Baarle-Hertog vreest Nederlandse overheersing 'IJzeren' Romme durfde geen minister te worden Feiten &Meningen Wanneer maakt Israël een einde aan de apartheid? Kleintjes niet in tel bij Van Thijn Rekenproblemen in VS ZATERDAG 12 MAART 1994 Wie dagelijks via de media kennis neemt van de hoorzitting in Israël naar de massa moord in Flebron twee weken geleden, valt van de ene verbazing in de andere. Verbijs tering is een beter woord. Wal aanvankelijk de gruwelijke daad van een gestoorde geest leek te zijn, krijgt steeds meer vorm als een uiting van staatsterrorisme. Apartheid heet dat, als we pralen over Zuid-AIYika. Deze week kwam uit dat de drie bewakers van de Grot van de Aartsvaders een dutje deden toen een joodse kolonist tientallen biddende Arabische moslims neermaaide. Maar de schok kwam donderdag, toen de commandant van de grenspolitie in Hebron doodleuk verklaarde dal de bewakers ook als ze op hun post waren 'geweest niet veel hadden kunnen uitrichten. Het is immers niet de bedoeling dat Israëlische militairen schieten op joodse kolonisten, zelfs niet als deze het magazijn van hun machinegeweer leegschieten op Arabierse medeburgers. I loe schrijnend is dan ook de verklaring van de vrouw van de moordenaar, die gisteren in de Israëlische krant Shishi vertel de dal zij de legerofficier in hun nederzetting 20 mi nuten voor de moordpartij heeft gesmeekt haar man tegen te houden. Zij was gealar meerd omdat manlief ging bidden in de volle wapenuitrusting van een para-militai re kolonist. Merkwaardig genoeg is het joodse kolonis ten nooit verboden in het openbaar wapens te dragen en daarmee ook openlijk te oefe nen. Ook vallen de kolonisten niet onder het uitgaansverbod dat sinds,.hel bloedbad in Hebron van kracht is. Veel kolonisten ge dragen zich als de heersers in bezet gebied. Blijkbaar zijn de oorspronkelijke Palestijnse bev r de Is derangs burgers. Vanzelfsprekend dient Israël te zorgen voor de veiligheid van de kolonisten, die door vorige regeringen veelvuldig zijn gestimu leerd zich in de bezette gebieden te vesti gen. Het is ook zeer begrijpelijk dat de te rugtrekking van Israëlische troepen uil de Gazaslrook en rondom Jericho zoals overeengekomen in het vredesakkoord tus sen Israël en de Palestijnse Bevrijdingsorga nisatie PLO is vertraagd lot die veiligheid kon worden gegarandeerd. Maar hel is van de gekke dat de veiligheid .van de Palestijnen klaarblijkelijk van onder geschikt belang wordt geacht. Sinds de massamoord zijn al weer tientallen Palestij nen doodgeschoten bij onlusten die hun oorsprongvonden in het bloedbad. De afschaffing van de apartheid in Zuid- Afrika krijgt volgende maand haar bekro ning met de eerste vrije verkiezingen in dat land. De officiële scheiding tussen eerste en tweederangs burgers is met succes be streden door een uitputtende reeks van in ternationale sancties en prolesten. De inter nationale gemeenschap kan een nieuwe vorm van apartheid, waar ook ter wereld, niet dulden. Israël moet dat ook begrijpen, desnoods onder invloed van dezelfde druk middelen. Minister Van Thijn van binnenlandse zaken heeft wel een heel merkwaardige conclusie gelrokken uil de uitslagen van de gemeen teraadsverkiezingen. Volgens de oud-bur- pol wnrik'n opgnvorpen legen de vele klei ne pnrlijeil. Versnippering van de stemmen leidt in zijn ogen alleen maar tot machte loosheid bij het besturen van de gemeen ten. Partijen moeten te veel rekening met elkaar houden en zullen daardoor niet doortastend te werk gaan. Door zijn slem op deze manier te verhef fen legen de kleintjes draait Van Thijn de rollen volledig om. De schuld van het groter worden van de mini's ligt