Baarle-Hertog vreest
Nederlandse overheersing
'IJzeren' Romme
durfde geen
minister te worden
Feiten &Meningen
Wanneer maakt
Israël een einde
aan de apartheid?
Kleintjes
niet in tel
bij Van Thijn
Rekenproblemen in VS
ZATERDAG 12 MAART 1994
Wie dagelijks via de media kennis neemt
van de hoorzitting in Israël naar de massa
moord in Flebron twee weken geleden, valt
van de ene verbazing in de andere. Verbijs
tering is een beter woord. Wal aanvankelijk
de gruwelijke daad van een gestoorde geest
leek te zijn, krijgt steeds meer vorm als een
uiting van staatsterrorisme. Apartheid heet
dat, als we pralen over Zuid-AIYika.
Deze week kwam uit dat de drie bewakers
van de Grot van de Aartsvaders een dutje
deden toen een joodse kolonist tientallen
biddende Arabische moslims neermaaide.
Maar de schok kwam donderdag, toen de
commandant van de grenspolitie in Hebron
doodleuk verklaarde dal de bewakers ook
als ze op hun post waren 'geweest niet veel
hadden kunnen uitrichten. Het is immers
niet de bedoeling dat Israëlische militairen
schieten op joodse kolonisten, zelfs niet als
deze het magazijn van hun machinegeweer
leegschieten op Arabierse medeburgers.
I loe schrijnend is dan ook de verklaring van
de vrouw van de moordenaar, die gisteren
in de Israëlische krant Shishi vertel de dal zij
de legerofficier in hun nederzetting 20 mi
nuten voor de moordpartij heeft gesmeekt
haar man tegen te houden. Zij was gealar
meerd omdat manlief ging bidden in de
volle wapenuitrusting van een para-militai
re kolonist.
Merkwaardig genoeg is het joodse kolonis
ten nooit verboden in het openbaar wapens
te dragen en daarmee ook openlijk te oefe
nen. Ook vallen de kolonisten niet onder
het uitgaansverbod dat sinds,.hel bloedbad
in Hebron van kracht is. Veel kolonisten ge
dragen zich als de heersers in bezet gebied.
Blijkbaar zijn de oorspronkelijke Palestijnse
bev
r de Is
derangs burgers.
Vanzelfsprekend dient Israël te zorgen voor
de veiligheid van de kolonisten, die door
vorige regeringen veelvuldig zijn gestimu
leerd zich in de bezette gebieden te vesti
gen. Het is ook zeer begrijpelijk dat de te
rugtrekking van Israëlische troepen uil de
Gazaslrook en rondom Jericho zoals
overeengekomen in het vredesakkoord tus
sen Israël en de Palestijnse Bevrijdingsorga
nisatie PLO is vertraagd lot die veiligheid
kon worden gegarandeerd.
Maar hel is van de gekke dat de veiligheid
.van de Palestijnen klaarblijkelijk van onder
geschikt belang wordt geacht. Sinds de
massamoord zijn al weer tientallen Palestij
nen doodgeschoten bij onlusten die hun
oorsprongvonden in het bloedbad.
De afschaffing van de apartheid in Zuid-
Afrika krijgt volgende maand haar bekro
ning met de eerste vrije verkiezingen in dat
land. De officiële scheiding tussen eerste
en tweederangs burgers is met succes be
streden door een uitputtende reeks van in
ternationale sancties en prolesten. De inter
nationale gemeenschap kan een nieuwe
vorm van apartheid, waar ook ter wereld,
niet dulden. Israël moet dat ook begrijpen,
desnoods onder invloed van dezelfde druk
middelen.
Minister Van Thijn van binnenlandse zaken
heeft wel een heel merkwaardige conclusie
gelrokken uil de uitslagen van de gemeen
teraadsverkiezingen. Volgens de oud-bur-
pol wnrik'n opgnvorpen legen de vele klei
ne pnrlijeil. Versnippering van de stemmen
leidt in zijn ogen alleen maar tot machte
loosheid bij het besturen van de gemeen
ten. Partijen moeten te veel rekening met
elkaar houden en zullen daardoor niet
doortastend te werk gaan.
