fi
///Zin
Die bakken
dat zijn net magneten'
Padden gekastijd met
zweepje van de duivel
'De overheid steekt haar kop in het zand'
y V'J
'Kleine baasjes
zijn weer dupe'
^Vuilniswagens en bussen mik je al van verre
Het Gesprek van de Dag
JDAG 4 MAART 1994
Het is een onschuldig beestje.
Toch zijn er nog steeds mensen
die welhaast hysterisch worden
als ze er een tegenkomen. Na
tuurlijk, padden zijn nu niet di
rect schoonheden om te zien.
Maar om nu van slag te raken
bij de aanblik van zo'n beest
je.... Waar heeft dat arme diertje
die slechte naam nu aan ver
diend?
Volgens sommige mensen heeft
het met bijgeloof te maken.
Mensen denken meteen aan
heksen, die padden te vriend
hadden of van padden een
kwaadaardig brouwsel maak
ten", zei ooit een paddenlief-
hebber die in de paddenpaartijd
de diertjes de weg overhelpt
naar hun paarpoel of -sloot. ,,En
wat te denken van heksen, die
mensen in padden veranderen?
De pad en de heks, dus. Een
twee-eenheid die zelfs in de li
teratuur over heksenpraktijken
en -processen rond de vijftien
de, zestiende eeuw voorkomt.
De 'heksen' die in die tijd ten
prooi vielen aan de inquisitie,
maakten vaak melding van pad-
denvriendjes en paddenbrouw-
sels.
Een mooi voorbeeld zijn de pro
cessen rond de heks Elizabeth
en haar opvolgster mother Wa-
terhouse halverwege de zestien
de eeuw in het Engelse Hatfield
Peverel. Elizabeth zou een dui
velse kat hebben gehad, die
luisterde naar de naam Sathan.
Het beest vermoordde - zo gaat
het verhaal - her en der mensen
die Elizabeth in de weg ston
den. Tijdens het uit de weg rui
men van de tweede echtgenoot
van de 'heks' zou Sathan voor
het eerst de gedaante van een
pad hebben aangenomen. Op
die manier was hij klein genoeg
om zich in de schoen van de ar
me man te verstoppen. Toen
die vervolgens zijn schoen aan
trok raakte hij verlamd. Sathan
veranderde op latere leeftijd van
eigenares, mother Waterhouse.
Bij haar, zo melden processtuk
ken uit die periode, verscheen
hij veelvuldig in de gedaante
van een pad.
In Baskenland ging het er wat
padden betreft nog veel heftiger
aan toe. Daar ontstond in de
zestiende eeuw een hele pad-
den-cultus. De heksen in Zugar-
ra zouden ieder van de duivel
een keurig in de kleren gestoken
pad hebben gekregen, die als
een soort huisgeest moest wor-
Reacties en suggesties voor
"Gesprek van de Dag"
Telefoon 071-356444
of
Postbus 54,2300 AB
te Leiden
Bruikbare tips worden
beloond met een cadeaubon
van 25 gulden.
den onderhouden. De heksen
lieten bovendien tijdens hun
sabbat - akellarre genaamd -
hele.kuddes padden opdraven,
die werden gehoed door jonge
heksjes. Dergelijke padden leef
den overigens niet lang. Ze wer
den - zo gaat het verhaal ge
vild en vervolgens verwerkt in
giftige heksenpoeders.
Een dergelijk droevig einde
hadden tic persoonlijke padden
van de baskische heksen overi
gens niet op het programma
staan. Zij zouden heel goed ver
zorgd worden, flink gevoed ook.
Het enige vervelende voor de
diertjes was, dat ze na hun
maaltijd werden gekastijd door
hun heks, die daarvoor een spe
ciaal zweepje zou hebben ge
kregen van de duivel. De arme
pad zwol door dat pak rammel
op, aldus de verhalen, waarna
de heks met haar linkervoet op
het cjier ging staan. Het slijm
dat dón uit het padje spoot,
werd verwerkt in de zogenaam
de heksenzalf, die heksen het
vliegen mogelijk maakte.
