i
'Ik schrik als het publiek stilvalt'
Cultuur Kunst
Hermitage in
Maastricht
Boymans blij met beeld van Leidse kunstenaar
Hedendaags geweld door
de bril van Macbeth
Beeldend kunstenaar kan
moeilijk 'rondkomen'
Charles Bukowski (73) overleden: de fles altijd naast de typemachine
3-Vrijdag 11 maart 1994
Schubertiade Leids Ensemble
leiden Het Leids Vocaal Ensemble houdt morgen een zoge
naamde Schubertiade in de voormalige kapel van het Bonaven-
i turacollege aan de Marienpoelstraat in Leiden. Op het program
ma staan een aantal liederen van Schubert met mezzo-sopraan
Nine van Strien en sopraan Sonja van Dalen als solisten. Het
strijkkwartet Peter Schrier voert een strijkkwartet van dezelfde
componist uit. Aanvang van het concert: 20.15 uur. Het concert
wordt zondag herhaald in Amsterdam, in de Engelse kerk aan
I het Begijnhof. Aanvang 15.15 uur.
Prodigal Sons in Noordwijk
noord wuk» De Zwolse formatie The Prodigal Sons treedt
morgen op in Join in Noordwijk. Recensenten waren vol lof over
'You still think', de eerste single, en de debuut-CD 'Wine of Life'.
Aan de Weteringkade, aanvang 21.00 uur, mogen de musici de
inmiddels opgebouwde live-reputatie waarmalten.
Orgelconcert Hooglandse kerk
leiden Albert van der Hoeven geeft morgenavond om 20.00 uur
I een orgelconcert in de Hooglandse kerk in Leiden. Hij is de eer-
ste van een reeks organisten die in het godshuis optreden. Zo
speelt op 23 april Klaas Jan Mulder samen met panfluitist Mat-
thijs Koene. De serie wordt opgenomen op CD.
Vroege versie Hohe Messe ontdekt
berlun De muziekgeleerde dr Peter Wollny heeft in Gotha, in de
Duitse deelstaat Thüringen (in de voormalige DDR) een onbe-
kende vroege versie ontdekt van de Hohe Messe in h-moll van
Johann Sebastian Bach. Het onbekende Hohe Messe-hand-
j schrift berust ruim 150 jaar in de Forschungs- und Landesbiblio-
thek van Rolha in de voormalige DDR.
Bright Blue Gorilla in De Schuit
katwuk Bright Blue Gorilla staat vanavond op de planken in
jongeren vrijetijdscentrum De Schuit in de Dwarsstraat in Kat-
I wijk. Het duo zingt eigen nummers met begeleiding van akoesti
sche gitaar, fluit en mondharmonica. De songs van Bright Blue
Gorilla, uit Los Angeles verhuisd naar Utrecht, gaan over tal van
zaken: van literatuur tot maatschappelijk engagement. De zaal
j gaat open om 20.30 uur.
Greetje Kauffeld in Wassenaar
wassenaar Het Greetje Kauffeld Trio treedt morgenavond op in
theater Warenar in Wassenaar met het programma Intimity in
jazz. Gitarist Peter Nieuwerf en tenor-saxofonist Jan Menu bege
leiden de zangeres. Het concert begint om 20.15 uur aan de
Kerkstraat 75.
La Lupa in het Kasteel
alphen aan den run De powerfunkband La Lupa treedt morgen -
avond op in het Kasteel in Alphen. De zaal van het jongerencen
trum aan de Concertweg 1 gaat om 21.00 uur open.
House of Rythm in LVC
leiden House of Rythm treedt morgenavond op in LVC in Lei
den. De band brengt een mengeling van ska, rap en reggae.
I House of Rythm trad tot voor kort op onder de naam Maroon
1 Town. Zondag 13 maart staat de Bob Color in LVC. Het vrijtijds
centrum aan de Breestraat 66 is vanaf 21.00 uur geopend.
