'Wonderlijk dat Thunderbirds na dertig jaar zo populair zijn' Rtv show Man en Macht belicht de emanciperende ruwe bolster Op zoek naar spanning en sensatie Als Allen Tracy naar de speelgoedmiddag Programma VRIJDAG 18 FEBRUARI 1994 Sylvia Anderson oprecht verbaasd over het succes van haar schepping Een beeld dat bij vele generaties bekend is: een ruimtemissie in opdracht van International Rescue. In de Londense Pinewood Studio's wordt Sylvia An derson, de geestelijke moeder van The Thunderbirds, spontaan overvallen door op rechte verwondering. Met de beste wil van de wereld had ze dertig jaar geleden niet kunnen bevroeden dat het succes van de serie zo'n lange adem zou hebben. „Wonderlijk toch", zegt ze, „dat The Thunderbirds bij jullie weer zo aanslaat. En dat na al die jaren. Dertig jaar geleden was de serie nog nieuw en eigenlijk een beetje bizar voor die tijd. Maar dat er nu nog zo intensief naar wordt geke ken, en dat met al die andere kinderprogramma's..." Anderson, thans als script schrijfster en producent wer kend voor het Amerikaanse te levisiebedrijf HBO, kan het zich in wezen niet goed voorstellen dat The Thunderbirds vandaag de dag nog zo populair zijn. Met haar toenmalige echtge noot Gerry verzon ze de ver haallijnen en nog belangrijker: zij bepaalde hoe de poppen er uit moesten zien en gaf ze ook een karakter. Ze bedacht zelfs een verleden voor de poppen. Daarover werd destijds volop verhaald in het blad TV2000. Bij de lezers werd de indruk gewekt alsof het om echte acteurs ging in plaats yan poppen. Hoe dan ook liepen illusie en werkelijk heid bij The Thunderbirds door elkaar, want de kijkers konden zich niet altijd aan de indruk onttrekken dat de poppen uiter lijk veel weg hadden van de ac teurs die hun stemmen lever den. Zo zou Sylvia Anderson, die zelf haar stem gaf aan Lady Penelope, ook uiterlijk model hebben gestaan voor deze iet wat bekakte adellijke dame. Maar Anderson weerlegt dat. „Voor elke pop was er natuur lijk wel een voorbeeld te beden ken. Logisch, ze moesten op mensen lijken. Maar er is nooit bewust gezegd: die pop moet op die acteur lijken. Er zijn nooit schetsen gemaakt. Dat Lady Penelope op mij lijkt be seften we pas achteraf, toen we de televisiebeelden zagen." Het succes van de poppense ries was des te frappanter, als wordt bedacht dat het in eerste instantie nooit de bedoeling van de Andersons was geweest met marionetten te gaan werken. De produktiemaatschappij AP Films, door hen in het midden van de jaren vijftig opgericht, richtte zich in hoofdzaak op het maken van live action films. „Puppetry was an accident", zegt Sylvia Anderson gedeci deerd. „Onze eerste opdracht kregen we van het commerciële televisienet ITV. We moesten een kinderserie maken. Pas la ter kwamen we erachter dat on ze acteurs marionetten waren." Na de produktie van The Ad ventures of Twizzle kregen de Andersons de opdracht nog een marionettenserie te maken. In de nieuwe serie wilden de An dersons af van het geklungel met de poppen, die ze niet tege lijkertijd konden laten lopen en praten. Ze besloten te investe ren in een mechanisme dat de mond synchroon met de dia- loogband liet bewegen,.de su- permarionation- techniek. De volgende stap was een op lossing zoeken voor het rare loopje van de poppen. De kop pen van de marionetten konden dan nog wel zo echt lijken, wan neer ze liepen zag het er maar raar uit. Een serie waarin de marionetten zich niet lopend hoefden voort te bewegen lag voor de hand. En dat de zonen van Jeff Tracy niet lopen weet elke fan. Bewegende sofa's, draaiende