In Rusland staat bijna iedereen fors in het rood De gekwetste ijdelheid van Jan Wiarda Feiten &Meningen Goedkope stunt van Peper Colorado terug naar de tijd van Butch Cassidy en de Sundance Kid -.eat &e£fje ■gpez&N, ner voat AM al? DINSDAG 15 FEBRUAR11994 JDII Onder het mom van 'inspraak voor het volk' probeert PvdA-burgemeester Bram Peper van Rotterdam op verre van demo cratische wijze alsnog het nieuwe vliegveld Zestienhoven tot stand te brengen. Van daag komt hij in het college van B en W met het voorstel om een referendum te houden waarin de Rotterdammers het antwoord kunnen geven op de vraag of de Maasstad al dan niet een luchthaven moet houden. De volksstemming zou moeten samenval len met de Europese verkiezingen op 9 juni. Het referendum is bedoeld als antwoord op het 'gedraai' van hel kabinet dat ruim een week geleden besloot een vliegveld van bescheiden omvang in Rotterdam te hou den. Het kabinet kwam daar echter op-te rug toen in de Tweede Kamer een motie werd aangenomen om dat besluit te her overwegen. Het voorstel van Peper zou nog enigszins te verdedigen zijn geweest als iedereen die profiteert of juist nadeel heeft van Zestien hoven aan het referendum zou kunnen deelnemen. Daarbij zou het voor de hand liggen een voorschot te nemen op de vor ming door twaalf gemeenten van de nieuwe provincie Rotterdam in 1997. Buurgemeen ten als Berkel en Rodenrijs en Schiedam, die last hebben van het vliegveld, worden nu echter, als het aan Peper ligt, van deel name uitgesloten. Maar ook al zou Peper zich als een ware sociaal-democraat opstellen en wél de hele regio bij het referendum betrekken, dan nog kan hem worden verweten dat zijn ge zichtsveld beperkt is. Een besluit over Zes tienhoven kan niet los worden gezien van de komst van de hogesnelheidstrein (waar door de reistijd Rotterdam-Amsterdam aanzienlijk korter wordt) en de veranderin gen op Schiphol. Anderhalve maand gele den is door het kabinet in principe besloten op Schiphol een vijfde start- en landings baan aan te leggen en het aantal passagiers te verdubbelen tot 40 miljoen per jaar. Die ontwikkelingen maken het nieuwe Zestienhoven en dus ook het referendum van Peper overbodig. In verhouding met Schiphol stelt het Rotterdamse vliegveld met 315.143 passagiers (voornamelijk za kenmensen) weinig voor. De 'ontlasting van Schiphol' waarover Peper het heeft, is dan ook erg betrekkelijk. Schiphol, dat Rotter dam Airport exploiteert, kan de passagiers van Zestienhoven er gemakkelijk bij ne men, zodat het huidige terrein sneller voor woningbouw kan worden gebruikt. Ook het argument van Peper dat de bouw van een nieuw vliegveld 15.000 tot 20.000 banen oplevert, is niet erg steekhoudend. Hij 'vergeet' er bij te vermelden dat het om tijdelijk werk gaat en dat ze niet structureel bovenop de slechts 59 arbeidsplaatsen (naast 1.500 banen van toeleveringsbedrij ven) komen die Zestienhoven nu heeft. Onduidelijk is nog welk bedrag aan scha declaims en afvloeiingsregelingen moet worden vergoed als Zestienhoven ver dwijnt. Volgens de Ontwikkelingsmaat schappij Nieuw Rotterdam Airport, waarin Schiphol en de gemeente Rotterdam parti ciperen, gaat het om een bedrag dat 'ruim boven de 100 miljoen' ligt. Dat lijkt aardig overeen te komen met de 120 miljoen die het rijk voor het nieuwe Zestienhoven heeft gereserveerd en de jarenlange bijdragen aan de exploitatieverliezen die onvermijde lijk zijn omdat in elk geval is besloten nachtvluchten in de toekomst te verbieden. Waar ia het geval Schiphol is gekozen voor werk boven