Zeeheldenbuurt
zit vol
proteststemmers
:'W$t
Wj:
WBL gaat de wijk in
De winst van
extreem rechts
I De grootste winst van
extreem rechts bij de
vorige week woensdag
gehouden verkiezingen in
Leiden werd geboekt in de
Zeeheldenbuurt. Daar had
vrijwel niemand op
gerekend. Menigeen
voorspelde dat de
protestpartijen grote
winst zouden boeken in
wijken als het
Noorderkwartier en De
Kooi, maar dat één op de
vijf inwoners van de
volkswijk tussen Zijlsingel
en industrieterrein de
Waard het hokje van de
CD of de CP'86 rood zou
kleuren, kwam als een
grote verrassing. Waar
komt deze onvrede zo
plotseling vandaan? Is er
een groot
migrantenprobleem in de
wijk of zijn er andere
problemen die zo relatief
veel proteststemmen
opleverde?
Twee verslaggevers van
deze krant trokken een
week door de buurt en
spraken met bewoners om
het ongenoegen in kaart
te brengen. Die inwoners
waren openhartig over de
problemen in de wijk. Dat
neemt niet weg dat op
verzoek van sommigen de
namen zijn veranderd.
ZATERDAG 12 MAART 1994
Het parlement, zo noemden de buurtbewoners bet
groepje oude mannen dat elke dag neerstreek op liet
hoekje van de Trompstraat en de Zijlsingel, tegenover de
meelfabriek. Daar, op het houten bankje, bespraken de
oudjes het wel en wee van de buurt. Him buurt, waaraan
ze zo veel goede herinneringen bewaren, maar die de
laatste jaren in sneltreinvaart is afgegleden naar een
bedenkelijk niveau.
Het parlement is inmiddels ontbonden. Of dat voorgoed
is, weten de leden nog niet. Maar niemand heeft op dit
moment zin om de 'activiteiten' voort te zetten. „Want je
ziet zo veel hè", zegt Bert, een van de leden. „Je hoort ook
zo veel. En ik kan mijn kop niet houden. Dat wordt me
niet altijd in dank afgenomen.
'Dit is een wijk van honderd ergernissen'
elkaar om en passen zich
,,Als ik 's avonds mijn hond uitlaat, ben ik
toch bang. Dat er ineens een buitenlander
achter me loopt.
„Ze slaan hun kinderen en vrouwen. Ze
trappen ze soms gewoon de gang door. Dat
moeten ze natuurlijk zelf weten, maar het
Leven in een volkswijk: sleutelen ii
HERMAN JOUSTRA LOMANi
de deuropening.
FOTO'S LOEK ZUYDERDUIN
Opmerkingen die nauw
gedachtengoed van de
Maar zo moet dat volgens
niet worden opgevat. Stee
,,0p de CD y
aansluiten bij het
echts-extremisten.
door de bewoners
vast luidt de kreet:
hoor." Bij-
De leden van het parlement wa
ren de oren, de ogen en de
mond van de Leidse Zeehelden
buurt. Ze waren van alles op de hoogte. „Van
de handel in drugs bijvoorbeeld", zegt 'parle
mentslid' Bert. „Ze dealden bij de telefoon
cel. Dan ging er iemand die cel binnen, belde
op, en binnen de kortste keren stonden hier
dan een paar gasten. Snel 'handelen' en dan
weer wegwezen. Soms kwam de dealer aan
rijden op een fietsje met een kindje voorop.
Mag jij raden waar de drugs verstopt zaten.
In de capuchon van dat kindje. Wij zagen dat
natuurlijk. En zij zagen ons. Dan voel je je
toch niet echt prettig meer."
Koffieshops zijn er niet, maar vraag het de
buurtbewoners en ze kennen de plekken
waar de drugs worden verhandeld en ge
bruikt. Ze klagen over de spuiten bij een
bankje in het park aan de Tasmanstraat, of in
het Katoenpark aan de andere kant van de
Zijlsingel. De handelaar die in de Waard-
straat zat, ze kunnen hem nog allemaal uitte
kenen. Ze kennen 'die krankzinnige dealer' in
de Kortenaerstraat die op een keer met pijl
en boog voor het raam stond te schreeuwen.
En ze herinneren zich de geheimzinnige sa
menscholingen op het terreintje bij de Bon
tekoestraat, dat nu een betegeld speelplaatsje
is, maar toen een braakliggend, vervuild ter
rein vol met injectiespuiten. En allemaal kla
gen ze over het gevoel van onmacht, van on
veiligheid.
