Gerrit Brokx in de porseleinkast ZATERDAG 12 FEBRUARI 1994 Zijn naam is genoemd. Als burgemeester van Den Haag, als voorzitter van hét CDA en als minister in een volgend kabinet. Gerrit Brokx, burgemeester van Tilburg, maakt zich op voor een terugkeer in de landelijke politiek waaruit hij eerder door zijn eigen partij werd verdreven. Maar niet iedereen zit op hem te wachten. Want waar Brokx verschijnt, raken de gemoederen verhit. Zijn bijnamen variëren van Zonnekoning' tot 'Landveroveraar'. Maar ook: 'De Eenzame'. Portret van een lastig heerschap. 'Hij is een beetje politiek aan het hyperventileren' DICK HOFLAND errit Brokx was een keer naar de Floriade in Zoetermeer geweest. Bij terugkeer in Tilburg begon hij de raadsvergadering met achs en oohs, zó mooi had hij het gevonden. Zo'n Floriade, dat móest hij ook hebben. Eén raadslid vond dat geen goed plan. Die zei: „Nou Gerrit, maar goed dat je niet naar Disneyworld bent geweest". Dat vond hij niet leuk. Het oorspronkelijke stadhuis van Tilburg is een kasteeltje. Naast dit ooit door Willem II gebouwde optrekje staat een zwarte kolos. Op de negende verdieping daarvan heeft burgemeester Gerrit Brokx een VIP-ruimte laten inrichten, waarvoor hij het meubilair opkocht van de wereldtentoonstelling in Se- villa. Er komen voornamelijk ondernemers op visite. „Brokx kan ze dan laten zien dat de stad aan zijn Voeten ligt", zegt Tini Kox, de felste opposant van de burgemeester. Kox leidt de fractie van de Socialistische Partij (SP) en in de ogen van Brokx is hij de kwade genius door wie al die praatjes over de burgemeester in de wereld komen. Zoals dat zwemmen, 's ochtends in zijn eentje als het gemeentelijk bad gesloten is voor anderen. Zoals dat zitje in zijn werkkamer van ruim 17.000 gulden. Zoals die speciale stoel in de dienstauto van ruim 20.000 gulden. Zoals het gigantische aantal kilometers dat hij in die auto aflegt. Zoals de tientallen bijbanen waarvan enkele tegen een riant salaris. Zoals die acht miljoen voor de muziekzaal die hij op eigen houtje regelt. Zoals dat meubilair uit Sevilla, dat-ie in een opwelling kocht. Zoals zijn dédain voor Tilburg toen hij daar werd benoemd. Brokx wilde Eindhoven of, nog lie ver, commissaris van de koningin in Brabant worden. Zoals de ruzie met achttien burge meesters van omliggende gemeenten, die hij constant schoffeert. Zoals zijn scheldpartijen tegen ambtenaren die slecht werk afleveren. Zoals dat half miljoen dat hij in het geheim had toegezegd aan het Europees Centrum voor Natuurbehoud om die instelling naar Tilburg te halen. Wrijving Kox: „Als je hem over die zaken aanspreekt, krijg je steevast als antwoord: 'Dat gaat je geen klote aan'. Of: 'Dat merkje wel als ik het geregeld heb'. Hij wil alles zelf doen, hele maal zijn eigen gang gaan, en de rest moet naar zijn pijpen dansen. De gemeenteraad staat volledig buitenspel. Brokx plaatst zich overal boven, als een super manager, als een president-commissaris. Hij vliegt over de he le wereld, waar naartoe weten we allemaal niet, maar het schijnt voor Tilburg te zijn. En als ik vraag naar zijn bijverdiensten krijg ik geen poot aan de grond. Een bijstandsmoe der die honderd gulden bijverdient moet al les tot in detail verantwoorden, maar Brokx kan rustig één of twee ton bijverdienen zon der dat iemand weet hoe het in elkaar zit". Tussen Brokx en Kox wordt het nooit wat, maar het is ook nooit wat geweest. Toen Kox nog als jurist werkte bij een rechtswinkel botste hij al regelmatig met Brokx, die in die tijd als Brabants gedeputeerde veel met bij standszaken te maken had. Kox herinnert zich: „Ik probeerde dan bijvoorbeeld voor ie mand met een uitkering te regelen dat de ka potte wasmachine na twintig jaar vervangen kon worden. Ik kreeg daarvoor te maken met twee mensen, de CDA'er Brokx en een PvdA- gedeputeerde. Met veel moeite had ik die PvdA'er dan voor mijn standpunt gewonnen en dan kwam dat nasale geluidje van Brokx: 'Ik zie 't toch niet zitten'. Dat is eigenlijk nooit veranderd. In de tijd dat hij staatssecre taris van volkshuisvesting was lag ik ook al tijd met hem in de clinch over huursubsidies en dergelijke. Er kon gewoon nooit iets bij die man". Ambities Brokx, mr. G. Ph. Geboren in Oosterhout (Brabant) waar hij in 1963 ook de politiek in stapt. Lid van de gemeenteraad, vier