is blank, rapt, komt uit Am-
lerdam Osdorp en maakt ge-
ruik van de eigen moerstaal,
(laar één groep komt in aan-
fierking voor bovenstaande
(inschrijving: de Osdorp Posse.
>e kwaliteit van de raps op hun
jerde cd 'Vlijmscherp' is zonder
hige twijfel groter dan de eer-
te twee meer demo-achtige al-
lums 'Osdorp Stijl' en 'Roffer
lan ooit'.
De vier jonge rappers nemen
tiet hun Nederlandstalige raps
(epaald geen blad voor de
tiond. Zaterdag in 't Stathuys in
eiden waren het vooral de
,ek nelle maar ook vermoeiende
(resentatie en de altijd krach ti
le agressieve raps van frontman
lef B die de zaal al binnen tien
(linuten deed sidderen. De Am-
j terdammers hebben zo hun
tokpaardjes. Kom niet aan met
ladio 3. De Jeroen van Inkels
je h Frits Spitsjes krijgen de wind
an fan voren. Op de laatste cd
tordt zelfs disjockey Lotje IJzer-
tian van de VPRO, in het alter-
3t J
natieve circuit toch alom geres
pecteerd, onderuit gehaald.
'Dood aan de radio' dus volgens
de Posse en het bijna dweepzie
ke publiek krijst de zin naar de
bühne terug.
De working-class-helden
gaan verder met hun bood
schap. De 'Uitkeringsglijers' is
bedoeld voor mensen die naast
hun uitkering nog zwart werken
en de politie krijgt het zwaar te
verduren omdat ze altijd de
Posse aanhouden en niet de
grote jongens pakken. Rap-ei-
gen staan de Osdorp Posse met
veel bravoure hun repertoire af
te draaien en dus scheldt 'Lij
kenpikkers' nogal nadrukkelijk
op de namaak-Posse-cloonen,
maar qua stijl brengen ze in het
hardcoreveld voor de hele
avond toch te weinig afwisse
ling. Daarnaast bokst de Hip-
Hopband met goede keuze van
beat en samples de hele avond
aan tegen een slecht geluid en
een vervelend krakende micro
foon. Alleen de herhalende
'Rijms' zijn daarom eigenlijk
goed in de zaal te horen. Met
het gescandeerde 'Leiden, Lei
den' van rapper Def B. hoort de
stad volgens de rapper ook tot
de hardcoresteden. Ver achter
Amsterdam natuurlijk.
Expositie in Joods Historisch Museum
De Amerikaanse tekenaar Art Spiegelman verbeeldde het
leven van zijn Pools-joodse vader Vladek in twee strip
verhalen waarin de joden muizen en de Duitsers katten
zijn. 'Maus I en II' werd sinds 1986 in meer dan 15 talen
uitgegeven en Spiegelman kreeg er in 1992 een Pulitzer-
prijs voor. De Nederlandse vertaling van het tweede deel
door Jessica Durlacher is net klaar en was voor het Joods
Historisch Museum aanleiding de expositie 'Kat en Muis.
Spiegelmans Maus' naar Amsterdam te halen.
De tentoonstelling, eerder te
zien in het Museum of Modern
Art in New York, geeft een beeld
van de voorgeschiedenis en het
werk aan 'Maus II'. Dat gebeurt
aan de hand van schetsen, de
originele tekeningen, foto's en
persoonlijke documenten. De
tekenaar baseerde zich op inter
views met zijn vader en maakte
van de joden muizen omdat ze
in de Nazi-propaganda werden
afgeschilderd als ongedierte dat
bestreden moest worden. De
keus voor dierenfiguren stelde
hem bovendien in staat afstand
tot de versclirikkingen van de
jodenvervolging te bewaren.
Vladek en zijn vrouw Anja
verloren hun elders onderge
brachte zoontje Richieu maar
overleefden zelf Auschwitz.