muren, glijbanen en hop! De Tracy's zaten in hun Thunderbirds op weg naar een of andere gevaarlijke missie. In hun streven alles zo echt mogelijk te laten lijken maakten de Andersons na hun avonturen met The Thunderbirds meer en meer gebruik van acteurs en ge wone decors. De acteurs deden vrijwel alles, behalve praten. De dialogen werden gevoerd door de poppen. Voor veel kijkers ging op deze manier de lol er echter een beetje vanaf. De gro te charme van The Thunder birds was juist dat het allemaal zo ontzettend écht leek, terwijl iedereen wist dat het poppen waren. Volgens Sylvia Anderson was deze ontwikkeling niet te vermijden. „Alles om ons heen was aan het veranderen. De mode, er waren veel ontwikkelingen op technisch gebied. Wij moesten gewoon mee. Maar het grote succes van The Thunderbirds was natuurlijk niet alleen te danken aan de serie zelf. Ook de speelgoedmarkt speelde een grote rol. Kinderen waren dol op het Thunderbird-speelgoed. Dat heeft aan het welslagen van de reeks bijgedragen." Aan de muur, naast haar bu reau, hangen de portretten van Lady Penelope en haar butler Parker. In het kantoor van Syl via Anderson verder geen attri buten die herinneren aan The Thunderbirds „Het is voor mij al weer zo lang geleden, dertig jaar nu. Ik heb er ook niets meer mee te maken. De rechten van de serie zijn al lang geleden door mijn ex-man verkocht aan de Amerikaanse zender ITC. Achteraf gezien stom natuurlijk om die te verkopen. Maar gedoe over wie de rechten had, dat leefde toen nog helemaal niet. We maakten een marionetten serie, die had succes en dat was dat. Maar het is natuurlijk wel jammer dat degenen die The Thunderbirds in de jaren zestig hebben bedacht nu niets meer te zeggen hebben over hun pro- dukt. We zien niets van het geld dat in Los Angeles wordt ver diend, geen cent. De enige re den dat ik met de cameraman John Read en poppenmaakster Mary Turner naar Den Haag kom, is mijn trots. De Thunder- bird-jaren hebben ons allemaal een heleboel bloed, zweet en tranen gekost en daar moeten we erkenning voor krijgen." Het is volgens Anderson niet waarschijnlijk dat de reeks ooit nog een vervolg krijgt. „We had den eigenlijk nog wel een spin- off willen maken, maar er valt gewoonweg niet te werken met die lui in Amerika. En een serie maken zonder ons, kan niet. Dat zou nooit hetzelfde resul taat te zien geven. Het is meer dan een techniek. Zonder ons is de spark gone. Trouwens, nie mand heeft nog ooit gepro beerd eenzelfde soort program ma te maken. Simpelweg omdat het too damned moeilijk is." HILVERSUM TON DE JONG Laten we er niet langer omheen draaien: de man van vandaag heeft het. best zwaar. Tóch? Waarom zou de Evangeli sche Omroep er anders een televisiepro gramma aan wijden? Man en Macht gaat het heten. Hoog tijd voor emancipatie, een reisje naar het innerlijk van de ruwe bolster. Want dat de moderne vent wel eens met zijn bestaan worstelt is een feit, volgens Peter Maris, producent van het programma, maar het wordt niet altijd hardop gezegd: „En het doet wél pijn." In de eerste van acht afleveringen, die morgenavond laat wordt uitgezonden, vertelt een geslaagde manager openlijk over de struikelpartijen op zijn levens pad. Adriaan Koppens, management- trainer te Renswoude, joeg jarenlapg het succes na. Lange werkweken, een steeds mooiere auto en eigendunk: kennis werd macht. Maar toen hij op een dag thuis kwam, hadden vrouw en kinderen te leurgesteld hun biezen gepakt: Adriaan had te lang met oogkleppen op geleefd. Een wereld stortte in. Had hij niet juist voor vrouw en