Bevolkingsonderzoek chlamydia is veel te duur en overbodig Logisticus Bottenheft laat zich niet kennen 'Handigste koopman wordt president Costa Rica' 'Zandzakken dé oplossing' Feiten &Meningen ZATERDAG 5 FEBRUARI 1994 Toegegeven: chlamydia is een ernstige aandoening. Naar schatting krijgen ongeveer 50.000 mannen en vrouwen per jaar deze geslachtsziekte, met vooral voor vrouwen soms ernstige gevolgen. Ongeveer 10.000 vrouwen krijgen er jaar lijks een bekkenontsteking door, 400 een buitenbaarmoe- derlijke zwangerschap en 3.500 worden onvruchtbaar. Gynaecoloog Bleker vond het daar om deze week nodig om de nood klok eens flink te luiden. Hij vindt dat alle drie miljoen Nederlanders tussen de vijftien en dertig jaar jaar lijks moeten opdraven om zich op chlamydia te laten controleren. In tegenstelling tot bijvoorbeeld bij go norroe zijn de symptomen van chla mydia namelijk zo vaag, dat veel mensen ongemerkt jarenlang met de ziekte rondlopen waarvan man nen zelden, maar vrouwen veel va ker de dupe worden. En dat kun je met een bevolkingsonderzoek voor komen. Nu moetje bij bevolkingsonderzoe ken kosten en baten tegen elkaar af wegen. Eerst de baten. Als iedereen zou meedoen de opkomst is ove rigens altijd hèt grote probleem bij bevolkingsonderzoeken zou je bij aantal vervelende kwa len plus nauwelijks herstelbare schade voorkomen. Ongeveer 1.800 van de 3.500 door chlamydia on vruchtbaar geworden vrouwen meldt zich jaarlijks bij de gynaeco loog. Van hen komen er uiteindelijk duizend in aanmerking voor rea geerbuisbevruchting (IVF). Van deze groep worden uiteindelijk 200 vrou wen alsnog zwanger. Het onherstel bare leed valt dus te becijferen op ongeveer 1.600 vrouwen die niet zwanger worden, terwijl ze dat zo graag zouden willen. In harde gul dens kosten al die complicaties (in clusief de IVF-behandeling) bij el kaar rond de 30 miljoen gulden per jaar, zo becijferde verleden jaar het Instituut voor Maatschappelijke Ge zondheidszorg in Rotterdam. Dan de kosten. Ook een bevolkings onderzoek brengt immaterieel leed met zich mee: wie ten onrechte hoort dat hij ziek is of juist niets mankeert, ondervindt daarvan vroe ger of later veel leed. Dat probleem speelt bij chlamydia-onderzoek ui teraard minder dan bij de bevol kingsonderzoeken op borst- en baarmoederhalskanker, maar valt uiteraard niet geheel uit te vlakken. Belangrijker zijn hier echter de har de guldens, waaraan de zorgsector altijd zo'n nijpend gebrek heeft. De conventionele chlamydia-test kost ongeveer 230 gulden. Er wordt ech ter hard gewerkt aan een veel goed kopere urinetest, die naar schatting vijftig gulden gaat kosten. Testje alle Nederlanders tussen de vijftien en dertig jaar, zoals Bleker wil, dan kost dat dus 150 miljoen gulden per jaar. Omdat je 30 miljoen gulden aan be- handelkosten uitspaart, zou zo'n on derzoek netto ongeveer 120 miljoen kosten. Met zo'n bevolkingsonderzoek voor iedereen tot 30 jaar heb je overigens nog niet alle infecties te pakken, want ook menige dertiger snoept van meerdere walletjes en heeft dus kans op chlamydia. Laten we dat element even buiten beschouwing, dan bespaar je in het gunstige geval voor netto 120 miljoen gulden per jaar pakweg 14.000 vrouwen een bekkenontsteking, buitenbaarmoe- derlijke zwangerschap of onvrucht baarheid. Dat is ruim 8.500 gulden per geslaagde preventie. Wanneer je echter als maatstaf het voorkomen van 3.500 gevallen van onvruchtbaarheid neemt, dan lopen de kosten op tot 34.000 gulden per geval. Neem je als maatstaf het aan tal vrouwen dat naar de gynaeco loog gaat wegens vruchtbaarheids problemen en dat kinderloos blijft, dan lopen de kosten zelfs op tot 75.000 gulden per geval. Natuurlijk, wie kan het leed van on gewenste kinderloosheid in guldens uitdrukken? Maar overal, ook in