milieu, kan voor Zestien hoven zonder grote gevolgen voor de eco nomie aan het milieu voorrang worden ge geven. Dat zal echter niet gebeuren met een goedkope stunt van Peper, maar is uitslui tend mogelijk als de landelijke politiek het overzicht houdt en verder kijkt dan Zestien hoven klein is. Rusland is op de fles. Letterlijk. De enige industrie die met minstens driekwart van de 160 miljoen Russen als vaste klant onder alle omstandigheden winst zou moeten maken, legt er nu ook het bijltje bij neer. Wodka-fabrikant Kristall, waar de merken Stolitsjnajaen Moskovskaja worden ge produceerd, heeft begin deze week de 700 werknemers met onbetaald verlof naar huis gestuurd. Er is geen geld meer om de salarissen te betalen. Op een vuilnisbelt in de buurt Met de rest van de bedrijfstak gaat het niet beter. Ook een andere grote wod ka-producent, Rosalko, kondigde al aan dat stopzetting van de produktie dreigt. Dat ligt niet aan de afnemers, die blijven tegen de klippen op drin ken. De producenten klagen echter dat ze zoveel belasting moeten beta len, dat concurrentie tegen grote bui tenlandse importmerken als Absolut en Smirnoff onmogelijk is. Dit en de nog steeds overgewaardeerde roebel (nu bijna 1.600 voor één dollar) zor gen ervoor dat Russische wodka duurder is dan buitenlandse. Kristall is niet de enige werkgever die rood staat. In vrijwel elke bedrijfstak grommen de werknemers over sala rissen die al maanden niet zijn uitbe taald. De oorzaak van alle jammerklachten is dat de twee jaar geleden ingezette hervormingen nu echt gaan bijten. Al die tijd hebben de bedrijven, en zeker de grote staatsondernemingen, leen tjebuur bij elkaar gespeeld. Wel leve ren, niet betalen. Waar het echt te gortig werd, kwam de staat met een subsidie of (Centrale Bank) met een gunstig krediet af. Zoiets is niet eeuwig vol te houden. Zeker in het laatste halfjaar van 1993 drupte de subsidiekraan slechts, zet ten hervormers als Gaidar (de ex-mi- nister van economische zaken) en Fjodorov (ex-financiën) het mes in de staatsuitgaven en werd de Centrale Bank gedwongen tot minder krediet en gelduitgifte. Moskou zoekt een oud vrouwtje naar zaken die nog de moeite zijn om te verkopen. Dat dwong de bedrijven tot het ver sturen van rekeningen aan elkaar. Er moest geld voor salarissen worden betaald. Een tijdje werd dat nog opge vangen door het personeel roebelver- vangende bonnen voor de bedrijfs- winkels en kantines te verstrekken, maar daarmee laten leveranciers zich natuurlijk niet betalen. Overal dreigen nu stakingen. De olie werkers in Siberië hebben ultimata gesteld, in het hoge noorden willen de mijnwerkers de zaak platgooien, de vakbonden in de energiesector heb ben gedreigd de Transsiberië-spoor- lijn te blokkeren, deTV-bonden wil len op de nieuwsuitzendingen na het scherm onverlicht laten, de hooglera ren gesteund door studenten willen 15 februari een proteststaking houden. Wat vooral kwaad bloed zet, zijn de geheel uit de hand gelopen inko mensverschillen. Dat president Jeltsin iedere maand 450.000 roebel ont vangt, is nog tot daar aan toe. Dat is 31 keer het minimumloon van 14.620 roebel (16,50 gulden). Maar Izvestia meldt op grond van cij fers van het ministerie van arbeid dat er bedrijfsdirecteuren zijn die hun on dernemingen hebben geprivatiseerd en zichzelf salarissen hebben toege kend die honderd keer keer hoger lig gen dan het laagste loon in hun eigen onderneming. De hoogleraren klagen dat ze maar de helft verdienen van het gemiddelde salaris in de industrie (150.000 roebel). Waar moet