Maastricht» Eenvrijkaartje
voor de Hermitage in St. Pe
tersburg. Dat krijgen de be
zoekers van de tentoonstel
ling de Scythen in de Nieuwe
Kerk in Amsterdam. Onge
twijfeld hebben velen dat met
een grimas bekeken want een
reisje St. Petersburg is niet zo
snel gemaakt. Wie toch iets
wil zien van de zo geroemde
collectie van de Hermitage,
kan nu dichter bij huis terecht.
The European Fine Art Fair in
het Mecc in Maastricht toont
een aantal topstukken uit het
museum waaronder een een
fiks aantal Hollandse mees
ters uit de 17de eeuw. Ook
deze 'huiler' uit de voormalige
tsarencollectie is er te bewon
deren. Jean de Cambrai
maakte veertig van deze beel
den voor de graftombe van
hertog De Berry in de Saint-
Chapelle te Bourges. The Eu
ropean Fine Art Fair begint
morgen en duurt tot 21 maart.
foto anp
'EzelsbrieP Reve
maandag geveild
groningen» gpd
Alleskunstenaar Titi Zaadnoordijk in de Nacht van de Poëzie:
Titi Zaadnoordijk kan van alles en doet van alles. Motor
rijden, off the road, op haar Yamaha XT600, gedichten
schrijven, optreden; ook voor een striptease deinst ze
niet terug. Alles heeft met alles te maken. De van huis uit
beeldend kunstenaar staat morgen in de Nacht van de
Poëzie geprogrammeerd voor één uur 's nachts en wil
dan de boel een beetje wakker te schudden.
utrecht inge van den blinkgeeft, hoe makkelijker het gaat.
Alleen val je dan wel harder."
Ze schenkt thee en vraagt 'Heb
je me bij Lolapaloeza gezien?'.
Nee dus. Waarop ze een enor
me kleuren-tv tevoorschijn rolt
en de video aanzet. En dan zit
ten we opeens, midden op de
nuchtere grijze vrijdagmiddag,
midden in de heavy motorrij-
dersromantiek en de erotiek:
een vrouw, gehelmd, in leer ge
huld, doemt op in de mistige
bossen. Het is Titi Zaadnoor
dijk.
Muziek van Led Zeppelin, af
gewisseld met door de dichteres
zelf voorgedragen regels: 'Bea
heeft een droom van vliegen
en van vaart van wind om
haar lichaam de kracht van
een paard van snelheid en
extase van rijden en pret
benzine en broodjes van olie
en vet".
Dan verschuift de film van ge
motoriseerde kracht naar vrou
welijke verleiding: een subtiele
omgekeerde striptease. Een
jurkje wordt dichtgeritst over
het blote lijf, waarop de dichte
res, uitdagend heupwiegend,
het beeld uit loopt. 'De on
schuld van een lelie. De geil
heid van een zot. Tini Zaad
laat zich verleiden schaamte
loos. En door een jonge god'.
Als de tv uit is, vertelt Titi ('Ti
neke heb ik altijd een vervelen
de naam gevonden') over Bea
Braad en Tini Zaad, die twee
kanten van haar eigen persoon
lijkheid vertegenwoordigen: ..Ik
ben het niet zelf. maar ik had de
gedichten over Bea Braad niet
kunnen schrijven als ik niet zelf
off the road gereden had. Dan
had ik dat gevoel van vrijheid en
kracht niet gekend, en ook niet
geweten hoe zwaar het is. Het is
heel moeilijk om door zand te
rijden, maar hoe harder je gas
Kroegtijgeren
Tini Zaad is Titi's andere afsplit
sing, gepreoccupeerd door lief
de, seks en kroegtijgeren. ,,Tini
zoekt haar geluk in seks, maar
wordt daar ook niet echt geluk
kig van. Ik ging zelf vroeger heel
veel dansen, in de Vrije Vloer en
de Roze Wolk. Dat had veel met
Tini te maken: zoeken naar lief
de, seks en liefde door elkaar
halen, dat deed ik ook. Veel
drinken ook, ja, waarom drink
je veel."
