Ring van Vuur slaat
weer toe in Indonesië
Vakbeweging lijkt tot inzicht te zijn gekomen
Feiten &Meningen
Meten met
twee maten
bij rampen
WÊFmim
Een partij bakstenen
en een aantal golfplaten
Asielzoekers moeten ook
toeristenbelasting betalen
DONDERDAG 17 FEBRUARI 1994
Twee aardbevingen, twee verschillende
reacties. Toen vorige maand de inwoners
van Los Angeles ruw uit hun slaap wer
den gewekt door de oprispingen van
Moeder Aarde stonden de televisiecame
ra's bij wijze van spreken al klaar voor de
eerste Angelinos geschrokken uit hun
bed waren gekropen. Het nieuws over de
aardbeving, waarbij zo'n 50 doden vie
len, beheerste dagenlang de media. De
materiële schade was dan ook Fiks en le
verde spectaculaire beelden op van plat
gewalste auto's. Maar dat kon ook moei
lijk anders in het hartje van het voor
Amerikaanse begrippen dichtbevolkte
California.
Hoe anders verliep het gisteren toen het
zuidelijke puntje van het Indonesische
eiland Sumatra werd getroffen door een
verwoestende aardbeving, met een zelf
de kracht als die van een maand geleden
in Los Angeles. De berichten over het
aantal slachtoffers zijn nog onvolledig.
De Sumatranen beschikken in veel min
dere mate over woningen die zijn ge
bouwd om aardschokken te doorstaan.
Het dodental en het aantal gewonden
liggen dan ook vele malen hoger dan in
de Verenigde Staten het geval was.
Maar de getroffen Indonesiërs blijven
buiten beeld. Persbureaus en televisie
stations laten het afweten. Dat heeft in
eerste aanleg natuurlijk te maken met de
geïsoleerde ligging van de provincie
Iximpung ver weg van studio's, vlieg
velden en de zogenaamde 'beschaafde'
wereld. Maar het heeft ook te maken met
de onuitgesproken, maar niet minder
reële mediawet, dat westerse slachtoffers
bij verkeersongelukken, natuurram
pen en oorlogen vele malen interes
santer zijn dan slachtoffers uit de Derde
Wereld. Tien doden in Amerika hebben
meer 'nieuwswaarde' dan duizend over
stromingsslachtoffers in Bangladesh.
Het blijkt moeilijk die houding te door
breken. Br schuilt ook logica in het feit
dat het Westen in eerste instantie vooral
aandacht voor zichzelf heeft. Ook hier
geldt dat het hemd nader is dan de rok.
De verhoudingen zijn echter wel scheef.
Het leed is in de Derde Wereld bij ram
pen of het nu gaat om overstromin
gen, zoals in 1992 op Flores, of aardbe
vingen, zoals nu op Sumatra, vele malen
groter dan in de veel beter uitgeruste
'Herste Wereld'. Dat blijkt ook telkens
weer in de aantallen slachtoffers. Hoe
scheef de verhoudingen zijn, bleek eind
december wel toen Nederland durfde te
spreken van een 'nationale ramp' nadat
een paar honderd Limburgers natte voe
ten hadden gekregen door de wassende
Maas.
HANS JACOBS
Inwoners van Liwa krijgen eerste hulp in een geïmproviseerd noodhospitaal.
De 'Ring van Vuur', de seismische boog die door de Indonesische archipel loopt, heeft weer toe
geslagen. Bij de aardbeving woensdag in Zuid-Sumatra zijn zeker 131 doden en een duizendtal
gewonden gevallen. Maar een etmaal na de verwoestende schok komen de berichten uit het berg
achtige rampgebied slechts langzaam binnendruppelen.
„De toestand is zeer verward",
aldus de plaatselijke functiona
ris Tarmizi Ali. „We vrezen dat
het dodental verder zal stijgen."
De vijf minuten aanhoudende
beving verraste de inwoners van
het afgelegen district Liwa in de
provincie Lampung woensdag
kort na middernacht in hun
slaap. Veel mensen zouden zijn
bedolven onder het puin of zijn
verpletterd onder vallende ste
nen. De toegangswegen tot de
stad Liwa zijn versperd door
modderlawines als gevolg van
de aanhoudende regen.