kinderen zo hard ge werkt? Dat normen en waarden wel eens pijnlijk afwijken van waar thuis prijs op wordt gesteld, leer je meestal pas ach teraf, stelt Adriaan vast. „Je voelt je als een dweil weggegooid, want je hebt het beste met je gezin voor. Maar tegelijker tijd heb je niet in de gaten dat ze het slachtoffer zijn geworden van je eigen succes. En als man ben je vaak met suc ces bezig, want in succes ligt ook accep tatie." Adriaan Koppens is inmiddels her trouwd. Hij relativeert meer, durft meer vanuit de vraag dan vanuit de feiten te leven, zoals hij het zelf zegt, en vindt in dat proces baat bij de Bijbel. Maar de worsteling is nog niet afgelopen. Dat een man zich kwetsbaar durft op te stellen is nog allerminst gemeengoed, heeft hij ondervonden. En zeker niet in het za kenleven. Socioloog Joop Brongers: „Een uitste kend excuus om niet 'naar binnen' te hoeven kijken en je de vraag te stellen: wat wil ik precies? Het werk als grote vlucht... Als je een jongetje van vijf vraagt wat hij later wil worden, verwacht je dat hij 'timmerman' of 'brandweerman' zegt. De meeste mensen zouden van hun stoel vallen als hij zei: een gelukkig mens." Een man is een ingewikkeld schepsel, dat wanhopig probeert zijn emoties te paren aan wat er allemaal van hem ver wacht wordt. In het rollenspel tussen man en vrouw is de man de laatste jaren behoorlijk in de schaduw terecht geko men, vonden ze bij de EO. „Als je in de boekhandel gaat kijken, staat er zeven meter literatuur over vrouwen, en zul je er misschien twee of drie boeken over 'de man' vinden", volgens producent Maris. „Sociologisch heeft hij het ge woon moeilijk, in de Westerse maat schappij. De kans om een beetje naar je binnenkant te gaan is klein." Man en Macht probeert door middel van interviews, sketches en discussies dat gemis een beetje goed te maken. Prikkelen,confronteren. „We hebben niet de illusie dat we met het program ma de wereld kunnen veranderen", ver telt psycholoog Lex van Dijk, die bij de samenstelling was betrokken. „Je kunt mensen hoogstens tot denken aanzet ten. Als we daar in slagen, zou ik er al te vreden mee zijn." Bij de Evangelische Omroep achten ze het geenszins uitgesloten dat de acht af leveringen (gepresenteerd door Jan Bak ker) een of ander vervolg kunnen krijgen, bijvoorbeeld in de vorm van lectuur of bijeenkomsten. Voor veel mannen zou zo'n vorm van nazorg geen luxe zijn, zeggen ze bij de EO. Of anders eindigen we allemaal even roemloos als in de sketch met workaholic Herman Nie mandsverdriet, die in het harnas stierf: achter zijn bureau. Levenloos ligt zijn torso over het vloeiblad. Morgen zal de schoonmaker hem tussen zijn papieren vinden, zegt een spookachtig verlichte meneer naast hem. Na de begrafenis moeten de collega's dan maar gauw weer aan het werk, voegt hij er aan toe. Zo zou Herman Niemandsverdriet het zelf gewild hebben. (Nederland 2, morgenavond om 23.15 Jan Domve Kroeske leeft zich uit in Living Stone HILVERSUM NPA Als jonge onderzoekers gaan Jan Douwe Kroeske en Maike Meijer op zoek naar plekken waar de natuur en de mensheid zich laten zien van hun mooie, ruwe, gewelddadige of bizarre kanten. Dit gebeurt in het nieuwe VARA-programma Living Stone, de opvolger van het wetenschappelijk ge tinte TV-magazine Jules Unlimited. Het program ma begint zaterdag 19 februari met een aflevering over vulkanen op Hawaï. De makers van de vooralsnog zevendelige serie kregen geen duidelijke opdracht mee. De onder werpkeus stond ook niet vast. Na jaren Jules Unli mited werd gezocht naar meer avontuur en na tuur. Dat