'Tentoonstelling van Leidse muziek'
'Dit gaat over failliet van de mens'
Cultuur Kunst
r;
Honderd films op Haags Video Festival
Aangrijpende Spoken Begindagen 'Lisboa '94' niet vlekkeloos
van De Appel
KunstRai gaat toch door
wijziging in opzet
Winterswijk
eert Kom rij
2()INSDAG 1 MAART 1994
K RUYGROK. 071 356472. P
Zigeunerspecial in LVC
leiden Het LVC staat op zaterdag 5 maart in het teken van de zi
geunercultuur. (Muziek)optredens, dansvoorstellingen, decor en
uf film zijn aan dit unieke volk gewijd. Hoogtepunt is het optreden
van het Roemeense orkest Tarad de Haidouks, dat op het ogen
blik door Europa toert. Maniel, de symbalimspeler is pas 14 jaar
oud. Nicoale Neacsu, de minstreel, is bijna 70. Het folklore-en
semble Feta verzorgt een dansvoorstelling. In het filmhuis is de
film 'Trahir' van regisseur Mihaileanu te zien. Een hotclubgroep
leling treedt op in het zoldercafé. Aanvang: 21.00 uur.
Jazz-zangsessie in The Duke
leiden Twee drie standards zingen in een ongedwongen sfeer,
maar met een professionele begeleidingsband. Dat kan op dins
dag 8 maart vanaf half tien 's avonds in jazzcafé The Duke. De
sse 1 organisatie is in handen van de streekmuziekschool. Om mee te
uur doen even bellen met de coöordinator lichte muziek, Dick
Hermsen. Hij is maandagavond tussen acht en negen telefo
nisch bereikbaar onder nummer 071 -141041
Cursus theatermaken met jongeren
den haag De Culturele Raad Zuid-Holland organiseert samen
met het Zuidhollands Centrum voor Amateurtheater op 3 zater
dagen in april een cursus theatermaken met jongeren. In een af
wisselend programma biedt de cursus een aantal eenvoudige
handgrepen om jongeren spelgedrag bij te brengen. Aanmelden
voor deze cursus kan tot 15 maart bij de culturele raad. 070-
3624961. informatie bij Huub Hermans: 070-3624991.
Hot House terug in de Waag
leiden Podium Hot House is weer terug. Op zaterdag 5 maart
presenteert dit jazzpodium de Jaap Voeten/Vincent Henar Funk
Band, een echte 'groove' band met een kleine, afwijkende bezet
ting. Nederlandse en Surinaamse invloeden kenmerken de mu
ziek van deze formatie. Om te luisteren, maar vooral ook om op
te swingen. Aanvang: 21.30 uur.
Jaap Voeten in Hot House.
Vierde concert Made in Leidenin De Waag
Ernstige muziek, popmuziek, chansons, een strijktrio en
een jazzcombo, het is allemaal op één avond te beluiste
ren op het concert Made in Leiden op 12 maart in De
Waag. Er wordt muziek ten gehore gebracht die in Leiden
en omgeving gecomponeerd is. Daarnaast wil de stich
ting Made in Leiden met het concert een brug slaan tus
sen de verschillende genres in de muziek. Het is de vier
de keer dat dit concert georganiseerd wordt.
leiden alice v
,,VVe willen een zo breed moge
lijk scala aan muziekstijlen bie
den", zegt Tessa Kraus, voorzit
ter van de stichting Made in
Leiden. „We willen laten zien
wat er in de stad op muziekge
bied gebeurt en collega's met
elkaar in contact brengen. Op
deze manier neemt iedereen
kennis van elkaar. Niet alleen de
muziekstijl vormt een contrast
op het concert, maar ook de
leeftijd. Bovendien spelen er be
halve beginners ook professio
nele muzikanten."
Kraus is docente muziekon
derwijs op een middelbare
school en geeft les aan eindexa
menleerlingen. Ze wil het con
cert meer een educatief karakter
geven. „Voor het volgende con
cert willen we alle Leidse scho
len en de scholen in de regio
betrekken bij het concert door
middel van een lespakketlegt
Kraus uit. „In de muziekles
wordt dan de partituur van een
stuk besproken en op het con
cert horen de leerlingen hoe het
wordt uitgevoerd."