Legereenheden en hulpverle
ners zijn op weg naar het ramp
gebied, maar tot dusver is
slechts één reddingsploeg erin
geslaagd Liwa te voet te berei
ken. Driekwart van de huizen in
de regio, die tienduizenden in
woners telt, is verwoest. Open
bare gebouwen, wegen en brug
gen zijn vernield. De belangrijk
ste markt van Liwa zou tot de
grond toe zijn afgebrand door
de vuurzee die volgde op de be- ren
ving. Stroomvoorziening en te
lefoonverbindingen zijn uitge
vallen.
Volgens metereologen in Jakarta had de schok een
kracht van 6,5 op de schaal van Richter, waarmee
zij van vergelijkbare sterkte was als de jongste aard
beving in Los Angeles. Het epicentrum bevond zich
in de bergen aan de zuidelijke kust bij de baai van
Semangka, aan de straat van Soenda die Java van
Sumatra scheidt. Ook in de Indonesische hoofdstad
Het stadje Liwa, de hoofdstad van West-Lampung op Sumatra, i:
ren zwaar getroffen door een aardbeving.
Jakarta en in Singapore was de schok voelbaar.
Voor de Indonesiërs was het de vierde aardbeving
in een maand tijd. De zwaarste tot dusver haalde
6,8 op de schaal van Richter en kostte het leven aan
zeven mensen op het afgelegen eiland Halmahera
in de Molukken. In 1992 kwamen op het eiland Flo
res zo'n drieduizend mensen om het leven nadat
een aardbeving een vloedgolf veroorzaakte.
„We kunnen natuurlijk geen
aardbevingen voorspellen, maar
er zijn 25 gebieden die er gevoe
lig voor zijn", aldus een functio
naris voor mijn- en energieza
ken in Jakarta. Zij vormen een
boog van Aceh (Atjeh) in het
noordwestelijke puntje van Su
matra, door Java naar Bali tot
aan de Molukken. Deze 'Ring
van Vuur' volgt een lijn van vul
kanen waarvan een aantal nog
regelmatig lava en giftige gassen
uitspuwt. „Het getroffen gebied
ligt aan de gevoelige Banda-
boog", zegt seismoloog Van Ge-
- - nd van het KNMI in De Bilt,
„een complex systeem van
breuken die onder elkaar door
lopen".
Heel Indonesië is één groot
seismisch gebied, waar aardbe
vingen en vulkaanuitbarstingen
regelmatig voorkomen. De be
roemdste ramp was de uitbar
sting van de Krakatau in 1883 in
de straat van Soenda. Door de
'iste- daarop volgende vloedgolf kwa-
70 AP men meer dan 36.000 mensen
om. Maar de vulkanen van Java,
waar 60 procent van de 185 mil
joen Indonesiërs woont, dragen ook bij aan de
vruchtbaarheid van de landbouwgrond in het ge
bied, doordat regen en rivieren de rijke lava en as
over het land spoelen.
JAKARTA-DEN HAAG Rtr-DPA-ANP
BELASTING BELICHT
Tweewekelijkse rubriek o
In veel gemeenten in Nederland moet een toerist
toeristenbelasting betalen. Dit is bedoeld als fi
nancieel meevallertje voor de gemeente waarmee
die extra toeristische voorzieningen kan betalen.
Maar moet een asielzoeker ook toeristenbelasting
betalen? De gemeente Sleen (D) vindt van wel.
Het doet wat raar aan om een asielzoeker als
toerist te zien. In de gemeente Sleen werden de
asielzoekers echter opgevangen
in een bungalowpark dat deels
voor 'gewone' toeristen wordt
gebruikt. Gemiddeld bleven ze
daar zo vijf zes maanden
voordat ze geplaatst werden in
een asielzoekerscentrum. De
parkhouder verhuurde de va
kantiebungalows aan het minis
terie van WVC, de rest van de
bungalows werd aan 'echte'
toeristen verhuurd.