Door zijn slem op deze manier te verhef
fen legen de kleintjes draait Van Thijn de
rollen volledig om. De schuld van het groter
worden van de mini's ligt namelijk niet bij
hen. maar bij de grote partijen en dan voor
al bij het CDA en de PvdA. Landelijk heb
ben /ij hun achterbannen niet kunnen uit
leggen waarom zij plotseling zulke opval
lende standpunten hebben ingenomen over
>\V (CDA) en WAO (PvdA). Tijdens de ge
meenteraadsverkiezingen werd dat gebrek
kiezers afgestraft.
I loewel in veel gemeenten ook plaatselij
ke zaken hebben bijgedragen aan de forse
terugval van de beide grootheden, hebben
vooral de ontwikkelingen in Den Haag ge
leid lol de striptease van CDA en PvdA.
Daarmee wordt het belangrijkste argument
van Van Thijn onderuit gehaald. In Den
I laag hebben de afgelopen jaren maar twee
partijen hel voor het zeggen gehad. Niet
eerder was het gebrek aan doortastendheid
zo enorm en de kloof tussen politici en bur
gers zo groot.
Zonder de kleintjes zou de democratie
veel minder voorstellen. Ongetwijfeld zou
den veel mensen dan niet gaan stemmen.
Dat lijkt in een aantal gevallen positief.
Sommige extreem-rechtse partijen, die Van
l'hijn met name builen de deur wil zetten,
zouden ook over de kiesdrempel kunnen
struikelen. Niet alle. Vooral de Centrumde
mocraten zijn inmiddels zo groot dal zij al
leen nog in een districtenstelsel zoals in
Groot-Brittannië (waarbij alleen de stem
men van de grootste partij tellen) zijn tegen
te houden. In zo'n systeem ziet Van Thijn
De Belgische enclave Baar
le-Hertog voelt zich be
dreigd. Tweelinggemeente
Baarle-Nassau dreigt steeds
groter te groeien. Uit angst
voor Nederlandse over
heersing steekt het ex-
treem-nationalisme de kop
op. Ze willen zo graag dat
het blijft zoals het is. Het
Nederlandse Baarle-Nassau
en het Vlaamse Baarle-Her
tog. Ieder zelfstandig en
toch hecht samenwerkend.
Maar Gedeputeerde Staten
van Noord-Brabant hebben
andere plannen, herinde
lingsplannen.
Ze willen Baarle-Nassau bestuurscentrum
maken van een nieuwe, grote, groene ge
meente: de ABC-gemeente (Alphen, Baarle-
Nassau en Chaam). Door samenvoeging
van de drie gemeentebesturen ontstaat vol
gens de provincie een deskundiger en effi
ciënter ambtenarenapparaat. „Denk alleen
al aan het beheer van het bosgebied. Dat
zou voortaan in één hand liggen", zegt een
p ro vi n c i e wo o r d vö er d e rB u r ge m e es t e r
J. Hendrickxvan Baarle-Nassau kent de
voordelen van schaalvergroting, maar 'wat
je hier wint met Alphen en Chaam verlies je
met Baarle-Hertog'.
Baarle-Nassau en Baarle-Hertog zijn volle
dig in elkaar verstrengeld. De kaart ver
meldt 21 Belgische enclaven op Nederlands
en acht Nederlandse enclaven op Belgisch
grondgebied. Een Middeleeuwse erfenis die
is uitgegroeid tot een toeristische attractie.
Omdat er een huis is waar de bewoners in
Nederland slapen en in België koken, een
kroeg waar je tot voor kort een carambole
kon maken over twee landen, maar vooral
omdat op zondag (dank zij Belgische wet
geving) de winkels open zijn.
Een zondag in Baarle is allerminst groen.
Bumper aan bumper rijden Nederlandse
auto's het dorp in. Op zoek naar Belgisch
bier, bonbons, vers brood, goedkope tabak,
benzine en vertier. Honderd winkels, dertig
horecagelegenheden, acht benzinestations,
zeven banken en vijf fritures leven van de
enclave-situatie. Behouden zij die unieke
positie of eisen Alphen en Chaam straks
ook zondagse rechten? In hoeverre bedreigt
de nieuwe ABC-gemeente de samenwer
king met Baarle-Hertog? Ernstig, vinden de
beide burgemeesters. Nu al zijn de Nas-
sauers met zesduizend tegen tweeduizend
Hertogenaren in de meerderheide en die
onevenwichtigheid wordt met de nieuwe
ABC-gemeente alleen maar groter.