Inventarisatie
Paul van den Heuvel, buurtwerker in 't Schip
pertje, kent al die verhalen. „De dealers die
uit de wijk zijn vertrokken, verdwenen ook
niet door toedoen van de politie. Gewoon
een stoel door de ruit bleek meer effect te
hebben. Maar dat gaf mensen weer het ge
voel dat de politie en dus ook de overheid
alle problemen niet meer aankan."
Want er is nog veel meer aan de hand in de
Zeeheldenbuurt. De handel in drugs vormt
maar een van de vele problemen in de wijk.
„Ik heb naar aanleiding van de verkiezings
uitslag eens een lijstje zitten maken", legt
Van den Heuvel uit. „Van zaken die de ge
meente aan de buurtbewoners heeft beloofd
maar die nooit zijn uitgevoerd. Dan zit ik zo
aan een A4-tje vol. Variërend van het slecht
opknappen van het terreintje aan de Bonte
koestraat, via het af en aan rijden van vracht
wagens van het industrieterrein door de Oos
terstraat, tot het rooien van bomen zonder
herbeplanting.
Het gebrek aan groen is een voorname
klacht van de buurtbewoners. Aan de
Tasmanstraat is een groot park, maar in de
straten van de Zeeheldenbuurt is weinig
groen te zien. „Er zijn hier hele straten zon
der bomen en zonder voortuintjes", zegt Van
den Heuvel. „Kortom zonder een sprankje
groen. En bij het beetje dat er dan is, zoals
het plantsoentje aan de Heemskerkstraat,
daar worden zonder nadenken van die grote
afvalcontainers geplaatst."
Eenvoudige laagbouw van voor de oorlog,
voornamelijk huurwoningen, bepaalt het
beeld van de wijk. Alleen de rand van de
buurt is wat fleuriger. Daar staan dan ook
veel particuliere woningen. Maar waar je ook
kijkt, de straten zijn bijna uitgestorven. De
Zeeheldenbuurt kent dan ook slechts twee
toegangswegen en een sluipweggetje. Het is
eigenlijk een kaal, stil dorpje, 's Avonds hangt
er zelfs een onheilspellend sfeertje door de
schaarse straatverlichting.
„Men mist de politie. Je ziet de wijkagent
niet meer", zegt Van den Heuvel. „Die heeft
een veel te groot gebied onder zijn hoede. In
het buurthuis hadden we een keer een info-
avond georganiseerd over buurtbeheer. Zit
het zaaltje lekker vol, komt de politie niet op
dagen. Dat zet kwaad bloed."
Het zijn de klachten van véél buurtbewo
ners, zo blijkt. Ze bevestigen het verhaal van
de buurtwerker. Er zijn zó veel klachten dat
er een enorm gevoel van onvrede is ontstaan.
Dat wisten de parlementsleden van de Zee
heldenbuurt ook. Maar ook zij zagen, hoor
den en voorvoelden niet alles. De enorme
stemmenwinst van extreem-rechts bij de
raadsverkiezingen heeft ook hen verbaasd.
Bert is er nog beduusd van. „Ik heb de pa
gina met de uitslagen uitgeknipt en bewaard.
Wót een stemmen voor CP en CD! Ik kan het
nog niet goed geloven. Ik schaam me er echt
voor. En er zijn meer mensen hier in de
buurt die er zo over denken. Maar aan de an
dere kant: ik weet zeker dat het bijna alle
maal proteststemmers waren. En geen racis-
Denken de buitenlanders daar ook zo over?
Veel van hen blijken niet eens op de hoogte
te zijn van de verkiezingsuitslag. Neem Uzun,
Turk van geboorte en sinds een tijdje woon
achtig in de Zeeheldenbuurt. „Hebben ze
werkelijk zo rechts gestemd? Ik heb nog nooit
iets van discriminatie gemerkt. Er is volgens
mij ook niet veel aan de hand. Ja, als je je au
to verkeerd zet, dan toeteren sommige men
sen meteen. Staat een auto van een Neder
lander in de weg, dan wordt er niet getoeterd.
En ze roepen je wel eens iets na op straat.
Maar dat gebeurt bijna nooit hoor, héél af en
toe. Dat is alles."
Dat is de ervaring van meer buitenlanders
in de Zeeheldenbuurt. Van openlijk racisme
hebben ze nog nooit iets gemerkt. Jenny uit
de Trompstraat vindt dan ook er niet zo moet
worden gezeurd over discriminatie. „Zo
wordt het al gauw genoemd. En er wordt ook
wel eens wat overdreven met het woord ge
schermd. Tijdens een feestje hier verderop
liep één van die buitenlandse kinderen over
de wagen van m'n man. Hij heeft daar wat
van gezegd en kreeg vervolgens de ene god
ver net de andere naar zijn hoofd en ze zeiden
dat hij discrimineerde. Kom, hij riep alleen
dat kind tot de orde. Met CD heeft dat niks te
maken. Van dat programma van die partij
zakt je broek toch af...?!
