'Het Fries is een prachtige filmtaal'
Rtv show
Dobbelstenen worden Bakker
Goeiemorgen, welterusten
1
Sex en spanning helpen
de soap aan meer kijkers
1 VRIJDAG 4 MAART 1994
De Vuurtoren: opvallende serie bij de VPRO
CLOSE UP
:DI
Hans Heerschap als Gerben in De Vuurtoren.
AMSTERDAM MONIQUE BRANDT
ilmer l'ieter Verhoeff werd onlangs op
gebeld door een juichende Boudewijn
l'aans van de VPRO. „l'ieter, ik zeg je, er
in nu af aan geen Nederlandstalige films
naakt worden. Alle Nederlandse films
^an nu af aan in het Fries worden opge-
het Fries is de mooiste filmtaal van
ook benauwende ge
enden Jelle en Gouke,
tantes. Gerben's ou-
nomen. Wa
de wereld."
Paans was duidelijk onder de indruk van De
Vuurtoren, een nieuwe driedelige tv-serie van
l'ieter Verhoeff, die de VI'RO vanaf zondag uit
zendt. Verhoeff, bekend van films als Het Teken
van het Beest, Van geluk gesproken en De Zon
dagsjongen, maakte in 1985 de Friese film De
Dream. Peter Tuinman schitterde toen in de
hoofdrol als een militante socialist die het slacht
offer wordt van politieke manipulatie. In De
Vuurtoren staat Friesland opnieuw centraal. En
weer is een magistrale rol weggelegd voor Peter
Tuinman, ditmaal als de steile, stotterende ou
derling Mijndert Visser, de vader van de vijftienja
rige Gerben.
De Vuurtoren vertelt over de ontwikkeling van
deze (ierben, indrukwekkend neergezet door de
onbekende Hans Heerschop. De wat dromerige
jongen groeit op in een fictief dorpje aan het IJs-
selmeer, rond de jaren vijftig. Gerben's wereldje
reikt aanvankelijk nog niet verder dan de dorps-
grens. Naar 'de overkant' is hij nog nooit geweest.
In de vertrouwde,
meenschap heelt hij zijn v
zijn ouders en zijn ooms i
dere broer Fimme is als soldaat naar Indië ver
trokken. Over de radio komt soms een boodschap
van de verloren zoon.
We zien hoe Gerben langzaamaan anders gaat
kijken naar.de wereld om hem heen: hij wordt
voor het eerst geconfronteerd met sexualiteit, met
de dood, met verliefdheid. De vuurtoren op de
dijk is voor hem een toevluchtsoord en biedt hem
uitzicht op de horizon, ver weg van de leefomge
ving die hem steeds meer verstikt.
Autobiografisch
Volgens maker Pieter Verhoeff is De Vuurtoren
een serie met een sterke autobiografische inslag.
De filmer heeft tol zijn achttiende jaar doorge
bracht in het Friese dorpje Lemmer. „De Vuurto
ren speelt in een dorpje als Lemmer, maar de the
matiek, de details en ook de personages zijn uit
mijn eigen leven genomen. Ik ben in Friesland
opgegroeid, ik wilde een beeld geven van het le
ven in zo'n plaatsje. Voordat ik ging filmen had ik
dan ook een zeer sterke voorstelling hoe de film
eruit moest komen te zien."
Naast gevestigde namen als acteurs Michiel Ro-
meyn, Peter Tuinman, Annette Malherbe, Rick
Hoogendoorn en zelfs VPRO-voorzitter Heerma
van Voss, werkte Verhoeff met een tamelijk onbe
kende cast. Een groot aantal rollen wordt vertolkt
door leden van Toneelgroep Tryater. Voor de kin-
derrollen hield Verhoeff al een jaar voor de opna
men audities in heel Friesland. Hoofdrolspeler
Hans Heerschop (18), een natuurtalent, ontdekte
hij tijdens een scholierenfestival. „Hans speelde
daar een klein rolletje in een boerensketch. Ik heb
hem uitgenodigd auditie te doen. Van de ruim
tweehonderd jongens en meisjes die ik op video
had staan, sprong hij er vervolgens onmiddellijk
als beste uit."
De Vuurtoren is afgelopen zomer geheel op lo-
katie in Friesland gefilmd. Het viel niet mee om
geschikte plekken te vinden, aldus Verhoeff. Lem
mer zelf is door de jaren heen zeer veranderd.
foto
Wel werd er gefilmd in plaatsen als Makkum en
Dokkum. In Stavoren, waar nog een unieke strek
dam ligt, werd de vuurtoren die ooit in Lemmer
stond, weer gereconstrueerd met financiële hulp
van de gemeente en de provincie. Na de opna
men werd de toren overgebracht naar Lemmer,
waar hij zal blijven staan.