Nu de paddentrek Weer is be
gonnen en de dieren onder an
dere aan de Vogelaardreef en
Kappelseboslaan in Noordwijk
massaal de weg oversteken naar
de sloot waar ze paren, past in
verband met de verhalen van de
baskische heksen een waar
schuwing. Voor automobilisten
wel te verstaan. langzaam rij
den over deze twee wegen, ook
als u tot het soort mensen be
hoort dat een hekel heeft aan
padden. Voor u het weet zit u in
een vliegende auto, wanneer u
met de linkerwielen van het
voertuig een onschuldige pad
vermorzelt.
ANNET VAN AARSEN
Verbod op gokkasten
De een haalt zijn schouders op, de ander opgelucht adem.
Maar de derde spuwt vuur. Gokbakken is het item, of eigen
lijk de op hand zijnde verwijdering van deze speelautoma
ten uit kantine's, snackbars en koffiehuizen. Driejaar heeft
de overheid de uitbaters van'bovengenoemde gelegenheden
nog gegund om schoon schip te maken. Dan is het over. De
'droge horeca' heeft intussen de noodklok geluid. Die zien
hun omzet met duizenden guldens per jaar dalen. Kan, in
voorkomende gevallen, ook met tienduizenden guldens zijn.
De stad Leiden loopt op die wet vooruit met een gemeente
lijke verordening die al op 1 april van het volgend jaar van
kracht wordt. De wijdverbreide gokverslaving moet terugge
drongen worden, heet de achterliggende gedachte te zijn.
„O, is dat zo", smaalt Coen Zandbergen. „Vandaar natuur
lijk dat de staat zelf casino na casino opent en de ene loterij
na de andere uit de grond stampt. Alles in eigen hand hou
den, lijkt me hier meer het uitgangspunt. Waar de kleine on
dernemer zoals ik dan weer de dupe van wordt."
Coen Zandbergen bestiert een moderne snackbar in de
Leidse nieuwbouwwijk de Stevenshof. Hij heeft de maxi
maal toegestane twee gokbakken 'netjes in een hoek wegge
werkt', zoals hij dat uitdrukt. Over concrete bedragen praat
hij niet, maar zeker is dat deze overheidsmaatregel hem pijn
zal doen. „Natuurlijk, wat denk je. Lever jij zomaar vijfhon
derd gulden op je salaris in? Dat doet toch niemand van
harte. Ik zal het waarschijnlijk wel overleven, ik ben niet af
hankelijk van die bakken. Maar dat veel snackbars en zeker
ook shoarmazaken het loodje zullen leggen, is een ding wat
zeker is."
Of dat laatste voor koffiehuizen ook geldt, daar durft Jan
Oudshoorn geen uitspraak over te doen. Hij is de uitbater
van koffieteut Kanaalzicht aan de Vliet en heeft één gokbak
centraal in zijn zaak opgesteld. „Ik kan natuurlijk niet in an
dermans portemonnee kijken. Maar als het zo zou zijn dat
je als koffietenthouder afhankelijk bent van die bakken, dan
ben je natuurlijk so wie so al verkeerd bezig. Uiteraard zal ik
het straks ook voelen, als dat ding eruit moet. Maar niet zo
danig dat ik er nu al wakker van lig". Hij haalt zijn schou
ders op.
Ton Brakhoven is penningmeester van de FC Rijnland. In de
kantine van de voetbalclub aan de Smaragdlaan staan twee
gokbakken in een nis. Brakhoven zal geen traan laten als ze
verdwijnen. „Ik ben persoonlijk een groot tegenstander van
gokken. Dat heeft, net als alcoholverslaving, al onnoemelijk
veel leed berokkend onder de mensen. Ik heb er zelf nog
nooit een gulden ingegooid. Van mij mogen ze dus zo weg.
Liever vandaag nog dan morgen. En zo denkt momenteel
ons hele bestuur erover".
Dat ze er desondanks nog een jaar staan, heeft te maken
met het contract dat destijds is afgesloten met de exploitant,
die meestal op fifty-fifty-basis zo'n bak neerzet en het on
derhoud voor rekening neemt. „Een erfenis uit het verleden.
Daar moeten we mee leven. Ik zal ook niet ontkennen dat
die dingen geld opleveren. Ie moet dat zien als een extraatje.