De stichting wil ook compo
nisten speciaal voor het concert
compositieopdrachten geven,
maar subsidie krijgen ze niet.
„Dat is jammer, want nu kun
nen we componisten niet sti
muleren', zegt Burkhardt Söll,
een Leidse componist die zijn
medewerking verleent aan Ma
de in Leiden. „Als we compo
nisten opdracht kunnen geven
om een stuk te schrijven voor
een ander ensemble, komen de
verschillende stijlen pas echt
met elkaar in contact. De ge-
heeft geen muziek-be-
leidsnota en dus is er geen geld
voor beschikbaar. Dat is raar.
want voor beeldende kunst is er
wel een beleid. Maar we gaan
dapper door met ons te bewij
zen door onze concerten." Söll
vindt 'concert' eigenlijk geen
goede benaming. „Het is een
tentoonstelling van verschillen
de soorten muziek. Er komen
tien ensembles die samen zes
tien concertonderdelen ten ge
hore brengen. Eigenlijk is het
2,5 c
ert i:
De belangstelling voor Made
in Leiden is elk jaar erg groot.
„Het concert is altijd uitver
kocht", weet Kraus. „Misschien
gaan we naar twee concerten
per jaar. Een grotere ruimte wil
len we niet. want de sfeer en de
akoestiek in De Waag zijn pri
ma. Een grotere ruimte wordt te
onpersoonlijk."
Het concert Made in Leiden
is op zaterdag 12 maart in De
Waag in Leiden. Het program
ma biedt onder meer werk van
Karin Klebe, Frans Heemskerk
en Six from the Hip. Alle stuk
ken zijn speciaal voor dit con
cert ingestudeerd en zijn nog
niet eerder uitgevoerd. Het
begint om 20.00 uur.
Burkhardt Söll: „We gaan dapper door met ons te bewijzen door onze concerten.'
Op het World Wide Video Fes
tival, dat van 11 tot 17 april in
Den Haag voor de twaalfde
keer wordt gehouden, zal een
internationale selectie van zo n
honderd videofilms te zien
zijn. De organisatoren willen
daarmee een breed overzicht
geven van de huidige stromin
gen in de videokunst.
Voor het overgrote deel zul-
len Nederlandse premières
worden vertoond. Daarnaast
zijn er enkele Europese en we
reldpremières.
Voor het eerst is werk te zien
van de Franse kunstenaar Gé-
rard Cairaschi (A part), van de
Amerikaanse Sadie Benning -
volgens de festivalleiding een
sensatie - en van Francisco
Ruiz de Infante (La Maison de
Redressement en Les Choses
Simples). Daarnaast wordt on
der meer nieuw materiaal ver
toond van Kristine Diekman,
Jean-Luc Godard, Ken Kob-
land, Sei Kazuma en Hatsune
Otse.
Op het festival worde 'instal
laties' ingericht van de Zwitser
Nives Widauer. de Belg Stefaan
Decosterc, Todd Coberley en
van de Nederlander laap de
longe. De Duitse Claudia Wis
man komt met een uitvoering
onder de titel Der Schatten des
Körpers des Doubles. Modell
3.2' is een performance die
wordt uitgvoerd door de Oos
tenrijker Kurt I lentschlager en
de Duitser Ulf Langheinrcich.
Het grootste deel van het fes
tival speelt zich af in het World
Video Centre aan het Haagse
Spui. De vertoningen worden
gehouden in het Theater aan
het Spui.
theater
t Ibsen
recensie «max smith
Voorstelling 'Spoken' van Henri
Regie: Agaath Witteman. Kostuums Mar
rit van der Burgt en Tom Schenk Licht:
Henry van Niel Vertolkers: Christine
Ewert. René van Zinnicq Bergmann. Ro
bert Prager, Henk Votel en Carline Brou-
Gezelschap: De Appel Première: Ap
peltheater Den Haag, 28/2/1994 Aldaar
nog t
hele maand r
t (beh.