De vraag of de film wel of niet in het Fries werd
opgenomen, is nauwelijks een 'item' geweest, al
dus Verhoeff. „Het scenario heb ik in het Neder
lands geschreven omdat het in verband met de
subsidie beoordeeld moest worden door het Sti
muleringsfond Nederlandse Culturele Omroep-
produkties, en die mensen spreken in de regel
geen Fries. Roelof Kiers, hoofdredacteur VPRO-
televisie, opperde tijdens de voorgesprekken dat
ik de serie maar in het Nederlands moest draaien,
omdat ik dan kon kiezen uit een groter aantal ac
teurs, maar ik heb hem verzekerd dat het vinden
van sterke acteurs geen probleem zou zijn. En
toen ik zei dat Hollanders het Fries over het alge
meen een mooie filmtaal vinden, legde hij zich
erbij neer. De Vuurtoren werd dus Fries."
21.21 i
Ne-
Oorspronkelijke Ne
derlandse televisie
series zijn populair
der dan ooit. Onder bet motto
'kijkt Nederlandse waar, dan
helpen wij elkaar' zit bet vader
land ademloos aan de beeldbuis
gekluisterd bij 'Vrouwenvleu-
gel', 'Oppassen!!!', 'Toen was ge
luk heel gewoon' en noem ze
maar op. Ademloos, dat wel,
maar toch met een vaag gevoel
van 'we missen nog iets bij de
wokkels'. Beter gezegd: we mis
sen iemand. Nog beter gezegd:
we missen twéé iemanden.
lohn Leddy en Carry Tefsen. Na
het verscheiden van 'Zeg eens
AAA', en daarmee ook van het
meest populaire echtpaar uit de
Nederlandse televisiegeschiede
nis, de Dobbelsteentjes, was er
een flink gat geslagen in het
kijkgenot.
Garry 'Tefsen was weliswaar
nog even te zien in 'Vrouwen-
vleugel', maar dat was toch heel
wat anders, zo helemaal alleen
zonder het opgewekte trouwe
hondehoofd van Koos aan baar
zijde. Maar, goed nieuws: Carry
en John zijn andermaal tol een
komisch echtpaar samenge
bracht. Géén Koos en Mien dit-
maal, maai Nel en Manus. Nel
en Manus Bakker, getweeën de
spil van voetbalclub 'De Victo
rie'. Nel beheert de kantine,
Manus is de gedreven voorzitter
van zijn voetballende dorpsge
noten. Het eerste deel van Ne
derlands nieuwste comedy, ge
noemd naar de gezellige voet
balclub, 'De Victorie' dus. kunt
u morgen zien bij de VARA op
Nederland 3. om tien over half
acht.
Zoals goed gebruik betaamt
bij nouveauté's van deze orde.
was er van 'De Victorie' een
voorvertoning georganiseerd
voor belangstellenden van de
pers. 'Het Wereldje' toog vol
goede moed naar Hilversum.
Wat is het nut van zo'n voor
vertoning, zult u zich misschien
afvragen. Tenslotte kunt u mor
genavond zelf allemaal kijken,
en wat de dames en heren van
de pers van 'De Victorie' menen
te moeten vinden zal u - terecht-
worst zijn. Voor mij persoonlijk
is het handig dal ik nu twee za
terdagavonden om tien over
half acht iets anders kan gaan
doen, ik heb aflevering 1 en 3
immers inmiddels gezien. Voor
regisseur Nico Knapper is bet
fijn dat wij nu allemaal braaf in
onze kranten schrijven dal 'her
gaat om een voetbalclubje in
een dorpje'. Want dat vroeg hij
ons, of we dat op wilden schrij
ven. Een klein dorp, waar de
trainer van de voetbalclub -de
onvermijdelijke Hans Boskamp-
ook de bakker is. En of we er
dan bij wilden schrijven dat dit
een grappig fenomeen is. Hij
dezen. En voor u, waarde lezer,
is zo'n voorvertoning eigenlijk
ook best aardig, want nu kan ik
u wat achtergrondinformatie
melden waar u anders maar
naar zou moeten raden. Zo kan
ik u bijvoorbeeld verklappen dat
Carry en John nog 'lang niet uit
gespeeld zijn' samen en dat
Chiem van Houweninge, schrij
ver van 'De Victorie', in het
script nog zo gedobbelsteend
was dat hij steeds per ongeluk
'Mien' opschreef inplaats van
'Nel'. En dat Pieter Lutz, die in
de serie de vader van Nel speelt,
op de vraag hoe hij aan zijn rol
gekomen was antwoordde:
„Ach, ik moet toch wat doen op
m'n ouwe dag. Ik zit me suf te
vervelen thuis." En tevens dat
bij de opnames beslist niet op
Schrijver Chiem van Houweninge met de cast van 'De Victorie' - v.l.n.r. Silvio Ferrero, John Leddy, Marjolein
Macrander, Hans Boskamp, Pieter Lutz, Carry Tefsen, Michiel Kerbosch en Chiem van Houweninge.