het geld vandaan komen? Ondanks het relatieve bezuinigings beleid liep het begrotingstekort over 1993 op tot bijna 25:000 miljard roe bel, oftewel zo'n 30 miljard gulden. Dat is zo'n tien procent van het Russi sche bruto nationaal produkt. En met een inflatie die in januari al over de twintig procent kroop, kan ook een regering zonder hervormers zich geen bokkesprongen veroorloven. En dat is precies wat staat te gebeu ren. In het kabinet slaan de ministers elkaar met de lege portefeuilles om de oren. Gratsjov (defensie) klaagde af gelopen dinsdag dat vice-premier Za- verjoecha (landbouw) in alle opzich ten zijn meerdere is en een doordrij ver die duizenden miljarden subsidie voor de landbouw weet door te druk ken. Dat geruzie zal doorgaan tot presi dent Jeltsin vrijdag de beide kamers van het nieuwe parlement uitlegt hoe het met de hervormingen verder moet. Een week later wordt premier Tsjernomyrdin geacht in datzelfde parlement de begroting 1994 te pre- Er wordt nu hevig aan presidentiële beïnvloeding gedaan. Tsjernomyrdin verkondigt dag in dag uit dat het van af nu 'reformy bjezsjoka(hervormin gen zonder schok) geblazen is. Vice- premier Sjochin (economie) vindt nog steeds dat de inflatie moet wor den bestreden, maar dan wel met een 'gematigd rigide beleid'. Niemand weet nog waar al die leuzen precies voor staan. Een signaal is in elk geval dat Tsjernomyrdin en zijn gematigde kabinet weglopen met een rapport van een aantal vooraanstaan de economen uit het Gorbatsjov-tijd- perk. De aanbevelingen: prijs- en loonbevriezing, de staat moet de markt reguleren en daadwerkelijk in grijpen waar nodig, bescherming van de eigen produktie door hoge im portheffingen en desnoods import stops, de privatisering op een lager pitje. Andrej Illarionov, de jeugdige topad viseur van Tsjernomyrdin, zag vorige week de bui al hangen. Hij hield het, als radicaal hervormer, voor gezien. In zijn ontslagbrief schreef hij dat de premier met de verkeerde mensen omgaat, verkeerde maatregelen neemt en de hervormingen begraaft. Tsjernomyrdin liet een dag later via zijn woordvoerder weten, dat Illarion ov helemaal niet zelf was opgestapt, maar wegens spijbelen was ontslagen. Hij had vorige maand zonder toe stemming van de baas drie dagen lang lezingen gegeven in Groot-Brit- tannië. En dat laat een premier, die prat gaat op zijn Sovjet-verleden als 'rode directeur', niet straffeloos pas seren. MOSKOU HANS GELEUNSE CORRESPONDENT WIM STEVENHAGEN In de Amerikaanse staat Colorado schoten eens revolverhelden als Butch Cassidy, de Sundance Kid en Doc Holliday ongehinderd in het rond. Zo lang het duurde, althans. Hoewel niemand wil dat de tijd van de legendarische outlaws terug komt, vinden velen dat iedere oppassende burger het recht heeft op een vuurwapen. Het debat tus sen voor- en tegenstanders is inmiddels hoog op gelaaid. Terwijl de regering in Washington probeert op fe deraal niveau de verspreiding van wapens aan banden te leggen, lobbyen verenigingen van vuurwapenbezitters om de parlementen van de afzonderlijke staten te beïnvloeden. In Colorado zijn de gemoederen zo hoog opgelopen dat een van de parlementsleden zich alleen nog maar in een kogelvrij vest buiten waagt. Niet alleen om zijn tegenstand te illustreren, maar ook uit angst voor de heetgebakerde leden van de vuurwapen- veienigingen. In het parlement van Colorado zijn vier wetsvoor stellen ingebracht, die elke burger van goed ge drag het recht geven op een vuurwapen. Het wa pen moet dan wel ongezien worden vervoerd of meegedragen, bijvoorbeeld