Schotland
Toerisme
W£*
Schotten niet zuinig
met natuurschoon
'Geen ligstranden maar legstranden'
ZATERDAG 19 FEBRUAR11994
REISBERICHTEN
Dolfinarium groter
De twee zeehondenfamilies van Dolfinari
um Harderwijk hebben het komend zomer
seizoen de beschikking over een gebied dat
ruim twee keer zo groot is als vorig jaar. Bo
vendien werd de nieuwe behuizing omge
ven dooreen 'Wadden-duinlandschap'.
Verder leidde de komst van negen Engelse
dolfijnen tot een nieuwe show. Dolfinari
um, dat vorige week zaterdag de deuren
opende, vernieuwde ook de speeltuin en
richtte het zandstrand opnieuw in met ou
derwetse strandstoelen en kleedkabines. De
Park-Express voert de bezoeker mee voor
een rit over een nieuw traject.
Info: Zeedierenpark Harderwijk, tel.
03410- 160 41
Kanobeurs
Per traditie wordt in het eerste weekeinde
van maart ook dit jaar een kanobeurs ge
houden. De festiviteiten vinden vandaag en
morgen zoals gewoonlijk plaats op het Mer-
wesleincomplexin Nieuwegein. Meer dan
zestig werven en importeurs, organisatoren
van kanocursussen en -vakanties, fabrikan
ten van kleding, peddels en accessoires en
allerlei verenigingen geven acte de presen
ce. In de demonstratiebaden (waarvan een
met golfslag) worden wedstrijden kanopolo,
brandingtechnieken, zeevaren, slalom en
acrobatiek gehouden. Ook bestaat de gele
genheid gebruikte kano's te kopen of te ver
kopen. Openingstijden: 10-17 uur.
Info: Kanobond, tel.033 - 622 341.
Kindergoed
Tot en met 15 maart in het Rijksmuseum
voor Scheepsarcheologie in Dronten: een
collectie speel- en kindergoed, vooral af
komstig uit opgegraven scheepswrakken.
De verzameling bestaat onder meer uit mi
niatuur-huisraad, bikkels, knikkers en
spaarpotten. Het zijn soms beschadigde,
soms onvolledige voorwerpen, maar teza
men bieden ze een beeld van het spelende
kind in vroeger tijden.
Info: Rijksmuseum voor Scheepsarcheolo
gie, Dronten, tel. 03210 - 132 87.
Fietsvakantiebeurs
Vandaag, 5 maart, en morgen, vindt op en
kele minuten lopen van het Centraal Sta
tion in Amsterdam in de Beurs van Berlage
de twaalfde Fietsvakantiebeurs plaats. Ruim
tachtig standhouders uit binnen- en bui
tenland (VW's, touroperators, fietsenbou-
wers enzovoort) geven informatie over alles
wat met een fietsvakantie heeft te maken.
Verder worden er bijna twintig lezingen ge
geven over onderwerpen als 'De Groene
Weg naar de Middellandse Zee', 'Hongarije
met kinderen' en 'Mexico en Bolivia'. Ope
ningstijden: van 10.00 tot 18.00 uur. Uiter
aard is de fietsenstalling in de kelder van
het gebouw beide dagen geopend.
Stoomdag autotron
De jaarlijkse Stoomdag in het Autotron Ros
malen aan de A50 Nijmegen-Den Bosch,
wordt morgen, 6 maart, voor de vijftiende
keer gehouden. Om dat jubileum extra
glans te geven hebben de organisatoren alle
grote Nederlandse stoomverenigingen uit
genodigd die dag naar Brabant te komen.
Het is de bedoeling dat rond het middaguur
de honderden aanwezige modeltreinen, bo
ten, motoren en tal van andere ingenieuze
machinerieën, tegelijkertijd puffend en flui
tend in bedrijf zijn. Op de Stoomdag zijn
ook modellen, onderdelen en accessoires te
koop. Verder zijn er tal van demonstraties.
Kinderen kunnen op een spoorwegempla
cement een ritje in een stoomtrein maken.
De Stoomdag duurt van 10 tot 17 uur.
Info: 04192- 190 50.
Fietskalender
Bij de Nederlandse Toer Fiets Unie (NTFU)
is het jaarlijkse Fiets Evenementen Pro
gramma uitgekomen. In de brochure staat
een overzicht van de meer dan 7.000 fiets
tochten die dit seizoen in Nederland wor
den georganiseerd. Ze zijn gerangschikt op
informatie (vertrekplaats, afstand en derge
lijke), soort (avondvierdaagse, vrije toer
tocht) en wijze van routebeschrijving
(schriftelijk, uitgepijld). Het boek is te be
stellen door 25 gulden over te maken op gi
ro 62 66 64 ten name van de NFTU in Veen-
endaal onder vermelding van FEP '94.
