Robuuste, blonde
kerels met turbo-dijen
De nieuwe schaats van Koss maakt weinig indruk
Olympische Winterspelen
DINSDAG 8 FEBRUAR11994
Kjetel Aamodt: „Je moet
willen winnen, niet moe
ten winnen. Dat is de
kunst." FOTO UNITED PHO
TOS DE BOER/POPPE DE BOER
De Olympische Spelen zijn het trefpunt van topsporters
en zogenaamde exoten. De Noorse skiërs behoorden de
cennia lang min of meer tot die laatste categorie. Totdat
ILillehammer het olympisch vuur binnenhaalde. Met man
en macht en de steun van vele miljoenen Noorse kronen
werd een heus kampioenenteam gecreëerd. Robuuste,
blonde kerels met turbo-dijen. Stoere en sterke Noor
mannen, die binnen de kortste keren de Alpen verover
den. Een hechte vriendenkliek die zware arbeid niet
schuwt. ,,Als de lift niet meer in bedrijf is, gaan we te voet
de berg op."
VAL D'ISERE FRANS DREISSEN
NPA-VERSLAGGEVER
Kjetil Andre Aamodt is dé expo-
nent van het Noorse wintersuc-
ces. Een bevlogen youngster (22)
uit Oslo. Gezegend met een
briljante techniek, een perfect
gevoel en een optimale anato
mie. Wickie de Viking op ski's.
Olympisch en mondiaal goud-
!clJ delver. Bereid om straks voor ei
gen publiek opnieuw alles te
riskeren. „De skisport -heeft
nieuwe helden nodig."
Hemels, adembenemend. Het
panorama vanaf de Roche de
Bellevarde. Vertrekpunt op de
olympische alm van '92. Hier
e lapte Kjetil Andre Aamodt twee
jaar geleden alle logica aan zijn
skilaars. Amper twintig, net her-
steld van een virusinfectie en elf
kilo lichter piloteerde hij zich
zelf naar goud op de super G.
Anoniem naar de top. In werve
lende stijl. Aamodt, ijskoud de
beste. „Skiën doe je met je
hoofd en niet met je voeten."
De koele Noor is sindsdien
het uithangbord van een nieu
we skinatie. Bejubeld en be
wónderd. Voorbestemd om in
de sneeuwsporen te glijden van
een veelvraat als Mare Girardel-
li. Aamodt jongleert met lange
latten en bespeelt de sneeuw als
wijlen Horowitz het toetsen
bord van zijn piano. Een na
tuurtalent. „Het leven is opeens
veel opwindender geworden.
Afgelopen winter breidde de
veelzijdige Aamodt zijn medail
le-collectie uit. Met WK-hoofd-
prijzen op de slalom ep reuzen
slalom en brons op de super G
en combinatie. Vanwege zijn fa
natieke eindsprint werd hij
prompt gebombardeerd tot top
favoriet voor de huidige wereld
beker en komende Olympische
Spelen. Het succes heeft hem in
minimaal één opzicht veran
derd. „Ik heb nu regelmatig tijd
nodig om even op mezelf te ko
men." Aamodt staat voortdu
rend onder hoogspanning.
Stress en prestatiedruk. „Ik kan
me niet meer verstoppen in de
ploeg."
Serieus en tot in de puntjes
van zijn tenen gemotiveerd.
Aamodt bejegent de bergen vol
kracht en agressiviteit. Een
beest op de piste. Hij wordt pas
mens als hij de helm afzet. Als
een blik op zijn emoties wordt
gegund. Dan blijkt Kjetil Andre
Aamodt een kille topper zonder
kapsones. Wars van tierelantij
nen. Vriendelijk en spontaan.
Hij geniet van zijn triomfen en
viert die uitbundig. „Stappen
met vriend en slapie Lasse Kjus.
Op zoek naar mooie vrouwen."
Genieten van het leven. „Ze
noemen ons het Dream Team."
De talenten van Kjetil Andre
Aamodt werden al op zeer jeug
dige leeftijd gecultiveerd. Vooral
door zijn vader Finn. Een skifa
naat en tegenwoordig zijn per
soonlijke trainer. „Ik skiede bij
de club waar mijn vader les gaf.