namelijk niet bij hen. maar bij de grote partijen en dan voor al bij het CDA en de PvdA. Landelijk heb ben /ij hun achterbannen niet kunnen uit leggen waarom zij plotseling zulke opval lende standpunten hebben ingenomen over >\V (CDA) en WAO (PvdA). Tijdens de ge meenteraadsverkiezingen werd dat gebrek kiezers afgestraft. I loewel in veel gemeenten ook plaatselij ke zaken hebben bijgedragen aan de forse terugval van de beide grootheden, hebben vooral de ontwikkelingen in Den Haag ge leid lol de striptease van CDA en PvdA. Daarmee wordt het belangrijkste argument van Van Thijn onderuit gehaald. In Den I laag hebben de afgelopen jaren maar twee partijen hel voor het zeggen gehad. Niet eerder was het gebrek aan doortastendheid zo enorm en de kloof tussen politici en bur gers zo groot. Zonder de kleintjes zou de democratie veel minder voorstellen. Ongetwijfeld zou den veel mensen dan niet gaan stemmen. Dat lijkt in een aantal gevallen positief. Sommige extreem-rechtse partijen, die Van l'hijn met name builen de deur wil zetten, zouden ook over de kiesdrempel kunnen struikelen. Niet alle. Vooral de Centrumde mocraten zijn inmiddels zo groot dal zij al leen nog in een districtenstelsel zoals in Groot-Brittannië (waarbij alleen de stem men van de grootste partij tellen) zijn tegen te houden. In zo'n systeem ziet Van Thijn De Belgische enclave Baar le-Hertog voelt zich be dreigd. Tweelinggemeente Baarle-Nassau dreigt steeds groter te groeien. Uit angst voor Nederlandse over heersing steekt het ex- treem-nationalisme de kop op. Ze willen zo graag dat het blijft zoals het is. Het Nederlandse Baarle-Nassau en het Vlaamse Baarle-Her tog. Ieder zelfstandig en toch hecht samenwerkend. Maar Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant hebben andere plannen, herinde lingsplannen. Ze willen Baarle-Nassau bestuurscentrum maken van een nieuwe, grote, groene ge meente: de ABC-gemeente (Alphen, Baarle- Nassau en Chaam). Door samenvoeging van de drie gemeentebesturen ontstaat vol gens de provincie een deskundiger en effi ciënter ambtenarenapparaat. „Denk alleen al aan het beheer van het bosgebied. Dat zou voortaan in één hand liggen", zegt een p ro vi n c i e wo o r d vö er d e rB u r ge m e es t e r J. Hendrickxvan Baarle-Nassau kent de voordelen van schaalvergroting, maar 'wat je hier wint met Alphen en Chaam verlies je met Baarle-Hertog'. Baarle-Nassau en Baarle-Hertog zijn volle dig in elkaar verstrengeld. De kaart ver meldt 21 Belgische enclaven op Nederlands en acht Nederlandse enclaven op Belgisch grondgebied. Een Middeleeuwse erfenis die is uitgegroeid tot een toeristische attractie. Omdat er een huis is waar de bewoners in Nederland slapen en in België koken, een kroeg waar je tot voor kort een carambole kon maken over twee landen, maar vooral omdat op zondag (dank zij Belgische wet geving) de winkels open zijn. Een zondag in Baarle is allerminst groen. Bumper aan bumper rijden Nederlandse auto's het dorp in. Op zoek naar Belgisch bier, bonbons, vers brood, goedkope tabak, benzine en vertier. Honderd winkels, dertig horecagelegenheden, acht benzinestations, zeven banken en vijf fritures leven van de enclave-situatie. Behouden zij die unieke positie of eisen Alphen en Chaam straks ook zondagse rechten? In hoeverre bedreigt de nieuwe ABC-gemeente de samenwer king met Baarle-Hertog? Ernstig, vinden de beide burgemeesters. Nu al zijn de Nas- sauers met zesduizend tegen tweeduizend Hertogenaren in de meerderheide en die onevenwichtigheid wordt met de nieuwe ABC-gemeente alleen maar groter. De nieuwe gemeente telt al ruim dertien duizend inwoners en de dorpelingen van Chaam en