Bevolkingsonderzoek chlamydia is veel te duur en overbodig
Logisticus Bottenheft laat zich niet kennen
'Handigste koopman wordt president Costa Rica'
'Zandzakken dé oplossing'
Feiten &Meningen
ZATERDAG 5 FEBRUARI 1994
Toegegeven: chlamydia is een
ernstige aandoening. Naar
schatting krijgen ongeveer
50.000 mannen en vrouwen
per jaar deze geslachtsziekte,
met vooral voor vrouwen soms
ernstige gevolgen. Ongeveer
10.000 vrouwen krijgen er jaar
lijks een bekkenontsteking
door, 400 een buitenbaarmoe-
derlijke zwangerschap en 3.500
worden onvruchtbaar.
Gynaecoloog Bleker vond het daar
om deze week nodig om de nood
klok eens flink te luiden. Hij vindt
dat alle drie miljoen Nederlanders
tussen de vijftien en dertig jaar jaar
lijks moeten opdraven om zich op
chlamydia te laten controleren. In
tegenstelling tot bijvoorbeeld bij go
norroe zijn de symptomen van chla
mydia namelijk zo vaag, dat veel
mensen ongemerkt jarenlang met
de ziekte rondlopen waarvan man
nen zelden, maar vrouwen veel va
ker de dupe worden. En dat kun je
met een bevolkingsonderzoek voor
komen.
Nu moetje bij bevolkingsonderzoe
ken kosten en baten tegen elkaar af
wegen. Eerst de baten. Als iedereen
zou meedoen de opkomst is ove
rigens altijd hèt grote probleem bij
bevolkingsonderzoeken zou je bij
aantal vervelende kwa
len plus nauwelijks herstelbare
schade voorkomen. Ongeveer 1.800
van de 3.500 door chlamydia on
vruchtbaar geworden vrouwen
meldt zich jaarlijks bij de gynaeco
loog. Van hen komen er uiteindelijk
duizend in aanmerking voor rea
geerbuisbevruchting (IVF). Van deze
groep worden uiteindelijk 200 vrou
wen alsnog zwanger. Het onherstel
bare leed valt dus te becijferen op
ongeveer 1.600 vrouwen die niet
zwanger worden, terwijl ze dat zo
graag zouden willen. In harde gul
dens kosten al die complicaties (in
clusief de IVF-behandeling) bij el
kaar rond de 30 miljoen gulden per
jaar, zo becijferde verleden jaar het
Instituut voor Maatschappelijke Ge
zondheidszorg in Rotterdam.
Dan de kosten. Ook een bevolkings
onderzoek brengt immaterieel leed
met zich mee: wie ten onrechte
hoort dat hij ziek is of juist niets
mankeert, ondervindt daarvan vroe
ger of later veel leed. Dat probleem
speelt bij chlamydia-onderzoek ui
teraard minder dan bij de bevol
kingsonderzoeken op borst- en
baarmoederhalskanker, maar valt
uiteraard niet geheel uit te vlakken.
Belangrijker zijn hier echter de har
de guldens, waaraan de zorgsector
altijd zo'n nijpend gebrek heeft. De
conventionele chlamydia-test kost
ongeveer 230 gulden. Er wordt ech
ter hard gewerkt aan een veel goed
kopere urinetest, die naar schatting
vijftig gulden gaat kosten. Testje alle
Nederlanders tussen de vijftien en
dertig jaar, zoals Bleker wil, dan kost
dat dus 150 miljoen gulden per jaar.
Omdat je 30 miljoen gulden aan be-
handelkosten uitspaart, zou zo'n on
derzoek netto ongeveer 120 miljoen
kosten.
Met zo'n bevolkingsonderzoek voor
iedereen tot 30 jaar heb je overigens
nog niet alle infecties te pakken,
want ook menige dertiger snoept
van meerdere walletjes en heeft dus
kans op chlamydia. Laten we dat
element even buiten beschouwing,
dan bespaar je in het gunstige geval
voor netto 120 miljoen gulden per
jaar pakweg 14.000 vrouwen een
bekkenontsteking, buitenbaarmoe-
derlijke zwangerschap of onvrucht
baarheid. Dat is ruim 8.500 gulden
per geslaagde preventie.