Dat neemt niet weg dat er in de buurt ste
vig wordt gekankerd op buitenlanders, terwijl
het percentage allochtonen in de wijk maar
een procent of vijf bedraagt: er zijn er 118 op
een totaal van bijna 2300 bewoners. Dat is
een lager percentage dan in de meeste Leidse
volkswijken. Ter vergelijking; in Noorder
kwartier gaat het om veertien en in De Kooi
om tien procent.
„Ja, je kunt nu wel zeggen, dat het om een
klein aantal gaat", zegt Berry, een jonge va
der uit de Trompstraat, maar zo zien wij dat
niet. Niet om discriminerend te doen hoor,
maar de buitenlanders kwamen pas na de re
novatie in de wijk. Daarvc
Het zijn er relatief gezien
niet zo veel, maar ze kwamen ineens. De
buurt is dat nog niet te boven."
Oorzaak
Berry komt 's ochtends geregeld op de koffie
in buurthuis 't Schippertje. Net als sommige
vrouwen uit de buurt, die erheen gaan als ze
hun kinderen naar basisschool Het Galjoen in
de Munnikenstraat hebben gebracht. Voor
hen vormen buitenlanders wel degelijk een
probleem in de wijk, zo blijkt uit de discus
sies. Met Berry wijzen ze de grote renovatie
van de buurt, zo'n tien jaar geleden, aSn als
het begin van alle ellende. Niet alleen werden
de ongeveer vierhonderd opgeknapte huur
woningen een stuk duurder, maar de tot dan
toe vrijwel geheel 'blanke' volksbuurt kwam
ook nog eens 'plotseling' in aanraking met
vreemde culturen.
En dus met andere gewoonten. Berry: „Dat
groepje Marokkaanse mannen dat een keer
bij een auto samen de olie stond te verver
sen, pleurde de olie zo in de putkolk. Het
duurde toch nog even voordat iemand de
stoute schoenen aantrok en ze duidelijk
maakte dat we dat in Nederland zo niet
doen.
Zo heeft iedereen aan de koffietafel wel wat
te vertellen over dat onderwerp. Een greep
uit de opmerkingen:
■el bezig
tis naaicursus voor allochto-
or moeten betalen. Maar als
'egt, ben je aan het discrimi-
niemand in de buurt komt openlijk uit
is er niet één. voor zijn stemgedrag en er is til helemaal nie-
hien dan wel mand die openlijk van zijn sympathie voor
:hts durft te betuigen. „Maar dat
paar buitenlandse gezinnen
vonen, krijg je ghettovorming.
heeft ook duidelijk met een gebrek aan poli
tiek bewustzijn te maken", zegt Arie, een al
leenstaande oudere man uit de Evertsen-
straat. ,,lk heb ook bijna nergens een verkie
zingsaffiche zien hangen voor de ramen.
Nee, de mensen kankeren hier gewoon veel.
Het zijn proteststemmers. Dat heeft niks met
politieke denkwijzen te maken."
Arie zou best eens gelijk kunnen hebben.
Iedere buurtbewoner heeft wel een andere
klacht. „Het komt niet door één probleem
dat de mensen zo hebben gestemd", ver
klaart Jan, een man van middelbare leeftijd
uit de Munnikenstraat. Hij woont zijn hele
leven al in de Zeeheldenbuurt. „Het komt
ook niet door twee problemen. Dit is een wijk
van honderd ergernissen."
Bosdoener
De Woningbouwvereniging Leiden (WBL)
komt eruit als de grote boosdoener door de
manier waarop woningen worden toegewe
zen. Jan zegt: „In leegstaande huurhuizen
werden ook na de renovatie wat ik maar
noem krampgevallen van de sociale dienst
geplaatst. Hij heeft het over alcoholisten en
ex-psychiatrische patiënten, die in de buurt
via de WBL onderdak kregen.
Er lijkt een direct verband te bestaan tus
sen de onvrede over de WBL en de winst van
extreem-rechts en de SP, de linkse protest
partij. Waar in het verleden volwassen kinde
ren van buurtbewoners moeiteloos een huis
in hun geliefde buurt konden vinden, is dit
nu veel moeilijker geworden. Door nieuwe,
strakke richtlijnen van de gemeente. Ook ge
zinnen die te klein woneri, komen niet direct
voor iets groters in hun Zeeheldenbuurt in
aanmerking.