Na school, op de verlichte pis
tes. Op een half uurtje rijden
Noorse skiërs veroveren de olympische wereld
finish
B
0
II
B
El
D
E!
m
Lynxpad
Zwarte korhoen
Wintersprong
Plat vlak
Russi-sprong
Myrli-afgrond
Eland passage
S-bocht a
Rendier-rit
De bult
De lift
De klem
Tunnelsprong
Finishsprong
ma comb.
14/2 afdaling
di super G
15/2 vrouwen
do super G
17/2 mannen
za afdaling
19/2 vrouwen
zo combi.
20/2
van Oslo." Thans vormen ze
een onverbrekelijke twee-een
heid. Gelijk de Girardelli's.
„Zonder mijn vader was ik
nooit die topper geworden van
nu. Ik had het geluk dat hij mij
op mijn vijfde op ski's zette in
plaats van op langlauflatten.
Dat hij mij overal mee naar toe
nam, mij motiveerde en vooral
altijd geduld heeft weten op te
brengen."
Finn is nu de vaste reisgezel
van zijn zoon. „Hij volgt me dit
seizoen naar alle uithoeken van
de wereld. Op de eerste plaats
als trainer voor de afdaling.
Mijn zwakste discipline," zegt
Aamodt, die het bij wijze van
experiment ooit gewaagde om
met slalomski's van een schans
te springen. „Dat was al link,
maar zo'n afdaling is nog veel
moeilijker en vooral gevaarlij
ker".
Aamodt debuteerde op zestien
jarige leeftijd in de Worldcup.
Ondanks de nadrukkelijke aan
wezigheid van zijn vader bena
drukt hij echter geen
'Einzelganger' te zijn. „Ik heb
graag teamgenoten om mij
heen."
Hij is een ster tussen de ster
ren. Gevestigde grootheden
werden recentelijk overdonderd
en bedolven onder een lawine
van Noors succes. Aamodt,
Furuseth, Skaardal, Kjus, Jagge,
Thorsen. Het ooit nietige ski
land klom vorig jaar met stip
naar de vierde plaats op de lad
der van meest succesvolle na
ties. „Een geheim," aldus
Aamodt, „is er niet." De presta
ties zijn het logische gevolg van
keiharde arbeid. „Anderen zou
den na een zware training roe
pen: nog meer? De Noren zeg
gen: wat kunnen wë nog meer
doen?" Gespierde taal van
hoofdtrainer Dieter Bartsch.
Teamspirit en een optimale
begeleiding staan eveneens aan
de basis van de imposante ont
wikkeling. Voor de ski-elite is
permanent een professionele
staf paraat. Veertien trainers,
vier fysiotherapeuten, een dok
ter, talrijke service-lieden en et
telijke wetenschappers waaron
der enkele bewegingsfysiologen.
„Niets wordt aan het toeval
overgelaten. We hebben de bes
te trainers en de beste metho
den. Jarenlang zijn er fouten ge
maakt, waardoor de meesten
hun eigen gangetje gingen en er
van enig structureel beleid niets
te bespeuren was."
starthoogte
hoogteverschil
afstand
starthoogte
hoogteverschil
afstand
starthoogte
hoogteverschil
afstand
starthoogte
hoogteverschil
afstand
starthoogte
hoogteverschil
afstand
De revolutie aan het skifront
ging gepaard met jaloezie en
nijd. Het Team Tomba kon de
even pijnlijke als smadelijkle
nederlagen moeilijk verkroppen
en kwam met onbehouwen be
schuldigingen in het nieuws.
'Benen als boomstammen', ka
pittelde Giorgio D'Urbano, fit
ness-coach van Tomba, de No
ren. Hij uitte onverholen kritiek
en pleitte voor stringente do
pingcontroles. De uitlatingen
wakkerden de koude oorlog tus
sen Tomba en Aamodt alleen
maar aan. „Tomba heeft later
zijn excuses aangeboden voor
de domme opmerkingen van
zijn begeleider. Daarmee is voor
mij de kous af," zegt Kjetil An-
- 709 m
- 527 m
-1.849 m
- 822 m
- 640 m
-2.319 m
- 822 m
- 640 m
-2.290 m
- 952 m
- 770 m
- 2.744 m
dre Aamodt. Hij heeft ondertus
sen acht dopingtests onder
gaan. Vier daarvan onaange
kondigd tijdens de training. „De
Noorse bond heeft me zelfs van
de zomer in Nieuw-Zeeland ge
controleerd."
