ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
Onschuld Van der Lubbe
steeds waarschijnlijker
ZATERDAG 19 FEBRUARI 1994
e historici zijn het er onderhand
wel over eens dat het bij de
Rijksdagbrand ging om een
J| waarmee de nazi's de schuld in de
it^hoenen van de communisten probeerden
schuiven. Maar nog steeds is niet duidelijk
>rpt precies het aandeel van Van der Lubbe in
brandstichting is geweest. De Duitse so-
en politiek-wetenschapper Hersch
hier houdt het voor zeer waarschijnlijk
Lubbe een 'arme duivel' was, die
is ingeluisd,
hier is een gedreven man. Al 3 jaar
hij zich bezig met Van der Loebe'. Zijn
moet uiteindelijk resulteren in
boek. „Van der Lubbe", zegt hij, „is na-
een zeer droevig figuur. Als je ziet
:rslagen hij erbij zit tijdens het proces...
>t eerste verhoor op de dag van de
is hij lichamelijk ingestort. De politie
politieke recherche hebben op het tijd-
in zijn arrestatie met elkaar staan bek-
of ze nu wel of niet met een gek te
hadden. Van der Lubbe is, zo blijkt uit
deen die ik heb gevonden, zonder tolk
Hij zei dat hij de brand had aange-
met papier; over vuurmakers en pe-
waarvan ook sporen zijn gevonden,
tpte hij met geen woord. Hij sprak zichzelf
kortdurend tegen. Ook tegenover de rech-
r. Die kon geen wijs uit Van der Lubbe wor-
4n en werd kwaad op hem. 'Siefiihren mich
ui die Nase herum, Van der Loebe', zei hij. En
len is de rechter er maar toe overgegaan de
voor te lezen. Zelf heeft Van
pr Lubbe nooit verteld wat hij werkelijk
peft gedaan."
februari 1993 kreeg Hersch Fischler van
ft Bundesarchiv Aussenstelle Potsdam toe-
^'pmming om het dossier over de rechtszaak
Q bestuderen. Voor die tijd lag het 'veilig'
jhter de Berlijnse Muur. Het dossier omvat
i'n vijftigduizend pagina's en die heeft
(schier een voor een omgeslagen en bestu
urd. Uit de stukken blijkt dat de getuigenis
)n Marinus van der Lubbe vals is geweest.
De Rijksdag brandt! De Rijksdag brandt!
Die kreet woei op 27 februari 1933 als
een rukwind door Berlijn. Terwijl de
vlammen nog uit de koepel van het
parlementsgebouw laaiden, was de
Berlijnse politie al bezig met het verhoor
van Marinus van der Lubbe. Die, slechts
gekleed in een lange broek, voor de
Rijksdag was aangetroffen. Na een
proces van 48 dagen werd de 24-jarige
Leidse metselaar schuldig bevonden aan
brandstichting. Rn onthoofd.
luisd. Hij was op het moment dat hij werd
gearresteerd niet goed bij zijn hoofd, een
Spinner. En naderhand, toen de rechtszaak
maar steeds langer ging duren, wilde hij er
wel vanaf en heeft hij hekend."
..Volgens de Duitse wet kan alleen directe
familie van Van der Lubbe nog een herope
ning van het proces eisen. YVelnu. er leeft
geen directe familie meer. Maar ook de Ge-
neralbundesanwalt (hoogste openbare aan
klager, red.) kan jusitie vragen het proces te
heropenen. Daar is men nu mee bezig."
Zie verder volgende pagina
BET' A^K. _-_j# HtteJ
Vlammen likken zich een weg uit de koepel van de Rijksdag op 27 februari 1933.
Duitse onderzoeker vindt nieuwe sporen inzake Rijksdagbrand
het verhoor komt naar voren dat hij in Duits
land heeft gestudeerd en tot kort voor zijn
komst naar Berlijn in dienst was bij de firma
René Schou Co in Haarlem, die failliet ging.
Op het moment dat Schoch in Berlijn ver
bleef, was hij niet meer in dienst. Maar hij
maakte nog wel gebruik van de auto die hem
door het bedrijf ter beschikking was gesteld.