Omdat elke gulden er een is,
houder de gemeente toeristenbelasting betalen
voor elke overnachting van de asielzoekers. Het
gaat om een bedrag van in totaal 13.500 gulden.
Dat schoot de parkhouder in het verkeerde keel
gat. Vluchtelingen als toeristen aanmerken ging
hem te ver.
De park-exploitant klopte vervolgens aan bij
het gerechtshof in Leeuwarden. De daar dienst
doende rechter is de in fiscale kringen bekende
rechtsgeleerde prof.mr. E. Aardema. Die zal met
zijn wetenschappelijke visie toch wel een vluchte
ling van een toerist kunnen onderscheiden, zou je
zeggen.
Ook Aardema zal zich wel even achter zijn oren
hebben gekrabd, toen hij het probleem voor zich
I de park-
op tafel kreeg. Hij was dan ook de eerste om te
bekennen dat een vluchteling niet bepaald naar
Nederland komt om vakantie te vieren. „Van toe
risme kan in redelijkheid niet worden gesproken
als van huis en, haard berooiden zich aan de Ne
derlandse poort melden om hier een menselijker
bestaan op te bouwen", aldus de rechter.
Maar (gemeente)wet is wet, ook voor een rech
ter. Daarin staat duidelijk dat
degene die niet in het bevol
kingsregister van de gemeente is
opgenomen toeristenbelasting
moet betalen wanneer dat in
een gemeentelijke verordening
wordt bepaald. En dus vallen
asielzoekers daar ook onder.
Daarnaast staat nergens in de
wet dat de betaler van toeristen
belasting ook echt vakantie
moet vieren. De rechter moest
de parkhouder dus teleurstellen. Alleen door de
wel te wijzigen kan een aanslag toeristenbelasting
worden voorkomen.
Op kamervragen van D66 heeft minister Van
Thijn van binnenlandse zaken inmiddels laten
weten dat hij niet van plan is om bij wet te rege
len dat de asielzoekers verplicht moeten worden
vrijgesteld van de belasting. Wel vindt hij het
wenselijk dat de gemeenten een terughoudend
beleid voeren. De gemeenten zouden immers zelf
kunnen besluiten de asielzoekers geen toeristen
belasting te laten betalen. Gemeenten als bijvoor
beeld Leiden en Haarlem, waar ook vele asielzoe
kers verblijven, incasseren hiervoor geen dubbel
tje toeristenbelasting...
Koopkrachtverlies niet langer taboe
De vakcentrales FNV en CNV hebben
zich definitief bekeerd tot het 'marktmo
del' om voor werkgelegenheid te zorgen.
Als je werknemers goedkoper maakt, dan
nemen ondernemers vanzelf meer men
sen in dienst. Dat is de kern van het ad
vies voor het te voeren economisch be
leid van de Sociaal-Economische Raad
(SER) aan het volgende kabinet.
Werkgevers pleiten al langere tijd voor
het verlagen van de loonkosten als mid
del in de strijd tegen de alarmerende
werkloosheid. Werknemers in de SER
hebben zich daar nu bij aangesloten en
nemen daarbij het risico van verlies aan
koopkracht op de koop toe.
Alle SER-leden willen voor deze operatie
15 miljard uittrekken. Dat bedrag wordt
voor een deel vrijgemaakt door de be
vriezing van het minimumloon en de
uitkeringen (6 miljard) in de komende
kabinetsperiode.
De vakcentrales ontkennen met klem dat
ze deze koppeling voor de komende vier
jaar loslatén, maar in het SER-advies
staat de maatregel wel degelijk inge
boekt. Anders gezegd: zonder ontkoppe
ling wordt het bedrag van 15 miljard ge
woonweg niet gehaald.
Overigens is wettelijk vastgelegd wan
neer er wèl en niet kan worden gekop
peld, dus de 'knieval' van de vakbewe
ging heeft weinig praktische betekenis.