Fietspad op Texel
Texel heeft al ruim honderd kilometer aan
vrijliggend fietspad. Daar komt binnenkort
3 kilometer bij. Gedeputeerde Staten van
Noord-Holland hebben een subsidie ver-
strekt van ruim 300.000 gulden ten einde de
aanleg mogelijk te maken van een recreatief
rijwielpad tussen Den Hoorn en strandslag
paal 9. De nieuwe verbinding werd nodig
geacht omdat het op de normale weg steeds
drukker werd met auto's van campinggas-
ten.
Schapen kom je overal tegen in zuidwest Schotland, ook hoog in de heuvels van Lother.
FOTO LEON KLEIN SCHIPHORST
BRUINE RUIGTE TUSSEN MUURTJES
DUMFRIES LEON KLEIN SCHIPHORST
Wie bij het ochtendgloren in z'n hut wak
ker wordt en de slaap uit zijn ogen wrijft,
ziet door de patrijspoort de kustlijn van
Huil. En na een klassiek Engels ontbijt met
glanzende bacon, vette saucages en snot
terige eieren ben je pas echt in de stem
ming voor een ontdekkingsreis naar de
onbekende country-side van Great Brit-
tain: Scotland's Surprising South West.
Wirwar
York is goed voor een koffiestop. Dikke
stadsmuren houden het moderne verkeer
buiten het middeleeuwse centrum: een
wirwar van kleine straatjes vol specialitei
tenwinkels. Snuisterijen en serviezen:
droogbloemen en geruite stoffen. Op het
plein een orginele Betty's, vernoemd naar
de Zwiterse textielreiniger die in 1919 de
oversteek maakte en later een ketens van
tearooms startte.
Bij de ingang maant een sierlijk tekstbord
je de bezoeker te wachten tot 'you'rebeing
served". Een strenge dbch vriendelijke
veertiger in stemmig grijs, met verse anjer
in de revers, begeleidt de bezoekers met
een stiff upperlip naar de tafels waar met
een sierlijk gebaar de menukaart wordt
aangereikt: Meer dan honderd soorten ge
bak en cakes. Alles home made en vers uit
de bakkerij. Twaalf theesoorten. Earl Grey
en Pickwick. Maar ook mysterieuze
mélanges als Zulu of Africa en Mountains
of the Moon.
De fluitist op straat lokt veel wandelaars
naar de eeuwenoude kathedraal. Vooral
naar binnen gaan en er je verbazen over
het ambachtelijk vernuft waarmee recent
een afgebrande vleugel is herbouwd. Wie
het treft, kan in stereo meegenieten van
het immense orgel, waarvan de meters
hoge grote pijpen aan weerskanten tegen
de zijbeuken zijn geplaatst.
Yorkshire begint al snel' te heuvelen. Op
vallend zijn de groepjes oude grillige eike
bomen die plompverloren op de weidse
akkers staan. In de 16e eeuw was het een
burgerplicht bij de geboorte van een kind
voor de Royal Naiy een boom te planten,
zodat de marine altijd en overal over hout
kon beschikken om zonodig nieuwe sche
pen te bouwen. De bomenfamilies heb
ben de gezinnen overleefd.
Langs de weg ook veel klassieke kroegen.
Voor half drie is de keuken van de pub
nog open, daarna kun je voor een maaltijd
alleen nog in de inn terecht. Kidney-pie
wordt aanbevolen. En drink er een bitter
bij. Appleby in Westmoreland, een uurtje
of drie autorijden van de boot, is een po
pulair lunch-adres. Eigenaar William D.
Milsom van het Tufton Arms Hotel, mid
denin de hoofdstraat, heeft geen niertjes
maar wilde bruine forel in de aanbieding.
Voor een reis naar Schotland pak je
de boot. Een supersonisch vliegtuig
hoort niet bij een tocht naar een
gebied waar de natuur zo
nadrukkelijk domineert. Waar pure
schoonheid de toon zet. Zo'n
klassieke manier van verplaatsen is
ook geestelijk een verademing. De
oversteek vangt aan op een
achternamiddag in Europoort bij
Rotterdam. Aan boord van de
Norland, een van de twee North
Sea Ferries. De buik van de
veerboot zit vol auto's en op de
bovendekken kom je als passagier
relaxed de avond door: met een
uitbundig buffet, in de taxfree-
winkel, op een barkruk, in de disco,
aan de speeltafel of in de bioscoop.