onder de kleding of in een tas. Openlijk vertoon van pistolen en revol vers zou teveel herinneren aan de dagen van het Wilde Westen, en daar willen ook vuurwapenver enigingen als de National Rifle Association, Gun Owners of America en de Firearms Coalition of Colorado niet naar terug. Met de aanvaarding van de zogenaamde Brady- wet stelde het Congres in Washington eind vorig jaar een federale wachttijd van vijf werkdagen in voor iedereen die een handvuurwapen wil aan schaffen. Verder gaat de bemoeienis van Was hington nog niet. Veel staten verzetten zich ook tegen verdere ingrepen, omdat zij hun eigen wa penwetten willen blijven maken. Gouverneur Roy Romer van Colorado vindt dat sommige burgers een wapenvergunning verdie nen en daar ook zonder veel moeite aan moeten kunnen komen. „Maar ik wil geen samenleving waarin iedereen een wapen moet dragen. Colora do moet geen gewapend kamp worden." Ken Chlouber, afgevaardigde in het Congres van Colorado en mede-indiener van een van de wets voorstellen, zegt dat de tegenstanders er op uit zijn de doorgaans strengere wapenwetten in de steden op te leggen aan de bevolking op het plat teland, waar het vuurwapengeweld minder fre quent is. Weinig verstedelijkte staten als Colorado worden daar volgens Chlouber het slachtoffer van. „De slechteriken hebben de wapens. Laten we de goeien dezelfde mogelijkheid geven", aldus Chlouber. Chloubers collega-afgevaardigde Diana DeGette heeft een totaal andere mening. Haar wetsvoor stel om de leeftijd voor het aanvragen van een wapenvergunning op te trekken tot 21 jaar werd in het Huis van Afgevaardigden verworpen. Vol gens DeGette is het tijd dat het vuurwapengeweld onder jongeren een halt wordt toegeroepen. Re cent onderzoek heeft uitgewezen dat 100.000 Amerikaanse jongeren dagelijks een vuurwapen mee naar school nemen. Nu hun kinderen grote kans lopen het slachtoffer te worden van schietincidenten en wapens ge makkelijk in handen vallen van criminelen of geestelijk gestoorden, plaatsen veel Amerikanen het vuurwapengeweld bovenaan de problemen- lijst van de VS. DeGette zegt dat in heel de VS de trend is gezet naar bestrijding van de vuurwapen epidemie. De vuurwapenlobby is volgens haar al leen maar bang leden en invloed te verliezen. Jan Wiarda, de Utrechtse Hoofdcommissaris van politie. foto 'De slag met de criminaliteit is niet te winnen.' 'De politie moet in zaken.' 'Sluit de politiescho len.' Als het gaat om gepeperde uitspraken doet de Utrechtse korpschef Jan Wiarda weinig onder voor zijn collega's Nord- hojt (Amsterdam) en Hessing (Rotterdam). Een paar maan den geleden nog haalde hij de voorpagina's met zijn oproep aan winkeliers om de honkbal knuppel ter hand te nemen. Maar dat alles valt in het niets bij de publiciteit die Wiarda zich op de hals heeft gehaald door het Amsterdamse korps te beschuldigen van corruptie. Pu bliciteit die zich zo langzamer hand tegen hem begint te ke ren. Zeker nu het vrijdag afge sloten onderzoek van de rijksre cherche heeft aangetoond dat er geen sprake is van corruptie binnen de top van de Amster damse politie. De Utrechtse korpschef heeft echter nog niet het boetekleed aangetrokken. Integendeel: enigzins zuur liet hij vrijdag via zijn woordvoerder weten 'eerst het onafhankelijke onderzoek van de onafhankelij ke commissie-Wierenga af te willen wachten'. De boerenzoon uit Wymbrit- seradeel zag eigenlijk nooit kans uit de schaduw te treden van Nordholt en Hessing, zijn be roemde jaargenoten op de poli- tie-academie. Voor iemand met zijn