Fundamentalisme in
Turkije in opkomst
'Taalles is lang niet voor alles de oplossing'
Feiten &Meningen
Eind naakt voor
Siberische tijger
rrigys
R'vJft»
Generaals Myanmar zetten
deur open voor toeristen
feu later, Kier ttz m
<qew&p, vie i5 Her^EwewP: z_i pi
DINSDAG 22 MAART 1994
De vacht van de tijger glimt in het zonlicht.
De strepen hebben een blauw-zwarte glans,
het lichaam is prachtig goud bruin. Het is
een magnifiek dier een volwassen man
netje van bijna drie meter lengte in de bloei
van zijn leven, met de karakteristieke dikke
vacht en brede klauwen om de winterse
sneeuw van Siberië het hoofd te kunnen
bieden.
Maar deze tijger is dood afgeschoten
door een stroper die de vacht voor 30.000
gulden in Vladivostok probeerde te verko
pen. De man werd door de autoriteiten in
de kraag gevat, maar het kwaad was al ge
schied. De pels belandde in een vitrine van
het stadsmuseum.
De Siberische tijger is de grootste katachti
ge ter wereld. En een van de zeldzaamste.
Ooit trokken ze rond over de enorme uitge
strektheid van Midden- en Oost-Siberië,
van het Baikalmeer tot aan de Zee van
Ochotsk en in het zuiden tot in China en
Korea. Nu zijn er nog maar 300 over, voor
namelijk in de afgelegen, onherbergzame
provincies van noord-oost Rusland.
En hun aantal neemt snel af nu Rusland
zich openstelt voor het buitenland en stro
pers en illegale handelaren hun gang kum
nen gaan op een manier die tien jaar gele
den nog ondenkbaar was. Alleen al in de
winter van 1992-93 hebben stropers naar
schatting 90 Siberische tijgers doodgescho
ten.
In theorie is de jacht op tijgers in Rusland
sinds 1952 verboden. Toen het verre oosten
van Rusland aan het eind van de vorige
eeuw werd ontsloten, begonnen Kozakken
op de Siberische tijgers te jagen. In de jaren
dertig was het dier al bijna uitgeroeid.
Waarschijnlijk werd de tijger toen gered
door de Tweede Wereldoorlog. De meeste
jonge mannen moesten het leger in en de
jacht kwam praktisch tot stilstand. Na de
oorlog zorgden strikte overheidscontroles
ervoor dat de jacht niet weer op grote
schaal werd hervat. Bovendien was er door
het totalitaire systeem weinig contact met
het buitenland, zodat er nauwelijks een lu
cratieve markt bestond voor de huiden.
Maar sinds de ineenstorting van het com
munisme en het openen van de Russische
grenzen zijn Chinese en Taiwanese kooplui
op zoek gegaan naar tijgerbotten en andere
lichaamsdelen om traditionele medicijnen
van te maken. Japanse en westerse kopers
bieden enorme bedragen voor de huid van
de Siberische tijger.
De Russische regering doet weinig of niets
om een eind te maken aan het stropen. Er
zijn jachtopzieners, maar die gaan een con
frontatie met de stropers liever uit de weg of
pikken zelf een graantje mee om bun scha
mele salaris van 40 gulden per maand aan
te vullen.
De benarde situatie van de Siberische tijger
lijkt een voorbode van wat andere in het
wild levende tijgers te wachten slaat. In to
taal zijn er nog maar 5.000 wilde tijgers, ver
geleken met 100.000 in het begin van deze
peuw.
Gisteren is in Genève een internationale
bijeenkomst van start gegaan om te komen
tot een coördinatie van de verschillende
programma's die de tijger voor uitsterven
moeten behoeden. Het welslagen van de
reddingspogingen hangt af van de mede
werking van de plaatselijke bevolking en
overheden, financiële steun uit het buiten
land en een mobilisatie van de publieke
opinie. Voor de Siberische tijger is het vijf
voor twaalf. Als er niet op zeer korte termijn
wordt ingegrepen, zal het dier het eind van
deze eeuw niet halen.
