Tuzla heeft hoop nog niet verloren
Macedonië betaalt hoge prijs voor handelsblokkade Grieken
Buitenland
Yuma's inzet strijd
van hulporganisaties
Frans strafrecht garandeert
overtreders faillissement
Klappen voor Major in peilingen
Op zoek naar iets eetbaars
ZATERDAG 5 MAART 1994
school, slijten hele families hun
dagen in totale ledigheid. Als je
een deur van een lokaal open
duwt, komt je een walm tege
moet die een mens even de
adem beneemt. Er wordt gesla
pen, gegeten, gespeeld en ge
wacht. Er is geen enkele privacy.
Kinderen jengelen, moeders
ruimen de ergste bende op, ou
de mensen wachten apathisch
op wat komen gaat. Veel man
nen zijn uit arren moede maar
het leger ingegaan, omdat ze
gek werden van het niets doen.
In Tuzla is het tweede Bosni
sche Legerkorps de enige grote
werkverschaffer, hoewel lang
niet iedere militair vrijwillig
naar het front gaat. Het opmer
kelijke aan de plaatselijke strijd
krachten is dat de alliantie tus
sen moslims en Kroaten er nog
altijd stand houdt. Tuzla is altijd
verdedigd door een gemengd
leger dat tegen de Serviërs
strijdt
Nog steeds wonen er zes pro
cent Serviërs en Kroaten in de
stad. En waar elders in Bosnië
het multi-etnische ideaal steen
voor steen is afgebroken door
oorlogsgeweld en extremistisch
nationalisme, probeert Tuzla
zijn traditie van verdraagzaam
heid hoog te houden. Maar des
ondanks is het gif van de oorlog
de huizen en de hersenen bin
nengedrongen. Dusica Isic, een
Kroatisch meisje dat het geluk
heeft als tolk te mogen werken
voor het VN-commissariaat
voor de Vluchtelingen (Unhcr),
weet dat haar afkomst in de toe
komst altijd een probleem zal
blijven. „Ik zal in Tuzla nooit
meer in aanmerking komen
voor een hoge positie, omdat ik
geen moslim ben."
Het bestand tussen moslims en
Kroaten in centraal-Bosnië, en
de kans op de heropening van
het voor hulpvluchten zo be
langrijke vliegveld van Tuzla,
geeft de bevolking echter weer
een sprankje hoop. Anastasia
Makarova, een Oekraïnse me
dewerkster van het bureau Soci
ale Zaken bij Unhcr: ,,De men
sen zijn iets optimistischer ge
worden, omdat ze merken dat
de dingen eindelijk wat in be
weging lijken te komen."
Brian Farr, een Brit in dienst
van de hulporgansiatie CARE,
merkt dat de inwoners van
Tuzla sinds een dag of veertien
weer een positievere houding
aannemen jegens de buiten
landse hulpverleners. ,,De wan
hoop over de oorlogssituatie
was in de maanden daarvoor zo
groot geworden dat mensen ons
steeds vijandiger tegemoet tra
den. Maar dat is nu verbeterd."
Volgens Farr zou Tuzla zich nu
nog redelijk snel kunnen her
stellen als de oorlog tot een eind
Terwijl zijn dochter op de accordeon speelt, denkt Isodin Isic terug aan Nederland waar hij jaren heeft ge
woond en gewerkt. foto anp fd oudenaarden
komt. De stad is gespaard ge
bleven voor al te zware bombar
dementen. En er is vrij veel in
dustrie, waarmee de economie
weer op gang kan komen. Farr:
„Alleen in de aanloopfase zou
men hier hulp nodig hebben.
Maar verder kunnen ze het zelf.
Er is een infrastructuur en er lo
pen genoeg technici rond om
alles weer op gang te brengen."
Maar zover is het niet. Tuzla
heeft twee oorlogswinters door
staan en het zou niemand ver
bazen als er een derde komt.