jaar wethouder en voorzitter van de KVP ter ste de. Treedt in 1971 toe tot het dagelijks be stuur van die partij en stapt tien jaar later de Tweede Kamer binnen. Op 28 december 1977 legt hij de eed af om staatssecretaris Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening te worden. Een carrière uit het boekje van een man met ambities. Maar dan. De parlementaire enquête bouwsubsidies Hans Gruyters, nu burge meester van Lelystad, steelt de show. Gerrit Brokx wordt verdacht. Harde bewijzen ko men niet boven tafel, maar voor het CDA is hij dermate beschadigd dat Bert de Vries, toen nog fractievoorzitter, hem een brief schrijft: de leden van de CDA-fractie zeggen het vertrouwen op in verband met mogelijk misbruik van woningbouwsubsidies. Met an dere woorden: wegwezen Gerrit! Hij kan niets anders dan, op 23 oktober 1986, ontslag ne men. Later zal hij zijn ervaringen over die pe riode optekenen in een boek - Naschrift van een getuige - waarin hij zijn gram haalt. Tini Kox: „De agressie spat van het papier. Blijk baar gebruikt hij Tilburg om zijn verloren il lusies te verdrijven". En dan te bedenken dat ze hem in Tilburg helemaal niet wilden. Op geen enkel lijstje van niet één vertrouwenscommissie stond de naam Brokx. Voor premier Ruud Lubbers was dat geen enkel probleem. Hij vond Til burg een mooie plek voor Brokx, en dus werd Op 23 oktober 1986 nam Gerrit Brokx ontslag als staatssecretaris Volkshuisvesting en Ruimtelij ke Ordening. Hij verloor het vertrouwen in verband met mogelijk misbruik van woningbouwsub sidies. Op de foto boven: Brokx in de gastenloge van de Tweede Kamer waar hij het debat over zijn aftreden volgde. Foto rechts: Brokx tijdens een Commissievergadering over zijn beleid. Foto onder: Brokx en de pers na het laatste verhoor door de parlementaire enquêtecommissie bouw subsidies. FOTO'S ARCHIEF het Tilburg. Burgemeester W. Dijkstra van Udenhout, destijds wethouder in Tilburg, weet dat die entree moeilijk lag. „Temeer omdat Brokx zelf iets anders had gewild. Maar het college heeft toen heel snel de keu ze gemaakt: 'Oké, het is een man met ge bruiksaanwijzing, maar we moeten met el kaar verder dus laten we ons best doen en niet meer moeilijk doen'. Dat ging goed. We vormden een hechte groep. En als Gerrit mij eens een grote bek gaf, gaf ik hem een grote bek terug. Dat werkte uitstekend". Als eerste burger van de gemeente Uden hout heeft Dijkstra nu constant aanvaringen met Brokx, die het liefst een aantal gemeen ten wil inlijven om er één groot Tilburg van te maken. „Ik heb er geen problemen mee dat Brokx iets wil bereiken. Ik ben het ook met hem eens dat de grote stad de motor is voor de regio. Mèar het geeft geen enkele pas dat hij in het openbaar collega's te kakken zet. En dat doet hij iedere keer weer, volgens mij alleen omdat hij de strijd heeft verloren. Ik weet hoe hij is: doordrammen, iedereen moet mij volgen en wie dat niet doet is lastig. Daar prik ik doorheen, ik accepteer dat. De persoon kan me niet schelen zolang je nor maal met elkaar zakelijk kunt blijven functio neren. Maar dét wordt nu wel lastig. Hij is een beetje politiek aan het hyperventileren". Tini Kox: „Brokx heeft onderhand met ie dereen ruzie. Wat wil hij? Zich onmogelijk maken, zodat hij wel weg móet? Het lijkt wel een open sollicitatie". Brokx kan in april wor den herverkozen als burgemeester in Tilburg, maar hij heeft de afgelopen weken diverse in terviews gegeven voor radio en televisie, die het vermoeden bevestigen dat zijn ambities anders liggen. Hij presenteert zich in die ge sprekken als een totaal andere man. Geen groffe kritiek, maar lovende woorden voor met name CDA's nieuwe leider Elco Brink man. Dat is wel erg doorzichtig. „Nou en of', zegt Anita de Haas, chef stadsredactie van Het Nieuwsblad, de Tilburgse krant die zon der deze burgemeester de pagina's een stuk moeilijker zou kunnen vullen. „Brokx heeft iets gespletens", vindt zij. „Een dag voordat hij op televisie in een interview de staatsman ging uithangen en Brinkman voor zich pro beerde te winnen, zat hij in Tilburg in een paneldiscussie. Nou, daar schoffeerde hij ie dereen. Als een olifant in de porseleinkast. Het is zo duidelijk als wat: Brokx wil minister worden, hij wil zijn revanche. Nee, voorzitter van het CDA wil-ie niet worden. Voor die post