Daar kunnen we echt de KNVB of gemeente niet van beta
len. Bij de meeste grote clubs in Leiden en omstreken staan
die bakken overigens niet. Terecht, vind ik. Als je jeugd over
de vloer hebt, horen die dingen al helemaal niet in een kan
tine thuis."
Over de ethische aspecten of de morele kant van de zaak
buigt Coen Zandbergen zich niet. Dat heeft namelijk geen
zin, denkt hij. „Mensen die willen gokken, vinden heus een
alternatief. Wat je straks krijgt, is een illegaal circuit. Gok
bakken in schuurtjes en keukens. Is dat dan de oplossing?
Maar in de tussentijd kost het mij handenvol geld. Nee, ik
heb hier goed de ziekte over in", aldus de Leidse snackbar
houder.
AD VAN KAAM
rf verblindende licht van gekleurde lampjes
1 j|\ls de overheid denkt dat ze
iermee de gokverslaving in
Nederland zal terugdringen,
urjëeft ze het natuurlijk mis. Dat
a J zoiets als je kop in het zand
^Teken. Wat je krijgt is een ille-
r|naal circuit. Zoals bijvoorbeeld
fi Utrecht het geval is."
)(ian het woord is Edwin, die sa-
rien met zijn compagnon Sven,
n~je tweehoofdige leiding van de
irma Hein Link vormt, Leidens
iudste en grootste exploitant
speelautomaten. Nu door
een gemeente-maatregel per 1
april 1995 de gokbakken uit de
zogenaamde 'droge horeca'
worden geweerd, worden vooral
zij zwaar getroffen. „Failliet zul
len we niet gaan, maar blij zijn
we ook niet", vult zijn partner
aan. „Het komt allemaal erg
abrupt. Tijd om als bedrijf op de
situatie in te spelen, heb je nau
welijks."
Twee dingen zinnen het duo
niet. „Dit besluit is volkomen
eenzijdig genomen. Alternatie
ven worden niet aangereikt. Dat
betekent dat we straks niet al
leen met een flinke hoeveelheid
onverkoopbare apparaten zit-
iets voor mogen terugplaatsen.
Bijvoorbeeld 'softere' bakken,
waaraan nu wordt gewerkt. We
hebben van alle kanten gepro
beerd de politiek te bereiken.
Maar vonden nergens gehoor'
aldus Edwin.
„Een ander ding is", neemt
Sven over, „dat men van hoger
hand maar blindelings aan
neemt dat het onzichtbaar ma
ken van die bakken meteen het
einde betekent van de gokver
slaving in Nederland. Grote
nonsens natuurlijk. In Utrecht
geldt ook zo'n verbod. Daar
staan die bakken nu in achteraf -
kamertjes en keukens. Een
enorm zwart circuit, waar hele
maal geen vat meer op is."
Inplaats daarvan pleit het twee
de Bredase i
„Daar is een stadscontroleur die
enerzijds toeziet op de naleving
van de wet op de kansspelen en
anderzijds een oogje in het zeil
houdt in kringen van notoire
gokkers. Brengt die eventueel in
contact met hulpinstanties.
Kijk, je hoeft ons niet te vertel
len dat gokverslaving een groot
maatschappelijk probleem
vormt. Dat zien wij elke dag om
ons heen en beter dan wie ook.
Maar het ontkennen, zoals de
overheid dat straks doet, i
stens zo gevaarlijk. Waarom
slaan we de handen niet ineen
en zoeken naar echte oplossin
gen waar iedereen mee gediend
is. Nu dient alleen de Staat zijn
eigen zaak. Want in het casino
blijven ze wel gewoon, hoor, die
bakken. Daar is het zeker niet
erg om verslaafd te zijn."
heet Nico en hij is gek van
ken. Zijn achternaam doet
liet toe, net zo min als zijn
inplaats. Zijn verhaal wil hij
kwijt.Al is er maar één die
leest en er vervolgens vanaf
Ik heb geen zelfmedelij-
hoor, maar dit raad ik na-
rlijk niemand aan".
dit bedoelt hij zijn passie
het spelen op de gokbak.
fruitautomaat met een bat-
j aan gekleurde lichtjes die
it denken aan een kermis in
klein. De overeenkomst gaat
rwens verder. Aan beide at-
:ties ben je in een mum van
een godsvermogen aan geld
jt. Als je je tenminste niet in
land hebt.
o heeft zichzelf niet in de
id. Althans, niet altijd. „Soms
Dan heb ik net op tijd het
ef terug en kap ik er mee. Er
ook dagen dat ik er best
afkan blijven. Maar meestal
ct dat ding als een magneet.
