De zegeningen van
de superheffing
Binnenland
'Auschwitz blijft symbool voor wat er kan gebeuren'
Elektronische snelweg komt in zicht
WOENSDAG 16 MAART 1994
Garantieprijzen van Europese Unie maakte veeboeren miljonair
De superheffing is een zegen geweest. De melkveehouderij heeft daardoor haar eigen
sanering betaald en een aantal veehouders is er zelfs miljonair door geworden. En wat
de resterende veehouders betreft: hun inkomen is nog nooit zo hoog geweest. Vorig
jaar, toen de landbouwvoormannen gewag maakten van barre tijden in de agrarische
sector, bedroeg het gemiddelde bedrijfsinkomen nog 70.000 gulden. „Toen de super
heffing werd ingevoerd, was ik secretaris van de Overijsselse CBTB. Als ik op een bij
eenkomst zei dat er ook goede kanten aan de superheffing zaten, werd ik bijna van
achter de tafel gesleurd. Twee jaar later dreigde hetzelfde te gebeuren als ik de super
heffing ter discussie stelde", blikt Chris van der Slikke (46) in zijn kantoor in het cen
trum van Emmeloord terug op tien jaar superheffing.
EMMELOORD KEES VAN OOSTEN
Chris van der Slikke sprong in
het gat. De zekerheid van een
baan bij de CBTB ruilde hij in
voor de dynamiek van het on
dernemerschap. Sinds enkele
jaren is hij directeur van Platte
land Vastgoed in Emmeloord,
makelaars en taxateurs in agra
risch onroerend goed. De BV
telt inmiddels acht werknemers.
Naar een negende, een mede
werker voor Zeeland, wordt ge
zocht.
De handel in melkquota is
een van de meest lucratieve be
zigheden van de BV die tegen
een bepaalde provisie vraag en
aanbod bij elkaar brengt. En
dan te bedenken dat bij de in
voering van de quota door
zwartkijkers het einde van de
melkveehouderij werd voor
speld.
Van der Slikke: „De superhef
fing is onder dwang van de om
standigheden tot stand geko
men. Er moest iets gebeuren.
De overschotten rezen de pan
uit en de financiering hiervan
kostte de Europese Gemeen
schap handenvol geld. Kortom:
pijnlijke maatregelen waren
noodzakelijk."
Die maatregel bestond in het
toekennen van quota, dat wil
zeggen dat elke individuele
melkveehouder een bepaalde
hoeveelheid melk mocht leve
ren. Werd het quotum over
schreden, dan moest daar een
boete over worden betaald. Te
genover die beperking stond
echter de garantie van een vast
gestelde prijs, zodat de melk
veehouder een gegarandeerd
inkomen had. ,,Ik mag het ei
genlijk niet hardop zeggen,
maar een melkveehouder in de
Europese Unie heeft dezelfde
zekerheid als een goedbetaalde
ambtenaar."
Die prijsgarantie staat borg
voor een goudgerande toe
komst. Niet alleen voor de blij
vers, maar ook voor de vertrek
kende agrariërs. Door die zeker
heid zijn die destijds individueel
toegewezen quota letterlijk
goud waard. Immers, een melk
veehouder die wil uitbreiden is
bij een groter quotum verzekerd
van een dito hogere omzet. En
dus is hij bereid om flink in de
buidel te tasten voor een uit
breiding van zijn quotum. Zo
ontstond een levendige handel
in quota.
Op dit moment wordt er voor
een kilo melk gemiddeld, afhan
kelijk van het vetgehalte, ruim
vier gulden betaald. Dat bete
kent dus dat een boer met een
betrekkelijk klein quotum, zeg
200.000 liter gelijkstaand met
zo'n 35 koeien, bij verkoop zo'n
acht ton 'beurt'. Grotere jon
gens mogen zich al snel miljo
nair noemen. Daar komt nog bij
dat de grond en de boerderij ge
woon eigendom blijven van de
verkoper.