Isodin Isic wil daar echter niet
aan denken. Hij kijkt vertederd
naar zijn dochter Alma als ze
een melancholiek lied speelt op
haar accordeon.
Op de achtergrond staat een
zwartwit-televisie geruisloos
aan. Via de collectieve kabel
aansluiting komen er westerse
commerciële stations zijn huis
kamer binnen. Het is zijn ven
ster op een rijke, vredige wereld,
die Isic zo ontzettend goed
kent
mg Indianenstam telt nog maar 7 leden
Het voortbestaan van de Brazi
liaanse Yuma-indianen hangt
aan een zijden draadje. Deze
etnische groep bestaat nog uit
slechts zeven personen. Twee
organisaties zijn zich gaan be
moeien met hun overlevings
kansen. Op zich een nobel
streven, ware het niet dat bei
de organisaties nogal van me
ning verschillen over de ma
nier waarop de Yuma-indianen
moeten worden gered.
in de rivier de
Purus in de westelijke deelstaat
Amazonas. Aan het begin van
de 17e eeuw werd voor het eerst
melding gemaakt van het be
staan van deze groep indianen.
Spaanse jezuïeten omschreven
hen als 'een grote groep'. Het
ongelijke gevecht met de opruk
kende rubberbaronnen heeft
het aantal in rap tempo gedeci
meerd.
De groep die de escalatie van
geweld heeft overleefd, bestaat
op dit moment uit twee oudere
echtparen en drie meisjes, Gua-
rai (9), Tohati (11) en Pitangui
(14). Over hun lot ruziën de
twee organisaties.
De Braziliaanse katholieke or
ganisatie Cimi wil de Yuma's in
contact brengen met de aan
hen verwante Parintintins uit de
deelstaat Rondonia. Deze groep
is groter, en is niet alleen et
nisch, maar ook qua taal ver
want. In theorie zouden contac
ten tussen beide groepen ge
makkelijk kunnen verlopen. De
missionarissen van het Cimi
hebben hun hoop gevestigd op
huwelijken van Guarai, Tohati
en Pitangui met jonge Pa-
De Nationale Indiaanse Stich
ting Funai, bekritiseert dit plan
echter fel. Volgens Funai kun
nen de huwelijken met Pa
rintintins wel het biologische
voortbestaan van de Yuma's
waarborgen, maar niet hun cul
turele uitsterven tegenhouden.
„Het enige wat Parintintins
ën Yuma's gemeen hebben, is
hun etnische origine en hun
taal", aldus een woordvoerder
van de Funai. „Voor het overige
zijn er enorme verschillen. De
Parintintins zijn volkomen ver
westerd, terwijl de Yuma's hun
eigen cultuur hebben behou
den. Als de twee groepen wor
den samengebracht, gaat de
cultuur van de Yuma's onge
twijfeld op in die van de groot
ste groep, de Parintintins."
Volgens Funai is het beter de
Yuma's in contact te brengen
met andere geïsoleerd levende
stammen, die een vergelijkbare
cultuur hebben, ook al zijn de
talen verschillend. Het argu
ment van de taal lijkt ook niet
zo sterk, omdat de Parintintins
dan wel oorspronkelijk dezelfde
taal spreken, maar de laatste ja
ren veel meer Braziliaans-Por
tugees zijn gaan gebruiken. Bo
vendien zijn, volgens Funai, de
Yuma-meisjes toch al niet meer
raszuiver. De drie meisjes zijn
niet verwekt door de man van
hun moeder, want die is on
vruchtbaar, maar door rubber
tappers.
Deze argumenten maken
echter geen indruk op het Cimi.
Deze organisatie blijft bij haar
plan. Een antropoloog van het
Cimi vertelt dat hij vorig jaar
een ontmoeting had georgani
seerd tussen de Yuma's en vier
Parintintins. „De Yuma's heb
ben vijf dagen gehuild van blijd
schap. Het was voor het eerst in
vijftien jaar dat ze in hun eigen
taal konden vertellen over het
lot van hun stamgenoten."