's Zomers leeft de selectie
vooral in Tobaklad, het Papen
dal van Noorwegen. „Er wordt
constant gezocht naar nieuwe
trainingsmethoden. Om de
ploeg gemotiveerd te houden",
verklaart chef-coach Bartsch.
Uitdagingen worden vooral ge
vonden in trainingssessie met
collega-topsporters. De ijshoc
keyers bijvoorbeeld. „Altijd be
reid voor een stevig oefenpot
je." Of de schaatskernploeg. Jo-
hann Olav Koss en consorten.
„Wat kunnen die afzien! Acht
uur zwoegen aan de lopende
band. Niks voor mij," zegt
Aamodt. „Drie, vier uur. Dat
vind ik ruim voldoende."
Lifestyle
Skiën is een 'lifestyle' geworden.
Aamodt staat 220 dagen per jaar
op lange latten. „Tijd voor een
vriendin heb ik niet." Tijd voor
school of studie evenmin. „Ik
heb niet eens de middelbare
school af kunnen maken. In het
voorjaar moet ik nog het gods
dienstexamen doen. Een ver
plicht vak op de Noorse scho
len."
Lillehammer nadert mét rasse
schreden. De tijd dringt. De No
ren worstelen nog met hun
vorm. Ze zijn te wisselvallig.
„Geen paniek", riposteert
Aamodt, „in belangrijke races
staan we altijd vooraan." De
jonge Noor heeft dit seizoen en
kele nederlagen geproefd. De
dood van zijn slalomtrainer
Gartner heeft hem korte tijd uit
balans gebracht. Desondanks
wordt hij internationaal gepre
senteerd als uitgesproken favo
riet voor goud. Slalom, reuzen
slalom en super G. Drie van de
vier disciplines heeft hij tot zijn
domein gemaakt.
De jonge Noor, omni-present
in de Noorse kiosken, zou zich
over enkele weken onsterfelijk
kunnen maken. „Je moet willen
winnen, niet moeten winnen.
Dat is de kunst." De top berei
ken vanuit die heilzame ont
spanning, die aan de wieg van
alle Noorse succes stond.
"MÉS*
sp*
GOVERT WISSE
Tot de Zwitser Franz Krienbühl in
1976 met het 'skinpak' op de prop
pen kwam, reden schaatsers rond
in lekker ruim zittende sportkledij
en liefst nog met een (wollen) ijs
muts op de schedel. De schaatstrui
fladderde, de lange broek flodder
de. Echt strak zaten de heren des
tijds niet in het pak. Experimenten
om de luchtweerstand te reduceren
waren iets voor ingenieurs in de au
tosport, niet voor de schaatswereld.
Een ludieke poging daargelaten.
Kees Verkerk bij voorbeeld besteed
de 's ochtends veel aandacht aan
zijn scheer-ritueel, omdat elke
baardstoppel er één te veel was en
in zijn ogen remmend werkte.
Krienbühl, ingenieur van beroep, zorgde
enkele jaren na Verkerks anti-baard-de-
monstratie voor een echte revolutie. De in
Nederland uiterst populaire Zwitser, die
als een houthakker schaatste, werd geïn
spireerd door de Alpine-skiërs en de
Noorse schaatsploeg, die iets eerder al in
aerodynamischer wedstrijdpakken in de
arena's waren verschenen.