Ontroerend detail op de exposi
tie is de foto in kampkleding die
Vladek vlak na de oorlog in
Duitsland liet maken. Zijn
vrouw was al terug in hun
woonplaats Sosnowiec en ont
ving daar per brief dit onver
wachte levensteken van haar
man. Ze besloten Polen te verla
ten en trokken via Zweden,
waar Art in 1948 in Stockholm
werd geboren, naar de Verenig
de Staten.
Deel een van 'Maus' begint
met het gelukkige leven van
Vladek en Anja in het Polen van
voor de oorlog. Ze trouwen in
1937 en Vladek leidt er de tex
tielfabriek van zijn schoonva
der. In het tweede deel wordt
Vladek naar Auschwitz getrans
porteerd, in de strip toepasselijk
Mauschwitz genoemd. Hij over
leeft er dankzij zijn vindingrijk
heid, doorzettingsvermogen,
zuinigheid en een flinke dosis
geluk.
De strip vertelt zijn belevenis
sen en geeft een indringend
beeld van de barbaarse wreed
heid van de Duitsers. Door de
afwisseling met scènes van na
1945 geeft 'Maus II' echter ook
een schrijnende indruk van de
problemen van kinderen van
overlevenden. De eigenschap
pen waarmee Vladek de oorlog
overleefde maakten hem ten
slotte tot een zeer lastige oude
man met wie Art maar moeilijk
overweg kon. Juist omdat de va
der zo geleden had, voelde de
zoon zich daar vaak zeer schul
dig over.
Spiegelman heeft 13 jaar over
beide delen gedaan en legde er
met eerdere tekeningen de fun
damenten voor. Op de expositie
is ook de strip 'Prisoner on Hell
Planets' uit 1972 aanwezig.
Art Spiegelman: schuldgevoel.
Spiegelmans Maus" in het
loods Historisch Museum (Jo
nas Daniël Meijerplein 2-4 Am
sterdam) duurt tot en met 14
augustus. De openingstijden
zijn dagelijks van 11.00 tot
17.00 uur. Deel twee onder de
FOTO FOODS HISTORISCH MUS8UM
titel „En hier begon mijn ellen
de pas" is een publikatic van
uitgeverij „Oog en blik" en
kost 29,90 gulden. Spiegelman
houdt op 5 juni een lezing in
Amsterdam op uitnodiging van
het John Adams Instituut.
Omslag van 'Maus' deel 2 „En hier begon mijn ellende pas".
AFBEELDING PR
Spiegelman verbeeldde daarin
de zelfmoord van zijn moeder
in 1968 en schrok niet terug voor
de weergave van de huivering
wekkende details die later ook
typerend werden voor 'Maus I
en II'. Het karakter van deze la
tere strips is echter ook grimmig
humoristisch. Vladek hertrouw
de met Mala, een andere overle
vende van Auschwitz en over
leed zeifin 1982.
De expositie „Kat en Muis.
kindertoneel
RECENSIE SUSANNE LAMMERS
indtheater. Nachthemel. Gezien 27/3*
^Jietlandcollege, Leiden. Nog te zien; 4/4,
Parktheater, Alphen a/d Rijn.
Is al het vertrouwde zijn waar-
Carje verliest en je je leven op-
icuw moet vormgeven, laat
in alles los, en kijk weer als
30-tn pasgeborene naar de we
id. Weer kind worden is zo
'nvoudig niet. Deze thematiek
aHbor een jong publiek op het to-
di pel brengen ook niet.
pry zit vol met sprookjesachti-
b elementen, zoals het prinsje
pt uit de hemel valt, een slim-
>arkue vos en een pratende ratel
slang. Maar De Saint-Exupéry
tbruikt de kleren van het
in prookje om zijn verhaal over
let mogelijke onmogelijke te
brmommen.
30- Een piloot stort zich in zijn
e j^erk, want wat rest hem nadat
15]jn lief hem verlaten heeft? Ook
ag nn lief weet zich geen raad en
nl alles vergeten. Ze ontvlucht
lag p bewoonde mensenwereld en
we-èeft haar herinneringen aan
tlve fcn half-boosaardige grens-
[achter, in ruil voor een nieuwe
lentiteit: die van kleine prins,
leze is op zoek naar 'de' mens
en komt terecht in de Sahara.