Het Cimi beoogt niet alleen
maar huwelijken tot stand te
brengen. De katholieke organi
satie hoopt tevens de levens
standaard van de Yuma's te ver
beteren. Als eerste onderdeel
van het project wil zij dat de
twee indiaanse groepen samen
een cassave- en bananenplan
tage beginnen. Dit is een tradi
tie waarmee de Braziliaanse in
dianen aangeven te willen sa
menwerken.
Terwijl de blanke verdedigers
van de indianen bekvechten
over welk plan het meest heil
zaam is voor 'hun' Yuma's,
gaan de indianen zelf gewoon
hun gangetje en wachten gela
ten af met welke oplossing hun
helpers komen aanzetten.
Wie sinds deze week in Frank
rijk een overtreding of misdrijf
begaat, is verzekerd van enorme
schulden. Een 16-jarige tasjes
dief in de metro kan bijvoor
beeld vijf jaar cel en een boete
van ruim 150.000 gulden krij
gen. Financiële problemen voor
de rest van zijn
leven lijken gega-
randeerd.
Op 1 maart
'Wetboek is
terugkeer naar
19de eeuw'
boek
recht en van
strafvordering in
werking getre-
den. Het ver
vangt de oude, uit 1806 date
rende, Code Napoléon. Aan de
nieuwe wetten is tien jaar ge
werkt.
Het resultaat is niet erg ver
rassend in een maatschappij
waar vrees voor aantasting van
persoonlijk eigendom en voor
gevaar op straat en elders dage
lijks met de paplepel wordt in
gegoten. Boetes krijgen giganti
sche vormen, en het is niet
meer verboden om te schieten
op de dief van je auto, of op een
indringer in je tuin. Hem doden
mag in principe nog steeds niet.
Franse magistraten hebben
de afgelopen dagen spoedcur
sussen gekregen om zich de
nieuwe regels eigen te maken.
Oude delicten, zoals bedelarij,
zijn niet meer strafbaar. Maar
op het bekliederen van een
openbaar gebouw staat nu
maximaal 100.000 gulden boete
en vijf jaar gevangenisstraf. Kra
ken van een pand komt op een
jaar cel en 35.000 gulden boete.
Nieuw is ook morrelen aan de
elektriciteitsmeter. Daarop staat
100.000 gulden boete en ten
hoogste drie jaar gevangenis
straf maximaal.
Ook geheel nieuw is het straf
baar stellen van inbrengen van
een virus in compu-
ters. Daar was tot
dusverre niets voor
geregeld. Het meest
in het oog springend
is wellicht 'het in ge
vaar brengen van
een ander ook al is
dat zonder opzet'.
Daarop staat nu een
van 35.000 gulden
boete en een jaar gevangenis
straf. Die straf geldt bijvoor
beeld voor een automobilist, die
met zijn wielen over de witte
streep op het midden van de
weg komt ook al gebeurt er
geen ongeluk of iemand die een
ander het risico laat lopen met
AIDS te worden besmet.
In de toekomst komen drug
handelaars en -producenten al
leen nog voor een speciale, uit
sluitend uit rechters bestaande
rechtbank, in plaats van voor
het gebruikelijke hof met een
burgerjury. Dat bestond al voor
zaken omtrent terrorisme, een
woord dat in het nieuwe wet
boek ook zijn intrede heeft ge
daan, en voor spionagezaken.
De straffen voor drughandela
ren slaan alles: levenslang en 17
miljoen gulden boete. Daar ko
men dan nog aan de douane te
betalen rechten bij voor illegale
invoer van verboden stoffen.