Ain ga je je geeltje weer achter-
n de uitdrukking van onbe-
p moet hij lachen. Dat doet
overigens veelvuldig. Wat
aangaat schijnt hij niet al te
el. er te lijden onder zijn vaste
n-tweetje met de gokbak.
okk^ar eerst even het vervolg op
rknï1 geeltje. „Die gooi je er in.
an (iks aan de hand. Totdat je die
vjfentwintig gulden kwijt bent
ituurlijk. Die wil je terugver-
gez£nen' Sta je opeens honderd
br&k in de min. Dat laat je als
ngenzelfsprekend niet op je zit-
>r H Voor je het weet ben je dan
,n ^eeëneenhalve meier lichter".
t>eat hij precies kwijt is per week
'vo£et hij niet, maar door de
latifnk genomen gaat er wel een
Honderdje of vijf doorheen.
|1(ien dure hobby natuurlijk, dat
-jf0pet ik ook wel. Want winnen
ajsj>e je het nooit van zo'n bak.
noj>ms pak je vijf geeltjes, maar
,r||je zitten er dan de andere dag
n„£l weer in. Of diezelfde mid-
'ag nog. Waar ik het geld van-
aan haal? Ach, ik werk voor
lezelf. Dus het kan lijden,
ferk je voor een baas dan heb
een probleem. Of eigenlijk
?n dubbel probleem, want be-
jl^ilve dat je gokt, zit je constant
i financiële perikelen. Daar
heb ik niet zo'n last van, geluk
kig. Al baal ik natuurlijk als een
stekker wanneer ik vijfhonderd
gulden lichter in mijn auto naar
huis rijd."
Huis is waar vrouw en kinderen
weinig benul hebben van wat
Nico met zijn centjes doet.
„Hou me ten goede, ze komen
niks tekort, hoor. Ik zei je al dat
ik het kan trekken. Ze weet dat
ik een biertje drink en af en toe
wel eens wat in die bakken gooi.
Ze weet niet dat het in die mate
gebeurd. Dat gokken dan".
Het spelen om geld is niet van
vandaag of gisteren. „Vanaf
mijn elfde heb ik er al van ge
houden. Begon met zwikken.
Een mauwt je leggen vind ik ook
leuk. Casino's houd ik niet van.
Mij te link. Net als pokeren. Ik
ben eens een keer in zo'n Gol
den Ten-tent geweest. Was ik
binnen een uur 1200 gulden
kwijt. Da's niet leuk meer. Daar
valt niet tegen op te werken.
Dat doe ik dus typisch nooit
Wat is de kick, waar zit 'm nu
precies de lol in het alsmaar
drukken op die 'dodemans-
knop'? „D'r is geen kick. Ik weet
niet hoe je dat moet zeggen.
Het is niet te beredeneren.
Soms word je er doodziek van.
Is het pure verveling, dat ge
hang aan zo'n bak. Maar ja, wat
ik je al zei: dan weer zijn het net
magneten. Kan je er gewoon
niet vanaf blijven. En dan ga je
Zal er ooit nog eens een dag ko
men dat hij zegt: tot hier en niet
verder? „Ja, gisteren", lacht hij.
„Maar vandaag gooide ik er ge
woon weer honderd knaken in."
En dan berustend: „Ach, weetje
wat het is. Het hele leven is een
gok. Vandaag heb je alles en
morgen heb je niks. Ik heb het
nog in de hand. Het is nog geen
verslaving zoals met drugs. Dat
je moet scoren of anders kapot-
gaat. Ik steel niet, ik bedrieg
niet, ik doe niemand kwaad. Ik
doe hooguit mezelf tekort, maar
dat is een heel ander verhaal.
Want over het hele jaar kost je
het omgerekend een nieuwe
auto. Stom, hè?"
ro£en onwelriekend voertuig, de
nruilnisauto. Echt iets om je
eiheus voor op te halen. Een kwa-
-etijk aroma komt je immers tege-
abnoet wanneer het wagentje^ijn
nt>ek opendoet. Helaas, daar is
ijniets aan te doen. Afstand be
waren luidt hier het devies.