de zorgsector, geldt dat elke gulden maar één keer kan worden uitgege ven. En dan moet je je toch wel af vragen of je die 150 miljoen niet be ter zou kunnen besteden. Daar komt nog bij dat een bevol kingsonderzoek op chlamydia op dit als mosterd na de maaltijd komt. Omdat door het AIDS-gevaar sinds het midden van de jaren tach tig veel meer veilig wordt gevreeën, is het aantal geslachtsziekten fors gedaald. Het aantal gevallen van go norroe en syfilis is sinds het begin van de jaren '80 afgenomen met een factor vijf Het aantal chlamydia- gevallen is tot nu toe vrij constant gebleven omdat deze geslachtsziek te of de gevolgen daarvan zich pas na jaren openbaren, maar op mid dellange termijn zal door het veiliger vrijen ook het aantal chlamydia-pa- tiënten afnemen. Condooms zijn immers óók effectief tegen deze ge slachtsziekte. TOM JANSSEN DEN HAAG ROBERT BLOEMEN ANP Verbitterd keek de Duitser Helmut Merten de afgelopen kerstdagen naar de televisie beelden van het overstroomde West-Europa. Hoewel hij een dóódsimpele, maar doeltref fende oplossing meent te heb ben tegen plotseling hoog wa ter, had niemand interesse voor zijn uitvinding getoond. Dat is in de Verenigde Staten wel anders. Daar wil het leger onder strikte geheimhouding met Mertens ontdekking expe- In zijn enthousiasme vergeet de 40-jarige Hamburger bijna uit te leggen wat nu precies zijn uit vinding is. Het blijkt een zand zak te zijn, een middel dat al eeuwen helpt tegen wassend water. Maar ook een middel dat verzakt en verzwakt op het mo ment dat de druk van de water massa te groot wordt. Daarom besloot Merten zijn kunststof zakken te voorzien van klitten band. Rotsvast liggen de blok vormige zakken nu op elkaar, beweert hij. ,,Ik handel uit humanistische motieven. Tk wil mensen helpen die bescherming nodig hebben. Daarom heb ik al een beveili ging uitgevonden die voorkomt dat kinderhanden tussen deu ren klemmen. Omdat ik me be zighoud met het Zen-boeddhis- me, deel ik de opvatting dat de eenvoudigste weg vaak de bete re is. Bij het mediteren reduceer ik al het overbodige om syste matisch tot de simpelste oplos sing te komen." Merten weet dat zijn toehoorders soms wat achterdochtig reageren op zijn uitleg. Hij zoekt dan naar een andere, zo geloofwaardig moge lijke uitleg. „Het doel dat ik wil bereiken, wil ik zo serieus, zo weten schappelijk mogelijk benade ren. je kunt mensen wel helpen met machines, maar daarvoor is vaak geld nodig, veel geld. Hoogwaardige technologie is mooi, maar vaak te moeilijk om te hanteren. Ik wil iets bieden dat iedereen kan gebruiken, jong en oud. In het Duits noe men ze datidiotensicher1dus ook geschikt voor stommelin gen. Grof, maar het drukt wel uit wat ik bedoel." Begin vorig jaar begon Merten zijn speurtocht naar een liefst veelzijdig bruikbaar middel bij grote catastrofes. Het idee om zandzakken van klittenband te voorzien, ontstond 'plotseling' toen de Duitser zich medite rend bezighield met de werking van verbindingen tussen mate rialen. Klittenband heeft als groot voordeel dat het een tijde lijke, gemakkelijk weer los te maken verbinding is. Deson danks is klittenband zeer be stendig tegen zijwaartse krach ten. Met hulp van zijn compu ter ontdekte Merten dat de stro ken band diagonaal op elkaar moeten, zoals bij een Andreas kruis. Op die manier krijg je de sterkst mogelijke verbinding, wel twintig tot dertig keer beter dan een gewone dijk die uit zakken bestaat, bezweert hij. De zakken bieden ook soelaas na aardbevingen doordat zij op instorten staande gebouwen of bruggen kunnen ondersteunen. Als de zakken van onbrandbaar materiaal gemaakt zijn, kunnen ze vuur weren. Het patentbu reau in München honoreerde de ontdekking van Merten in december vorig jaar met een octrooi. De weg naar de produktie