Rond de 20ste februari 1933 was hij naar Ber
lijn gereisd om een autotentoonstelling te be
zoeken. Eerst logeerde hij in een hotel, later
bij zijn vriend Alexander Röchling.
Over zijn aanwezigheid bij het Rijksdagge
bouw op de dag van de brand verklaart
Schoch: „Op maandag 27 februari 1933
kwam ik met mijn wagen en twee inzitten
den, onder wie de heer Röchling, naar het
Rijksdaggebouw en stopte ik voor portaal V.
Dit kan ongeveer rond het middaguur zijn
geweest, zo tegen half twaalf, twaalf uur
Röchling en zijn bekende stapten uit en gin
gen het Rijksdaggebouw binnen, terwijl ik
voor het portaal met mijn wagen ongeveer
een uur lang wachtte. Daarna verlieten we de
omgeving van het Rijksdaggebouw, zonder
dat ik verder iets over het nadere reisdoel kan
aangeven. De rit duurde ongeveer tot half ne
gen 's avonds en we gingen daarna naar de
woning van Röchling. Enige tijd later hoorde
ik dat het Rijksdaggebouw in brand stond en
ik ging met een bekende van de heer
Röchling, van wie ik de naam niet ken, naar
de omgeving van het Rijksdaggebouw om de
brand te zien. Na ongeveer twintig minuten
te hebben verbleven in de buurt van het
Rijksdaggebouw reden we weer naar de wo
ning van Röchling terug."
Dan volgen er nog wat verklaringen waarom
hij zich niet zelf bij de politie heeft gemeld.
Hij zou moeilijkheden hebben gevreesd en
had na publikaties in de Duitse pers over een
Hollandse auto gedacht dat het om een ou
der type wagen dan de zijne ging. Schoch be
sluit zijn verklaring met een opmerking over
zijn politieke interesses: „Over mijn partij
politieke instelling kan ik niks zekers zeggen.
Een bijzondere interesse voor een partij heb
ik niet, ik zou echter, als ik in Duitsland zou
wonen, bij de nationaal-socialisten horen.
Omdat het in Holland niet gepast is tot deze
partij te behoren, ben ik tot nu toe geen lid
geworden van deze partij."
Met deze verklaring, die wordt onder
steund door Röchling. neemt Kriminalassis-
tent Bauch genoegen. Schoch wordt vrijgela
ten. Hem wordt niet gevraagd of hij zelf ook
het Rijksdaggebouw heeft betreden, en ook
niet wat zijn twee kennissen daar nu precies
gingen doen.
Fischler priemt met zijn wijsvinger naar
Prikkeldraad
heeft hij nooit echt kunnen verklaren hoe
jj op die bewuste dag het Rijksdaggebouw is
nnengedrongen. De theorie dat hij door
:n raam op de eerste verdieping is binnen-
(klommen, is niet houdbaar. Fischler: „Dan
ld hij eerst over een drie meter diepe licht-
hacht van een kelder moeten springen, een
1'%)tschacht die met prikkeldraad was bevei-
gd, en zich meteen moeten vastgrijpen aan
jn behoorlijk hoog gelegen vensterbank.
\oiets lukt je nooit. Als Van der Lubbe al iets
9 liet de brand te maken heeft gehad, moet hij
ededaders hebben gehad. Ik denk echter
0t ze hem gewoon naar binnen hebben ge-
[acht."
Een van Fischlers interessantste vondsten
een rapport van ene Dr. Schatz, een brand-
„In een supplement schrijft hij dat
der Lubbe waarschijnlijk 'helemaal niets
jzo goed als niets' heeft aangestoken. Dat
33(pport is tijdens hgt proces verzwegen. De
touw van Galle, de directeur van de Rijks-
pg, heeft Van der Lubbe samen met haar
|an als eerste gezien terwijl hij om het vuur
een van d.e zalen danste. Haar getuigenis is
jdens het proces verzwegen. Dat zegt ge-
Schoch
politiefunctionarissen mogen destijds om
pat voor redenen dan ook sommige zaken
voor het gerecht hebben gemeld, ge
zijn ze wel. En met Duitse Gründ-
\hkeit Werkelijk verbazingwekkend is
jschlers vondst van een proces-verbaal
faarin nog een Nederlander wordt genoemd
Is verdachte van de brandstichting.