VLADIVOSTOK TERRY MCCARTHY
VERTALING: MARGREET HESLINGA
Ondanks de schandalen waar de fundamentalistische Welvaartspartij (RP) de laatste tijd in ver
wikkeld is geraakt, kan leider Necmettin Erbakan in zijn handen wrijven. Zijn partij is populairder
dan ooit, omdat het de enige is die het waagt tegen de gevestigde orde aan te trappen. Erbakan
belooft als antwoord op het Koerdische vraagstuk, de inflatie en de snel groeiende armoede de or
de van de islamitische wetgeving, de sharia.
De kiezers worden niet aJ teveel afge
schrikt door de illegaal gebouwde vil
la's die de top van de RP in Istanbul
zou bezitten, of de kwijtgeraakte 2,5
miljoen gulden die als hulp voor de
Bosnische moslims was ingezameld.
Wiens handen zijn tenslotte wel
schoon? Erbakan doet de aantijgingen
dan ook met gemak af als leugens,
verzonnen uit angst voor de onver
mijdelijke klap die de Welvaartspartij
uit zal delen op 27 maart, de verkie
zingsdag voor de gemeenteraden.
De partij kan bogen op een organisa
tie zoals geen ander die heeft. 'Vrijwil
ligers' gaan in heel het land de deuren
langs om de kiezers te 'overtuigen'
door het aanbieden van cadeautjes of
gesprekken. Argumenten dat een hu
welijk voor God ongeldig zal zijn in
dien het echtpaar niet de juiste stem
uitbrengt, of dat degene die niet voor
RP stemt automatisch een ketter
wordt, maken diepe indruk op de
doelgroep van eenvoudige gelovigen.
In arme buurten wordt voedselhulp
uitgedeeld. Als kleine tegenprestatie
wordt slechts aanmelding als lid van
de partij gevraagd. Wijkcommités in
Istanbul hebben lijsten in hun com
puters waarin alle kiezers geregi
streerd staan met hun politieke kleur,
partijleden tot en met hun bloed
groep toe. „Het gebeurt dat de politie
ons om een bloeddonor vraagt, want
wij zijn de enigen met dit soort infor
matie", zegt perswoordvoerder
Mustafa Yüce.
Istanbul, door profeet Mohammed
'de kroon van de islam' genoemd,
moet worden heroverd. In de Turkse
politiek heerst de opvatting dat wie
het burgemeesterschap over de groot
ste stad van het land wint, ook de lan
delijke verkiezingen zal winnen. Maar
voor de fundamentalisten symboli
seert de stad tevens de droom van de
heroprichting van het Osmaanse Rijk,
de terugkeer naar die gelukkige tijden
dat de Turken heersers waren over de
hele islamitische wereld.
Hasan Mezarci, een van de meest uit-
geproken partijleden gelooft dat dat
de oplossing is voor het Koerdische
probleem: „Noord-lrak moet op
nieuw onderdeel worden van Turkije.
Dan zijn de Koerden weer verenigd.
De westerse imperialisten hebben
hen uiteengerukt bij de oprichting
van de republiek Turkije. Onder de
sharia hebben ze het recht hun taal te
spreken, hun cultuur te beleven, want
de Osmaanse staat bestond uit pro
vincies die een grote mate van zelfbe
stuur hadden. Wat hen verbond was
trouw aan de kalief, de leider van de
gelovigen, die door de republiek werd
afgeschaft."
Mezarci weet dat ook de volkeren van
Syrië, Saudi-Arabië, zelfs Egypte en
een deel van de Balkan vrijwillig toe
zullen treden tot een groot Verenigd
Islamitisch Rijk.