De nieuwe gemeente telt al ruim dertien
duizend inwoners en de dorpelingen van
Chaam en Alphen hebben ook nog geen
voeling met de specifieke problematiek van
Baarle. Burgemeester A. Comelissen van
Baarle-Hertog: „Wij zijn veroordeeld tot el
kaar. We kunnen niets zonder elkaar doen.
Bij elke beslissing moeten beleidsvisies,
wetgeving.en technische nonnen op elkaar
worden afgestemd.'Vervolgens moet een fi
nanciële verdeelsleutel worden gevonden.
Elke beslissing duurt gewoon i
twee keer zo lang als normaal."
Neem de openbare verlichting. Nederlan
ders vinden een lichtmast in een bocht van
de weg voldoende, terwijl Belgen om de ze
ventig tot tachtig meter licht willen. Come
lissen: „Omdat die verschillen in één kom
esthetisch niet verantwoord zijn, zoek je
naar een compromis. Ter verrekening van
de kosten hebben we bedacht dat het aan
tal meters grondgebied aan weerszijden van
de weg de verdeelsleutel is."
Telefoon - en elektriciteitsnet zijn geschei
den. De Hertogenaren warmen zich aan
Nederlands gas, de Nassauers kijken televi
sie via een Belgische kabel. De muziek
school, bibliotheek en het cultureel cen
trum zijn gezamenlijke projecten. Voor bui
tenstaanders komt de grenssituatie in Baar
le vooral over als 'een hoop gedoe', maar de
bewoners hebben er mee leren leven en
willen ook niet anders. De Belgen voelen
zich Vlaming, de Nederlanders Nederlan
der. Hendrickx: „Belgen zijn meer gevoels
mensen, praten meer met hun hart. Neder
landers zijn nuchterder. Dat merkje zelfs in
zo'n gemengde gemeenschap als Baarle."
Onder het motto 'Mee onze grenzen wordt
nie gesmokkeld' hebben de Baarlenaren
bijna 1.500 bezwaarschriften bij de provin
cie ingediend. Tot noch toe zonder resul
taat. Comelissen probeert nu de Belgische
minister van binnenlandse zaken te bewe
gen druk uit te oefenen op Nederland. Want
als de ABC-plannen worden doorgezet, zul
len Baarle-Nassau en Baarle-Hertog uit el
kaar groeien.
Nu al merkt Comelissen dat drie groepen
binnen de Belgische gemeenschap zich af
zetten tegen Nederland. „De plannen zijn
een voedingsbodem voor extreem nationa
lisme. We zijn nu bezig met het programma
voor de viering van vijftig jaar bevrijding
van Baarle. Eén groep wil niet meewerken
in de overkoepelende organisatie omdat die
overwegend Nederlands is. Het monument
mag van deze mensen ook niet op Neder
lands grondgebied staan.
Een aantal Belgen vreest dat de herinde
lingsplannen het begin van het einde zijn
van Baarle-Hertog. De Noordbrabantse
commissaris van de koningin Houben zin
speelde eerder al op samenvoeging van
Baarle-Hertog en Baarle-Nassau. Bijvoor -
CORNE SPARIDAANS
beeld in ruil tegen het Nederlandse gehucht
Castelre dat volledig is aangewezen op Bel
gië. Gezien de Europese eenwording en de
samenstelling van de bevolking is die vrees
volgens Comelissen op lange termijn ge
grond. „Vijfentwintig jaar geleden had nog
slechts twintig procent van de inwoners vai
de Belgische enclave de Nederlandse natio
naliteit. Nu is dat percentage verdubbeld."
Om het gevaar van herindeling af te wen
den hebben de Baarlese bestuurders be
dacht dat de enclave Europese modelge
meente moet worden. Hendrickx: „De eer
ste Europese gemeente met twee gemeen
tebesturen maar één bestuurscommissie
voer gezamenlijke belangen. Wij vragen de
Nederlandse en Belgische overheid de bij
zondere situatie van Baarle te erkennen
met extra middelen. Want het bestuur van
de enclave heeft een moeilijkheidsfactor
van een gemeente met vijftienduizend in-
BAARLE-NASSAU/BAARLE-HERTOG
En terecht. Alle stromingen
kans krijgen om zich te profileren, zodat de
politici van grote partijen wat meer inzicht
krijgen in de ideeën die leven. Als die politi
ci vervolgens ook geïnteresseerd raken in de
kiezers achter die partijen, met hen in con
tact willen komen en problemen willen op
lossen, werken zij vanzelf aan het terug
dringen van de kleine partijen.