dubbeltjes en kwartjes is gelet.
En dat de VARA hoopt dat u dat
thuis zult merken.
'Mien'
Dat Van Houweninge zo vaak
per abuis 'Mien' in het script
schreef, wil overigens niet zeg
gen dat Nel en Manus een soort
aftreksel zijn van het fameuze
echtpaar Dobbelsteen. De
schrijver: „Het gaat hier om vol
strekt andere gebeurtenissen
dan in 'Zeg eens AAA'." Voor de
scripts van zijn nieuwe zater
dagavond-kraker werkt Van
Houweninge samen met een
aantal andere schrijvers. Geza
menlijk verzinnen ze de 'plots',
die vervolgens in teamverband
uitgewerkt worden. Van Hou
weninge: „Ik hoop dat ze het in
de toekomst zelfstandig kunnen
doen. Nu ben ik nog te eigen
wijs om het helemaal uit han
den te geven." Bij het schrijven
concentreert Van Houweninge
zich op situaties die leuk zijn en
niet zozeer op 'one-liners', af-
katterige zinnetjes. „Ik heb
meer het ouderwetse blijspel in
gedachten." Hij hanteert geen
bepaalde moraal, maar vindt
wel dat het 'toch ergens over
moet gaan'. Zo Hitsen er bij
voorbeeld in aflevering één
snedige opmerkingen over Rus
sen, kleurlingen en illegalen
door de voetbalkantine. Acteur
Michiel Kerbosch speelt in 'De
Victorie' de rol van Max Kort-
rijk, een boven zijn stand ge
trouwde yup en hoofdsponsor
van de voetbalclub. Een fraaie
rol. In de eerste aflevering krijgt
hij de lachers op zijn hand met
de getikt-zenuwachtige
waarop hij met zijn
autotelefoon frum
melt. Een aardig
heidje dat hij zelf
toevoegde. Ker
bosch: „Chiem
schrijft zo dat je er
zelf dingen
kunt doen. E
spireert de
maken,
hebben wij
zoveel lol in."
'De Victorie'
wordt opgenomen
met publiek. Er
wordt geen enkel
gebruik gemaakt
van die vermaledij
de gruwel, de 'inge
blikte lach'. Aan het
eind van de afleve
ringen zien wij, tij
dens de aftiteling,
het publiek ook
even zitten, net
zoals vroeger bij de Caroll Bur
nett Show. 'Wij', zeg ik met op
zet. want u zult het niet zien. In
de TV-klare versie is het publiek
er op last van de hoogste VARA-
leiding weer afgeknipt. Hoewel
alle makers en ook de
Het
Wereldje
PANDA DE
L'ISLE
het een geweldig idee vonden,
Wim Neijman, de Klaas Vaak voor de on
waakte TV-kijker. foto arch^-j
foto frank fahrner
verwierp de VARA het in haar
oneindige wijsheid, na een 'fai
re artistieke discussie'. 'Onzin',
vindt Carry Tefsen. 'Ontzettend
jammer' vindt de regisseur.
'Heel dom' vindt ook Michiel
Kerbosch: „luist
doordat 'De Victo
rie' is opgenomen
met publiek, geeft
het een band met
'de huiskamer'.
Daar hebben ze zo'n
idee van 'Ha, leuk
toneelstukje gezien'.
Extra leuk dus, om
dan op het eind het
publiek ook even te
laten zien."
Tot slot kan 'Het
Wereldje' u melden
dat alle betrokkenen
'De Victorie' 'fantas
tisch', 'enig' en 'heel
geweldig' vinden,
dat ze zo ongeveer
niets liever doen
dan met elkaar sa
menwerken en dat
ze hopen - en eigen
lijk wel zeker weten
- dat de nieuwe co
medy een door
slaand succes zal gaan worden.
