Winterspelen
De warmte van de
'Gefaald?
:Nee, zo mag je
;dat niet zien'
c
zaterdag 26 februar11994
Ard Schenk:
„Nee, ik ging niet uit m 'n dak bij
de prestaties van Koss."
PAUL BERKHOUT
De vele voorbije dagen staan in
zijn gezicht gegrifd. De Olympi
sche Winterspelen laten hun
sporen na bij Gerhard Heiberg, de voorman
van deze organisatie.
Hij is moe, maar zijn bedevaartstocht is
nog niet ten einde. „Ons werk is pas voorbij
als anderen het overnemen zegt Heiberg.
Hij zal niet toestaan dat de sfeer van Lille-
hammer verloren gaat in de grote leegte na
het afscheid.
Deze Winterspelen waren meer dan vijf
tien dagen sport, verweven met rituelen en
ceremonies. „Het is vijftien dagen lang een
menselijk gezicht geweest", zegt Heiberg.
„En dat is precies wat wij wilden laten zien.
Het geeft een fijn gevoel."
Lillehammer was even de biechtstoel van
de wereld. Centrum voor een moment van
berouw. Begon het niet, twee weken geleden,
met het sprookje van een Nieuw Begin? „In
deze Winterspelen hebben vrede en vriend
schap centraal gestaan", zegt Heiberg. „Lan
den en culturen kunnen samen zijn, oorlog is
niet nodig, dat is de boodschap." Gerhard
Heiberg: zakenman en zendeling, schijnbaar.
Een twee-eenheid die aanspreekt: deze Noor
wordt genoemd als opvolger van Juan Anto
nio Samaranch om de olympische beweging
te gaan leiden.
Heiberg kan niet uitleggen waarin deze we
ken de essentie van die boodschap zat.
„Er zijn zóveel mooie dingen gebeurd. Sa
men vormden zij een geheel. Ik ben er van
overtuigd dat wij een voorbeeld hebben ge
steld dat bij toekomstige Spelen wordt ge
volgd. Het gaat niet alleen om geld. om harde
onderhandelingen of om technologie. Het
gaat om mensen en om de natuur."
De Winterspelen hebben veel losgemaakt,
vooral in Noorwegen. Het land discussieerde
vijf jaar lang over zin en onzin van dit geld
verslindende televisie-circus, maar het debat
is verstomd. Wat nu klinkt is het ongelooflijke
enthousiasme van de duizenden toeschou
wers. Rijen dik stroomden zij door de witte
velden, een bonte stoet vol sympathie. Het
zijn al die Noren en al hun atleten geweest
die de Winterspelen op sleeptouw hebben
genomen. Dankzij de vele gouden medailles,
natuurlijk. Hoewel halverwege de slotweek
de magie van de Strijdende Vikingen opeens
verdwenen leek en niet Noorwegen maar
Rusland de succesvolste deelnemer werd.
Maar de Noren stookten het olympisch vuur
niet alleen op met goud, ook door hun ge
drag. De spontane gift van Johann Olav Koss.
de onomstreden kampioen, aan Olympic Aid
zette de toon voor een reeks van schenkin
gen
Koss schonk 65.000 gulden aan de olympi
sche hulporganisatie voor oorlogsslacht
offers. Het Noors Olympisch Comité volgde
(met een miljoen dollar). Een vrijwilligster gaf
ontroerd een kwart van haar spaargeld. De
Amerikaan die voor een klein vermogen het
T-shirt Lillehammer Nog I l)ag had gekocht,
besloot dat opnieuw te veilen voor het goede
doel. Een Canadese journalist was bereid kou
te lijden en verkocht zijn zeldzame winterjas.
Allemaal zeiden ze dat dit evenement hen
had 'gedwongen'. Door zijn zuigkracht, zijn
euforie.
„Noorwegen heeft zich ontpopt als een
voorgangsland", zegt Roel Puijk. De Neder
lander - hij woont inmiddels zeventien jaar
in het noorden - doet met vijf andere cultu
reel antropologen onderzoek naar het effect
van de Winterspelen. „Het doel van Noorwe
gen was om zich op de wereldkaart te zetten.
Ik denk dat dat is gelukt." Puijk onderzoekt
hoe het buitenland nu tegen de gastheer aan
zal kijken. Voor conclusies acht hij het te
vroeg. „De Olympische Spelen zijn een mo
dem. cultureel-economisch evenement",
stelt hij. „Veel meer dan alleen sport. Dat
staatslieden elkaar hier ontmoeten heeft iets.
Maar ik weet niet of atleten die hier zijn ge
komen om een medaille te winnen, iets van
alle idealen mee krijgen."