Vroeg naar bed kan ook.
Deze voormalig veehouder uit Londen
stond hier zo vaak te hengelen, dat hij be
sloot met de familie naar zijn favoriete
stek te verhuizen- Inplaats van een nieuwe
boerderij, zoals afgesproken, kocht de
man het hotel waar hij logeerde. Was leuk
voor z'n zoon en zo kon William zelf rustig
blijven doorvissen.
De grens met Schotland wordt onopge
merkt gepasseerd. Er staat wel een bord
langs de kant, maar dat zie je gemakkelijk
over het hoofd. Wat meer opvalt, is het
veranderende landschap. Ruiger. En: in
plaats van heggen worden steeds meer
stenen muurtjes als erfafscheiding ge
bruikt. Kunstig met de hand opgestapelde
zwerfkeien, zonder gebruik van specie. Als
Chinese muren slingeren de stenen lintjes
oneindig ver weg de heuvels in. Het stape
len is vak apart. Wie het in de vingers
heeft, kan er een fortuin mee verdienen.
In elk zichzelf respecterend dorp worden
tegenwoordig wedstrijden gehouden in
het bouwen van deze kunstwerken.
Uitgesneden hart
Tussen Scots Comer en Brough domine
ren de bruintinten. Zwartkoppige schapen
houden er de hei kort. Meer gevarieerd is
Galloway aan de westkust, waar het kli
maat veel milder en minder nat moet zijn
dan wij willen geloven. Dit 'zonnige' zui
den van Schotland is bij ons vooral be
kend vanwege Gretna Green (snel trou
wen bij de smid) en Lockerbie (waar al
weer vijf jaar geleden een Pan Am-Boeing,
na een explosie, neerstortte).
Veel monumentale panden hier zijn opge
trokken uit het roze zandsteen, dat vroe
ger in de buurt werd gedolven. Fraai maar
zacht en kwetsbaar. Ook de loodmijnen
zijn gesloten. Een grbep stoomtreinfana
ten wil uit historisch sentiment de boel
weer opstarten en er in combinatie met
de trein een soort toeristische attractie
van maken.
Voorlopig overheerst de rust. Dat moet
ook maar zo blijven. Het zijn vooral de ru
ïnes, vaak souvenirs van de meedogenloze
staatsman/generaal Oliver Cromwell, die
de dagjesmensen trekken. De grafzerken
achter de vernielde kerken vertellen boei
ende verhalen. In de buurt Dumfries ligt
Sweetheart Abbey. Van dit Godshuis staan
alleen de buitenmuren nog overeind. Ook
het dak is er af en binnen ligt een kort ge
schoren grastaptijt. Met in het midden
een grote grafsteen, waaronder de stoffe
lijke resten van madame Dervorquilla de
Balloil. Ze treurde zo om de vroegtijdige
dood van haar innig geliefde (edel)man
John Balloil, dat ze zijn hart liet uitsnijden
en prepareren. Toen ze zelf overleed nam
ze het gebalsemde kleinood stevig in haar
knuisten en geklemd op haar borst mee
haar eigen graf in. Vandaar Sweetheart Ab
bey.
Nationale ziekte
De zuidoostkant telt een handvol piep
kleine vissersplaatjes. Als strooigoed lig
gen ze verspreid langs de groene kustlijn.
Bij helder weer zie je Ierland. Zee-armen
strekken zich uit tot ver in het achterland.
In het slikkengebied spelen de getijden
een elk etmaal terugkerend spel met het
wassende water. Fascinerende doorkijkjes
bieden uitzicht op ondiepe poelen vol wa
dende steltlopers, slobberende eenden en
krijsende meeuwen.
Mensenhanden hebben hier nog weinig
schade kunnen aanrichten. De enige litte
kens in het landschap zijn van de golfba
nen. Golfen is een nationale ziekte in
Schotland en alleen al rond Dumfries lig
gen er 24 Vaak aan de rand van het dorp.
Soms zomaar tussen de schapen. Zelf
hoog in de heuvels zie je hier en daar nog
strak wapperende vlaggetjes het eindpunt
van een baan markeren.