Alphen hebben ook nog geen voeling met de specifieke problematiek van Baarle. Burgemeester A. Comelissen van Baarle-Hertog: „Wij zijn veroordeeld tot el kaar. We kunnen niets zonder elkaar doen. Bij elke beslissing moeten beleidsvisies, wetgeving.en technische nonnen op elkaar worden afgestemd.'Vervolgens moet een fi nanciële verdeelsleutel worden gevonden. Elke beslissing duurt gewoon i twee keer zo lang als normaal." Neem de openbare verlichting. Nederlan ders vinden een lichtmast in een bocht van de weg voldoende, terwijl Belgen om de ze ventig tot tachtig meter licht willen. Come lissen: „Omdat die verschillen in één kom esthetisch niet verantwoord zijn, zoek je naar een compromis. Ter verrekening van de kosten hebben we bedacht dat het aan tal meters grondgebied aan weerszijden van de weg de verdeelsleutel is." Telefoon - en elektriciteitsnet zijn geschei den. De Hertogenaren warmen zich aan Nederlands gas, de Nassauers kijken televi sie via een Belgische kabel. De muziek school, bibliotheek en het cultureel cen trum zijn gezamenlijke projecten. Voor bui tenstaanders komt de grenssituatie in Baar le vooral over als 'een hoop gedoe', maar de bewoners hebben er mee leren leven en willen ook niet anders. De Belgen voelen zich Vlaming, de Nederlanders Nederlan der. Hendrickx: „Belgen zijn meer gevoels mensen, praten meer met hun hart. Neder landers zijn nuchterder. Dat merkje zelfs in zo'n gemengde gemeenschap als Baarle." Onder het motto 'Mee onze grenzen wordt nie gesmokkeld' hebben de Baarlenaren bijna 1.500 bezwaarschriften bij de provin cie ingediend. Tot noch toe zonder resul taat. Comelissen probeert nu de Belgische minister van binnenlandse zaken te bewe gen druk uit te oefenen op Nederland. Want als de ABC-plannen worden doorgezet, zul len Baarle-Nassau en Baarle-Hertog uit el kaar groeien. Nu al merkt Comelissen dat drie groepen binnen de Belgische gemeenschap zich af zetten tegen Nederland. „De plannen zijn een voedingsbodem voor extreem nationa lisme. We zijn nu bezig met het programma voor de viering van vijftig jaar bevrijding van Baarle. Eén groep wil niet meewerken in de overkoepelende organisatie omdat die overwegend Nederlands is. Het monument mag van deze mensen ook niet op Neder lands grondgebied staan. Een aantal Belgen vreest dat de herinde lingsplannen het begin van het einde zijn van Baarle-Hertog. De Noordbrabantse commissaris van de koningin Houben zin speelde eerder al op samenvoeging van Baarle-Hertog en Baarle-Nassau. Bijvoor - CORNE SPARIDAANS beeld in ruil tegen het Nederlandse gehucht Castelre dat volledig is aangewezen op Bel gië. Gezien de Europese eenwording en de samenstelling van de bevolking is die vrees volgens Comelissen op lange termijn ge grond. „Vijfentwintig jaar geleden had nog slechts twintig procent van de inwoners vai de Belgische enclave de Nederlandse natio naliteit. Nu is dat percentage verdubbeld." Om het gevaar van herindeling af te wen den hebben de Baarlese bestuurders be dacht dat de enclave Europese modelge meente moet worden. Hendrickx: „De eer ste Europese gemeente met twee gemeen tebesturen maar één bestuurscommissie voer gezamenlijke belangen. Wij vragen de Nederlandse en Belgische overheid de bij zondere situatie van Baarle te erkennen met extra middelen. Want het bestuur van de enclave heeft een moeilijkheidsfactor van een gemeente met vijftienduizend in- BAARLE-NASSAU/BAARLE-HERTOG En terecht. Alle stromingen kans krijgen om zich te profileren, zodat de politici van grote partijen wat meer inzicht krijgen in de ideeën die leven. Als die politi ci vervolgens ook geïnteresseerd raken in de kiezers achter die