Tonya Harding zal de olympische idealen
niet meer koesteren. De media veroordeel
den haar tot de boze heks in dit sprookjes
boek. waar anderen werden uitverkoren tot
helden en feeën. De Winterspelen vormden
in de Battle of Wounded Knee (de aanslag op
Nancy Kerrigan) het dorpsplein voor een
openbare terechtstelling. Zal Harding, als zij
nog ergens in gelooft, nu meer vertrouwen
hebben in vrede en rechtvaardigheid? Het
was alleen vanwege deze haat tussen twee
sportvrouwen dat de kijkcijfers van CBS. het
Amerikaanse tv-station dat alles uitzond, der
tig procent hoger lagen dan in 1992 tijdens
Albertville. Met andere woorden: welke in
druk zullen de Amerikaanse kijkers hebben
gekregen van de Noorse boodschap?
t n de nachtmerries van de Bosnische atleten
1 was al geen plaats meer voor idealen, /.ij
vochten in Lillehammer hier hun strijd voort,
om begrip, om aandacht, om hulp. Het was
vooral een bittere strijd, hoe welkom zij ook
waren in de armen van de olympische fami
lie.
De skieënde visser uit Senegal, die zich
even in deze roes mocht onderdompelen,
voelde zich nu al niet meer geaccepteerd. Zal
hij een volgende keer niet nog minder wel
kom zijn als de belangen weer groter wor
den?
De zon boven Lillehammer gaf ook scha
duwzijden. Hoe mooi de sport ook was, hoe
enthousiast het volk. hoe bereidwillig de vrij
willigers. hoe sympathiek de bedoelingen.
De olympische ringen staan symbool voor
eenheid, perfectie en volledigheid. Het
spreekt Lillehammer zo aan. dat het stadje in
2016 weer die symbolen wil vertogenwoordi
gen als olympisch hart. Is dat hoogmoed? Of
een oprecht verlangen om nogmaals een
goede gastheer te zijn?
Of is dit onwaarschijnlijke plan ingegeven
door angst voor de grote leegte? Nu is Lille
hammer een helderwit winter wonderland,
met volle straten, optimisme en een toe
komst. De lente brengt straks geen nieuwe
bloeiperiode, integendeel. Psychiaters staan
klaar om de vele medewerkers aan deze soe
pele organisatie te behoeden voor het zwarte
gat. Zij vrezen geen normaal leven meer te
kunnen leiden, zó hebben de Winterspelen
bezit van hen genomen.
De beeldschone arena's zullen angstig stil
blijven, als alle atleten vertrokken zijn Daar
kan het bedrijf dat de olympische regio in de
toekomst moet verkopen, niks aan verande
ren. „Ik geloof in een toekomst voor dit
olympisch gebiedzegt Gerhard Heiberg
pertinent. „Alle voortekenen wijzen daarop.
De stadions blijven in gebruik."
Heiberg voorspelt dat de sfeer van de Spe
len zo krachtig is, dat deze boven de Olym
pus zal uitstijgen.
Een speciaal voor de Olympische
Winterspelen vervaardigde Us-
sculptuur in uiiehammer. roros Als de olympische vlam morgen wordt gedoofd, lichten 40.000 kaarsjes op voor
NPA HARRY Tl ELM AN J r
Sarajevo. Nog eenmaal zal Lillehammer de wereld kippevel geven. Bij het slot van de
Winterspelen van 1994 gaan de gedachten naar de graven in het Olympisch Stadion
van tien jaar geleden.
Daarna wordt het duister in de beeldschone arena's van dit evenement. De mobiele
huizen zullen lege plekken achter laten in de sneeuw, en medewerkers aan deze
Winterspelen gaan balanceren op de rand van 'het zwarte gat'.
Afscheid van 'Lillehammer'. waar vrede en vriendschap centraal stonden in deze
Olympische Winterspelen.
Schenk valt schaatsers en bobbers niet af
chaatsen kon Ard Schenk
i vroeger als geen ander. In
1972 was hij in Japan met
drie gouden plakken van een Koss-
grootheid. Voorspellen gaat de
de mission van de Nederlandse af
22 jaar later heel wat slech
ter af. Zelfe ijzer verdient hij er nog niet
rjinee. „Eén gouden medaille zou een te
r jcarige afspiegeling zijn. Die hebben we
v$eker. Wie? Falko Zandstra natuurlijk",
te|iet hij Elsevier-journalist Hugo Camps
nn januari weten.
Zo niet, dan heeft Camps volgens de
,-flotzin in het artikel van de zomer een
tocht op Schenks bootje te goed. De
—bijna vijftiger kan de zeilen dus bin
nenkort hijsen. „Oh ja? Daar weet ik
-4iiks van. Ik kan me die voorspelling
■wel herinneren, maar niet, dat ik hem
tochtje heb beloofd.
Niet Ritsma of Zandstra, maar Jo-
Olav Koss werd de schaatsheld
de 17e Olympische Winterspelen.