Leden van een ander geloof hebben
niets te vrezen, want voor hen geldt
de sharia niet. „Ik zal worden gestraft
als ik drink, maar voor een christen
gelden zijn eigen wetten. Dat is de
sharia: verdraagzaamheid", zegt Ab
durrahman Dilipak, een fundamenta
listisch intellectueel, die weigert een
vrouw de hand te schudden omdat
dat zondig is. Hij geeft overigens toe
dat veel fundamentalisten de ware
aard van de sharia niet kennen. Men
sen doodslaan omdat ze niet vasten
tijdens de Ramadan, zoals vorige
maand in Erzurum gebeurde, of
dreigbrieven aan bars en slijterijen
kennen in zijn ogen geen genade,
want in de islam bestaat geen dwang.
Op een bijeenkomst van het vrou-
wencommité in de Istanbulse wijk
Maltepe leest de leidster van de mars-
groep een gedicht voor. Rijen opval
lend jonge gezichten, omwikkeld met
hoofddoeken of geheel onzichtbaar
onder een zwarte chador, staren haar
aan. Met gedreven stem declameert
de leidster: „Hoe is het mogelijk dat
in het hart van deze stad kerkklokken
worden geluid? Hoe kan het dat onze
zusters daar hun eer verkwanselen en
hun lichaam verkopen?" Afkeurend
gemompel. Het antwoord is duidelijk:
het is de schuld van de nabootsers
van het Westen, de 'systeempartijen'
die hun oorsprong verloochenen.
Alleen de RP kan de vrouwen hun
rechtmatige eervolle positie als spil
van het gezin weer teruggeven. Een
spreekster vraagt God's genade voor
premier (giller, een vrouw die te hoog
heeft gegrepen en daarom tot voet
veeg is verworden van de mannenwe
reld. Meelijdend knikt het publiek,
(fillers poging om de stemmen van de
conservatieve bevolking te winnen,
door het kussen van de in een Turkse
vlag gewikkelde koran bij iedere ver
kiezingstoespraak, wordt in deze krin
gen op minachting onthaald.
Dat de fundamentalisten aan terrein
hebben gewonnen, blijkt nog het
meeste uit het feit dat de conservatie
ve partijen, filler's DYP en de groot
ste oppositiepartij ANAP, in diverse
steden lijsttrekkers van deze signa
tuur hebben. Zelfs de sociaal-demo
cratische regeringspartij SHP heeft in
een van Istanbuls grootste en armste
deelgemeentes. Umraniye, een uiterst
gelovige, vrouw weliswaar, als kandi
daat.
Misschien wil niet iedereen de sharia-
orde van de RP, maar het staat buiten
kijf dat Turkije zich niet kan ontrek
ken aan het zich verspreidende fun
damentalisme.
ISTANBUL. JESSICA LUTZ
CORRESPONDENT
Op de meer dan zes
duizend meter hoge
berg Hkakabo Razi
in het noorden van
Myanmar (het voor
malige Burma) moet
het eerste Zuid-
oostaziatische win
tersportparadijs ko
men. Lager, langs de
kust bij de hoofd
stad Yangon
(Rangoon), verrijzen
nieuwe hotels, de
eerste sinds het Brit
se koloniale tijdperk.
De romantische weg
naar Mandalay
wordt speciaal aan
bevolen en zelfs de
beruchte Gouden
Driehoek is niet
meer uitsluitend ge
reserveerd voor no
toire drugbendes of
rebellen.
De generaals van
Myanmar gokken erop dat het
verlangen om het laatste on
aangetaste exotische paradijs in
Zuidoost-Azië te zien groter is
dan de afkeer voor het militaire
regime dat het land in zijn
greep houdt. De deuren zijn
opengezet, het wachten is op de
met geld beladen toeristen.
Myanmar, ook wel de 'kluize
naar van Azië' genoemd, wordt
al sinds 1962 door militairen ge
regeerd. Toeristen mochten
nooit langer dan zeven dagen in
het land blijven. Als er interne
problemen waren, zoals in 1988
na de wrede onderdrukking van
de democratiseringsbeweging,
sloeg de junta de deur dicht.