ambities moet dat bitter, zo niet frustrerend zijn. Want ge probeerd heeft hij het zeker. Halverwege de jaren '80 was hij in een kansrijke positie voor de hoogste post bij de hoofdstede lijke politie. Burgemeester Van Thijn polste Wiarda, toen koud een jaar hoofdcommissaris in Utrecht, voor de functie van hoofd beleidsontwikkeling in Amsterdam. Deze functionaris zou als waarnemend korpschef hoge ogen gooien om een paar jaar later hoofdcommissaris Valken op te volgen. Wiarda overspeelde echter zijn hand door de harde toezegging te ei sen dat hij voortijdig de baan van Valken zou krijgen. Overi gens weigerde kort daarop ook Eric Nordholt de functie van tweede man. Een heuse klucht speelde zich in 1988 af in Rotterdam, waar korpschef Van Dorp het ver trouwen van zijn manschappen had verloren en door burge meester Pepèr op de keien was gezet. Een krant in de Maasstad publiceerde een lijstje met na men van mogelijke opvolgers, onder wie die van de Utrechtse korpschef. Wiarda verspreidde een verklaring waarin hij schreef „niet beschikbaar te zijn voor de burgemeester van Rot terdam wegens de bestuurscul tuur waarin dergelijke zaken in de publiciteit komen". Peper sloeg genadeloos terug: „Het toppunt van gekwetste ijdelheid is het jezelf via een persbericht af te voeren van een zogenoem de lijst van kandidaten zonder ooit een serieuze kandidaat te zijn geweest." Zuur waren de druiven op dat moment toch al voor de koppi ge Fries. Burgemeester Van Thijn had een jaar eerder Wiar- da's Groningse tegenstrever Nordholt naar Amsterdam ge haald. En tot overmaat van ramp ging ook het voorzitter schap van het Coördinerend Politie Beraad aan zijn neus voorbij. Rancune of niet, sindsdien mag Wiarda van tijd tot tijd graag uithalen naar de burgemeester en politiechef van Amsterdam. Zo voerde hij rqet Van Thjjp ooit een polemiek in het Tijd schrift voor de Rechterlijke Macht over de aanpak van het racistisch gedrag van voetbal vandalen. De afgelopen weken leek hij de finitief zijn gram te hebben ge haald door zij het omfloerst minister Hirsch Ballin (justi tie) te wijzen op de corruptie binnen de Amsterdamse politie. Maar terwijl hij onwetend van alle commotie nog vakantie vierde in Zwitserland, was Nordholt hem opnieuw een slag voor. Via een inderhaast beleg de persconferentie hernam de Amsterdamse commissaris het initiatief. „De aantijgingen zijn infaam, schandelijk", liet Nord holt optekenèn. Waarna de dis cussie niet meer ging over de corruptie, maar zich toespitste op de vraag of Wiarda inmid dels spoorslags teruggekeerd van vakantie zijn uitlatingen wel of niet had gedaan. Jan Wiarda begon zijn loopbaan in 1962 als inspecteur bij de geT meentepolitie van Utrecht. Ver volgens bekleedde hij diverse functies bij de verkeerspolitie, werd districtschef en zat in de projectgroep die het spraakma kende rapport Politie in veran dering (1977) maakte. Voordat hij in 1983 hoofdcommissaris werd, was hij vier jaar hoofd be veiligingvan de Nederlandse Middenstandsbank (NMB). Wiarda is nu 53 en wil volgens intimi voor zijn pensioen best nog eens iets anders. Wat dat andere ook wordt, één functie wordt het in elk geval niet. Bij de Amsterdamse dienders heeft hij het definitief verbruid. JOHAN GROENEVELD EN ROB HARTOG/ANP De Amsterdamse korpschef Nordholt. 20 6KAP&1 oHftFv NUt ...qeiuKWGi "N Kom PIT -fype.w®A SLÉCHTS GEN EKllSae. ILEEÊ ËÖJW vook-'>—-Tf' ikhsf uer ove£ H&r Ztwezeü van ve AoW 6É.PST «RINKMAN tm zw uïieie. gxtT gN W WIL fePeKÊÊN

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2