Geheel nieuw is ook dat in de
toekomst ook andere dan privé-
personen voor de strafrechter
kunnen worden gedaagd. In de
toekomst geldt dat bijvoorbeeld
ook voor politieke partijen, de
spoorwegen of luchtvaartmaat-
schappijen in geval van een on
geluk. Als er organisatorisch of
in de uitvoering ernstige gebre
ken blijken, is de directeur van
zo'n maatschappij aanspreek
baar
Het ernstigste misdrijf in het
'nieuwe' Frankrijk is moord en
verkrachting van kinderen,
waarop levenslang staat met
een minimum verblijf achter de
tralies van dertig jaar. Dat wordt
onmiddellijk gevolgd door mis
daden tegen de menselijkheid,
die niet verjaren. Daarop staat
levenslang met gegarandeerd 22
jaar cel, zonder gratiemogelijk
heid.
De min of meer links georiën
teerde Vakbond voor de Ma
gistratuur heeft al geprotesteerd
tegen de algemene tendens van
het nieuwe wetboek omdat dat,
ondanks enkele aanpassingen
In da tijd, aait teruggang zou
zijn naar de denktrant van de
19de eeuw. Als de nieuwe rege
ling strikt wordt toegepa:
tekent dat voorts een gew
verstopping van de Fran
vangenissen,
cldige
ise ge-
20.000
I pla
Seks- en wapenschandalen breken Britse Conservatieven op
Opiniepeilingen hebben de
Britse premier Major gisteren
opnieuw slecht nieuws bereid.
Terwijl de premier in de aan
loop naar belangrijke verkiezin
gen tracht zijn gezag op te leg
gen aan een verdeelde regering,
is zijn populariteit ongekend
gedaald en de steun voor zijn
Conservatieve partij verder af
genomen.
Volgens een peiling in The Ti
mes is Major nu zelfs minder
populair dan zijn voorgangster
Margaret Thatcher kort voor
haar collega's in de partij haar
in 1990 lieten vallen omdat ze
eraan twijfelden of ze de verkic
zingen zou winnen. Slechts één
op de negen ondervraagde Brit
se kiezers vindt Major een capa
bele leider.
Een ander onderzoek, in 77?e
Daily Telegraph, gaf aan dat
Majors Conservatieven nog
maar de steun hebben van 25
procent van het electoraat, de
oppositionele Labour-partij
komt uit op 48,5 procent.
De populariteit van de Con
servatieven, die vijftien jaar aan
de macht zijn, is gekelderd na
een reeks seksschandalen rond
Conservatieve politici en be
schuldigingen dat de regering
haar boekje te buiten is gegaan
bij wapenverkopen aan Ma
leisië en Irak. De bewering van
de regering dat de recessie
voorbij is wordt door slechts
tweederde van de Britten ge
loofd, zo blijkt uit de peiling.
De régeringspartij staat deze
zomer voor twee belangrijke
tests: gemeenteraadsverkiezin
gen in mei en verkiezingen voor
net Europese parlement in juni.
Ooit bezat Isodin Isic een Mercedes. Uit zijn portefeuille
haalt hij een fletse kleurenfoto: grote auto, klein, trots
mannetje. Maar dat was lang geleden, toen hij nog in Ne
derland werkte. Lang voor de oorlog in Bosnië, waar hij
nu met zijn vrouw en twee kinderen probeert te overle-
wen puilen uit van de vluchte
lingen. Wat er aan voedsel de
stad in komt, is vrijwel geheel
afkomstig van humanitaire or
ganisaties.
De auto heeft hij verkocht.
Evenals zijn video, zijn kleuren-
TV, gouden sieraden en wand-
meubel. De vrieskist wacht nog
op een koper. Al het geld dat hij
voor zijn bezittingen kreeg, is
opgegaan aan eten. Zijn spaar
rekening is helemaal leeg. Van
zijn huidige maandsalaris kan
hij nog niet eens een sigaret ko
pen.