Naast de ontkoppeling ontvouwt de SER
een rijk geschakeerde menukaart aan be
zuinigingsmogelijkheden: het schrappen
van subsidies, minder ambtenaren, het
verhogen van leges, het invoeren van
AOW-premie voor bejaarden met een
mugmm
£§SSg
Koopkrachtverlies is voor de vakcentrales niet langer tabc
aanvullend pensioen enzovoorts. Bij de
vakbeweging is verder een eco-tax op
energieverbruik favoriet terwijl de werk
gevers opteren voor 7 miljard bezuini
gingen op de sociale zekerheid.
Met de bijeengesprokkelde 15 miljard
kunnen de loonkosten op verschillende
manieren worden verlaagd. Maar er is in
de SER niet afgesproken of de werkge
verslasten met voorrang worden ver
laagd óf dat de premies en belastingen
voor de werknemers worden verlaagd.
Als de werknemers netto (schoon) meer
overhouden, vertaalt zich dat vooral
in economisch slechte tijden in lagere
looneisen zo leert de praJctijk. Op die
manier dalen de loonkosten voor de
werkgevers terwijl de koopkracht van de
werknemers op peil blijft.
Maar het gekke is dat de vakbeweging in
de SER geen koopkrachtgaranties heeft
geëist, behalve dan voor de uitkeringen
en minimumlonen. Deze moeten op peil
worden gehouden door een verlaging
van het belastingtarief in de eerste schijf.
Van deze lastenverlichting profiteren na
tuurlijk ook de beterbetaalden, maar of
die opweegt tegen de extra matiging van
de looneisen waar de SER nu voor pleit,
is zeer de vraag. De voorziene loonstij
ging, van gemiddeld twee procent, die
gelijke tred houdt met de prijsstijgingen,
vindt de SER te hoog. Als de looneisen
daadwerkelijk verder zakken, en veel sec
toren zitten in ruil voor werkgelegen-
heidsafspraken al op de nullijn, moet de
algemene lastenverlichting voor werkne
mers wel zeer substantieel zijn om de
koopkracht op peil te houden. Dat gaat
wringen, want voor het scheppen van
banen is het veel effectiever om juist de
werkgeverslasten te verlagen.
Koopkrachtverlies voor de vakcentrales
is dus niet langer taboe. Dat is opmerke
lijk, vooral omdat er geen garantie tegen
over staat dat er banen bij komen. Blijk
baar vertrouwen de vakcentrales er op
dat de markt zijn werk doet, zodra de
loonkosten voor de werkgever omlaag
zijn gegaan.
Het is niet verwonderlijk dat een aantal
bij de FNV aangesloten bonden (nog)
niet met dit ontwerp SER-advies kunnen
leven. Per saldo zijn er weinig typische
vakbondsstandpunten terug te vinden in
de gemeenschappelijke aanbevelingen.
De vakbeweging is alleen herkenbaar als
'een deel van de Raad' dat pleit voor ver
dergaande arbeidstijdverkorting en 'een
deel van de Raad' dat pleit voor een eco-
tax. Wie de gemeenschappelijke aanbe
velingen leest, kan er niet onderuit dat
de vakbeweging veel water bij de wijn
heeft gedaan. Minder ambtenaren, flexi
bele arbeidstijden, minder subsidies, be
loning naar prestatie en het creëren van
(nieuwe) loonschalen tussen de laagste
CAO-lonen en het huidige minimum
loon. Je zou haast gaan denken dat de
vakbeweging niet zozeer door de bocht
is gegaan, maar tot nieuwe inzichten is
gekomen.
DEN HAAG MARGREET VERMEULEN
Natuurrampen zijn
in Indonesië een be
kend verschijnsel.
Overstromingen,
vulkaanuitbarstin
gen en aardbevin
gen behoren bij het
ritme van het leven.
Niettemin kunnen
ze grote schade en
veel leed aanrichten.
Veel daarvan ont
trekt zich echter aan
neming. Dat was bij
voorbeeld het geval
op het eiland Flores,
dat in december
1992 werd getroffen
door een vloedgolf.
Onze redacteur John
Oomkes was deze
maand op Flores en
stelde vast dat de
schade nog niet is
hersteld.