De kopers van quota kunnen
op hun beurt niet alleen hun
omzet verhogen, bovendien zijn
dergelijke transacties fiscaal
aantrekkelijk. „Het gekochte
quotum kan in vijf jaar worden
afgeschreven. Dat scheelt dus
een slok op een borrel bij de be
lastingaangifte. Met andere
woorden: de fiscus heeft ook
haar steentje bijgedragen aan
desanering."
Politiek
De politiek, en niet langer het
vrije spel der maatschappelijke
krachten, bepaalt de toekomst
van de melkveehouderij. En dat
lijkt voor de veehouders gunstig
uit te pakken, alle aversie tegen
bureaucratie en regelzucht ten
spijt.
„De politiek bepaalt de melk
prijs. Dat heeft niks meer met
de markt te maken en dat is
gunstig voor de bedrijfstak. Per
soonlijk denk ik dat de macht
van Duitsland en Frankrijk bin
nen de Europese IJnie (EÜ) zo
groot is dat de melkprijs over
eind blijft. Dat is een mooie ba
sis voor een gezonde bedrijfs
voering", oordeelt Van der Slik
ke, die een uitstekende toe
komst voor het overigens steeds
kleiner wordende aantal vee
houders voorspelt. „Want", laat
hij er geen misverstand over be-
Chris van der Slikke, directeur van Platteland Vastgoed BV: „De handel in melkquota is e
i de meest lucratieve bezigheden van de BV."
staan, „de sanering zal door
gaan. Daar hoeven we echter
niet al te zielig over te doen.
Veehouders die er mee willen
stoppen, worden niet met een
fooi afgescheept."
Een toenemend aantal uitge
kochte veehouders emigreert.
Canada is weer favoriet. De ka
pitaalkrachtige emigranten
worden volgens Van der Slikke,
daar met open armen ontvan
gen. „Als WW'er of bijstands
ontvanger kom je er niet bin
nen. Maar als je vijf miljoen
voor je quotum hebt ontvan
gen, dan gaan alle deuren
open", weet Van der Slikke die
zelf familie in Canada heeft.
die populariteit
■i Canada?
„In sommige delen van Cana
da, in Alberta en Ottawa, stikt
het van de Nederlanders. De
kerk, vaak met een Nederlandse
dominee, is het sociale middel
punt. De kerken functioneren
daar nog zoals de gereformeer
de kerken in ons land vlak na de
oorlog. Hele hechte bolwerken.
Men voelt zich daar snel thuis,
en dat kan bijvoorbeeld niet ge
zegd worden van het Franse
platteland."
Gaat het de veehouders naar
den vleze, in de rest van de
landbouw is het huilen met de
pet op. In de akkerbouw, de
fruitteelt, de tuinbouw en de
varkenshouderij dreigt een ijs
koude in plaats van een warme
sanering. Uitgerekend in de sec
toren waar de alom bejubelde
vrije markteconomie van toe
passing is en dus de wet van
vraag en aanbod geldt, staan ve
len op het punt te bezwijken
onder de schuldenlast en/of la
ge prijzen.
„Financieel gezien niet. Maar
het ongewisse geeft ook kleur
aan het bestaan. In de tuin
bouw is het altijd vrijheid-blij
heid geweest. Goeie en slechte
jaren wisselen elkaar af. Nu
gaan er bedrijven kapot. Maar
de reactie is laconiek: It's all in
the game. Bedrijven zijn op dit
moment niks waard. Vöor een
appel en een ei kun je je slag
slaan. In het Westland kun je
voor de helft van de stichtings-
kosten een bedrijf kopen. Maar
dan moet je natuurlijk wel geld
hebben en dat is het probleem.
Want bij de bank hoef je ook
niet aan te kloppen."
In de akkerbouw, waar het
geweeklaag ook niet van de
lucht is, dient volgens Van der
Slikke de onafgebroken stroom
van onheilstijdingen ook
enigszins gerelativeerd te wor
den. De prijsvorming van de
vrije produkten is weliswaar
slecht, daar staat tegenover dat
de EU voor graan en bieten
toch een bodem in de markt
heeft gelegd. „Het eerste wat ze
bij een eventuele koop van een
akkerbouwbedrijf vragen, is of
er een bietenquota op zit. Dan
ben je van een zeker inkomen
verzekerd. En dat vertaalt zich
meteen in een hoger bod."