Een vrouw heeft een ongelukkig
huwelijk, het dienstmeisje is
een onecht kind van haar in
middels overleden man, de
zoon wordt krankzinnig als ge
volg van een venerische ziekte.
Hij smeekt zijn moeder om eu
thanasie. Zij weifelt. Einde voor
stelling.
Dit lijkt op een van de vele
soap-opera's, waarmee de tele
visie hedentendage de kijkcij
fers probeert op te krikken. Was
het maar zo: het is een klassiek
stuk uit 1881 van Henrik Ibsen.
En werden die tv-drama's maar
net zo hoogwaardig gespeeld als
in deze vertolking door De Ap
pel.
Agaath Witteman durft in
haar regie van 'Spoken' weer te
kiezen voor het psychologisch
realisme: een speelstijl die door
theatermakers met een alles
overheersende vernieuwings
drift als passé wordt veraf
schuwd. Een ouderwetse op
voering is het niet geworden.
Wel een duidelijke en aanspre
kende met sterke karakterise
ringen door Robert Prager als
de zeer orthodoxe dominee.
Een genieting zoals hij hem uit
tekent.
Christine Ewert boeit in haar
rol van de moeder, balancerend
tussen gerechtvaardigde op
standigheid en meegaande be
rusting om de haar opgelegde
schijn van harmonie en fatsoen
houden. Henk Vorel is de
op
schavuit van geringe komaf,
quasi nederig en gedienstig,
maar die gretig toeslaat wan
neer hij beter kan worden van
de steken die de hogere klasse
laat vallen.
Het levenslustige, jonge
dienstmeisje (Carline Brouwer)
wil ook hoger op. Na de pijnlijke
bekentenis dat ze eigenlijk een
dochter is van wijlen de heer
des huizes, en dus van goede
komaf, houdt niets haar meer
tegen om haar doel te bereiken.
Een gekweld gemoed tot uit
drukking brengen en waanzin
spelen zijn geen eenvoudige op
gaven. René van Zinnicq Berg
mann verliest zich in zijn rol
van de vrijgevochten zoon Os
wald die gek wordt geen mo
ment in theatrale gekunsteld
heid. Integendeel zijn vertolking
is aangrijpend en beklemmend.
Het toneelbeeld is sober ge
houden in deze kleine zaalpro-
duktie. Een enkel klassiek meu
belstuk duidt de smaak en wel
stand aan van het milieu, waar
in 'Spoken' zich afspeelt. Nage
bootste regen die langs de be
slagen vensters gestadig neersij
pelt illustreert de somberte. Le
ge stoelen suggereren eenzaam
heid.
Het is van Agaath Witteman
te verwachten dat ze zware ac
centen legt op de tegengestelde
positie van de beide vrouwen:
de moeder is te strak gebonden
aan de toen geldende maat
schappelijke conventies om
zich werkelijk vrij te kunnen
maken, terwijl het dienstmeisje
in haar jeugdige overmoed en
tomeloze vrijheidsdrang daar
zelfs een onzekere toekomst
voor over heeft. Op zichzelf is
dat al een interessant gegeven,
maar in zijn totaliteit is 'Spo
ken' te waarderen als een span
nende en ontroerende voorstel
ling.
Lissabon is sinds zaterdag offi
cieel culturele hoofdstad van
Europa 1994. Tijdens een sobe
re openingsplechtigheid droeg
de burgemeester van Antwer
pen, H.B. Cools, de culturele
fakkel over aan zijn Portugese
ambtsgenoot lorge Sampaio. De
opening van twee tentoonstel
lingen, een concert van het
Londens Symfonie Orkest, een
straatspektakel met honderd
clowns, een groots vuurwerk en
een aantal meer officiële plech
tigheden zetten de start van Lis
boa'94 luister bij.