Wanneer je echter als maatstaf het
voorkomen van 3.500 gevallen van
onvruchtbaarheid neemt, dan lopen
de kosten op tot 34.000 gulden per
geval. Neem je als maatstaf het aan
tal vrouwen dat naar de gynaeco
loog gaat wegens vruchtbaarheids
problemen en dat kinderloos blijft,
dan lopen de kosten zelfs op tot
75.000 gulden per geval.
Natuurlijk, wie kan het leed van on
gewenste kinderloosheid in guldens
uitdrukken? Maar overal, ook in de
zorgsector, geldt dat elke gulden
maar één keer kan worden uitgege
ven. En dan moet je je toch wel af
vragen of je die 150 miljoen niet be
ter zou kunnen besteden.
Daar komt nog bij dat een bevol
kingsonderzoek op chlamydia op dit
als mosterd na de maaltijd
komt. Omdat door het AIDS-gevaar
sinds het midden van de jaren tach
tig veel meer veilig wordt gevreeën,
is het aantal geslachtsziekten fors
gedaald. Het aantal gevallen van go
norroe en syfilis is sinds het begin
van de jaren '80 afgenomen met een
factor vijf Het aantal chlamydia-
gevallen is tot nu toe vrij constant
gebleven omdat deze geslachtsziek
te of de gevolgen daarvan zich pas
na jaren openbaren, maar op mid
dellange termijn zal door het veiliger
vrijen ook het aantal chlamydia-pa-
tiënten afnemen. Condooms zijn
immers óók effectief tegen deze ge
slachtsziekte.
TOM JANSSEN
DEN HAAG ROBERT BLOEMEN
ANP
Verbitterd keek de Duitser
Helmut Merten de afgelopen
kerstdagen naar de televisie
beelden van het overstroomde
West-Europa. Hoewel hij een
dóódsimpele, maar doeltref
fende oplossing meent te heb
ben tegen plotseling hoog wa
ter, had niemand interesse
voor zijn uitvinding getoond.
Dat is in de Verenigde Staten
wel anders. Daar wil het leger
onder strikte geheimhouding
met Mertens ontdekking expe-
In zijn enthousiasme vergeet de
40-jarige Hamburger bijna uit te
leggen wat nu precies zijn uit
vinding is. Het blijkt een zand
zak te zijn, een middel dat al
eeuwen helpt tegen wassend
water. Maar ook een middel dat
verzakt en verzwakt op het mo
ment dat de druk van de water
massa te groot wordt. Daarom
besloot Merten zijn kunststof
zakken te voorzien van klitten
band. Rotsvast liggen de blok
vormige zakken nu op elkaar,
beweert hij.
,,Ik handel uit humanistische
motieven. Tk wil mensen helpen
die bescherming nodig hebben.
Daarom heb ik al een beveili
ging uitgevonden die voorkomt
dat kinderhanden tussen deu
ren klemmen. Omdat ik me be
zighoud met het Zen-boeddhis-
me, deel ik de opvatting dat de
eenvoudigste weg vaak de bete
re is. Bij het mediteren reduceer
ik al het overbodige om syste
matisch tot de simpelste oplos
sing te komen." Merten weet
dat zijn toehoorders soms wat
achterdochtig reageren op zijn
uitleg. Hij zoekt dan naar een
andere, zo geloofwaardig moge
lijke uitleg.
„Het doel dat ik wil bereiken,
wil ik zo serieus, zo weten
schappelijk mogelijk benade
ren. je kunt mensen wel helpen
met machines, maar daarvoor is
vaak geld nodig, veel geld.
Hoogwaardige technologie is
mooi, maar vaak te moeilijk om
te hanteren. Ik wil iets bieden
dat iedereen kan gebruiken,
jong en oud. In het Duits noe
men ze datidiotensicher1dus
ook geschikt voor stommelin
gen. Grof, maar het drukt wel
uit wat ik bedoel."