partijen, met hen in con tact willen komen en problemen willen op lossen, werken zij vanzelf aan het terug dringen van de kleine partijen. Prof. mr. Carl Romme, de vermaarde en ogen schijnlijk ijzeren leider van de KVP in de jaren 1946- 1963, had een levensgroot minderwaardigheids complex: hij kon geen vreemde talen spreken en was doodsbang dat dit bekend zou worden. Dat was de werkelijke reden dat de katholieke politicus na de oorlog nooit premier of minister heeft willen worden. Prof. J. Bosmans, historicus en officieel bidgraafvan Romme, onthult dit in het nieuwste Jaarboek van het Katholiek Documentatiecentrum (KDC) van de universiteit van Nijmegen. Bosmans geeft daarin een voorproefje van het tweede deel van zijn mo numentale biografie over Romme, dat over een jaar of twee zal verschijnen. In hel eerste deel had Bos mans er al op gewezen dat Romme 'in paniek raak te' toen hem in 1937 door Colijn het ministerschap van sociale zaken werd aangeboden. In het jaarboek van het KDC doel Bosmans nu al vast uit de doeken welk psychisch mechanisme in 1937 die paniek bij Romme veroorzaakte. De frac tieleider was doodsbang in het openbaar te worden betrapt op zijn gebrek aan talenkennis. Romme beschikte zelfs niet over het kleinste knob beltje voor talen. Hoezeer hij ook had geprobeerd Engels (in Groot-Britannië) en Frans (in Frankrijk) te leren, het lukte hem niet. „Het was een hopeloos gevecht", aldus Bosmans. Als Romme niet onder een officieel diner kon uitkomen, 'brak het klamme zweet hem uit' wanneer hij naast een Engelse dame bleek te zitten. Omstandigheden waaronder hij Frans moest spreken 'waren een aanslag op zijn zelfvertrouwen'. Bosnians ontdekte het een en ander in particuliere correspondentie van Romme, waarin tot dusver geen enkele buitenstaander inzage had gekregen. De angst van Romme om Frans of Engels te moe ten spreken, was zo groot dat het eigenlijk een fobie was. Hij had er alles voor over om zijn gebrek te verbergen, zelfs het keer op keer afslaan van zeer prestigieuze ministersambten. Zoals de meeste fobici was Romme een meester in het verzinnen van smoezen. Zo kwam hij zelfs in de wetenschappelijke literatuur te boek te staan als het prototype van de dualistische volksvertegenwoordi ger, de man die het dienen van zijn kiezers als een hogere roeping zag dan de dienst aan de koningin, dat wil zeggen het ministerschap. In werkelijkheid sloeg Romme de schrik om het hart als alweer een informateur of soms de konin gin een beroep op hem deed, als leider van verre weg de grootste partij, om minister-president te worden. Nee, die eer liet hij graag aan de PvdA'er Willem Drees sr. (die het Engels, Frans en Duits we beheerste). Toen de samenwerking met de sociaal-democrater in 1958 stuk liep, haalde Romme nog liever de ook toen al vanwege zijn oorlogsverleden enigszins om streden KVP'er Jan de Quay van stal dan zelf het ka binet te gaan leiden. In 1963 zette professor Romme volkomen o wacht een punt achter zijn politieke loopba: deed heel geheimzinnig over de reden. Het te maken hebben met gezondheidsproblem graaf Bosmans ontdekte de waarheid in een .Hij u iets woordbrief van Romme aan een partijgenoot die hem schriftelijk had verzocht op zijn besluit terug te komen. Romme schreef terug dat hem dat helaas onmogelijk was, onder meer 'vanwege de toene mende internationalisering (EG, red.) van de poli tiek'. Volgens Bosmans verhulde Romme daarmee opnieuw 'de angst dat hij vanwege zijn gebrekkige beheersing van vreemde talen een raar figuur zou slaan'. Als ik in mijn su permarkt een pak melk haal, dan krijg ik maar 941 centiliter van de witte mo tor. Het pond ui en blijkt