Prof. mr. Carl Romme, de vermaarde en ogen
schijnlijk ijzeren leider van de KVP in de jaren 1946-
1963, had een levensgroot minderwaardigheids
complex: hij kon geen vreemde talen spreken en
was doodsbang dat dit bekend zou worden. Dat
was de werkelijke reden dat de katholieke politicus
na de oorlog nooit premier of minister heeft willen
worden.
Prof. J. Bosmans, historicus en officieel bidgraafvan
Romme, onthult dit in het nieuwste Jaarboek van
het Katholiek Documentatiecentrum (KDC) van de
universiteit van Nijmegen. Bosmans geeft daarin
een voorproefje van het tweede deel van zijn mo
numentale biografie over Romme, dat over een jaar
of twee zal verschijnen. In hel eerste deel had Bos
mans er al op gewezen dat Romme 'in paniek raak
te' toen hem in 1937 door Colijn het ministerschap
van sociale zaken werd aangeboden.
In het jaarboek van het KDC doel Bosmans nu al
vast uit de doeken welk psychisch mechanisme in
1937 die paniek bij Romme veroorzaakte. De frac
tieleider was doodsbang in het openbaar te worden
betrapt op zijn gebrek aan talenkennis.
Romme beschikte zelfs niet over het kleinste knob
beltje voor talen. Hoezeer hij ook had geprobeerd
Engels (in Groot-Britannië) en Frans (in Frankrijk)
te leren, het lukte hem niet. „Het was een hopeloos
gevecht", aldus Bosmans. Als Romme niet onder
een officieel diner kon uitkomen, 'brak het klamme
zweet hem uit' wanneer hij naast een Engelse dame
bleek te zitten. Omstandigheden waaronder hij
Frans moest spreken 'waren een aanslag op zijn
zelfvertrouwen'.
Bosnians ontdekte het een en ander in particuliere
correspondentie van Romme, waarin tot dusver
geen enkele buitenstaander inzage had gekregen.
De angst van Romme om Frans of Engels te moe
ten spreken, was zo groot dat het eigenlijk een fobie
was. Hij had er alles voor over om zijn gebrek te
verbergen, zelfs het keer op keer afslaan van zeer
prestigieuze ministersambten.
Zoals de meeste fobici was Romme een meester in
het verzinnen van smoezen. Zo kwam hij zelfs in de
wetenschappelijke literatuur te boek te staan als het
prototype van de dualistische volksvertegenwoordi
ger, de man die het dienen van zijn kiezers als een
hogere roeping zag dan de dienst aan de koningin,
dat wil zeggen het ministerschap.
In werkelijkheid sloeg Romme de schrik om het
hart als alweer een informateur of soms de konin
gin een beroep op hem deed, als leider van verre
weg de grootste partij, om minister-president te
worden. Nee, die eer liet hij graag aan de PvdA'er
Willem Drees sr. (die het Engels, Frans en Duits we
beheerste).
Toen de samenwerking met de sociaal-democrater
in 1958 stuk liep, haalde Romme nog liever de ook
toen al vanwege zijn oorlogsverleden enigszins om
streden KVP'er Jan de Quay van stal dan zelf het ka
binet te gaan leiden.
In 1963 zette professor Romme volkomen o
wacht een punt achter zijn politieke loopba:
deed heel geheimzinnig over de reden. Het
te maken hebben met gezondheidsproblem
graaf Bosmans ontdekte de waarheid in een
.Hij
u iets
woordbrief van Romme aan een partijgenoot die
hem schriftelijk had verzocht op zijn besluit terug
te komen. Romme schreef terug dat hem dat helaas
onmogelijk was, onder meer 'vanwege de toene
mende internationalisering (EG, red.) van de poli
tiek'. Volgens Bosmans verhulde Romme daarmee
opnieuw 'de angst dat hij vanwege zijn gebrekkige
beheersing van vreemde talen een raar figuur zou
slaan'.
Als ik in mijn su
permarkt een
pak melk haal,
dan krijg ik maar
941 centiliter
van de witte mo
tor. Het pond ui
en blijkt op mijn weegschaal
maar 453 gram te wegen, en het
ons boterhamworst is slechts
28,35 gram zwaar. Bedrog! Je
zou voor minder naar de Consu
mentenbond stappen.