De laatste hole is vaak in de buurt van een
pub. Zo ook in New Salloway, waar in
Kenmure Arms Hotel een beste pint wordt
getapt. Aan de muur niet alleen een dart
bord en kleuren-tv, maar ook een
'ingelijste' zalm van dik een meter. Gevan
gen op 3 oktober 1987, door Alan Grairnee
en opgezet door Roger Lewis, vertelt een
koperen plaatje. ,,Met een wurm, een half
uur voor donker worden", voegt de bar
man daar ongevraagd aan toe. „Hier in de
buurt. D'r zitten nog grotere", weet hij. De
geprepareerde vis blijkt een replika. De or
ginele is gezamenlijk opgegeten. Die ach
ter glas is van plastic. Maar hij lijkt wel,
weet een stamgast.
Het meeste land in Zuidwest Schotland
behoort aan de populaire duke Buccleuch
and Queensberry, die in Drumlandrig een
klassiek kasteel bewoont. Iedereen is wel
kom. Er zijn demonstraties van de valken
jacht en gasten worden in jeeps over het
fraai aangelegde landgoed rondgeleid.
Maar de schepper is niet te overtreffen.
Een ongevenaard natuurmoment zijn de
heuvels van Lother. Achthonderd meter
hoog, maar tot op de toppen gestoffeerd.
Gehuil van de wind, geruis van wassend
water. Wie er rondwandelt, wordt zich be
wust van zijn eigen nietigheid. Hier inha
leer je Schotland is al zijn pure en tijdloze
schoonheid. Een verademing.
Speciaal voor dc lezers van deze kra
kes Reizen een 6-daagse bustrip n
Schotland georganiseerd. Wie mei
raadpleegt dc lezcrsscrviccbon cldci
of belt met 05990-14481.
De grafzerken van het
kerkhof bij Sweethaert
Abbey een in steen
gehouwen geschiede
nisboek.
Campagne om zeeschildpadden te beschermen
'Geen ligstranden maar legstranden'.
Dat is de noemer van een campagne
die aanstaande maandag, 7 maart in
Artis begint en die ten doel heeft zee
schildpadden in Griekenland en Turkije
te beschjermen. In die landen maken
vakantiegangers massaal gebruik van
stranden waar tussen mei en oktober
ook de schildpadden hun eieren leggen.
Toerisme vormt een extra bedreiging
voor het voortbestaan van de dieren.
Badgasten die een kuil graven of een
parasol in de grond steken kunnen
nietsvermoedend nesten vernielen. Ook
durven de schuwe vrouwtjesschildpad
den 's nachts het strand niet op, bang
als ze zijn voor mensen, lawaai en de
verlichting van bars en discotheken.
Toch hoeft toerisme geen bedreiging te
voor zeeschilpadden, meent de
Stichting Platform Toerisme en Zee
schildpadden „Toeristen kunnen op di
verse manieren een bijdrage leveren
aan de bescherming van de zeeschild
pad. Touroperators in het buitenland
houden inmiddels rekening met de die
ren. Zij hebben de bestemmingen aan
gepast en besteden in hun gidsen aan
dacht aan de problematiek. In Neder
land gebeurt dat jammer genoeg nog
niet". Ook toeristen kunnen volgens het
Platform een bijdrage leveren. Neder
landse vrijwilligers gaan deze zomer op
een aantal Griekse en Turkse stranden
de Nederlandse toeristen voorlichten.
Zo zal er een folder worden uitgedeeld,
onder het motto „De zeeschildpad kon
600 miljoen jaar zonder u... maar nu
niet meer!" De folder vertelt iets over de
levenswijze van de dieren en zet uiteen
hoe men van strand, zon en zee kan ge
nieten zonder de zeeschildpadden
dwars te zitten.
In Artis is van 7 tot en met 31 maart een
presentatie over zeeschildpadden te
vinden. In de weekends bemannen vrij
willigers van het Platform Toerisme en
Zeeschildpadden een stand waar infor
matie te krijgen is over de campagne en
over werkvakanties die worden georga
niseerd om de zeeschilpadden en hun
kroost een handje te helpen bij het
overwinnen van de problemen. Op zon
dag 13 en 20 maart staan dia-lezingen
over zeeschildpadden op het program
ma en worden rondleidingen door Artis
verzorgd.
Info: 070-3 500 111.
Voorzichtig met
bezoek Jeruzalem
Toeristen die naar Israël reizen
moeten niet naar de bezette gebie
den gaan en erg voorzichtig zijn
met bezoeken aan Oost-Jeruzalem.
In overleg met de reisorganisaties
en touroperators heeft bet ministe
rie van buitenlandse zaken donder
dag dit negatieve reisadvies gegeven
voor de bezette gebieden in Israël.
Het advies volgt op de ongeregeld
heden die uitbraken naar liet bloed
bad vorige week vrijdag in Hebron.