op mijn weegschaal maar 453 gram te wegen, en het ons boterhamworst is slechts 28,35 gram zwaar. Bedrog! Je zou voor minder naar de Consu mentenbond stappen. Maar dit is Amerika. Hier is een liter 0,264 gallon, een meter 3,28 voet en een kilo 2,2 pond. En de 44 graden (Fahrenheit) buiten lijken bloedheet maar zijn maar 6 graden Celsius. Dat was in het begin toch even wennen. Bij het boodschappen doen kwam (en komt) een rekenmachientje soms best van pas. Amerikanen zien zich als het centrum van de wereld. Dat de rest van die wereld gewoon in meters, liters en kilo's rekent, beschouwen zij als het pro bleem van die rest. Wij hoeven ons niet aan te passen, dat doen die anderen maar. Een erfenis van de Britse 'eilandmentaliteit', menen sommigen. Anderen willen die oude Britse maten in ere houden uit het oogpunt van traditie. De meeste Amerikanen vinden het ook pri ma zo. Maar niet de regering in Washington. Op een onopval lende manier is zij momenteel bezig de Amerikaanse bevolking voor te bereiden op overgang naar het 'metrieke stelsel'. Ze moeten wel. Behalve de VS zijn er nog maar drie landen in de wereld en welke!: Liberia, Myanmar (Burma) en de Baha mas die officieel voeten, mij len en ponden die geen ponden zijn, hanteren. OokAmerika's buren, Mexico en Canada, zijn al vele jaren metriek. Het lijkt dus slechts een kwestie van tijd. Sinds vorige week moeten Ame rikaanse consumentenproduk- ten wettelijk beide inhouds-, af- stands- of gewichtsmaten ver melden. Veel producenten de den dat vrijwillig overigens al ja ren. Maar nu is het verplicht. En ook overheidsdiensten moeten sinds 1 maart voortaan alom het metrieke stelsel toepassen. In de jaren '70 was er even een r afschaf- korte campagne v fing van de Britse maten, maar jve die stierf een snelle dood. Er is t(r nu zelfs een vereniging tegen :jr het metrieke stelsel opgericht. P 'Het is immoreel. Het is knoeien jP met de gewoonten en tradities van ons volk', zegt een van de i^e leiders ervan. Amerikanen houden nu een- y1 maal niet van verandering. Dat j? het geld kan opleveren en dat j de rest van de wereld het ook 'SP doet, wordt als niet terzake rP doende afgedaan. Dat wijn nu al alleen in flessen van 750 cc gekocht kan worden, en cola in *u anderhalve literflessen, wordt maar morrend geaccepteerd. "P Toen het tijdschrift National rj! Geographic op zijn landkaarten en in zijn aardrijkskundige ver halen kilometers in plaats van mijlen begon te gebruiken, re- j, gende het opzeggingen. Maar de motorinhoud van auto's r wordt al in kubieke centimeters vermeld en thermometers ge ven steeds vaker ook in Celsius 4 Zoals gezegd, ze moeten wel. De Europese Unie heeft be paald dat zij vanaf 1999 geen produkten meer zal invoeren L die niet de metrieke maatvoe- J ring hebben. De regering heeft j71 al haar toeleveranciers vorige maand al geadviseerd voortaan Zc metriek te kopen, omdat zij ook re metriek zal gaan bestellen. I Nu maken de metrieke weten- schappers in de rest van de wè- 1 reld helde Amerikanen ook niet makkelijker. Want de meter is all, geen meter meer ooitom- schreven als het ééntienmil- joenste deel van de afstand tus- P1 sen de pool en de evenaar 11 maar officieel 'de afstand die licht aflegt in 1 /299792458e se- 11 conde'. En die seconde is weer de tijd die nodig is voor 9.192.631.770 e' trillingen van een cesiumatoom. ja Zelfs het kookpunt van water blijkt niet meer 100 graden Cel- sius te zijn maar 99,97 graden. Niets is meer heilig! Geen won- e der dat de John Modaal het hier 11 gewoon bij voeten, pounds, IP ounces, mijlen en Fahrenheit houdt. HANS DE BRUUN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2