bleek heel moeilijk. Merten schrok van de lage prijs die fabrikanten in zijn land overhadden voor zijn ontwerp van de klitten- bandzakken. „Het liefst wilden ze het idee gratis. Het leek wel of ze daarover afspraken had den gemaakt met elkaar. Ik hoef niet rijk te worden, maar ook personen die de mensheid wil len helpen, moeten ergens van leven", vindt de werkloze me taalbewerker, die na een socio- logiestudie nu directeur is van het eenmansbedrijf Merten De velopment. De uitvinding van de idealist heeft inmiddels een politieke la ding gekregen. Merten wil per se niet dat het geïnteresseerde Duitse leger zijn uitvinding in handen krijgt, „gezien de infil tratie door neonazi's". Hij wil wel graag een deel van de op brengt ten goede laten komen aan Yad Vashem, het holocaust museum in Jeruzalem. De uitvinder lijkt zakelijke as pecten te vermengen met ideo logische motieven. Van de ene fabrikant wil hij veel geld, maar het regelmatig door hoogwater gedupeerde Hamburg bood hij het gebruiksrecht van de zakken gratis aan. „Ik wilde snel iets op de markt brengen, maar zo snel gaat het dus niet. Het is fruste- rend. Je hebt een oplossing, maar er gebeurt niets." Merten heeft nu zijn hoop ge vestigd op het lage Nederland. Maar ook dat valt niet mee. Hij was bij Rijkswaterstaat, maar dat kon niet veel voor hem doen. „Het systeem lijkt te wer ken. Je kunt hoger bouwen en smaller. Maar óf de zandzakken met klittenband op de markt komen, hangt af van de moge lijke gebruikers", aldus een me dewerker van de adviescommis sie waterkeringen. De Duitser wil nog niet berus ten in zijn lot als miskend genie. Hij denkt aan een reis naar Amerika, het land dat wèl open staat voor nieuwe ideeën, zoals hij het zelf formuleert. Het US Army Corps of Engineers in Vicksburg (Mississippi) heeft begrepen wat de zandzakken waard zijn, vertelt Merten. De ingenieurs van het leger zouden graag proeven willen doen met prototypes. „Ze verwachten dat de zakken, gevuld met zand of ander spul, niet alleen helpen tegen hoog water. Het zijn ook ideale bouwstenen voor flexibele en snel te bouwen bunkers die heel wat kunnen opvangen, des noods ook kogels." Grootste militaire vervoersoperatie in paar weken tijd Luitenant-kolonel C.H. Botten heft zit er bui-ten-ge-woon ont spannen bij. Zelfs de opmerking 'ik maak me overal zorgen over' komt er zo laconiek uit, dat de argeloze bezoeker zou denken dat het vrede is geworden. Noem het een beroepshouding. Bottenheft staat op dit moment voor de grootste logistieke ver voersoperatie uit de moderne Nederlandse krijgsgeschiedenis. Gezeten in het robuuste Natio naal Territoriaal Commando schetst de militaire logisticus de problemen die op hem afkwa men en komen bij het op gang brengen van de Bosnië-operatie van de luchtmobiele brigade. In november '93 kreeg hij het sein om een plan te maken voor de stationering van de brigade in de enclaves Srebrenica en Zepa. „Veel eerder hoefde ik dat niet te weten, want zo'n plan staat in een paar weken op pa pier." Bottenheft rekende en plande met het comfortabele gevoel dat hij de operatie routi nematig en op z'n gemak zou kunnen laten verlopen. Tot de politiek ineens haast kreeg met de aflossing van de Canadezen door de Nederlandse brigade, nadat de Bosnische Serviërs toch het groene licht hadden gegeven. „Toen werd het hele tijdschema ineens in elkaar ge drukt." Bottenheft zette zich schrap, een logisticus laat zich niet ken nen. Binnen vier dagen moest een treintransport voor een ver kennende eenheid zijn gere geld. Een afwijkend treintrans port: er moesten speciale ver laagde treinwagens worden ge huurd, waardoor het mogelijk werd militair materieel te ver voeren door de krappe spoor tunnels in de Alpen. Dat lukte. Een eerste serieus probleem doemde op nog