De eerste dagen van Lis-
boa'94 verliepen overigens niet
bepaald vlekkeloos. Bij de ope
ningsceremonie en het concert
van het Londens Symfonie Or
kest bleven vele stoelen onbe
zet, terwijl de Britse musici de
slechte akoestiek in het geheel
gerenoveerde Coliseo-theater
kritiseerden. Een niet nader ge
noemde Europese minister
dreigde te vertrekken, omdat de
Portugese autoriteiten hadden
nagelaten om ook maar de min
ste veiligheidsmaatregelen te
nemen. En de cent rum-recht se
premier Anibal Cavaco Silva
werd door omstanders uitgeflo
ten toen hij het Coliseo betrad.
Tot overmaat van ramp was
de openingstentoonstelling 'Lis
boa Subterranea' - over de ge
schiedenis van Lissabon tot en
met de aardbeving van 1755 -
niet op tijd klaar en viel het
nachtelijk straatspektakel door
hevige regenbuien letterlijk in
het water.
De belangrijkste trekpleisters
van Lisboa'94 vormen de ko
mende maanden de tentoon
stelling 'Lisboa Subterranea' en
een tentoonstelling gewijd aan
de Angolese sculptuur. Later in
het jaar volgt onder meer een
grote tentoonstelling over sur
realistische kunst, getiteld
'Bosch ou o Eterno Retorno'.
Uitgangspunt hiervoor is een
schilderij van Jeroen Bosch ('De
verzoeking van de Heilige Anto-
nius'), dat zich in Lissabon be-
vindt
Het Nederlands element van
Lisboa'94 is beperkt. Het Con
certgebouw-orkest en het Ne
derlands Dans Theater verzor
gen een aantal optredens en de
World Press Photo-tentoonstel-
ling komt eveneens naar Lissa
bon Andere Nederlandse bij
dragen zijn een tentoonstelling
over grafiek en een tentoonstel
ling van het Amsterdams Histo
risch Museum over de 17de-
eeuwse keramist Van der Kloet.
Peter van den Eede en Elsie de Brauw spelen kunstmatige 'Decadence
mogelijkheden voor een kunst
beurs voor hedendaagse kunst
'op niveau'. Zo wordt erover ge
dacht om de selectiecriteria te
veranderen en meer galerieën
met toegankelijker werk te trek
ken. Hoe de opzet van de ko
mende beurs, die voor de tiende
maal zal worden gehouden, er
precies uit gaat zien. is nog niet
duidelijk. De RAI wil op korte
termijn een adviescommissie
formeren die zich over een toe
komstig concept moet gaan
buigen, en tevens een helpende
hand gaat bieden bij de uitvoe
ringvan de beurs.
De KunstRai zal dit jaar van
1 tot en met 5 juni plaatsheb
ben in de Parkhal van het Rai-
complex.
De KunstRai, de jaarlijkse gale-
riebeurs in de Amsterdamse
RAI, zal dit jaar gewoon door
gang vinden. Vorige week
maakte het bestuur van de or
ganiserende Stichting Kunst
beurs bekend dat de manifesta
tie afgelast zou worden wegens
een gebrek aan deelnemers. Tot
nu toe hebben slechts dertig ga
lerieën zich aangemeld, terwijl
er minstens zeventig deelne
mers nodig zijn. RAI-directeur
Fred Minken heeft nu besloten
dat de RAI de organisatie over
neemt van de Stichting Kunst
beurs. KunstRai-directeur Erik
Hermida blijft gewoon aan. De
RAI ziet in tegenstelling tot de
Stichting Kunstbeurs genoeg
eindhoven dirk willem rosie
Tien jaar geleden zag Dora van
der Groen in Londen de oer-op-
voering van 'Decadence' van
Steven Berkoff, gespeeld door
de schrijver en diens vrouw. Ge
troffen door de hardheid van de
tekst en de interessante
van de paarsgewijze dubbelrol
len nam de Vlaamse toneelpe
dagoge zich voor om een eigen
versie van het stuk te regisseren.