..Ik werkte heel veel in die
tijd. Nu kan ik wat beter tijd
voor mezelf maken. De gedich
ten in 'Wie is die kleine schijte-
broek', uit 1993, gaan over vol
wassen worden. Vroeger kon ik,
als ik aandacht wilde of me een
zaam voelde, moeilijk mijn ge
voel laten zien. Maar ik kon wel
op zoek gaan naar seks, terwijl
het daar niet echt om ging,
daarom ging het ook maar dóór.
Niet dat ik me er ongelukkig bij
voelde, maar ik zie nu veel beter
het onderscheid: wil ik seks of
wil ik iets anders."
Dat is ook één van de onder
werpen in haar poëzie. „Als ik
gedichten voordraag over seks
is het altijd doodstil, heel weinig
mensen zien daar de humor
van in. Het is toch shockerend,
kennelijk. Maar daar doe ik het
niet om. Ik schrik er juist van als
het publiek zo stilvalt. Het is
veel leuker en stimulerender als
er wel gereageerd wordt."
Dit jaar komen er geen nieu
we gedichten van haar uit. Titi
is met iets heel anders bezig:
een roman. „Over een vrouw
die schrijfster is. In het eerste
hoofdstuk heeft ze een geliefde,
Patricia. Maar dat gaat niet,
doordat ze allebei hun mond
Veel gasten in muziekcentrum Vredenburg
Titi Zaadnoordijk: „Als ik gedichten over seks voordraag, is het altijd heel stil. Weinig
niet opendoen. Het tweede
hoofdstuk is een beetje Tini
Zaad: alcohol, hard werken en
af en toe seks. In hoofdstuk drie
gaat ze sporten.' Het wordt
geen dik boek. „Dat is teveel
werk. Want als je proza schrijft,
ga je er helemaai inzitten. En
die vrouw maakt soms verve
lende dingen mee waar ik ei
genlijk helemaal geen zin in
heb, dus dat kan heel vermoei
end zijn."
Hoe haar act op de Nacht van
de Poëzie er uit zal gaan zien,
weet ze .nog niet precies. „Maar
er moet in ieder geval wel een
verhaal in zitten. En ik doe een
speciaal jurkje aan, dat ik er een
beetje uitzie, om naar te kij
ken."
de humor van in." foto roland fossen
De Nacht van de Poëzie in muziekcentrum Vre
denburg begint morgen om 20.00 uur en is te
gen 03.00 uur afgelopen. Ed Leeflang en Piet
Piryns presenteren het festijn. Als gasten ont
vangen ze onder meer H. H. ter Balkt, Mensje
van Keulen. Gerrit Komrij, Rudy Kousbroek,
Gerry van der Linden, Martin Veltman, Eddy
van Vliet en Titi Zaadnoordijk.
Remco Campert leest Hans Andreus. Thérèse
Cornips brengt werk van Chris van Geel. Kees
Stip draagt voor uit zijn eigen verzameld werk.
Ook vertalers lezen voor uit hun werk. Dat zijn
Jan Eijkelboom (Derek Walcott), Marko Fondse
(Vladfmir Majakovski) en Peter Verstegen
(William Shakespeare).
Als muzikale entr'actes treden onder meer op
Naessens-De Smet met liederen op tekst van
Kamagurka, jazzdiva Denise Jannaii. het Roe
meense zigeunerorkest Taraf de Haïdouks en
Lotti Huber. Andere muziek komt van de boe-
kenweek-CD 'Denkend aan de Dapperstraat'
waarop zestien artiesten hun favoriete gedicht
zingen.
De 'ezelsbrief van Gerard (van
het) Reve wordt maandag ge
veild bij Venduhuis Van den
Hende in Groningen. De brief,
aangeboden door een particu
liere inzender, is een concept
van een schrijven dat op 3 okto
ber 1967 werd verstuurd aan de
President van het Gerechtshof
in Amsterdam.