Een woordvoerder van de Israëli
sche ambassade in Den Haag toont
begrip voor bet advies. Hij bena
drukt echter dat reizen naar bet
land zelf zonder meer veilig is.
Het negatieve reisadvies betreft ook
Oost-Jeruzalem, waar veel moslims
wonen. Speciaal wordt gezegd daar
op vrijdag niet heen te gaan wan
neer de moslims rustdag hebben.
Het advies geldt voorlopig tot half
maart wanneer de Ramadan, dc
vastenperiode voor de moslims, is
afgelopen.
Voor toeristen en christenen die een
pelgrimstocht maken naar het Hei
lig Land komt dat slecht uit, omdat
in dit gebied belangrijke trekpleis
ters liggen, zoals de Klaagmuur, de
Tempelberg, de Via Dolorosa <1 de
weg die Christus aflegde met het
kruis op zijn schouder en de Cal
varieberg, waar hij werd gekruisigd.
Nieuwe kaarten van
provincies bij ANWB
De ANWB is begonnen met de aanmaak
van nieuwe provincie-landkaarten. In te
genstelling tot de vorige streekgebonden se
rde r
eksn
derlaag
hebben de be
kranten in vie
maerts muset
terdag e
de provincie-indeling aangehouden. Wel is
de schaal 1 100.000 gehandhaafd. De kaar
ten blinken zoals gewoonlijk uit in helder
heid en zijn uitstekend geschikt voor fiet
sers. Zo goed als alle rijwielpaden (zowel de
vrijliggende als die langs grote wegen) zijn
aangegeven. De kaarten kosten enkele uit
zonderingen daargelaten 11,50 en zijn
verkrigbaar bij de ANWB/VW-kantoren en
de boekhandel. Zojuist verschenen: Gronin
gen, Gelderland, Flevoland, Utrecht, Noord-
Holland en Zuid-Holland.
D-Day herdacht
in Antwerpen
George Blommaert, de flamboyante conser
vator van het Dagbladmuseum aan dc
Lombardenvest 6 in Antwerpen, heeft een
tentoonstelling ingericht onder de titel: 'D-
Day, 50 jaar na de landing'. Aan de hand
van 400 foto's, 300 boeken en andere docu
menten wordt een overzicht gegeven van de
militaire operatie op 6 juni 1911. die de ne
Duitsland inleidde. Ook
kers inzage in duizenden
vier verschillende talen. Blom
useum is geopend op vrijdag, za-
zondag van 11.00 tot 17.00 uur.
Jling blijft tot medio dit jaar.
Info (vanuit Nederland): 00 32 3 88 70 178.
Fietsen in de
oude Sovjetunie
De Argonauten, een reisclub in Amsterdam,
organiseert dit jaar twee fietstochten door
de voormalige Sovjetunie. De eerste vindt
plaats in dc laatste week van april en de eer
ste veertien dagen van mei en gaat door de
republiek Oezbekistan in Centraal Azië.
Langs het traject liggen belangwekkende
steden als Boeghara, Samarkand en Tasj-
kent. Bij voldoende interesse wordt de route
in de laatste drie weken van mei voor een
tweede keer afgelegd. De andere fietstoer
voert de deelnemers rond het Bajkalmeer in
de republiek Boerjatië (Siberië). Deze tocht
wordt in de eerste drie weken van juli gere
den.
Info: Reisclub de Argonauten in Amster
dam, telefoon 020 - 6 628 546.
Verdubbeling
veerdienst
De capaciteit op de veerdienst Oslo-Hits
hals (Denemarken) wordt begin mei ver
dubbeld. Met de in gebruikname van de
Color Festival hoopt rederij Color Line het
record van afgelopen jaar (281.000 passa
giers) nog aanzienlijk te verbeteren. I let
nieuwe schip biedt plaats aan 1937 perso
nen, 340 auto's en 50 bussen en vrachtwa
gencombinaties.
Info: VCK Zeereizen in Amsterdam, tele
foon 020 - 5 877 877
Terreinfietsen
op de Heuvelrug
De folder 'Terreinfietsen op de Utrechtse
Heuvelrug' moet crossfietsers wegwijs ma
ken op de Utrechtse Heuvelrug). De-
brochure heeft een kaart waarop de bospa
den staan aangegeven, die voor 'ATB-ers'
toegankelijk zijn. Verder wordt informatie
verstrekt over gedragsregels en dergelijke.
De folder is uitgegeven door her regionale
recreatieschap en kan daar ook worden be
steld.
Info: Recreatieschap Utrechtse Heuvelrug,
telefoon 030 - 333 117.