Sindsdien is kleding in de mode, die als
een tweede huid om het lichaam zit. De
muts zit aan het pak vast. De luchtweer
stand werd spectaculair verminderd, de
tijden verbeterd. Als Schenk met Krien-
bühls schaatspak had gereden, had hij in
zijn topperiode vermoedelijk 20 30 se
conden sneller gereden op de tien kilo-
Sinds Krienbühls vinding is het schaats
pak (20 procent Lycra-elastomeer, 80 pro
cent polimiade, 190 gram per vierkante
meter) qua pasvorm en rekbaarheid nog
wat verbeterd, maar spectaculaire veran
deringen hebben zich niet meer voorge
daan. En dat is vreemd. Onderzoeken op
de faculteit bewegingswetenschappen
van de Vrije Universiteit van Amsterdam
hebben aangetoond, dat juist op dat ge
bied nog veel winst is te boeken. „Wat
zuurstofopname betreft zitten de schaat
sers zo'n beetje aan hun plafond", meent
Gerrit-Jan van Ingen Schenau, die sinds
1978 aan de VU betrokken is bij onder
zoeken op schaatsgebied. Met behulp van
een test-schaats, ingewikkelde meetappa
ratuur, simulatieprogramma's, computers
en video-apparatuur is de laatste jaren
veel wat met ijs en schaatsen te maken
heeft, in kaart gebracht. Centimeter voor
centimeter, beeldje voor beeldje is bij
voorbeeld de 500 meter uiteengerafeld en
geanalyseerd.
Weerstand
Van Ingen Schenau: „Misschien dat je
door een verbetering in de training nog
een procentje kunt winnen, maar dan
houdt het wel op. De weerstand die een
sthqatser in een overdekte hal onder
vindt, bestaat voor 80 procent uit de wrij
ving van de lucht. In theorie is door het
optimaliseren van de stroomlijn 800 pro
cent winst te behalen. Daarom is de hou
ding van een schaatser zo belangrijk. Een
minder diepe zit ipaakt van een topper
een kneus."
De Noren schijnen tijdens de Winter
spelen met nieuwe pakken te komen,
maar niemand weet er nog het fijne van.
En ook de Duitse ploeg is op dat vlak in
het geheim aan het testen. Ritsma en con
sorten schaatsen in Hamar eveneens in
pakken, maar die zijn vergeleken
met de oude niet drastisch veranderd.
Ab Krook: „De Noren hebben drie soor
ten pakken uitgeprobeerd in een labora
torium in Trondheim, waarvan één als
beste uit de bus is gekomen. Het heeft het
nadeel, dat het niet goed uitwasemt. De
Duitsers schijnen een nieuw pak te heb
ben, dat de luchtwervelingen afbreekt.
Het zijn ontwikkelingen, die we goed in
de gaten moeten houden."
Bert van der Tuuk van Hunter Sports
wear, die de kernploeg-pakken fabriceert,
is niet zo ongerust. „Krook heeft de mond
vol over aërodynamica, maar als ik zie,
dat dat nieuwe gladde pak van de Noren
vol zit met hobbels en plooien, moet ik la
chen. Trek eerst eens een pak aan, dat
goed zit en stap dan een windtunnel bin-
Mach 1
Johann Olav Koss kwam in het voorsei
zoen in het nieuws met zijn windtunnel-
proeven en 'Mach 1'. Een nieuwe schaats,
die de Noor als een raket naar medailles
zou gaan voeren. Koss is echter na de pu
bliciteitsstunt gewoon op zijn oude, ver
trouwde Viking-schaatsen verder gegaan.
Van Ingen Schenau: „Ik denk dat dat ge
doe vooral bedoeld was als psychologi
sche oorlogsvoering. Koss en de Noren
willen in Hamar dolgraag scoren. Krook
reageerde in de kranten een beetje panie
kerig. En dat was precies, wat ze met die
actie wilden bereiken. Ik neem al dat ge-
ëxperimenteer niet al te serieus. Moet je
aan het begin van een olympisch seizoen
niet aan beginnen. Die raket-schaats van
Koss schijnt iets lichter te zijn dan de nu
gangbare modellen. Daar boek je een
beetje winst mee. Maar aan de hand van
wat wij weten over ijswrijving maakt het
type ijzer, dat onder een schaats zit, niks
uit."
In de psychologische strijd vlak
de
Winterspelen deed ook Nederland een
duit in het zakje. Het antwoord op de
'Mach 1' is de Delta-schaats van Viking.