Het vliegtuigje van de piloot be
geeft het, toevallig ook net bo
ven de Sahara, en hij maakt een
noodlanding. Een afgebroken
schroef zal dus zijn dood wor
den. De kleine prins vindt hem,
en weet hem moed in te praten.
Hij blijkt uiteindelijk ook de ver
vangende schroef, die redding
brengt, bij zich te hebben. Maar
belangrijker dan het redden van
de dood is het teruggeven van
de zin van het leven. Het onmo
gelijke is dus toch mogelijk.
Ook het Rondtheater speelt
het onmogelijke klaar: Nachthe
mel is een stuk vol fantasie en
verbeeldingskracht. Enthousiast
wordt met weinig mankracht en
weinig rekwisieten gespeeld.
Erik Jansonius neemt alle boos
aardigheid voor zijn rekening.
Hij is niet alleen de griezel van
een grenswachter, maar ook de
gifslang, die het levenbrengen
de water in de woestijn be
waakt. Karin Smits begeestert
door haar naïeve kleine prins de
radeloze piloot en het publiek.
Het publiek, dat misschien wel
net zo radeloos was, omdat het
al zijn aandacht nodig had om
deze ingewikkelde voorstelling
te volgen en te snappen. Want
kinderspel, dat was het bepaald
niet. Was het daarom ook zo
stil?
recensie lidy van der spek
K&O Koffieconcert door het Johannes Brahms Kwartet: Jacob Bogaart, piano, Bever
ley Lunt, viool, Vladimir Mendelssohn, altviool en Herre Jan Stegenga, violoncel. Ge
hoord 27/3, Stadsgehoorzaal, Leiden
Het Johannes Brahms Kwartet lijkt als metafoor 't meest op een
natuurlijke bron met een energiek opborrelende oorsprong, of
zo men wil een land overvloeiende van melk en honing. Als zo
veel lyriek, dramatiek, spontaniteit en hevig talent samenvloeit
is de kans groot, dat er af en toe iets buiten de gevestigde bed
ding stroomt.
De kracht van dit kwartet ligt dan ook niet zozeer in het tede
re, fragiele, kleinschalige, maar in het overweldigende, spiritu-
eel-hartstochtelijke. Daar moet overigens bij vermeld worden
dat de eerste violiste Beverley Lunt. hoe meeslepend er ook ge
musiceerd werd, nimmer haar uiterst delicate toon en absoluut
zorgvuldige spel opgaf, waardoor de cellist Herre Jan Stegenga
met zijn intens sonore klank een enkele keer Lunt dreigde te
overspoelen.
Vooral in Mozarts pianokwartet nr 1 in e waren de contrasten
iets té uitbundig en de lichte rubato's niet strikt éénsgezind, zo
dat de altviolist in het vuur van zijn bewogen spel zich even na
drukkelijk naar de pianist Jacob Bogaart wendde om hem toch
enigszins in te dammen. Ondanks deze kleine onvolkomenhe
den: een expressief vreugdevolle uitvoering.
In de sonate nr 1 in e voor piano en cello van Johannes
Brahms met zijn typerende polyritmiek en syncopen in het der
de allegro was de samenklank van beide instrumenten voorbeel
dig in evenwicht en was het een genot om te zien en te horen
hoe Stegenga vanuit z'n tenen speelt.
't Pianokwartet van Fauré werd vanaf het eerste thema één
natuurlijke golfbeweging, waarin deze uitvoerenden en de luis
teraar zich opgenomen wisten, met een scherzo 'dat tikt aan je
gehoorbeen', via een close-harmonieus adagio naar een weerga
loos opzwepend gespeeld allegro mol to.
RECENSIE DICK HERMSEN
Concert Muziekvereniging 'De Heerlijkheid Hoogmade'
Gezien: 26/3, Sportzaal De Schuur. Hoogmade.