voor dat de hoofdmacht van de luchtmobiele brigade in het voormalige Joegoslavië voet aan land had gezet. Het uit Togo af komstige schip Kintampo, dat was ingehuurd om een eerste lading materieel naar het Kroatische Split te varen, kreeg averij. De Togolees zou afgelopen maandagnacht de haven van Vlissingen verlaten om op 8 fe bruari in Split af te meren. In middels is daarin 48 uur vertra ging ontstaan: de hoofdmotor van de Kintampo ging stuk en moest in Vlissingen worden ge repareerd. Intussen is besloten het luchttransport van bijna driehonderd man naar Split niet uit te stellen, maar ze in de Kroatische kustplaats op het vrachtschip te laten wachten. Bottenheft: „Als je zo'n vlucht uitstelt, moet je maar afwachten of een civiele maatschappij één Luitenant-kolonel Bottenheft zit er bui-ten-ge-woon ontspannen bij. Een beroepshouding. FOTO NPA CEES ZORN of twee dagen later opnieuw voor je kan vliegen." De grotere tijdsdruk heeft de crisisstaf doen besluiten de zee transporten te versnellen. Af spraken met rederijen die sche pen beschikbaar stellen, moe ten worden herzien. „Ook dat is niet zo simpel als het lijkt. Het tweede schip dat naar Split vaart, moet er nu tien dagen eerder zijn dan volgens de oor spronkelijke planning. Er was al een schip gereserveerd, maar er moet nu een ander worden ge vonden dat op tijd in Nederland beladen kan worden." Logistieke nachtmerrie De moeilijkste fase begint trou wens pas na Split, als de kon vooien zoals dat heet 'naar boven' moeten, de bergen in van Bosnië-Hercegovina. Bosnië heeft alles in zich voor een logistieke nachtmerrie. De bergpaden die de konvooien noodgedwongen moeten kie zen, sneeuwen er gemakkelijk dicht. Iedere dronken Servische, Kroatische of Bosnische strijder kan een wegversperring opwer pen. Er kunnen mijnen liggen. De gevechten tussen strijdende partijen in Centraal-Bosnië kunnen transporten ophouden. De Bosnische Serviërs, die de enclaves Srebrenica en Zepa in de greep hebben, kunnen de luchtmobiele brigade uiteinde lijk ook tegenhouden. Of de be voorrading van de brigade hin deren. Bottenheft hoopt op 1 maart te vreden te kunnen constateren dat de Canadezen zijn afgelost. Hij gaat er ondanks alles van uit dat dat lukt: „Er zit voldoende rek in ons schema om de tegen vallers, die ongetwijfeld komen, op te vangen." Mochten de eenheden van de luchtmobiele brigade in Srebrenica en Zepa dan toch afgesneden worden van hun levenslijn naar het lo gistieke centrum in Lukavac, dan houden ze het op eigen kracht nog vrij lang uit: de troe pen nemen voor dertig dagen voorraden mee. Voor Nederland is de omvang van deze operatie nieuw. In de aanloop naar de Golfoorlog bracht Bottenheft enige tijd door in het in Frankfurt geves tigde vervoerscentrum van het Amerikaanse leger. „Daar kreeg ik een kijkje in de keuken. De Amerikaanse defensie staat er om bekend erg goed te zijn in logistiek. Maar in feite hebben ze geen andere werkwijze dan wij. Het zijn dezelfde procedu res, dezeifde methoden. Het is alleen van een volstrekt andere omvang." Het plannen gaat voorlopig slechts één richting uit: trans porten naar de enclaves in het oosten van Bosnië. De entree van de Nederlanders in Srebre nica en Zepa voltrekt zich ech ter in een steeds verder ver slechterende oorlogstoestand waardoor de Fransen en Britten intussen aL openlijk vraagtekens hebben gezet bij het nut van de militaire VN-operatie. Zouden de Fransen en Britten inder daad vertrekken, dan komt de Nederlandse operatie volledig in de lucht te hangen. Maar Bottenheft heeft nog geen plannen gemaakt voor een te rugtrekking. „We kunnen nu nog niet zeggen hoe dat zal ver lopen. Eerst de pantserinfante rie eruit? Of eerst de trans porteenheden en de logistieke eenheid?" Voorlopig houdt het hem niet