Maar sindsdien zijn buitenlan
ders weer welkom. Vorig jaar is
het toerisme zelfs met stip ge
stegen op de prioriteitenlijst van
de generaals, die op zoek zijn
naar buitenlandse valuta en
graag het internationale imago
van Myanmar willen verbete
ren. Het ministerie van toeris
me werd opgericht, vier weken
geldige visa geïntroduceerd,
voorheen verboden regio's
opengesteld en de regering ver
zachtte haar monopolie op het
toerisme.
In een interview zei minister
Kyaw Ba (toerisme) dat hij dit
jaar 60.000 toeristen in zijn land
verwacht, een verdubbeling ten
opzichte van vorig jaar. Over vijf
jaar, zo is de visie van de minis
ter, moeten er jaarlijks een half
miljoen mensen naar Myanmar
komen, de bezoekers die via de
grenzen met China en Thailand
voor een kort verblijf overwip
pen niet meegerekend.
Een half miljoen toeristen per
jaar kan een te optimistische
verwachting zijn wanneer je het
beperkte internationale lucht
verkeer op Myanmar en de
slechte infrastructuur in ogen
schouw neemt, maar de voor
uitzichten op lange termijn zijn
toch veelbelovend.
„Het toerisme kan alleen stij
gen. Het is een spannende tijd
om nu hier te zijn", aldus Ken
neth Millard, manager van het
bijna honderd jaar oude Strand
Hotel. Vorig jaar heropende het
hotel na een ingrijpende reno
vatie zijn deuren. Het interieur
van het meest luxueuze hotel
van Myanmar glinstert nu van
het marmer uit Mandalay. De
gasten, over het algemeen za
kenlieden, betalen 215 dollar
voor een kamer en meer dan
vier dollar voor een pilsje aan
de bar.
De drijvende markt op het Meer
van Inle. foto hans jacobI
Millard gelooft niet dat de poli
tieke situatie toeristen zal af
schrikken. China, met een nog
slechtere staat van dienst op he;
gebied van de mensenrechten,
trekt per jaar zo'n drie miljoen
toeristen.
Buitenlandse investeerders be
kommeren zich er in ieder geva
niet om wie in Myanmar de
scepter zwaait. Twaalf bedrijven
uit Thailand, Singapore, Hong
Kong, Japan en Maleisië hebber
samen meer dan 180 miljoen
dollar geïnvesteerd in hotels, al
dus regeringscijfers.
Tot nu toe \indt de meeste ho-
telbouw in en rond Yangon
plaats. Sommige van de grotere
projecten zijn joint-ventures
met de regering, maar de ver
zachting van de economische
wetgeving heeft een legertje van|
ondernemers aangetrokken die
kleinere hotels laten bouwen.
Buiten de hoofdstad wordt de
toeristische nijverheid vooral
gericht op Mandalay, de tweede
stad in het land, Pegu, de 16e-
eeuwse hoofdstad nabij Yang
on, de oude tempels van Pagan,
het spectaculaire Meer van Inle
en de onmetelijke en onge-
repte kustlijn.
En toeristen die naar wat ruiger
gebied willen, zijn voortaan ook H
welkom in de Gouden Drie-
hoek, het wilde terrein van opi
um, drugbaronnen, rebellen en
minderheden. De generaals i
proberen vrede te sluiten met
de opstandelingen en reisbe
perkingen worden opgeheven
voor gebieden die sinds de
Tweede Wereldoorlog geen bui
tenlander meer hebben gezien.
De vrees bestaat natuurlijk dat,
zoals elders in de wereld, de
stroom welvarende toeristen de
traditionele Myanmarese gast
vrijheid en hoffelijkheid zal cor
rumperen, dat het milieu en de
charme van het land aangetast
gaan worden door fanatieke I
projectontwikkelaars.
Maar de minister van toerisme
zegt dat er al voorzorgsmaatre
gelen zijn genomen, inclusief li
mieten aan de hoogte van bij- v
voorbeeld gebouwen bij histori- v
sche plaatsen. En over een ex-
ploderende seksindustrie zoals
in Thailand zegt Kyaw Ba: „Na-
tuurlijk willen we de toeristen -
vermaak bieden, maar niet op
de rauwe manier."