Jenny, een jonge vrouw uit de Tromp
straat, geeft daarvan een voorbeeld: „Een
vrouw met twee kinderen hoopte naar een
ander huis vlakbij te kunnen doorverhuizen.
Dat kon niet volgens de woningbouwvereni
ging en dat huis ging naar één Marokkaanse
man. Één man. Maar het was er binnen de
kortste keren een komen en gaan van wel
'twintigduizend' mensen. Dus dan weet je
wel wat er gaande is."
Jan beaamt dat. Als een leegstaand huur
pand waar diverse wijkbewoners op azen be
volkt wordt door buitenlanders of 'krampge
vallen', ontstaan grote frustraties die, aange
vuld met enkele bestaande vooroordelen,
mede hebben geleid tot het opvallende stem
gedrag. „Alleen is het zo overtrokken. Als
veertig gezinnen in gedachten een leeg
staand huisje hebben gereserveerd voor een
van hun kinderen en een buitenlander trekt
er in, dan is het: die klote-buitenlanders.
Veertig gezinnen zeggen dat, terwijl het dan
maar om één buitenlander gaat. Dan lijkt het
meteen een gigantisch probleem."
Jan is niet de enige die het liever over an
dere problemen heeft. Veel bewoners hebben
zo hun eigen ergernis. De hoge heffingen van
de gemeente, de buurman die zwart bijklust,
het beloofde speelterreintje dal er maar niet
komt, het tekort aan parkeerplaatsen.
Kortom, ergernissen die ook elders voorko
men. Problemen die niet specifiek zijn voor
de Zeeheldenbuurt. Het afwijkende stemge
drag van de wijk valt er in elk geval niet incc
te verklaren.
In die richting moet ook niet worden ge
zocht, meent Jan. Hij denkt te weten waar
het werkelijk aan Schort. „Weet je wat het
volgens mij écht is? Waarom de mensen nu
zo rechts hebben gestemd? Ze zijn hier arm,
ze lopen op hun tandvlees en ze zijn du? ten
einde raad. En ze hebben te weinig geestelij
ke bagage. Ze schreeuwen mekaar maar na.
Als er een Turk in een grote auto rijdt, is het
meteen: dat is geen zuivere koffie, die kan hij
nooit betalen. De gedachte dat zo'n man
misschien een goede baan heeft, komt niet
bij ze op. Of de gedachte dat hij de auto mis
schien geleased heeft. Nee, ze schreeuwen
Buurtwerker Paul va
nders. „De ambtenan
sn de buurt voortaan
gen op 3 mei. Da,
De oude leder
het merken.
den Heuvel ziet het
en de politiek moe-
taan sneller te hulp schie-
mgedrag verander je daar
ui de landelijke veri iezin
ris het al te laat voor."
van het parlement zullen
'\AJ c' ziin a' ^ez'R met een act'c om vaker de wijken in
VY te gaan en meer voorlichting te geven. I let is een il
lusie te denken dat we daardoor alle problemen oplossen,
maar we streven naar meer openheid én gaan het dus
proberen.
Dat is de eerste reactie van WBL-woordvoerster L. Gon-
galves op de stroom van klachten uit de Zeeheldenbuurt
over Woningbouwvereniging Leiden (WBL).
„Het is inderdaad zo dat na de grote renovatie de buurt
voor een deel uit elkaar is gevallen. Er kwamen nieuwe
bev
He
oze rij huurwoningen in de Zeeheldenbuurt. Veel ouders in de buurt z
)'n huisje trekken. In de praktijk blijkt dat vaak niet mogelijk.
meer zoals vroeger. Toen konden woningzoekenden nog
hun voorkeur uitspreken voor een bepaalde wijk. Nu is er
het woonbonnensysteem en gaat het erom wie op een
woning inschrijft en een passend inkomen heeft. Er
wordt niet gekeken waar mensen vandaan komen of wel
ke voorkeuren men heeft, aldus Gongalves.
De WBL staat volgens de voorlichtster vrijwel machte
loos als het gaat om onderhuur of de plaatsing van de 'zo
geheten 'krampgevallen', problemen die volgens de be
woners vaak voorkomen. „Onderhuur is moeilijk aan te
tonen. We hebben nog nooit een zaak gewonnen over dat
onderwerp. De woningbescherming gaat daar heel ver in.
En als mensen hun huur betalen en we krijgen geen
klachten dan is het niet onze taak om te zien hoe mensen
leven. Maar nogmaals, we zijn bezig met een intensiever
sociaal beheer en dus ook in de Zeeheldenbuurt. Inwo-
nenden met klachten mogen ons altijd bellen."