De sporthal van Hoogmade is onherken
baar veranderd. Stoelen op het speelveld,
grote palmen tegen het wandrek. Ter hoog
te van de achterlijn wappert Fier het vaandel
van 'De Heerlijldieid Hoogmade'. De plaat
selijke muziekvereniging bestaat al zesen
tachtig jaar en telt ruim negentig leden. De
grote trots van het kleine polderdorp pre
senteert vanavond haar jaarlijkse voorjaars
concert. Natuurlijk is er veel belangstelling
voor de happening. In de zaal zijn vrijwel
alle stoelen bezet. Als alle instrumenten op
dezelfde toonhoogte zijn gebracht, kan het
spektakel beginnen.
Er is zorgvuldig gekozen voor veel afwis
seling in het repertoire. Voor de pauze komt
het wat zwaardere werk aan bod. De har
monie heeft het zich bepaald niet gemakke
lijk gemaakt. Bovendien spelen /e niet de
meest voor de hand liggende titels. Het or
kest is goed op dreef. Met gevoel voor dyna
miek en klankevenwicht komen de stukken
overtuigend voor het voetlicht. Zo nu en
dan glipt er wel eens een onbedoelde noot
van het podium. Iets meer aandacht voor
de zuiverheid zou geen kwaad kunnen,
maar de zo belangrijke muzikale spanning
is ruimschoots aanwezig en daar draait het
uiteindelijk om. Na de pauze komt het lich
tere genre aan bod. I'rachtig hoogtepunt is
een krachtig gespeelde Abba-medley
Ook de drumband van de vereniging laat
zich van de beste kant zien. Ritmisch lopen
de stukken als een trein. De accenten zitten
goed op hun plaats en de klank van het to
tale slagwerk is mooi vol. Zelfs een heuse
'clapping music' ontbreekt niet. Een lust
voor het oog zijn de majorettes. Met virtu
oos draaiende batons en gracieuze bewe
gingen van armen en benen stelen de jonge
kids stuk voor stuk de harten van de ouders,
maar zeker ook van de rest van het publiek.
Dat de toekomst van de vereniging veilig is
gesteld bewijst het leerling-ensemble. Ui
terlijk zonder enige vorm van nervositeit,
terwijl bij de ouders in de zaal het angst
zweet van het gezicht parelt, spelen ze de
sterren van de hemel. I lier en daar moet er
nog wat worden bijgeschaafd, maar de
kwaliteit is nu al duidelijk hoorbaar.
Poëziegolf in Nederland
amsterdam anp
Er raast een poëziegolf door Ne
derland. Dat zegt Henk Kraima.
directeur van de Stichting Col
lectieve Propaganda van het
Nederlandse Boek (CPNB) aan
het slot van de 59ste Boeken
week. De CPNB organiseert
jaarlijks deze boekenman ifesta-
tie, die dit keer was gewijd aan
poëzie. De 'week' liep van 16 tot
en met 26 maart.
Omdat de resultaten van een
tweetal enquêtes pas eind van
de week bekend zijn, houdt
Kraima nog een slag om de
arm. Maar op basis van signalen
uit de boekwinkels blijkt dat de
dichtbundels als warme brood
jes over de toonbank vliegen.
Vooral de speciale, goedkope
dichtbundel met verzameld
werk van Gerrit Komrij was niet
aan te slepen. De bundel bleek
binnen vijf dagen uitverkocht.
De eerste paar dagen van de
Boekenweek kocht gemiddeld
één op de vier vijf mensen die
met een Boekenweekgeschenk
de winkel verlieten, een poëzie
bundel. Dat leren de voorlopige
eerste cijfers van het onderzoek
van de CPNB. De enquêtes vin
den plaats in acht grote assorti
mentsboekwinkels. verspreid
over Nederland. Aan het eind
van de week, wanneer naar
schatting vijfhonderd gesprek
ken zijn gevoerd, wordt het de
finitieve resultaat bekendge
maakt.
De kleinere boekwinkels ble
ken daags vóór het einde van de
Boekenweek al door het Boe
kenweekgeschenk heen te zijn.