het programma is vernoemd naar de Engelse ontdekkingsreiziger Sir Henry Livingsto ne is dan ook een aardige taalkundige vondst. De redactie deed de research voor veertien onder werpen, waarvan er nu zeven tot opnamen heb ben geleid. In aflevering 1 doet het team de Pu'u O'o aan, de 'kokende berg' op Hawaï. Het onderzoek richt zich op de werking van de vulkaan, die enkele ja ren geleden tot uitbarsting kwam. Het niveau van het kratermeer wordt gepeild, evenals de snelheid van de lavastroom. Kroeske en Meijer hebben de grootst mogelijke moeite monsters te nemen a gloeiend lava („Jezus, wat is het hier heet"). Aan het werk zijn risico's verbonden; er is gevaar vodi vergiftiging en glijdende brokstukken. Dramati sche beelden a la Op jacht naar de Schat geven een sfeer van spanning en sensatie. Tijdens de opnamen smolt als gevolg van hitte het rubber van het camerastatief. Na 25 r nuten'was de klus geklaard. De makers hebben naar eigen zeggen niet be- wust gezocht naar gevaarlijk werk, wel was soms sprake van een 'gecalculeerd risico'. Gidsen wa ren aanwezig om te zeggen hoever ze konden gaan. Een beetje spanning is echter nodig, zegt! redacteur-producer Peter Gersen, „omdat je an ders matte televisie krijgt". Hij en Hans Wanrooy zijn de bedenkers van Living Stone. „Ik hoop dat de kijkers dit programma zullen waarderen, het was het zwaarste wat ik gedaan heb in mijn le ven", aldus Gersen. De opnamen verliepen hec tisch; de toegemeten tijd was kort en het weer viel tegen. Jan Douwe Kroeske vindt het resultaat prachtig geworden. „De mooiste ansichtkaart die ik verstuurd heb." (Nederland 3, morgenavond om 19.15 uur.) Kevin van Leeuwen (rechts) en zijn vriendje Martijn, geheel in de ban van The Thunderbirds. foto united photos de boer ron pichel Thunderbirds are go, klinkt het zacht. Achter de voordeur van een Hoofddorps rijtjeshuis staat de aanvankelijk nog wat verle gen zesjarige Kevin van Leeu wen. Hij is een hartstochtelijke fan van poppenfilmserie The Thunderbirds die de AVRO ie dere zaterdag opnieuw uit zendt. Wat houdt nu al bijna drie de cennia lang kinderen van toen en nu in de ban van deze scien ce-fiction serie? De Brit Gerry Anderson en zijn (inmiddels ex) echtgenote Sylvia stonden in de zestiger jaren aan de wieg van de beroemde marionettenserie. Ze situeerden het verhaal in 2063. Grondlegger van de on baatzuchtige hulporganisatie International Rescue is vader Jeff Tracy. Samen met zijn vijf zonen bewoont hij Tracyeiland, dat tevens de geheime basis is vanwaaruit de Thunderbirds opereren. Behalve de spannen de en grootmoedige reddings operaties die je aan het beeld doen kleven, is het vooral de vormgeving die nu nog steeds bewondering afdwingt. De lippen van de marionetten bewegen synchroon met de op band ingesproken stemmen. Anderson noemde deze anima tietechniek met een duur woord Supermarionation. Bewegen de poppen zich schokkerig voort, dan weten ze toch met de be wegende ogen en dikwijls be zwete koppen de indruk van echte inspanning te wekken. Doordat Sylvia en Gerry Ander son tijdens de vervaardiging van de reeks een hoge perfectie graad hebben nagestreefd, zijn The Thunderbirds ook nu de moeite van het bekijken waard nog alleszins waard. Gekte De Thunderbirdsgekte van Ke vin van Leeuwen stamt van drie jaar geleden. Toen herhaalde de AVRO in navolging van de BBC zes hele afleveringen. Kevin was drie jaar, maar volgens z'n moe der Edith had hij het direct te pakken. „Hij speelde op het strand met z'n schepjes de be sturing van de raketten na." Kevin moest vooralsnog ge