•YANGON DENIS GRAY
Om de zoveel tijd roepen politici dat al
lochtonen verplicht Nederlands moe
ten leren. Als ware het onwillige hon
den die liever lui dan moe zijn. Duizen
den buitenlanders zitten dagelijks in de
schoolbanken om onze taal machtig te
worden. 'Twaalfduizend staan op de
wachtlijst. De overheid kan de belang
stelling niet aan, maar wil desondanks
verplichten.
De 25-jarige Hicham Zaezai is ruim drie
jaar in Nederland en spreekt vloeiend
Nederlands. Hij heeft het vermogen om
goed te leren en is bovendien sterk ge
motiveerd.
Kort na aankomst meldde hij zich bij het
Bureau Nieuwkomers en begon enkele
maanden later met lessen Nederlands en
Maatschappij Oriëntatie (MO). „Eerst
dacht ik, wat moet ik met MO, maar de
combinatie met Nederlands is perfect.
Bij Nederlands kun je alleen luisteren, bij
MO kun je. omdat het in je eigen taal is,
ook vragen naar hel waarom van de din
gen, zodat je de Nederlandse maat
schappij veel beter leert begrijpen."
Als de nieuwkomers zich na een basis
programma van een half jaar kunnen
redden, wordt een traject gekozen dat
moet leiden naar werk of eerst een be
roepsopleiding en daarna werk. Hicham
koos voor lessen Nederlandse taal aan de
Katholieke Universiteit Brabant, gevolgd
door een hogere beroepsopleiding Maat
schappelijk Werk in Eindhoven. Hij is in
middels anderhalf jaar onderweg en
heeft nog geen enkele onvoldoende ge
haald.
Hicham is trots, maar beseft dat een op
leiding en een goede beheersing van de
Nederlandse taal geen enkele garantie
bieden voor een baan. „Taal is niet de
werkelijk barrière tot werk. Dat is het ge
brek aan werk. In de jaren zestig en ze
ventig sprak niemand over verplichte
taallessen, want er was volop werk. De
Nederlandse overheid moet mensen wel
aanmoedigen Nederlands te leren, maar
niet verplichten als ze er niets tegenover
kan stellen."
'Het witte denken van de politiek' noemt
coordinator-Jos van Gerven van het Til-
burgse Bureau Nieuwkomers de roep om
verplicht taalonderwijs aan buitenlan
ders. „Een reactie op extreem-rechts om
te voorkomen dat nog meer mensen CD
gaan stemmen." Volgens Van Gerven
zien nieuwkomers maar al te goed de
noodzaak in van taalbeheersing. De helft
meldt zich spontaan aan. Na werving
volgt nog eens twintig tot dertig pro
cent."
Het bereik van het Bureau Nieuwkomers
in Tilburg is met bijna tachtig procent
extreem hoog. „Dal komt doordat we ac
tief werven en daarbij samenwerken met
allochtonen-organisaties en moskee-ver
enigingen. En vooral, omdat we werken
op vertrouwensbasis. Ga je verplichten
dan druist dat in tegen de eigen identi
teit en keuzemogelijkheden. In Staphorst
laat je 's zondags toch ook geen auto's
rondrijden? Maar als het tot verplichting
komt, moeten we ook consequent zijn.
Dan wil ik hier in de schoolbanken ook
Britse werknemers zien en Japanners die
bij Fuji werken."
Het Bureau Nieuwkomers in Tilburg is
evenals dat in Den Haag en de regio
Zuid-Limburg in 1990 begonnen als ex
periment van het ministerie van WVC.
Overal werken de bureaus op een andere
manier, maar iedereen is tevreden. Den
Haag bereikt slechts twintig procent van
de nieuwkomers, 'maar de jaarlijkse
stroom is met ongeveer drieduizend
nieuwkomers ook tien keer zo groot als
die in Tilburg', verklaart projectleider Ja
cobs.