Na een wijde bocht
over de Baai van
Maumere legt de
oude Fokker Friend
ship van Garuda aan
voor een vlekkeloze
landing op de lucht
haven van de be
langrijkste haven
stad van Oost-Flo-
res. „U rijdt met mij
mee?", vraagt een
aimabele Indone
siër, „Er staat een
chauffeur op mij te
wachten om me
naar het hotel te
brengen."
Onderweg naar het drie kilome
ter verderop gelegen Maumere
stelt onze gastheer zich voor.
Gemiddeld eens per vier weken
neemt hij in Flores poolshoogte
om met eigen ogen vast te stel
len hoe het herstel van de haven
vordert. De chauffeur blijkt in
het dagelijke leven als opzichter
te vertoeven in de Direksie Keet
op het haventerrein. De tussen
persoon die 'Jakarta' maande
lijks verslag uitbrengt, is als wa
terbouwkundig ingenieur aan
het Technologisch Instituut van
Soerabaja verbonden. Zijn stop
woorden zijn 'Pronk' en 'Delft';
de harde opstelling tegenover
Indonesië van de Nederlandse
minister van ontwikkelingshulp
maakte een studiereis naar het
Hollandse 'Mekka van de water
bouw' onmogelijk.
Maumere werd in december
1992 getroffen door een zware
zeebeving. Omdat het episch
centrum van de zwaarste
schokken zich net als bij de
aardbeving gisteren op Sumatra
zo'n dertig kilometer uit de
kust bevond, werd de zwaarste
schade aangericht door een
twintig meter hoge vloedgolf.
Op Centraal en Oost-Flores vie
len meer dan 2.000 slachtoffers.
Grote delen van het eiland wa
ren wekenlang onbereikbaar
omdat de enige doorgaande,
onverharde, weg ernstig was be
schadigd. Duizenden daklozen
stonden er aan het begin van de
regentijd alleen voor. Na twee
weken werden alle buitenlandse
toeristen op het eiland in één
centraal, vanuit de in Jakarta
gevestigde diplomatieke dien
sten, gecoördineerde helikop
ter-luchtbrug uit Flores wegge
haald.
In de Jakarta Times, de enige
Engelstalige krant die buiten de
hoofdstad nog wel eens wordt
verkocht, stond afgelopen
maand een redelijk kritisch ver
slag van de wijze waarop de
van Maumere wordt langzaam her-
FOTO JOHN OOMKES
herstelwerkzaamheden op Flo
res waren aangepakt. Eilandbe
woners klaagden over het hoge
symbolische karakter van de
hulpverlening. Duizenden
woonden anderhalfjaar na de
schok nog steeds in tenten; an
deren vertelden slechts een par
tij bakstenen en enkele golfpla
ten te hebben gekregen tenein
de zelf provisorische voorzie
ningen te treffen.
Vooral in Maumere bleef geen
baksteen op de andere staan.
De Rooms-Katholieke kerk
Flores werd halverwege vorige
eeuw door de Nederlanders van
de Portugezen overgenomen op
voorwaarde dat de katholieke
missie er het alleenrecht op ker
stening zou behouden is de
grootste van het eiland, maar
wankelt als het spreekwoordelij
ke kaartenhuis.
Alléén1 inliet havenkwartièr'is
de renovatie goed op schot ge
komen. Onze Javaanse gastheer
constateert iedere maand hoe
pijlers van beton en metaal met
een lengte van vijftig meter in £c
de ondergrond worden gedrild.
Het herstel van de oeverbe-
schoeiïng verloopt moeizaam
maar gestaag.
Flores de Portugese bena
ming verwijst naar de bloemen
pracht is een buitengewoon
exotisch eiland. De bevolking is
vriendelijk, voorkomend, be
hulpzaam. Alleen in Maumere
drukken de gezichten, zelfs van
de allerkleinsten, een voortdu
rende staat van neerslachtig
heid uit. „Wij zijn hier om iets
van hoop te bieden", zegt de in
genieur, „Maar ik heb hier in
Maumere nog nooit iemand
spontaan zien lachen." Ik durf
het onderwerp 'Pronk en de
ontwikkelingssamenwerking'
nauwelijks nog aan te roeren.
Plaatsvervangende schaamte is
een lastig te communiceren be-
gnp-