Ritsma testte ermee in Davos. Of die vin
ding - niet lichter, welk gestroomlijnder -
wezenlijk sneller is dan de oude, ver
trouwde 'Noor' valt te betwijfelen. Krook:
„Maar het feit, dat we Koss stof tot naden
ken hebben gegeven, is al goed."
De VU-wetenschappers, die ook de
klapschaats hebben geïntroduceerd, hou
den zich ditmaal op de vlakte, waar het
gaat om de vraag hoe hard het straks zal
gaan in het Vikingschip. Ze hebben ge
leerd van de Winterspelen in Calgary. Zes
jaar terug dachten Van Ingen Schenau en
collega's, dat in the Olympic Oval een tijd
van 6.35 op de vijf kilometer haalbaar
was. Leo Visser, die als eerste van de favo
rieten moest starten, beet zich vervolgens
stuk op de te verwachten eindscore. To-
mas Gustafson won in 6.44,63. Pas dit sei
zoen realiseerde Koss in Hamar de tijd,
die destijds voorspeld was. Van Ingen
Schenau: „Er zijn twee redenen, waarom
het toen in Calgary niet zo hard ging als
we dachten. In de eerste plaats bleek de
luchtdruk daar veel hoger dan hier. Daar
hadden we in onze berekeningen geen re
kening mee gehouden. Voorts was het ijs
niet zo best. De Koning heeft dat later aan
de hand van metingen kunnen vastleg
gen. Wil je iets kunnen voorspellen, dan
moet je de ijswrijving ter plekke weten."
Hoe lager de luchtdruk, hoe sneller een
schaatser. Hij ondervindt immers minder
weerstand. Daarom wordt op hoogte (Al
ma Ata, Davos) zo hard gereden. Of bij
een stormdepressie op zeeniveau. IJs-ex-
pert Bertus Butter riep na de begin de
cember in Hamar gerealiseerde wereldre
cords, dat de supertijden te danken waren
aan het lage lage-drukgebied van 970 mil
libar. Het ijs was volgens de op dat mo
ment in Nederland verblijvende specialist
van matige kwaliteit. Butter werd uitgela
chen, maar de VU-onderzoekers nemen
hem wel serieus. Van Ingen Schenau: „Bij
een luchtdruk van 960, wat extreem laag
is, ga je een seconde per ronde harder
dan bij een druk van 1040 millibar, het
geen uitzonderlijk hoog is. Tel uit je winst.
Als er straks dus tijdens de Spelen een ho
ge luchtdruk-zone is, kunnen de tijden
wel eens tegen vallen. Wedden dat de ijs
meester dan de schuld krijgt. Er ontstaat
dan net zo'n situatie als in Calgary. Ieder
een gaat op jacht naar een record en
blaast zichzelf op."
Details
Ab Krook meent, dat de details het
schaatsen gaan bepalen en de weten
schap een steeds belangrijker rol krijgt.
Dat valt echter te betwijfelen. In de for
mule 1 worden tientallen miljoenen per
jaar besteed aan research. In het schaat
sen, mondiaal gezien een heel kleine
sport, is het meer dubbeltjeswerk. Jos de
Koning, net als Van Ingen Schenau werk
zaam op de VU en op verzoek van het
IOC in Hamar aanwezig om schaats-on-
derzoek te doen: „We hebben op onze fa
culteit twintig promovendi, die elk 9000
gulden per jaar krijgen voor onderzoek.
Schaatsen is maar cén van de 20 pro-
jectjes. Voor 9000 gulden doe je niet veel,
als je bedenkt, dat daar alles van betaald
moet worden. Ontwikkelkosten van films,
reizen, verblijf. Als ik naar een congres in
het buitenland wil, moet dat ook uit die
pot betaald worden. Daarom: Voor ik iets
in mijn hoofd haal, bedenk ik me wel dui
zend maal." Van Ingen Schenau: „Wil je
het goed doen, dan moet je veel in een
windtunnel testen. Maar een dag in zo'n
ding kost 5000 gulden. Dat is dus onbe
taalbaar."