Kraima's voorspelling dat er dit
jaar te weinig Boekenweekge
schenken zouden zijn, komt
daarmee uit. Het geschenken
boekje, dat gratis is bij de aan
koop van twee tientjes aan boe
ken, werd geschreven door Hei-
la S. Haasse. Het verscheen in
een oplage van 564.000 exem
plaren. De oplage is lager dan
destijds bij W.F. Hermans.
Voor het eerst laat de CPNB
ook een enquête onder duizend
gezinnen uitvoeren door het
NIPO. Doel van dat onderzoek
is, te weten te komen wat voor
Ook in Leiden liep het storm voor de Boekenweek. Zoals hier bij boek
handel Kooyker aan de Breestraat, waar Hella Haasse vorige week don
derdag haar Boekenweekgeschenk signeerde.
FOTO HOL VAS T/MARK l AMFRS
soort mensen een Boekenweek- guliere kopers, hoopt de CPNB
geschenk meeneemt (en dus te achterhalen ofvia de Boeken -
een boek koopt). Door de uit- week een nieuw publiek wordt
komst te vergelijken met de re- aangeboord.
beeldende kunst
recensie ben wagemaker
Gees van Vliet en Anke Mensink, keramiek
en schilderijen. Tot 7 april, wo t/m vr 13-17
uur, za 12-16 uur, STAA-galerie. Prinses Jre-
nelaan 88, Alphen aan den Rijn.
Kunstenaars beïnvloeden elkaar. Bewuste
wederzijdse beïnvloeding is niets nieuws,
het is een beproefde manier van werken.
Men kan van elkaar leren, kan daardoor het
eigen talent uitdiepen en, in geval van een
gezamenlijke tentoonstelling, kan men
werk exposeren wat op elkaar aansluit of bij
elkaar hoort.
Keramiste Gees van Vliet en schilderes
Anke Mensink gaan een stap verder: in de
voor de gelegenheid rijk met houtkrullen en
zaagsel bezaaide etalage van de STAA-gale
rie staat een druk (door Mensink) beschil
derde tafel waar in een uitsparing een kera
mische schaal (van Van Vliet) is verwerkt.
Geel. indigo blauw en rood knallen van het
vlak. Eén poot is als weloverwogen cliché
versierd met het bekende boerenbont van
ontbijtborden, soepkommen en kofficbe-
kers, waarvan er best een op tafel had mo
gen staan. Naast de tafel overwegend licht
blauwe keramische lapjes, vaak even open
gewerkt en naar het zich laat aanzien zowel
met de hand bewerkt als bedrukt met stuk
jes kant. Zo ontstond een regelmatig pa
troon dat, daar waar de 'lappen' zijn open
gewerkt, in lichte spanning wordt onder
broken. In de gebruikssfeer laat Van Vliet
terra cotta schalen zien waarvan de randen
als onregelmatige kantélen enigszins eigen
wijs de lucht in priemen.
Kennelijk heeft het werken met de eerder
veronderstelde sjablonen van kant Mensink
geïnspireerd. Maar haar met sjablonen be
werkte schilderijen hebben wel erg veel weg
van bedrukte keukenzeiltjes. De eenheid
van de tentoonstelling wordt er wel door
gediend maar of het zo vaak herhalen van
eenzelfde blauwe tulp op een schilderij een
uitgewerkt idee is mag men zich gerust af
vragen. Op éen schilderij na, waarop zwarte
danseressen tegen een rode en gele achter
grond bewegen, zijn alle werken statisch.
Anders gezegd: ze zijn wat saai, iets wat ei
genlijk voor de gehele tentoonstelling geldt.
de 1
6.
\s-
leiden Balinese en Javaanse dansen waren gistermiddag te bewonderen in het Rijksmuseum voor Volkenkunde. Het derde Jaap Kunst Festival
bracht de bezoekers in Indonesische sferen. Want er was ook vanzelfsprekend gamelan-muziek en in het restaurant waren Indonesicche hapjes.
FOTO HIELCO KUIPERS