De schrijver moest in die
maand terechtstaan wegens
godslastering in een zaak die
bekend werd als het 'Ezelspro
ces'. Reve had in een artikel in
het toenmalige tijdschrift 'Dia
loog' God met een ezel de liefde
laten bedrijven. Dat kwam hem
op een proces te staan. Dat zou
overigens in hoger beroep tot
vrijspraak leiden, een uitspraak
die later door de Hoge Raad
werd bevestigd.
In de conceptbrief, waar de
schrijver op de achterkant nog
een gedicht heeft geschreven,
verzoekt Reve het Gerechtshof
om extra plaatsbewijzen voor
het proces. 'Indien U de distri
butie der plaatsbewijzen aan
mij opdraagt, zoudt U dan be
reid zijn, het aantal met nog on
geveer 24 stuks ekstra af te ron
den?', vraagt Reve in de brief.
De kaarten waren bedoeld
voor 'mensen, die op een of an
dere wijze bij de zaak betrokken
zijn - uit literair of uit theologies
oogpunt - en deswege verdie
nen de zitting goed te kunnen
volgen', aldus Reve in de brief.
Tijdens het proces zou hij zelf
een pleidooi houden, waaraan
hij in de brief nog refereert.
Reve besluit met: 'Als met de
ze behandeling de zaak afge
daan zou wezen, en niet ook
nog voor de Hoge Raad zou ko
men, zal ik voor de Heilige
Maagd een kaars van een gul
den ontsteken - niet dat gierige
en benauwde.' Venduhuis Van
den Hende heeft de richtprijs
gesteld op 200 tot 300 gulden.
De veiling begint maandag
19.00 uur.
Voor slechts 50.000 gulden heeft
museum Boymans-van Beunin-
gen een zeer bijzonder, ruim
drie eeuwen oud terra cotta-
beeld gekocht. De Antwerps-
/Leidse kunstenaar Pieter Xave-
rij maakte het in 1671. Voor
Boymans is het werk belangrijk
omdat een dergelijk genre-stuk
nog niet in de museumcollectie
aanwezig was en omdat een
17e-eeuws beeld zelden te koop
wordt aangeboden.
Het beeld is toegevoegd aan
de lopende beeldententoonstel
ling 'Brons, Hout, Steen'. De
beeldengroep (ongeveer 60 cm
breed en 30 cm hoog) kreeg van
Xaverij de titel 'De duellist bij de
wondarts'. Een man ligt volledig
uitgeteld languit in een stoel.
Hij heeft een fikse snijwond in
de borst. Een helper stelpt het
bloed met een doekje, een an
der ondersteunt het hoofd van
de gewonde. Terzijde staat de
dokter, enigszins afwachtend
maar klaar om in te grijpen. Hij
heeft zijn vingers al in de zalf
pot.
Over het leven van Pieter Xa
verij is weinig bekend. Hij werd
omstreeks 1647 geboren in Ant-
De aanwinst v
1 Boymans-v«
veel werk
t stand in Leiden
Beuningen: Xaverij's 'De duellist bij de wondarts' uit 1671. foto tom kroeze
twintig beelden van hem te huizen. Ook het Rijksmuseum
onder andere in de Laken- in Amsterdam heeft beelden
Daar zijn ook nog ongeveer hal, plus enkele frontons
AMSTERDAM
Slechts 3 procent van de beel
dende kunstenaars van de FNV
Kunstenbond kan leven van zijn
beroep. Bijna 70 procent is zelfs
niet in staat de beroepskosten
volledig te financieren uit de in
komsten. Dat blijkt uit een on
derzoek van de Wetenschaps
winkel van de Universiteit van
Amsterdam, dat in opdracht
van de FNV Kunstenbond is ge
daan.
Aanleiding voor het onder
zoek was de sterke stijging van
het ledental de laatste jaren; van
800 naar 2200. De bond biedt
individuele hulp aan kunste
naars. Zo'n 980 leden stuurden
de schriftelijke enquête terug.