Al met al is Chris van der Slik
ke over de toekomst hoopvol
gestemd. „Bij alle jammerver-
halen wordt wel eens vergeten
dat het in de melkveehouderij al
jaren achtereen gewoon goed
gaat. En dan praat je toch over
een grote bedrijfstak. Toen de
Europese Gemeenschap werd
opgericht, was de doelstelling
dat de produktie daar zou
plaatshebben waar het klimato
logisch en geografisch het best
zou gedijen. Welnu, Nederland
is geschikt voor veeteelt. In de
zomer staan de koeien in gra
zige weiden, .terwijl er in het
Zuiden geen sprietje gras riteer
te vinden is. Bovendien is de af
zet, van boer naar consument,
perfect geregeld. In de akker
bouw en tuinbouw is het de
laatste jaren wat magertjes.
Maar na regen komt zonne
schijn. Zeker weten
Anitia Löwenhardt eerste comité-voorzitter van de na-oorlogse generatie
AMSTERDAM YVONNE HOF
„Moet dat r
log?" Anita
altijd, die oor-
iwenhardt, de
;r van het Ne
derlands Auschwitz Comité,
hoort die opmerking de laatste
jaren nog maar zelden. „Sinds
de etnische zuiveringen in ex-
Joegoslavië is oorlog weer dicht
bij gekomen", zegt de eerste
voorzitter van de na-oorlogse
generatie. Haar voorgangster
Annetje Fels nam onlangs na
twintig jaar afscheid. De herin
nering aan Auschwitz moet le
vend blijven, vinden de twee.
Als hèt symbool van waartoe ra
cisme en fascisme kunnen lei
den.
Er was een tijd dat Fels dacht:
alles is voor elkaar, er is geen
Nederland. „Later
dat we door moes-
niet konden
kwamen steeds
meer mensen op de jaarlijkse
herdenking, jonge mensen,
en, belangstel
dat
lenden. De
steeds groter.
De verjonging
is daarom ingeze
erd
in het comité
Löwenhardt
(45) is nu zeven jaar actief.
Sinds 1975 zit ze al in het Am
sterdamse 4 en 5-mei Comité.
Haar vader en moeder overleef
den concentratiekampen maar
ze verloor tientallen andere fa
milieleden. „De leden van het
Auschwitz Comité zijn nu een
soort familie voor me gewor
den". zegt ze.
„Zij en andere jonge mensen
zijn er door mij bij gehaald",
zegt Fels. „Er was eerst wel veel
weerstand. Ouderen vonden het
moeilijk jongeren binnen te
hebben. Die dachten toch: zij
hebben de oorlog niet meege
maakt."
Voor Löwenhardt rs de taak
om Auschwitz nooit te laten
vergeten, moeilijker dan voor
haar, denkt Fels. „Iedereen weet
dat ik een overlevende ben. Aan
de andere kant hebben jongere
mensen ook geleden onder de
oorlog, ook mensen die ema ge
boren zijn. Familie is omgeko
men. Veel mensen voelen zich
geroepen om die te herden
e nieuwe voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité en haar voorgangster, Anita Löwenhardt (links)
i Annetje Fels. foto am
ken." Direct daaraan verbonden
is de strijd tegen het opkomend
rechts-extremisme. Het
Auschwitz Comité is daarin een
ander soort organisatie dan an
dere eimoet dat ook blijven,
vinden beiden. „Gelukkig zijn er
nu anti-discriminatieburo's en
anderen die zich keren tegen
racisme. Auschwitz was het ui
en fascisme' toe kunnen leiden.
Er is geen ander voorbeeld in de
geschiedenis dat zo duidelijk
is", zegt Löwenhardt.
Vertalen
Zestigduizend joden uit Neder
land werden vermoord in
Auschwitz. „Het moet als sym
bool blijven bestaan om de ge
neratie na ons duidelijk te ma
ken waar het naartoe kan gaan.