Maar dat is niets nieuws, dat
wordt altijd gezegd bij een voor
vertoning. Koos, nee pardon,
Manus: „Nu is het alleen nog de
ki j kc i j fe rs afwachten
O 39
r zijn van die
I j piassen die
M Ji m weren dat
de morgenstond goud
in de mond heeft. Het
zijn die types die mon
ter uit bed springen,
fluitend of zingend
brood smeren, neuriënd
hun tanden poetsen en
hun minder opgewekte
huisgenoten 's morgens
vroeg lastig vallen met
allerlei vermoeiende
verhalen. Alsof ze 's
nachts Joost mag weten
wat hebben meege
maakt, terwijl ze hoor
baar voor alles en ieder
een de overgang van de
ene naar de andere dag
in hoofdzaak snurkend
hebben doorgebracht.
Sinds kort heeft half sla
pend Nederland er een
nieuwe porder bij: Ont
bijt TV. Bij het krieken
van de dag oogcontact
met Wim Neijman of
Karin de Groot, da's
waarachtig wel iets an
ders dan een croissantje kaas en een kopje thee op bed. Hoe gaat
dat sinds begin januari in sommige TV-verslaafde huishoudens? A
lereerst het vertrouwde ritueel. Na een al dan niet doorwaakte
nacht kondigt de haan, de wekker of een overspannen discjockey
via de wekkerradio luid en duidelijk de nieuwe dag aan. Dan zijn e
nog van die notoire langslapers die zichzelf niet vertrouwen en
voor alle zekerheid een abonnement nemen op een walgelijk opg(
wekte stem die elke werkdag telefonisch „goeiemorgen" roept. Zit
daar, in kort bestek de beschrijving van de dagelijkse bevrijding ui
de omklemming van Morpheus armen. Er zijn van die ochtend
mens-types die een en ander nog wel eens willen bespoedigen do<
de langslapers in huis quasi-olijk te besprenkelen met enkele deci
liters water. 51
Voor degenen die 's morgens vanuit een schone droom of beklem
mende nachtmerrie zo tot de werkelijkheid van alledag komt, is ht
zaak de vinger verre van de aan/uit knop van de elektronische
dwangbuis te houden. Anders wacht de confrontatie met Ontbijt- 2g
TV. Wil het lot dat Marga van Praag de ochtendedities van het
NOS-journaal leest, dan kunnen ook volwassenen ervan op aan da
ze worden toegesproken als de doorsnee kijker naar het Jeugdjour
naai. En dan is er bij toerbeurt Karin de Groot en Wim Neijman.
Met name die laatste werpt zich, als hij dienst heeft, op als de Klaa
Vaak voor zojuist wakker geworden kijkers. Dat monotone stemge
luid van die b^ste brave man!
Nu moet gezegd dat Neijman zijn publiek tijdens de eerste uitzen
dingen wel wakker hield. Bij gebrek aan een autocue, zo'n leesma
chine vlak naast de camera die de indruk wekt dat de presentator
alles uit het blote hoofd roept, moest Neijman zijn tekst van papiei g,
lezen. En vanzelfsprekend werd van hem dan ook nog verwacht da'*.,
hij regelmatig de camera in keek. Niet vreemd derhalve dat zeker
de eerste uitzendingen onder Neijmans leiding zich lieten bekijkei
als een onbedoeld komische brilletje op-, brilletje af-show.
Nu twee maanden later is Ontbijt-TVniet veel anders dan visuele EL
lethargie. Ochtendgymnastiek met pas op de plaats. Ontbijt-IVla£_^
zich consumeren als spruitjes met een bal gehakt op een matineus
tijdstip. Ontbijttelevisie op z'n Hollands moet blijkbaar het gewictyjj
van de nakende dag dragen. |nef
Wat mag de nog nasoezende kijker van 0/ifh/yr-7Vverwachten? cht
Journaal. Een praatje met meneer zus. Een gesprek met meneer zc&[i<
Mient-Jan Faber, ook dat nog. Een correspondent hier en een cor-'ttei
respondent daar. De weerman die speciaal voor de kijkers die in bbe
huizen zonder ramen wonen zegt dat er in Nederland niets te zien^
is, omdat alles schuil gaat achter dichte mist. Een ANWB-employé^èr
die vertelt dat gemotoriseerd Nederland als gevolg van die mist in
de file staat. De ochtendbladen. Een omgevallen boekenkast die miji
ook zo praat, heeft het tien minuten lang over politieke partijen, m E
over de relatie tussen media en politiek, over lijsttrekkers en trek-
lijsters, alsmede hoe wonderlijk kiezers toch met rode potlood en lder
stemmachine kunnen omgaan. Journaal. Weer die ANWB-employi
die meldt dat gemotoriseerd Nederland als gevolg van de mist in d#pp
file staat. Opnieuw de weerman die speciaal voor de kijkers die in ire N
huizen zonder ramen wonen zegt dat er in Nederland niets te zierigj?j
is. omdat alles schuil gaat achter dichte mist. Begin deze week werfcv'.