noegen nemen met het bekij ken van de zelfopgenomen vi deoafleveringen. Op de speel goedmarkt was niets voorhan den om aan Kevins Thunder- birdsenthousiasme tegemoet te komen. Met bloed, zweet en tranen fabriceerde moeder Edith toen maar een hemels blauw Thunderbirdskostuum voor haar zoon. Om het zo echt mogelijk te laten lijken, zette ze de videobeelden stil om de as tronauten goed te bekijken. Nu is de zoom van de broeks pijpen al twee keer uitgelegd. Maar nog steeds verkleedt Ke vin zich iedere vrijdagmiddag om als Allen Tracy, de bestuur der van Thunderbird 3, naar de 'speelgoedmiddag' van zijn klas te gaan. De lachers krijgt hij op z'n hand als hij met schudden de passen door het lokaal loopt. Daarbij imiteert hij 'levensecht' Allen in een verzonnen steenko len Engels. Zijn vriend Martijn is ook met het Thunderbirdsvi- rus besmet. Maar zo'n verzame ling als Kevin inmiddels in huis heeft, bezit hij niet. Niettemin is Martijn apetrots op zijn Thun- derbirdstrui. En samen spelen ze natuurlijk. De twaalfjarige René van der Kroft uit Leiderdorp heeft zich nooit verkleed als Thunderbir- dastronaut. En spelen met z'n verzameling is ook uit den boze. In een mooie ou'de vitrinekast staan zijn schatten prominent uitgestald. De disco-versie van de overbekende begin tune schalt door zijn kamer. Aan de wand hangt behalve een inge lijste poster ook een Engelse ka lender van 1993. Die blijft na tuurlijk hangen! Net als Kevin keek hij drie jaar geleden op aanraden van zijn ouders voor het eerst naar The Thunderbirds die toen door de AVRO op her haling werden gestuurd. Wat hij het leukst aan de serie vindt, is behalve de 'reddingen' toch de techniek. Daarna sloeg de verzamelk- oorts toe en tot op de dag van vandaag is hij erdoor bevangen. Op een speelgoedautobeurs scoorde hij zijn eerste Thunder bird 2, een bijzonder exemplaar op wieltjes. Maar hij heeft ook de originele versie uit de jaren zestig in de kast staan. Eén van de oudste verzamelobjecten is een vouwblad van Albert Heyn, daterend uit 1966. Met het kar tonnen blad werd destijds het startsein gegeven voor de Ne derlandse merchandising cam pagne. In totaal werden er zes uitgegeven. Een en ander droeg mede bij aan het in leven hou den van de hype die de Thun- René van der Kroft, verzamelaar van Thunderbirds-attributen uit overtuiging, foto henk bouwman derbirds ook toen waren. René speurt nog naar de overige vijf AH-bladen. Dat zoeken pakt hij professio neel aan. Niet alleen loopt hij met visitekaartjes met daarop het logo van de Thunderbirds, hij adverteert ook geregeld in huis aan huis bladen. Dat levert soms onverwacht mooie spul len op zoals een Thunder- birdsganzenbordspel. In zijn enthousiasme schreef hij na tuurlijk ook naar de organisato ren van de Haagse manifestatie Andersons dre go. waar alle ani matiefilms van Gerry en Sylvia Anderson gemaakt tussen 1956 en 1969 te zien zijn. René werd prompt uitgenodigd om aanwe zig te zijn bij de opening. Aan hem de taak eregast Sylvia de bloemen aan te bieden. Zijn ogen schitteren bij het vooruit zicht. Andersons are go Van 20/2 t/m 2/3 1994 in he Theater a/h Spui, Cinematheek Haags Filmhuis, World Wide Vi deo Centre. Inlichtingen m 13.00 Tel. 070-3656030. 20/2- 24/2 20.30 Theaterstuk Thunderbirds FAB, The n iteration mimevoorstelling dooi ,2, Britse Mime Theatre Project. 23/2 de voorstelling gespeeld voorkinderen om 15.00. 26/2 20.00 Supermarionation demonstratie van John Read ei j Maty Turner. Verder uitgebreid film en vi deoprogramrri^.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 10