Je moet lering uit die geschiede
nis trekken en het vertalen naar
vandaag. Ik kreeg vaak uit mijn
omgeving de opmerking te ho
ren: moet dat nou altijd, die
oorlog. Vooral de laatste twee
jaar hoor ik dat nauwelijks
meer. De etnische zuiveringen
in ex-Joegoslavië zijn heel
dichtbij: dat was voor veel men
sen een vakantieland."
Fels maakt toch onderscheid
tussen toen en nu. „Het verschil
is dat iederéén daar wapens
beeft, dat hadden de joden niet.
Het is natuurlijk verschrikkelijk
wat daar gebeurt, maar Hitier
had precies bedacht hoe bij de
joden om zou brengen. Er wa
ren dodenfabrieken. En wij had
den niks anders gedaan dan dat
we joden waren. We hebben de
plicht om daaraan te refereren:
denk er aan, zo ver kan het
gaan.
De 79-jarige Fels is bijna veer
tig jaar actief geweest in het co
mité, waarvan ze nu ere-voor-
zitter wordt. Hét was een ge
vecht om na de oorlog erken
ning te krijgen. „Wij hebben er
eigenlijk voor gezorgd dat be
kend werd wat er is gebeurd.
Niemand wist wat Auschwitz
was. De eerste jaren dachten
mensen dat je een telefoon
nummer op je arm had. Ik be
greep wel dat ze het niet kon
den bevatten. Ik kon het in
Auschwitz ook niet geloven als
ze zeiden: hier kom je nooit uit,
alleen door de schoorsteen."
Ze slaakt een zucht als ze op
somt wat er allemaal door het
comité is gedaan. Na een jaren
lange strijd kwam er in 1972 de
uitkering voor oorlogsslachtof
fers. Inzamelingen voor een
monument bij het vernieti
gingskamp Birkenau. tentoon
stellingen. het gevecht tegen de
vrijlating van de Drie van Breda,
onderzoek in de zaak Menten,
de jaarlijkse herdenking in Am
sterdam eind januari, de twee
jaarlijkse reis naar Polen. „We
zijn toch een soort symbool ge
worden van wat de joden heb
ben meegemaakt."
Fels vindt het opkomend ra
cisme verschrikkelijk. „We moe
ten ze niet de kans geven zo
door te gaan."
Löwenhardt: „Bij Janmaat
gaat het nu over Turken en
Marokkanen. Maar ook homo
seksuelen, gehandicapten en
andere minderheden komen
aan de beurt. Hij heeft nu door
zijn uitlatingen in Elsevier zijn
ware gezicht laten zien. Het
houdt nooit op. Mensen die
'anders' zijn, zijn altijd zonde
bok bij dit soort figuren."
1 HAAG WILCO DEKKER
Een telefonisch bestelde video direct op de
buis? Via de computer een keuze maken
uit tv/eedehands auto's in plaats van twin
tig pagina's advertenties in de krant door
spitten? Onderwijs thuis, waarbij met de
leraar wordt gepraat via fullmotion video?
Het kan allemaal, nu de aloude telefoonka
bel steeds meer een elektronische snelweg
wordt. Lange tijd leek het digitale fantasie,
maar stapje voor stapje komt de elektroni
sche snelweg nu toch in zicht.
In de Verenigde Staten wordt al volop
met miljarden gegoocheld om de beste po
sitie aan het begin van die snelweg te ver
werven. Telecommunicatie-gigant MCI
maakte een paar wekene geleden bekend
bijna veertig miljard gulden te steken in de
aanleg van de elektronische snelweg. Ka
beltelevisiemaatschappijen. telecommuni
catiebedrijven en uitgevers zoeken elkaar
in het land van de onbegrensde mogelijk
heden op om straks samen de consument
tegen betaling te verwennen met allerlei
prachtige diensten. Eén telefoontje is ge
noeg.
Het netwerk van kabels dat in de grond
ligt, kan namelijk voor veel meer gebruikt
worden dan voor een gesprekje met een
familielid. Het is ook geschikt voor het ver
sturen van digitale informatie. Daardoor
kunnen grote hoeveelheden beeld, geluid
en gegevens met hoge snelheid over de te
lefoonlijn worden gejaagd.