Begin vorig jaar begon Merten
zijn speurtocht naar een liefst
veelzijdig bruikbaar middel bij
grote catastrofes. Het idee om
zandzakken van klittenband te
voorzien, ontstond 'plotseling'
toen de Duitser zich medite
rend bezighield met de werking
van verbindingen tussen mate
rialen. Klittenband heeft als
groot voordeel dat het een tijde
lijke, gemakkelijk weer los te
maken verbinding is. Deson
danks is klittenband zeer be
stendig tegen zijwaartse krach
ten. Met hulp van zijn compu
ter ontdekte Merten dat de stro
ken band diagonaal op elkaar
moeten, zoals bij een Andreas
kruis. Op die manier krijg je de
sterkst mogelijke verbinding,
wel twintig tot dertig keer beter
dan een gewone dijk die uit
zakken bestaat, bezweert hij.
De zakken bieden ook soelaas
na aardbevingen doordat zij op
instorten staande gebouwen of
bruggen kunnen ondersteunen.
Als de zakken van onbrandbaar
materiaal gemaakt zijn, kunnen
ze vuur weren. Het patentbu
reau in München honoreerde
de ontdekking van Merten in
december vorig jaar met een
octrooi.
De weg naar de produktie bleek
heel moeilijk. Merten schrok
van de lage prijs die fabrikanten
in zijn land overhadden voor
zijn ontwerp van de klitten-
bandzakken. „Het liefst wilden
ze het idee gratis. Het leek wel
of ze daarover afspraken had
den gemaakt met elkaar. Ik hoef
niet rijk te worden, maar ook
personen die de mensheid wil
len helpen, moeten ergens van
leven", vindt de werkloze me
taalbewerker, die na een socio-
logiestudie nu directeur is van
het eenmansbedrijf Merten De
velopment.
De uitvinding van de idealist
heeft inmiddels een politieke la
ding gekregen. Merten wil per
se niet dat het geïnteresseerde
Duitse leger zijn uitvinding in
handen krijgt, „gezien de infil
tratie door neonazi's". Hij wil
wel graag een deel van de op
brengt ten goede laten komen
aan Yad Vashem, het holocaust
museum in Jeruzalem.
De uitvinder lijkt zakelijke as
pecten te vermengen met ideo
logische motieven. Van de ene
fabrikant wil hij veel geld, maar
het regelmatig door hoogwater
gedupeerde Hamburg bood hij
het gebruiksrecht van de zakken
gratis aan. „Ik wilde snel iets op
de markt brengen, maar zo snel
gaat het dus niet. Het is fruste-
rend. Je hebt een oplossing,
maar er gebeurt niets."
Merten heeft nu zijn hoop ge
vestigd op het lage Nederland.
Maar ook dat valt niet mee. Hij
was bij Rijkswaterstaat, maar
dat kon niet veel voor hem
doen. „Het systeem lijkt te wer
ken. Je kunt hoger bouwen en
smaller. Maar óf de zandzakken
met klittenband op de markt
komen, hangt af van de moge
lijke gebruikers", aldus een me
dewerker van de adviescommis
sie waterkeringen.
De Duitser wil nog niet berus
ten in zijn lot als miskend genie.
Hij denkt aan een reis naar
Amerika, het land dat wèl open
staat voor nieuwe ideeën, zoals
hij het zelf formuleert. Het US
Army Corps of Engineers in
Vicksburg (Mississippi) heeft
begrepen wat de zandzakken
waard zijn, vertelt Merten. De
ingenieurs van het leger zouden
graag proeven willen doen met
prototypes.
„Ze verwachten dat de zakken,
gevuld met zand of ander spul,
niet alleen helpen tegen hoog
water. Het zijn ook ideale
bouwstenen voor flexibele en
snel te bouwen bunkers die heel
wat kunnen opvangen, des
noods ook kogels."
Grootste militaire vervoersoperatie in paar weken tijd
Luitenant-kolonel C.H. Botten
heft zit er bui-ten-ge-woon ont
spannen bij. Zelfs de opmerking
'ik maak me overal zorgen over'
komt er zo laconiek uit, dat de
argeloze bezoeker zou denken
dat het vrede is geworden.