heeft hij zelf al andere kandidaten ge noemd en dat maakt duidelijk dat hij er zelf niets in ziet". Populairder Een recent onderzoek onder de Tilburgse be volking over de populariteit van Brokx viel voor zijn kritikasters opvallend hoog uit: 6,7. Kort na zijn komst naar Tilburg haalde hij nog een dikke onvoldoende. Overigens scoort zijn collega Dijkstra onder de inwoners van Udenhout een royale zeven, en is bijvoor beeld burgemeester J. Meijs van Berkel-En- schot zeer populair (7,8) in zijn gemeente. De installatie (op 17 mei 1988) van Gerrit Brokx als burgemees ter van Tilburg. FOTO ARCHIEF Niettemin is de waardering voor Brokx in de zes jaar van zijn bewind flink toegenomen en zelfs volgens zijn felste critici komt dat door de inspanningen die Brokx wel degelijk voor Tilburg heeft gedaan. „Iedereen weet dat Tilburg bestaat, waar het ligt en dat het iets voorstelt", zeggen alle betrokkenen. Brokx heeft er een goed bestuurde stad van gemaakt, met financiën die op orde zijn. Ook al komt die eer evengoed toe aan een aantal ambtenaren die vóór Brokx' komst dat sys teem al aan het ontwikkelen waren. Daar naast heeft Brokx gezorgd voor een grote economische ontwikkeling van de stad, en r Gerrit Brokx tegen het decor van wat Tilburg stedebouwkundig markeert: rechts het kasteeltje dat koning Willem II liet bouwen, links de moderne nieuwbouw. FOTO PERSBURO VAN EUNDHOVEN daardoor de regio. De burgemeester heeft overal contacten;, lijntjes noemt hij dat. Hij ritselt en regelt dat het een lust is. Hij is ook geregeld op stap. In het stadhuis spreekt men als vanzelf over de business-reizen van de burgemeester. Zo vloog hij afgelopen week naar Japan in een poging een fabriek van Fuji naar Tilburg te halen. Vergaderingen met de gemeenteraad zijn voor hem tussendoortjes. Burgemeester Dijkstra van Udenhout: „Ik vind dat je hem moet beoordelen op wat hij voor Tilburg bereikt en niet op die autostoel en dat zwemmen. Dat vind ik flauwekul. Brokx is een man met daadkracht, met lef en een gigantische inzet voor zijn stad. Hij be reikte veel en hij heeft het er blijkbaar voor over dat het ten koste gaat van zijn menselij ke contacten. Die heeft hij niet". Zelf windt Brokx daar in zijn interviews geen doekjes om: „Ik móet hard zijn. Hard. Want deze functies hebben nu eenmaal een zekere eenzaamheid. Dat zoetsappige hoeft voor mij niet zo. Ik ben ook niet de leukste op verjaardagspartijtjes". Hij heeft wel een vriendin, de journaliste Marjolein Uitzinger, met wie hij af en toe naar de bioscoop of het theater gaat. Bij officiële gelegenheden is ze er nooit bij. Wethouders, raadsleden, partij genoten of andere burgemeesters zijn nog nooit bij Brokx thuis gesignaleerd. Het ge rucht gaat dat hij sinds kort wel eens een praatje maakt met de gemeentesecretaris. 'Geen bezwaar' „Ach wat maakt dat nou uit", zegt CDA-ka- merlid Matemann, die het tijdens de bouw- enquête voor Brokx opnam. „Ik heb altijd uitstekend met 'm overweg gekund. Natuur lijk, ik denk ook wel eens: jongen, Gerrit, wat doe je nóu weer?! Als je ziet hoe hij nu met die randgemeenten omgaat, dat kan natuur lijk niet. Maar het hoort bij hem en je kunt hem daar ook net zo hard op aanvallen, dat is juist zo prettig. Gerrit is een doordouwer, een dynamisch en zeer bekwaam bestuurder. Van mij mag-ie zo terugkomen als minister". Ook de CDA'er Wim Deetman ziet geen problemen voor een eventuele terugkeer, al is Brokx destijds door het CDA de laan uitge stuurd. De huidige kamervoorzitter zat als minister van onderwijs met Brokx in het eer ste kabinet Lubbers. Hij zegt: „Ik had nauwe lijks contact met Brokx; ik ken hem niet. Maar waarom zou iemand niet terug mogen komen? Het was destijds een politiek pro bleem, dat kan, maar dat betekent toch niet dat je voor de rest van je leven in een partij bent afgeschreven? Formeel gezien is er geen enkele belemmering. Maar niettemin wijst de praktijk uit dat in Den Haag heel sterk geldt: weg is weg. Kijk maar eens naar Hans Wiegel, toch niet de eerste de beste". Bert de Vries, nu minister van sociale za ken, wil zich onder geen beding uitlaten over verleden noch toekomst van Brokx. Wel ver scheen hij onlangs in Tilburg bij de opening van een tentoonstelling. Brokx had hem per soonlijk uitgenodigd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 33