Isic heeft er enorme spijt van
dat hij in 1978, na tien jaar in
Nederland, terugkeerde naar
Joegoslavië. Nu zit hij in zijn ge
boortestad Tuzla, in het noor
den van Bosnië waar nu ook het
Nederlandse VN-bataljon actief
is. Een stad die na twee oorlogs
jaren in het stadium van vegete
ren is beland.
Er lopen grote groepen bleke,
vermagerde mensen over straat.
Overal liggen bergen afval, want
de reinigingsdienst heeft te wei
nig diesel om de wagens te la
ten rijden. Er zijn nauwelijks
nog cafés, winkels en restau
rants open. Openbare gebou-
Isic en zijn familie krijgen ech
ter niks van de hulporganisaties
omdat zij al voor de oorlog in
Tuzla woonden. De tienduizen
den vluchtelingen daarentegen
worden wel gevoed en dat zet
weer kwaad bloed bij de rest
van de bevolking.
Maar Isic hoeft niet jaloers te
zijn op de vluchtelingen. In de
Massinska Skola, een voormali
ge middelbaar technische
Een hond scharrelt rond in de vuilnishopen die in de straten van Tuzla
KIEVEen Oekraïnse gepensioneerde struint in de hoofdstad Kiev wat afvalbakken op zoek naar iets eet
baars. Het pensioen van de man, omgerekend zo'n 10 gulden, is niet toereikend om in zijn levensbehoef
ten te voorzien. President Kravtsjoek is momenteel in de VS om te praten over financiële steun aan de
voormalige Sovjetrepubliek. foto »apefrem lukatski
SKOPJE HUGH POPE
Een burger als minister van defensie.
Dat zou in het oude Joegoslavië on
denkbaar zijn geweest, maar is nu in
Macedonië werkelijkheid. Vlado
'Pópovski, professor in de rechtsge
leerdheid, zetelt nu in het leger
hoofdkwartier in Skopje. Het zou de
onbuigzame generaals die destijds
dit ingesloten Balkanhoekje tus
sen Warschaupact-lid Bulgarije,
NAVO-lid Griekenland en de eigen
gereide Albanese communisten
moesten verdedigen, met afschuw
vervullen.
Het gevaar voor Macedonië komt te
genwoordig uit een andere hoek. Ge
geven de manier waarop de Macedo
nische regering concessies heeft ge
daan om een conflict te voorkomen,
lijkt dat maar nauwelijks eerlijk.
Maar eerlijk is een woord dat op de
Balkan nog maar zelden wordt ge
bruikt.
Juist op het moment dat er door de
wapenstilstand in Sarajevo hoop was
op een begin van vrede, stapelden
zich nieuwe problemen op voor dit
staatje van 2,2 miljoen mensen. In
Macedonië denkt niemand dat dit
toeval is. Iedereen gelooft dat de
buurlanden Griekenland en Servië
moeilijkheden veroorzaken om de
westerse aandacht van Bosnië af te
leiden.
De vorige maand plotseling afgekon -
digde Griekse handelsblokkade heeft
al geleid tot tijdelijke ontslagen in de
industrie en brengt het door de IMF
(Internationaal Montetair Fonds) ge
steunde stabiliseringsprogramma in
gevaar dat vorige maand is onderte
kend. En als de economie verder in
zakt, zal de onrust onder de grote Al
banese moslim-gemeenschap van
Macedonië nog vergroten. De Alba
nese Macedoniërs zo'n kwart van
de bevolking kijken met argus
ogen naar de ontwikkelingen in Ser
vië, dat in de provincie Kosovo zijn
Albanezen met harde hand onder
drukt. Strijd in Kosovo kan de hele
Balkan in vuur en vlam zetten.
„Als we aan de klauwen van de havi
ken willen ontkomen, moeten we
hard lopen", aldus Popovski. „We
hebben het tot nu toe gered, maar
het was moeilijk. In het eerste ander
half jaar na onze onafhankelijksver-
ldaring hadden we geen naam, geen
rechtsgeldigheid. We leefden in een
schemer gebied. Het gevaar was gro
ter dan nu."