Het gaat hier om Constant Ferdinand Ar-
bid Schoch, die op 4 maart 1933, zo'n dag of
-Hjf na de brand dus, op het adres Königin
pgustastrasse 44 werd gearresteerd op ver-
pnking van brandstichting. Hij werd ver-
joord door Kriminalassistent Bauch. Schoch
I als mogelijke verdachte aangegeven door
twee getuigen. Alfred Lehmann, een vracht
wagenchauffeur, heeft op de dag van de
brand tussen 11 en 13 uur voor portaal V van
het Rijksdaggebouw een personenauto met
een Hollands kenteken zien staan. De andere
getuige, politieman Binjek, die in de wande
ling 'de snuffelaar' werd genoemd, heeft de
wagen ook opgemerkt.
Schoch werd geboren op 31 oktober 1906
in Amsterdam. Op het moment van zijn ar
restatie woonde hij officieel in Haarlem, Rip-
perdapark 17. Als beroep gaf hij op: zaken
man, op dat ogenblik zonder werk. Zijn straf
register was blanco.
Schoch bekent op de dag van zijn arresta
tie dat het inderdaad om zijn auto gaat. Uit
een notitie op de getuigenverklaring
vrachtwagenchauffeur Lehmann. „De agent
die Lehmann heeft verhoord, heeft aan de
ze verklaring toegevoegd dat commissaris
Zirpins, die het onderzoek leidde, aan
Van der Lubbe moest vragen of de Hol
landse auto misschien iets te maken
had met zijn komst naar het Rijksdag
gebouw. Dat heeft Zirpins nimmer ge
daan, zo blijkt uit de stukken. En dat is
toch hoogst verdacht. Het wordt nog
gekker als je ziet dat een vrouw, die
door Schoch 'mijn verloofde' wordt ge
noemd, een verklaring aflegt waaruit
blijkt dat Schoch in het Rijksdagge
bouw is geweest en er niet buiten heeft
staan wachten. Ze verklaart: 'Hij
(Schoch dus. red.) merkte verder op dat
hij op de dag van de brand tegen het
middaguur naar een bespreking in het
Rijksdaggebouw is geweest, waarover is
mij onbekend, en dat zijn auto gedurende
die bespreking voor portaal V van het Rijks
daggebouw heeft gestaan.' Het is toch merk
waardig dat de Berlijnse politie de verklaring
van Schoch en Werner niet naast elkaar
heeft gelegd. Dan hadden ze de tegenstrij
digheid erin zo kunnen ontdekken. Dat
sterkt mij in de mening dat ze belangrijke
sporen niet hebben nagetrokken."
„Maar er is op die avond nog iemand gear
resteerd die ze zomaar hebben laten gaan.
Een schoorsteenveger. Hij was dronken en
had tien sleutels bij zich van het Rijksdagge-
bouw. Hij heeft verklaard dat hij er wat klus
jes te doen had. In zijn cel heeft hij tot drie
maal toe geprobeerd zelfmoord te plegen."
„Zirpins, die het onderzoek leidde, is na de
oorlog nog op de lijst van Poolse oorlogsmis
dadigers geplaatst. Toch heeft hij weer een
hoge functie gekregen bij de Kriminalpolizei,
en wel nadat hij in Der Spiegel was gerehabi
liteerd door Tobias, die in een groot artikel in
Der Spiegel heeft benadrukt dat Van der Lub
be de brand alleen heeft aangestoken. Tobias
was een naaste medewerker van Zirpins."
Stasi
„Ook heb ik er aanwijzingen voor dat de
Oostduitse veiligheidsdienst Stasi de brand
stichting heeft onderzocht en precies heeft
geweten wie de schuldigen waren. Maar die
dienst heeft dat niet naar buiten gebracht.
Het is voor een geheime dienst natuurlijk
veel nuttiger om zulk Vnateriaal achter de
hand te houden en het als chantagemiddel te
gebruiken. U moet niet vergeten dat die poli
tiefunctionarissen voor meineed allemaal
vijftien jaar hadden kunnen krijgen. Nee, Van
der Lubbe is er waarschijnlijk gewoon inge
Marinus van der Lubbe. Hij heeft
nooit verteld wat hij werkelijk
heeft gedaan. toto archief