Maar dit is Amerika. Hier is een
liter 0,264 gallon, een meter 3,28
voet en een kilo 2,2 pond. En de
44 graden (Fahrenheit) buiten
lijken bloedheet maar zijn maar
6 graden Celsius. Dat was in het
begin toch even wennen. Bij het
boodschappen doen kwam (en
komt) een rekenmachientje
soms best van pas.
Amerikanen zien zich als het
centrum van de wereld. Dat de
rest van die wereld gewoon in
meters, liters en kilo's rekent,
beschouwen zij als het pro
bleem van die rest. Wij hoeven
ons niet aan te passen, dat doen
die anderen maar. Een erfenis
van de Britse 'eilandmentaliteit',
menen sommigen.
Anderen willen die oude Britse
maten in ere houden uit het
oogpunt van traditie. De meeste
Amerikanen vinden het ook pri
ma zo. Maar niet de regering in
Washington. Op een onopval
lende manier is zij momenteel
bezig de Amerikaanse bevolking
voor te bereiden op overgang
naar het 'metrieke stelsel'.
Ze moeten wel. Behalve de VS
zijn er nog maar drie landen in
de wereld en welke!: Liberia,
Myanmar (Burma) en de Baha
mas die officieel voeten, mij
len en ponden die geen ponden
zijn, hanteren. OokAmerika's
buren, Mexico en Canada, zijn
al vele jaren metriek. Het lijkt
dus slechts een kwestie van tijd.
Sinds vorige week moeten Ame
rikaanse consumentenproduk-
ten wettelijk beide inhouds-, af-
stands- of gewichtsmaten ver
melden. Veel producenten de
den dat vrijwillig overigens al ja
ren. Maar nu is het verplicht. En
ook overheidsdiensten moeten
sinds 1 maart voortaan alom het
metrieke stelsel toepassen.
In de jaren '70 was er even een
r afschaf-
korte campagne v
fing van de Britse maten, maar jve
die stierf een snelle dood. Er is t(r
nu zelfs een vereniging tegen :jr
het metrieke stelsel opgericht. P
'Het is immoreel. Het is knoeien jP
met de gewoonten en tradities
van ons volk', zegt een van de i^e
leiders ervan.
Amerikanen houden nu een- y1
maal niet van verandering. Dat j?
het geld kan opleveren en dat j
de rest van de wereld het ook 'SP
doet, wordt als niet terzake rP
doende afgedaan. Dat wijn nu
al alleen in flessen van 750 cc
gekocht kan worden, en cola in *u
anderhalve literflessen, wordt
maar morrend geaccepteerd. "P
Toen het tijdschrift National rj!
Geographic op zijn landkaarten
en in zijn aardrijkskundige ver
halen kilometers in plaats van
mijlen begon te gebruiken, re- j,
gende het opzeggingen. Maar
de motorinhoud van auto's r
wordt al in kubieke centimeters
vermeld en thermometers ge
ven steeds vaker ook in Celsius 4
Zoals gezegd, ze moeten wel.
De Europese Unie heeft be
paald dat zij vanaf 1999 geen
produkten meer zal invoeren L
die niet de metrieke maatvoe- J
ring hebben. De regering heeft j71
al haar toeleveranciers vorige
maand al geadviseerd voortaan Zc
metriek te kopen, omdat zij ook re
metriek zal gaan bestellen. I
Nu maken de metrieke weten-
schappers in de rest van de wè- 1
reld helde Amerikanen ook niet
makkelijker. Want de meter is all,
geen meter meer ooitom-
schreven als het ééntienmil-
joenste deel van de afstand tus- P1
sen de pool en de evenaar 11
maar officieel 'de afstand die
licht aflegt in 1 /299792458e se- 11
conde'.
En die seconde is weer de tijd
die nodig is voor 9.192.631.770 e'
trillingen van een cesiumatoom. ja
Zelfs het kookpunt van water
blijkt niet meer 100 graden Cel-
sius te zijn maar 99,97 graden.
Niets is meer heilig! Geen won- e
der dat de John Modaal het hier 11
gewoon bij voeten, pounds, IP
ounces, mijlen en Fahrenheit
houdt.
HANS DE BRUUN