Frans de Haan van de Kun
stenbond noemt de resultaten
niet verrassend. Wèl had hij ge
dacht dat de verhouding tussen
de kosten en inkomsten positie
ver zou zijn. 70 procent van de
kunstenaars geeft aan meer
kosten te hebben dan inkom
sten. De Haan had verwacht dat
de meeste leden quitte zouden
spelen. Een positief punt is vol
gens hem dat het aantal kunste
naars dat volledig afhankelijk is
van een uitkering lager is dan
vooraf werd gedacht; iets meer
dan 46 procent.
Uit eerdere, vergelijkbare on
derzoeken kwamen kunstenaars
gemiddeld uit op hogere in-
icomsten. Veel nieuwe leden van
de bond zijn echter jonge star
ters die vaak enige jaren nodig
hebben om zich als zelfstandig
kunstenaar te vestigen, een be
roepspraktijk op de bouwen en
inkomsten te verwerven. Uit het
onderzoek blijkt dan ook dat bij
kunstenaars die langer actief
zijn de verhouding tussen in
komsten en kosten aanmerke
lijk gunstiger uitvalt.
Omdat een grote groep van
de leden minder dan vijf jaar
kunstenaar is, gaat de Kunsten
bond haar beleid meer richten
op deze starters. Zo zou De
Haan gaag willen dat het Jeugd
Werk Garantieplan, waarbij
werkloze jongeren een door de
overheid aangeboden baan niet
mogen weigeren, meer rekening
hield met de achtergrond van
de kunstenaar. Verder wil de
bond meer aandacht besteden
aan de zhkelijke en organisato
rische kanten van het kunste
naarschap.
recensie wunand zeilstra
'Macbeth' van William Shakespeare door
hel Theater an der Ruhr Regie Roberto
regisseur zet als het ware
handtekening onder zijn
ering. Dat kan bij wijze
van spreken met vulpen, bal
pen, fineliner of hele dikke vilt
stift gebeuren. Dat verschilt, al
naar gelang de regisseur zich
met grote terughoudendheid
dienstbaar opstelt of zich in zijn
bewerking nadrukkelijk profi
leert. Roberto Ciulli van het
Theater an der Ruhr behoort tot
de regisseurs, die een hele dikke
viltstift gebruiken. Gisteravond
was dit Duitse gezelschap te
gast in de I.eidse schouwburg.
Op Macbeth kan Roberto Ciulli
zijn opvattingen over met name
hedendaags geweld projecteren.
Het verhaal maakt hij daaraan
ondergeschikt, hij schrapt wat
hij niet nodig heeft en vult ter
verduidelijking van zijn opvat
tingen teksten van andere
schrijvers toe. Het levert eigen
zinnig theater op dat niet ge
ruststellend wil amuseren maar
ongemakkelijke gevoelens bij de
toeschouwers wenst op te roe
pen. In dit geval laat hij ons
door de bril van Macbeth naar
hedendaags geweld kijken.
Grofweg gezegd, ontstaat ge
weld in Ciullis visie uit onmacht
over, en onvrede met ons ver
van het paradijs verwijderde be
staan. In 'Macbeth' zijn het de
drie heksen die de titelfiguur
beheksen en hem zo tot zijn ge
welddadige moordpartijen aan
zetten. Wat de heksen initiëren,
wordt door Lady Macbeth
voortgezet. Roberto Ciulli lijkt
daarin geen groot verschil te
zien, zodat hij de drie heksen en
lady Macbeth in drievoud door
dezelfde drie actrices laat spe
len.
Macbeth zelf is hier slachtoffer
en dader, manipulator en ge
manipuleerde tegelijk. Titelrol-
vertolker Fritz Schediwy laat die
extremen met overdonderend
acteergeweld zien. Dat is wel
even wennen, want een derge
lijke exuberante speelstijl is in
ons land nu eenmaal weinig
gangbaar. Zijn Macbeth ontwik
kelt zich van een met een bijl
zwaaiende woesteling via een
aarzelende politieke moorde
naar en een fascistische theorie
en verkondigende operettevorst
tot een kille wetenschapper aan
het hoofd van een kille moord
machinerie.