Het heeft lang geduurd, maar
vrijdag ging bij Het Zuidelijk
Toneel 'Decadence' in premiè
re. Peter van den Eede en Elsie
de Brauw spelen het echtpaar
Steve en Sybil, dat alle denkbare
lusten najaagt en daarbij steeds
verkeert in het gezelschap van
minnares Helen, respectievelijk
minnaar Les.
Zó lang heeft Dora van der
Groen geaarzeld, dat Het Natio
nale Toneel haar vorig seizoen
vóór was. Regisseur Johan
Doesburg hield er een succes
volle voorstelling aan over en
acteur Cijs Scholten van Aschat
een Louis d'Or. Het Zuidelijk
Toneel en Het Nationale Toneel
zijn geheel zelfstandig tot hun
programmering gekomen, ver
telt actrice Elsie de Brauw. „De
ze voorstelling was al heel lang
in de planning. Het is dan ook
absoluut geen commentaar op
de voorstelling van Het Natio
nale Toneel."
Acteur Peter van den Eede
legt uit waarom Van der Groen
zo lang talmde: „Ze legde zich
er aanvankelijk bij neer dat het
niet mogelijk was om het stuk te
vertalen. Ze vond het zo typisch
Engels dat ze dacht dat wij dat
wel niet zouden kunnen spe
len."
Zo Haags als 'Decadence' vo
rig jaar in de vrije bewerking
van Marcel Otten was, zo door-
en-door Engels is het nu in de
zéér getrouwe vertaling van
Brick de Bois, de zoon van Dora
van der Groen. De tekst wemelt
nog van de "darlings' en 'love
you's'. maar de mensen die dat
zeggen zijn geen lieverdjes en
Peter van den Eede en Elsie de Brauw in Decadence „Deze
hebben te veel tijd, te veel geld. Ze verzieken alles." foto Bart michitlsin
ze houden ook niet van elkaar.
De 'Zuidelijke' Decadence zit
vol met de ellende van een lief
deloze jeugd op kostschool en
een bloedeloos leven met zijn
tweeën op de canapé. In de vi
sie van Berkoff compenseert de
Engelse upperclass zijn gebrek
aan natuurlijke emoties met sa
disme en een perverse lustbele
ving.
De aanvankelijke huiver van
Dora van der Groen is onge
grond gebleken, vinden Peter
van den Eede en Elsie de
Brauw. „De beelden van zo'n
vossenjacht kun je je toch wel
voorstellenzegt Van den
Eede. En Elsie de Brauw vindt
het juist een voordeel als de
toeschouwer zich niet direct
identificeert met de personages.
„Als je te veel in die mensen
gaat geloven, wordt het te klein;
dan wordt de verbeelding te
nauw. De fantasie gaat in deze
voorstelling veel verder. Dit stuk
stijgt boven het realisme uit. De
teksten rijmen niet voor niets."
Volgens Van den Eede loopt
de voorstelling parallel met het
proces van ontaarding. „Deze
mensen hebben te veel tijd, te
veel geld. Ze verzieken alles.
Spelen allerlei spelletjes met
woorden om zich maar bezig te
houden en om zichzelf kicks te
geven. Ze proberen te voelen,
maar hun echte voelen is stuk.
Het gaat mis als het verlangen
in de mens kapot is."
De Brauw: „Ze gaan steeds
harder krabben om maar iets te
voelen. Misschien vind je pijn
dan wel lekker."
Van den Eede: „Die pijn heb
ben ze nodig. Of dat het wezen
van de decadentie is? Tijdens de
repetities hebben we daar een
formulering voor gevonden: 'De
vanzelfsprekendheid van het
negeren van waardigheid'. Bij
alles wat ze doen gaan deze
mensen door tot het afgrijselijk
is. Er is geen verzadiging. Ze
gaan door tot het pijn doet en
dan voelen ze zich 'zijn'."
'Decadence' is een stortvloed
van woorden. Zonder echte scè
newisselingen en met subtiele
accenten in houding, spel en
dictie veranderen echtgenoot
Steve en diens minnares Helen
Sybil.
en echtgenote
•Isie de Brauw: „Die He-
vat mij betreft van glas:
scherp, maar doorzichtig. Als ze
iets zegt, pakt ze er de passende
emotie bij, maar die is ook
meteen weer weg. Helen is een
barbiepop. Sybil heeft wèl een
heel leven in haar donder en dat
neemt ze mee. Ze is een ge
wond iemand."