„Uniek, die man. Hij stond er
het juiste moment." De Oranje-chef
gelaten toe. „Nee, ik ging niet uit
dak. Daarvoor was ik toch te veel
Detrokken bij de Nederlanders. Koss
S'as fantastisch, keigoed, maar ik vond
et vooral jammer dat wij het daardoor
(liet hebben gered. Dat was een dom-
öer. Gefaald? Nee, zo mag je dat niet
-1$ien. Natuurlijk had ik op goud gere
gend, maar als iemand als Koss er al op
3e eerste dag zo ver boven uitsteekt,
ieeft dat invloed op het hele toernooi,
rtïoss heeft ons in de wielen gereden."
'Sloom'
jjederlandse schaatsers en Olympische
üJpelen: ze onderhouden een onder-
;oelde relatie. Eens in de vier jaar zijn
ie tot elkaar veroordeeld. Het merk-
vaardige is, dat de ex-koning van de_
Vinterspelen zich goed kan indenken,
daarom Oranje-schaatsers niet vallen
'oor koningin olympia. „Voor mij wa
len die Europese en wereldtitels me
iet zo lief als die drie gouden medail-
jJè s. Die instelling heb ik nu nog. Ik vind
let winnen van een allround-toernooi
len grotere prestatie dan één zo'n af
tand. Ik kijk ook liever een weekend
ang naar een WK dan elke dag naar
lén nummer. Dat zit er bij ons nu een-
naai ingebakken."
Schenk valt zijn schaatsers en bob-
ters niet af. Hij is echter niet te spre-
,en over shorttracker Erik Duyvelshoff,
lie dinsdag als een toerist rondreed.
Sloom", was .Schenks misprijzende
walificatie, nadat hij Duyvelshoff aan
iet werk had gezien. „Dat was geen
westie van kotsen. Hij heeft er acht
ondjes op twee meter achter gehan-
en. Je mag toch wel minimaal één
eer proberen om je er met je ellebo-
en tussen te wringen. Hij had niet de
pirit van 'verdomme, ik zal 'es...'."
lof. „Het zijn echte Winterspelen, met
nadruk op winter. Veel beter dan in Al
bertville. De organisatoren hadden de
mazzel, dat het weer enorm mee heeft
gezeten. Maar dat dwing je misschien
wel af. Ik stoor me alleen soms aan de
Noorse trots." Bij Schenk gaan altijd de
haren recht overeind gaan staan als
sportief succes leidt tot een ongebrei
delde uiting van nationalisme. „Daar
om sprak me die typisch Amerikaanse
show rond Dan Jansen niet aan. Zo'n
ereronde met zijn kindje op de arm,
dat hoeft voor mij niet."
Schenk de afstandelijke dus. Vandaar
ook, dat hij nauwelijks meedeed als er
weer eens zonder enkele aanleiding
een Oranje-polonaise door het Holland
House in Hamar trok. Hij is geen car
navalesk type. „Toch ben ik tevreden
op de manier, waarop dat is gelopen.
De bedoeling was om het gat tussen
NOC, atleten en supporters te verklei
nen. Alles en iedereen liep door elkaar
in het Holland House. Dat heeft goed
gewerkt. De schaatsfans waren niet uit
de tent te slaan, die moest je de bus in-
schoppen. Dat ikzelf niet liep te hos
sen, zegt toch niks. Ik organiseer die
bijeenkomsten voor anderen, niet voor
mezelf."
Kees Verkerk schoot zijn voormalige
ploeggenoot, tegenpool en vriend, nog
steeds, te hulp in Hamar. 'Keessie' ont
popte zich achter het orgel als de grote
gangmaker, die de stemming er in de
Hollandse kolonie na weer een misluk
te aanval op het schaatsgoud inhield.
Hola-die-jee. Schenk: „Wat hij doet,
kan ik niet. Ik heb cr wel bewondering
voor. Kees voelt zich gestreeld door al
die belangstelling, hij leeft er door op."
Die binding tussen de vergane glorie
en de supporters heeft iets aardigs, zo
lang de voormalige kampioen het ook
leuk vindt en aankan. Wat dat betreft
was het jammer, dat Yvonne van Gen-
nip al na enkele uren Hamar verliet. De
belangstelling „werd haar te veel.
Schenk had dat zelf vroeger ook. Tus
sen 1976 en 1984 koos hij daarom voor
het isolement. „Ja, je moet er tegen
kunnen. Je dient een rol te spelen, als
ze je weer op de foto willen. Aan de an
dere kant: Waarom zou je het niet
doen? Je mag er best trots op zijn, dat
je drie keer goud hebt gewonnen. Wat
dat betreft was het toch mooi om te
zien, hoe de Noren hun oude kampioe
nen koesterden. Knut Johannesen reed
vlak voor elke schaatswedstrijd haast
slaafs een paar rondjes. Op de tribunes
vonden ze dat prachtig. Het is niet fout
om daaraan mee te doen, als het maar
gedoceerd gaat. Het moet niet iets
Heintje Davids-achtigs krijgen... Dat
je er graag bij wil horen."
11
K er de Spelen van Lillehammer
1 het algemeen is Schenk vol