Snel amusement
Voor het bedrijfsleven is er in dertig steden
in ons land al ISDN (Integrated Services
Digital Network), een snel digitaal tele
foonnet. Dat maakt bijvoorbeeld video
vergaderen, telewerken of electronic mail
aanzienlijk makkelijker. Voor de consu
ment kan het digitale net straks vooral een
keur aan amusement bieden. De elektroni
sche snelweg maakt het straks mogelijk
een video op te vragen die direct over de
telefoonlijn verstuurd wordt. Of een film
door een druk op de toets van een gelukkig
einde te voorzien. Of muziek van CD-kwa-
liteit via de telefoon op een cassettebandje.
Van dit soort mogelijkheden wordt al ja
renlang gedroomd. Successen in de prak
tijk zijn echter nog zeldzaam. Een Lim
burgs tweeweg-experiment stierf een zach
te dood en snelwegachtige diensten als Vi
deotex worden nou niet bepaald massaal
geraadpleegd. Zit de Nederlandse consu
Zit de Nederlandse consument te wachten op
ment eigenlijk wel te wachten op de snel
weg?
Jawel, denkt de Rotterdamse hoogleraar
bedrijfskunde Vervest: „Maar dan moet je
zinvolle diensten aanbieden tegen aan
trekkelijke prijzen. Heel hard roepen dat
iets een massaprodukt is, dat méakt het
nog geen massaprodukt. Zo'n service met
aanbiedingen van tweedehands auto's, die
je op prijs, merk en bouwjaar gericht kunt
opvragen, die doet het in Frankrijk heel
goed. Maar het is ook zinvol, omdat je dan
niet al die kranten door hoeft te werken
Vervest vergelijkt de situatie rond de
elektronische snelweg met het begin van
het televisie-tijdperk. „Er was in 1925 al
een televisie, maar pas in de jaren vijftig
werd het een massaprodukt. Voor het zo
ver was moesten allerlei partijen samen
werken om de TV als massa-artikel van de
grond te krijgen. Je had studio's nodig, een
omroep, mensen die programma's konden
maken èn een bedrijf dat goedkope TV-ap-
paraten maakte die de mensen konden ko
pen. De elektronische snelweg bevindt
zich in dat beginstadium."
Investeren
De beheerder van de snelweg, PTT Tele
com, stelt zich dan ook voorlopig beschei
den op. „Wij bieden de snelweg aan, voor
lopig niet de auto's. Een videoketen die
met video-on-demand wil beginnen, kan
bij ons aankloppen. We gaan dat soort din
gen niet direct zelf aanbieden, maar willen
wel graag samenwerken. Ieder zijn eigen
werk." zegt directeur operaties Coolen van
het netwerkbedrijf van PTT Telecom.
PTT Telecom investeert per jaar ruim
twee miljard gulden om het netwerk aan
de modernste eisen te laten voldoen. Naast
302.000 kilometer koperkabel ligt er ook al
15.000 kilometer glasvezel, dat nóg sneller
nög meer kan. Op al die kilometers snel
weg is het nu nog relatief rustig. Wanneer
verwacht Coolen de eerste files? „Tsja, er
zijn zóveel mogelijkheden. De makelaar
die je na een telefoontje huizen laat zien
op je eigen TV. Of thuis op de buis je va-
kantieplek uitzoeken. Wat er binnen een
jaar of vijf wel gaat komen is dat video-on-
demand. Ook met het teleshoppen gaat het
lukken. Voor de rest is het echt koffiedik
kijken", zegt de netwerk-directeur.
Vervest is ook voorzichtig. „Wie had vijf
tien jaar geleden gedacht dat we op onze
kantoren allemaai een eigen PC hadden?
Niemand toch. Het wordt een kwestie van
veel proberen, van vallen en opstaan. Din
gen aanbieden die mensen echt willen. Je
kunt alleen achteraf constateren dat iets
een succes is geworden. Nu voorspellen
wanneer de elektronische snelweg echt
doorbreekt is zinloos."
,Een melkveehouder in de Europese Unie heeft dezelfde zekerheid als een goedbetaalde ambtenaar."
foto min. van lanbouw en visserij