„'Decadence' is een aanklacht
tegen de hogere klasse", vindt
Van den Eede. „Het gaat over
het failliet van de mens. Als je
maar diep genoeg graaft kom je
altijd op dezelfde mens uit."
Decadence is morgenavond
in de leidse schouwburg te
zien.
ARCnitftOTO LOCK i'UYDf RDUlN
winterswijk
Hugo Brandt Gorstius draagt
een feestrede voor, Kees van
Kooten, Joost Zwagerman,
Mensje van Keulen, Jean Pierre
Rawie en A.F.Th, van der Heij
den komen voorlezen, Martin
Ros vertelt anekdotes. Er ver
schijnen drie bibliofiele uitga
ven. Zijn geschilderde portret
wordt onthuld. Een jeugdvriend
zingt een lied dat ze samen op
de middelbare school hebben
geschreven. En er komt een
fietsroute langs door hemzelf
beschreven huizen, pleinen en
straten in zijn geboortestad.
Nee, het zal Gerrit Komrij niet
ontgaan dat Winterswijk, waar
hij op 30 maart 1944 werd ee-
boren. zijn vijftigste verjaardag
groots gaat vieren
Op zaterdag 26 maart is er
een boekenbeurs, die door anti
quarische handelaren uit het
nabijgelegen boekenstadje Bre-
devoort wordt gehouden en
waar Van Kooten, Van der Heij
den. Van Keulen, Rawie id
Zwagerman bij aanwezig zullen
zijn. Die dag wordt er in de
plaatselijke bibliotheek tevens
een Komrij-tentoonstelling ge
opend. De schrijver is daar bij
aanwezig. Hij zal zelf het schil
derij onthullen dat Theo
Daamen momenteel van hem
maakt. Het doek is door Komrij
inmiddels al aan de bibliotheek
geschonken.
Zondag 27 maart wordt een
symposium gehouden, waar
Hugo Brandt Corstius de schrij
ver in een feestrede zal toespre
ken. levens worden deze zon
dag de verzamelde gedichten
van Gerrit Komrij gepresen
teerd. die verschijnen onder de
titel 'Alle gedichten tot gisteren'.
De presentatie zal geschieden
onder toeziend oog van Arbei
derspers uitgever Martin Ros en
-directeur Ronald Dietz, toeval
ligerwijs een schoolgenoot van
Komrij I er gelegenheid van het
feestweekeinde verschijnen drie
bibliofiele uitgaven van toneel
teksten van Komrij. die hij
schreef op de middelbare
school en waarvoor kan worden
ingetekend bij de VW Winters
wijk. De boeken moeten wel
worden opgehaald. Het meest
stuk
zijn
hand, 'De koning van Portugal
wordt momenteel door de geza
menlijke Winterswijkse toneel
verenigingen ingestudeerd en
/.il Op 7 en ot tDMI in Int ui
tureel Centrum aldaar zijn 'we
reldpremière' beleven.
Tweede klassiek
muziekfestival
in West-Brabant
breda anp
Voor de tweede keer wordt in
West Brabant een Uittelt-nni
ziekfestival gehouden. Dat ge
beurt van 11 tot en met 26 juni
in negen zalen in Breda, Bergen
op Zoom en Oosterhout.
In de internationale concert
serie gaat de aandacht o.a. uit
naar de Spaanse pianiste Alicia
de Larrocha, het Franse piano
duo Katia en Marielle labeque
en het Rotterdams Philharmo-
nisch Orkest dat voor de eerste
keer in zijn bestaan naar Breda
komt. Andere trekkers zijn de
King's Singers, de Nederlandse
violiste Isabelle van Keulen, het
Aquarius-ensemble met een
wereldpremière van een werk
van componist Kim Bowman en
het Kamerorkest I.eopoldinum
uit het Poolse Wroclaw.