De bureaus Nieuwkomers richten zich
op immigranten van ouder dan 18 jaar
die korter dan een jaar in Nederland zijn.
Vluchtelingen of asielzoekers behoren
(nog) niet tot de doelgroep, maar plan
nen daarvoor zijn in de maak. Zij staan
vooralsnog in de rij bij de 175 instellin
gen voor basiseducatie. Migranten die in
hun moederland enkele jaren voortgezet
onderwijs hebben gevolgd, kunnen voor
taalles terecht bij een van de zestig in
stellingen voor Voortgezet Algemeen
Vormend Onderwijs (VAVO). Daarnaast
wordt ook taalles gegeven aan de dertig
Centra voor Beroepsoriëntatie (CBB) en
in enkele bedrijven.
En overal is het weer anders. De verschil
len in tempo en methode zijn groot. De
helft van de cursussen Nederlands Twee
de Taal (NT2) bestaat uit een tot twee
dagdelen les per week. „Deze weinig in
tensieve cursussen zouden eigenlijk
moeten verdwijnen. Ze zijn niet effectief.
Als je zo weinig les krijgt in de week
duurt het heel lang. voordat je de taal
onder de knie hebt. De doorstroom is zo
klein dat de wachtlijsten niet oplossen",
aldus directeur I. de Vries van de Stich
ting Landelijk Studiecentrum voor Vol
wassenen-educatie (SVE).
Inmiddels is de wachtlijst voor basisedu
catie gegroeid tot ongeveer vijftiendui
zend mensen, van wie drieduizend Ne
derlanders die hun moedertaal slecht
beheersen. De wachttijd varieert van
twee tot tien maanden. Als Nederlands
leren verplicht wordt, zal de lijst wach
tenden alleen maar langer worden, want
het geld dat de ministeries van WVC en
onderwijs hebben toegezegd is absoluut
niet voldoende om iedereen aan bod te
laten komen.
De Vries: „Om de zoveel tijd krijgen we
weer een eenmalige subsidie, maar die
extra impulsen werken meer verstorend
dan oplossend. Ze hebben iets hijgerigs:
hier heb je geld, binnen een jaar willen
we resultaten zien. De geldstroom moet
gewoon constanter."
Maar er is niet alleen permanent meer
geld nodig. De cursussen moeten inten
siever en flexibeler worden. Meer lessen
in de week, meer toegesneden op het ni
veau van de cursist. Basiseducatie, VAVO
en beroepsopleidingen moeten bij elkaar
worden gebracht in één instelling. Dat is
goedkoper en bovendien motiverend
voor de cursisten. In Nijmegen zijn ze al
een eind op weg. Basiseducatie en VAVO
zijn ondergebracht in één instelling.
Verplichting van taalonderwijs is volgens
M. van Dijk, hoofd van de sector NT2 in
Nijmegen, niet nodig. „Zonder iets te
doen, krijg ik al 150 tot 200 aanmeldin
gen per week. Als je verplicht, moet je er
ook wat op laten volgen. Het is zo'n fixa
tie: als mensen de taal leren dan komt al
les wel goed. En al die werkloze Neder
landers dan? Alsof taalles voor alles de
oplossing is."
„De politiek zoekt naar schijnoplossin
gen, zoals zo vaak rond verkiezingstijd.
Ik ben opgehouden om me er kwaad
over te maken. Maar voor de cursisten
vind ik het heel erg. Ze zijn sterk gemoti
veerd en vinden het vreselijk als ze op
een wachtlijst komen. Maar ondertussen
worden ze wel nagewezen als die buiten
landers die geen Nederlands willen le
ren. Het is in en in triest."
TILBURG MONIQUE VAN DE VEN
WIM STEVENHAGEN
ryóS... MfZÊEMPÊrtnèr^
ve Ni ér gék op *v<r
VAM Ai VAT eXTf2A-URlF0£/H£N