De westerse landen hebben zich lang
verscholen achter de Griekse bezwa
ren tegen erkenning van de voorma
lige Joegoslavische deelrepubliek, die
van Athene de naam Macedonië niet
mag voeren. Maar sinds kort wordt
Macedonië dan toch diplomatiek er
kend door de Verenigde Staten en
zeven lidstaten van de Europese
Unie. Dat betekent is belangrijke on
dersteuning voor het kleine contin
gent Amerikaanse soldaten dat sinds
eind 1992 waakt over de veiligheid
van het kleine land.
Zonder tanks, zonder oorlogsvlieg
tuigen en met maar net 15.000 half-
opgeleide mannen in het leger, heeft
Macedonië al zijn vertrouwen moe
ten stellen in internationale steun.
Popovski: „Wii zouden iedere oorlog
verliezen. We kunnen alleen maar
hopen dat de Jaacht van een aanval
ler wordt ondermijnd door anderen
die aanspraak maken op ons grond
gebied."
Macedonië lijkt het waard de steun
van het westen te krijgen. De rege
ring wordt als een van de weinige op
de Balkan niet gedomineerd door
weggelopen nationalisten. Het is de
enige voormalige Joegoslavische
deelstaat die tot nu toe geweld op
grote schaal heeft kunnen voorko
men. Zelfs radicale Albanese natio
nalisten zullen nog niet zomaar de
bedachtzame 77-jarige president Gli-
gorov verketteren
„De beste stap die zij hebben geno
men is dat zij zich al hun wapens
hebben laten afnemen door het oude
Joegoslavische leger", aldus een Al
banese handelaar in Tetovo, de be
langrijkste Albanese stad van Mace
donië. Als er was gevochten dan
was het herstellen van slechts één
stad al duurder zijn geweest dan wat
die wapens waard waren."
Macedonië lijkt een relatief goede
balans te weerspiegelen tussen een
dominante staatssector en begin
nende im- en exportfirma's in de pri-
vésector. Telefoons werken, dingen
gebeuren op tijd en ministers wek
ken de indruk capabel te zijn. In
plaats van de bevolking op te zwepen
tegen Griekenland lijken zij te wer
ken aan een oplossing voor hun
jongste probleem.
Macedonië is daarbij niet helemaal
zonder vrienden. Griekenlands riva
len in de regio proberen snel voor
deel te halen uit de situatie. Bulgarije
en Turkije hebben hulp en havenfa
ciliteiten aangeboden. Volgens za
kenlieden kost het half keer zoveel
om een vrachtwagen uit Istanbul te
sturen als om zeven grenzen te over
schrijden vanuit West-Europa.
De eerste prioriteit is nu de aanleg
van een nieuwe Oost-West-verbin
ding tussen Italië en Istanbul, via de
centrale Balkan en de Albanese ha
venstad Dürres. Met Bulgarije is een
overeenkomst gesloten overeen pro
ject dat als er geld voor wordt ge
vonden Albanië, Macedonië, Bul
garije en Turkije verbindt met een
nieuwe snelweg, spoorweg, een
'electronische' snelweg en een gas-
pijpleiding. Voor het begin van de
Griekse blokkade werd 60 procent
van de Macedonische handel
waaronder de olietoevoer per
spoor vervoerd vanuit Thessaloniki.
Volgens minister Petrus Stefanov
(economie) is de eerste prioriteit nu
uitbreiding van het spoorwegnet,
met 70 kilometer voor een verbin
ding met Bulgarije en vervolgens 60
kilometer naar Albanië. Een kostbare
operatie voor een land zonder fina-
ciële reserves. „Onze economie zal
niet helemaal instorten, maar we be
talen een hoge prijs in inflatie en met
een lage levensstandaard."
VERTAUNG: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