bezig. „Maar bij de eerste signalen die ik krijg, be gin ik te rekenen. Als het hele circus terug moet komen, heb ik in een week het plaatje klaar." SAN JOSE IVANNIA MORA EN MARICEL SEQUEIRA IPS De Costaricanen mogen mor gen in 8.000 stemlokalen beslis sen wie de nieuwe president wordt. De zittende, Rafael Angel Calderon Fournier, kan niet worden herkozen. Er zijn maar twee kandidaten die een serieu ze kans maken. Wie het wordt is echter niet te voorspellen. Vol gens de jongste enquetes is het verschil tussen beide nauwelijks 16.000 stemmen. Dat betekent per stembureau een verschil van twee stemmen. Al veertig jaar lang maken twee parijen in Costa Rica de dienst uit: de sociaal-democratische Partij van Nationale Bevrijding (PLN) en de regerende Sociaal- Christelijke Eenheidspartij (PUSC). Het land geldt sinds de 'revolutie van 1948', toen het le ger werd afgeschaft, als het meest stabiele land van Latijns- Amerika. De kandidaat van de regerende PUSC is Miguel Angel Rodri guez, die volgens de enquete van Borgèy Asociados kan reke nen op 42,1 procent van de stemmen. Zijn opponent van de PLN, Jose Maria Figueres zoon van de legendarische Jose Figueres Ferrer, de leider van de revolutie die driemaal president was staat licht voor met 43,9 procent. Maar met een marge van drie procent hebben beide kandidaten in feite evenveel De PLN en de PUSC, die sinds 1948 respectievelijk 25 en 16 jaar aan de macht zijn geweest, verschillen nauwelijks van el kaar. Beide proberen de kiezers in te palmen met een verkie zingsprogramma van neo-libe- rale snit. Terugdringen van de rol van de staat neemt bij alle twee een belangrijke plaats in. Al tien jaar is in Costa Rica een aanpassingsprogramma van kracht. In het kader daarvan zijn enkele staatsbedrijven ge privatiseerd, maar alleen de ver liesgevende. De meest winstgevende bedrij ven, telecommunicatie en ver zekeringen, zijn nog in staats- handen. Verkoop van deze on dernemingen zou op grote COSTA RICA Hoofdstad: San Jose Aantal inwoners: 3,06 miljoen Oppervlakte: 50.700 km2 (Nederland: 40.844) Bevolkingsdichtheid: 60 (Nederland: 368) Talen: Spaans, Creools weerstand van de bevolking stuiten, omdat privatisering tot verlies van banen zou leiden. Maar Marco Vinicio Ruiz, voor zitter van de Unie van Kamers van Koophandel, vindt dat wel ke partij ook aan de macht komt, ze in ieder geval moeten overwegen om deze staatsmo nopolies af te schaffen. Doen ze dat niet, aldus Ruiz, dan is er geen sprake van echte structu rele aanpassing en kan Costa Rica een eventuele deelname aan de Noordamerikaanse Vrij handelsassociatie (Nafta) wel vergeten. Beide partijen stellen begro tingsaanpassingen voor en be loven dat de door de bezuini gingen getroffen bevolkings groepen schadeloos gesteld zul len worden. Waarvan dat gefi nancierd zal worden, zeggen ze er echter niet bij. Zo maakt de PUSC de kiezers warm met de mogelijkheid om subsidies te krijgen voor het bouwen van een huis, of studiebeurzen, of extra steun voor voeding en een pensioen voor behoeftige Cos taricanen ouder dan 65 jaar. De oppositionele PLN stelt daar het idee voor een 'woningbo nus' tegenover. Volgens een van de kandidaten voor het vice- presidentschap, Rebeca Grynspan, is er niet genoeg geld om ook nog voedselsubsidies en studiebeurzen uit te delen. De partij stelt de bevolking 200.000 van deze bonussen in het voor uitzicht. Per stuk vertegenwoor digen die nu een waarde van ongeveer 8.000 gulden. Volgens de socioloog Francisco Escobar heeft deze regen van beloftes meer met de taktiek van marktkooplui te maken dan met politiek. Hij concludeert dan ook dat de handigste koop man president zal worden. Duitse idealist bedenkt oplossing voor waterproblemen Costa Rica

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 2