—Maar de vuilnisauto heeft nóg
een groot gebrek. Het beestje
slurpt diesel en braakt grote
hoeveelheden uitlaatgassen de
—Ether in. Die ruik je al van verre.
Gelukkig is daar wel wat aan te
<(tioen.
1-De gemeenten Groningen en
alVelsen beginnen binnenkort
'nmet een experiment waarbij de
r"vuilnisauto's op aardgas rijden.
De proef duurt een jaar en moet
e'uitwijzen in hoeverre het ge-
'"bruik van deze brandstof het
'"milieu ontlast en de vuilnis
mannen die dagelijks in de gas
sen rondlopen. Voorlopig laten
"beide gemeenten elk één hujs-
vuilauto op gas rijden. Het ex
periment kost 1,2 miljoen.
Daarvan betaalt het ministerie
van verkeer en waterstaat de
helft.
Zou dat misschien ook wat voor
Leiden zijn? „Nou, er is mo
menteel een nota in voorberei
ding waarin een aantal alterna
tieven voor het milieuvriendelij
ker rijden van het gemeentelijk
wagenpark wordt besproken
zegt Fons Delemarre, woord
voerder van de dienst milieu en
beheer, Dat klinkt nogal vaag,
alweer zo'n ambtelijk rapport,
maar zo moet het niet worden
opgevat volgens de woordvoer
der. „Het betekent juist dat er
op zich heel positief tegenaan
gekeken wordt. Alleen moeten
de voor- en nadelen nog nader
worden bekeken."
„Een nadeel van op gas rijden is
I bijvoorbeeld de kortere actiera-
dius. Dat betekent vaker tanken.
Waar zijn tankstations met gas,
is dan de volgende vraag. Ver
der gaat het er om wat nu pre
cies de effecten voor het milieu
zijn. En wat het kost. Maar nog
De 'schoorsteen' van een flinke diesel. Uitlaatklep die door fietsers en voetgangers niet altijd als prettig wordt ervaren. foto loekzuyderduin
maals: die nota wordt gemaakt
omdat we gunstige effecten ver
wachten van een aantal alterna
tieven voor het milieu.
Waaronder het alternatief van
een vuilniswagen op gas dus.
De gemeente Groningen experi
menteert bovendien met stads
bussen die op aardgas rijden.
Eveneens vanwege de minder
schadelijke uitlaatgassen. Ook
iets voor Leiden? Hang maar
eens twee minuten op je fietsje
achter een bus in de Breestraat
en u zult volmondig ja zeggen.
Maar wat vindt de NZH ervan?
Ingenieur F. Dekker, van het
hoofdkantoor in Haarlem, zegt
dat de vervoersonderneming er
op zich niet afwijzend tegen
over staat. Toch prefereert de
NZH nog even af te wachten.
„Ooit is er onderzoek gedaan
naar wat het rijden met aardgas
kan betekenen. Uit dat onder
zoek bleek dat winst c.q. verlies
moeilijk aantoonbaar was. Het
kostenaspect derhalve. Aan de
andere kant is er natuurlijk het
milieu-aspec» F.r is al een aan
tal busbedrijven dat zich bezig
houdt met experimenten met
het rijden op aardgas. In Am
sterdam is een proef bezig, Cen
traal Nederland doet het. Die
studeren er nu op, die komen
over een tijdje ongetwijfeld met
cijfers. Wij kijken als het ware
over hun schouder mee en
wachten af hoe de experimen
tenverlopen."
Volgens Dekker is afwachten de
verstandigste optie. Het is
weliswaar mogelijk subsidie te
krijgen voor dergelijke proeven,
„maar niet voor vervolgprojec
ten. Busbedrijven moeten van
de overheid goedkoper werken.
Minder reizigers maken gebruik
van de bus. Dan blijft er niet
veel geld over om in milieu
vriendelijke zaken te investeren.
Pas als mocht blijken dat de ex
ploitatiekosten niet omhoog
gaan, blijft er geld over. Dan
zullen we zeker niet aarzelen in
het milieu te investeren."
De kermis in het klein draait op volle toeren. Het verblindende licht van een gokautomaat.