de uitzending besloten met een vraaggesprek met minister Alders ie E
ter lengte van 25 minuten: met alle respect niet bepaald een remesMei
die om de ochtendziekte mee te verdrijven.
Dat ontbijttelevisie ook anders kan, werd tien jaar geleden door 'ns®
Koos Postema bewezen ten tijde van de Olympische Spelen in Los
Angeles. Er was een kok. Er stond brood, beleg, jus d'orange en kofjste
fie op tafel. De sfeer had iets knus, iets huiselijks zonder dat er aan nd
het informatieve aspect van het programma afbreuk werd gedaan, ji '.s
Dat alom gewaardeerde experiment heeft geen vervolg gekregen. Iclz
plaats daarvan is gekozen voor televisie op z'n elf en dertigst tusseqtg
half acht en half negen. Probeer dan maar eens het verlangen naar
een gang rechtsomkeert richting klamme lappen te onderdrukken, tijt
Tevredenheid over Onderweg Naar Morgen
s dat.
Schijn kan bedriegen, maar er
wordt de laatste weken meer en
explicitier gezoend in Onder
weg Naar Morgen, de soap van
TROS en Veronica. En plotse
ling was daar ook de half open-
geknoopte bloes van Margot,
die het met die enge journalist
Jur van Eist houdt. „En er ko
men nog meer spannende scè
nes", belooft Ted Mooren,
hoofd drama bij de TROS, en
namens TROS en Veronica met
ONM 'belast'.
Het gaat de goede kant op
met Onderweg Naar Morgen,
stelt Mooren na twee maanden
vast. Er kijken dagelijks onge
veer één miljoen mensen naar.
en de waardering stijgt. „In het
begin vielen de kijkcijfers ons
iets tegen, maar we hebben
misschien teveel vergeleken
met de start van Goede Tijden,
Slechte Tijden. Want toen die
soap begon, was er nog niets.
Nu hebben we inmiddels niet
alleen te maken met GTST,
maar ook nog eens met The
Bold and The Beautiful."
Onderweg Naar Morgen, da
gelijks rond de klok van zeven
op Nederland 2, is gebaseerd op
de lotgevallen van twee families,
en speelt zich af in een zieken
huis en een aanpalende kroeg.
In de Nederlandse bewerking
origineel^
o n 13 jaar
(het Amerikaanse
Ryan's Hope, heeft z
'gelopen') zijn dat de famüiesnei
Couwenbergh en Reitsema. 3'ti
Een team van scriptschrijver#'*
geeft een Hollandse, eigentijds?
draai aan het materiaal, dat in'-
tussen ook al weer zo'n tweq||
decennia oud is. De Amerikaan
se schrijvers, die onlangs op be
zoek waren in de studio's irtRI
Aalsmeer, waren zeer over hefie
resultaat te spreken, volgen#"
Mooren.
„Want ja, een beetje eigen-jog
tijdser, een beetje vlotter, kortin
geen kwaad. In Ryan's Hope zagPfc
je echt mensen, die overduide-,
lijk net de liefde hadden bedre-,eee
ven, in hun ondergoed uit bedofr
stappen. En nu hebben wij geeiiisi
behoefte aan meat-shots, maat®01
zó conservatief hoeft het nu ook^®1
weer niet."
Mooren zegt dat TROS en Ve-Dn
ronica ook inhoudelijk tevredeami
zijn over het gebodeneJ'e
Mooren: „Maar het produce-6®
team leert nog steeds. Er wordtK
nog constant geschaafd." irt
Er zuilen, ook om een jonger
publiek aan te spreken, in de'jo-
toekomst nog nieuwe, jeugdige"01
karakters in de serie worden ge
schreven. Mooren heeft - de,re,
nieuwe verhaallijnen in gedach-'uii
ten - daarom het volste vertrou
wen in morgen: „Er staat ons'e>l
nog veel te wachten."
Pieter Lutz (links) en Silvio Ferrero.
foto frank fahrner