Dat alles is bewust niet psycho
logisch onderbouwd, maar
dient ter verrijking van associa
ties met allerlei vormen van ge
weld. Gedemonstreerd moet
worden de veelzijdige destruc
tieve kracht van de mens. De
uitwerking van het verhaal staat
immers bij Ciulli ten dienste
van de gekozen thematiek. Het
moet theater opleveren dat nog
nawerkt in je hoofd en dat zich
niet zo maar in een beschrijving
laat vangen. Die doelstelling is
hier met een veelheid van deels
geslaagde, deels minder over
tuigende regievondsten gereali
seerd; Macbeth' biedt onge
makkelijk theater - letterlijk en
figuurlijk.
- 'Raalbergen's
meuhel lease service
De n iet
zorgeloos inrichten.
Vraag naar De folder!
Het werk van de Amerikaan Charles
Bukowski, die woensdag op 73-jarige leeftijd
in San Diego in Califomië aan longontsteking
overleed, is volledig doortrokken van seks
maar vooral ook van alcohol. Puttend uit zijn
eigen ervaringen schreef hij over de zelfkant
van de Ameriicaanse samenleving, waarin vol
gens Bukowski maar twee dingen een mens
overeind kunnen houden: zuipen en de liefde
bedrijven.
Tot op de dag van vandaag is zijn werk om
streden door zijn rauwe stijl en de geweldda
dige seksscènes. Bukowski heeft zo'n zestig
romans en filmscenario's op'zijn naam staan
en meer dan 1000 gedichten geschreven.
Charles Bukowski kwam in 1920 ter wereld
in Andernach, Duitsland, en emigreerde toen
hij twee was met zijn ouders naar Amerika.
Uit zijn sterk autobiografische romans doemt
een verschrikkelijke jeugd op waarin hij door
zijn werkloze vader zwaar wordt mishandeld.
Hij vlucht al jong uit huis, raakt aan de drank,
trekt heel Amerika door en heeft talloze losse
baantjes.
Zijn onaangepastheid speelt hem parten
vanaf het begin van zijn schrijverschap. Pas
op zijn vijftigste breekt hij door naar het grote
publiek met zijn roman Postkantoor, waarin
hij zijn jarenlange trieste 'carrière' beschrijft
als postbeambte.
Henry Chinaski, de aan alcohol verslaafde
figuur die in vele boeken van Bukowski de
hoofdrol vervult, is te beschouwen als het lite
raire alter-ego van de schrijver die in inter
views laat weten: „Ik schrijf nooit zonder alco
hol."
Na Postkantoor volgen onder meer de suc
cesvolle titels Warmwatermuziek (1984), Ver
halen van alledaagse waanzin (1982) en Holly
wood (1991). Dat laatste boek is een sleutelro
man over het maken van de film Barfly van re
gisseur Barbet Schroeder, waarvoor Bukowski
zelf het scenario schreef. Andere bekende
films naar het werk van Bukowski zijn Tales of
Ordinary Madness (1982) van Marco Ferreri
en Crazy Love (1988) van de Belg Dominique
Deruddere.
Ook de films - vooral Barfly - hebben bijge
dragen aan het beeld dat Bukowski dagelijks
ongelooflijke hoeveelheden drank tot zich
nam. Velen beschouwen het daarom als een
wonder dat de schrijver al niet veel eerder het
tijdelijke voor het eeuwige verwisselde. Maar
dat kwam ook omdat imago en werkelijkheid
niet meer met elkaar overeenkwamen. Op la
tere leeftijd woonde Bukowski samen met met
een dame die een winkel in natuurvoeding
had en zijn gezondheid nauwlettend in de ga
ten hield.
Tijdens zijn laatste levensjaren is de man
met de zeis niettemin ettelijke malen angstig
dicht bij Bukowski in de buurt geweest, onder
meer door een kankertumor in zijn neus. Dat
heeft zijn weerslag gehad in zijn laatst ver
schenen dichtbundel The I-ast Night of The
Earth Poems, die deel uitmaakt van een
enorm poëzie-oeuvre dat bij het grote publiek
nauwelijks bekend is geworden.