Noem het een beroepshouding.
Bottenheft staat op dit moment
voor de grootste logistieke ver
voersoperatie uit de moderne
Nederlandse krijgsgeschiedenis.
Gezeten in het robuuste Natio
naal Territoriaal Commando
schetst de militaire logisticus de
problemen die op hem afkwa
men en komen bij het op gang
brengen van de Bosnië-operatie
van de luchtmobiele brigade.
In november '93 kreeg hij het
sein om een plan te maken voor
de stationering van de brigade
in de enclaves Srebrenica en
Zepa. „Veel eerder hoefde ik dat
niet te weten, want zo'n plan
staat in een paar weken op pa
pier." Bottenheft rekende en
plande met het comfortabele
gevoel dat hij de operatie routi
nematig en op z'n gemak zou
kunnen laten verlopen. Tot de
politiek ineens haast kreeg met
de aflossing van de Canadezen
door de Nederlandse brigade,
nadat de Bosnische Serviërs
toch het groene licht hadden
gegeven. „Toen werd het hele
tijdschema ineens in elkaar ge
drukt."
Bottenheft zette zich schrap,
een logisticus laat zich niet ken
nen. Binnen vier dagen moest
een treintransport voor een ver
kennende eenheid zijn gere
geld. Een afwijkend treintrans
port: er moesten speciale ver
laagde treinwagens worden ge
huurd, waardoor het mogelijk
werd militair materieel te ver
voeren door de krappe spoor
tunnels in de Alpen.
Dat lukte. Een eerste serieus
probleem doemde op nog voor
dat de hoofdmacht van de
luchtmobiele brigade in het
voormalige Joegoslavië voet aan
land had gezet. Het uit Togo af
komstige schip Kintampo, dat
was ingehuurd om een eerste
lading materieel naar het
Kroatische Split te varen, kreeg
averij.
De Togolees zou afgelopen
maandagnacht de haven van
Vlissingen verlaten om op 8 fe
bruari in Split af te meren. In
middels is daarin 48 uur vertra
ging ontstaan: de hoofdmotor
van de Kintampo ging stuk en
moest in Vlissingen worden ge
repareerd. Intussen is besloten
het luchttransport van bijna
driehonderd man naar Split niet
uit te stellen, maar ze in de
Kroatische kustplaats op het
vrachtschip te laten wachten.
Bottenheft: „Als je zo'n vlucht
uitstelt, moet je maar afwachten
of een civiele maatschappij één
Luitenant-kolonel Bottenheft zit er bui-ten-ge-woon ontspannen bij. Een beroepshouding.
FOTO NPA CEES ZORN
of twee dagen later opnieuw
voor je kan vliegen."
De grotere tijdsdruk heeft de
crisisstaf doen besluiten de zee
transporten te versnellen. Af
spraken met rederijen die sche
pen beschikbaar stellen, moe
ten worden herzien. „Ook dat is
niet zo simpel als het lijkt. Het
tweede schip dat naar Split
vaart, moet er nu tien dagen
eerder zijn dan volgens de oor
spronkelijke planning. Er was al
een schip gereserveerd, maar er
moet nu een ander worden ge
vonden dat op tijd in Nederland
beladen kan worden."
Logistieke nachtmerrie
De moeilijkste fase begint trou
wens pas na Split, als de kon
vooien zoals dat heet
'naar boven' moeten, de bergen
in van Bosnië-Hercegovina.
Bosnië heeft alles in zich voor
een logistieke nachtmerrie. De
bergpaden die de konvooien
noodgedwongen moeten kie
zen, sneeuwen er gemakkelijk
dicht. Iedere dronken Servische,
Kroatische of Bosnische strijder
kan een wegversperring opwer
pen. Er kunnen mijnen liggen.
De gevechten tussen strijdende
partijen in Centraal-Bosnië
kunnen transporten ophouden.
De Bosnische Serviërs, die de
enclaves Srebrenica en Zepa in
de greep hebben, kunnen de
luchtmobiele brigade uiteinde
lijk ook tegenhouden. Of de be
voorrading van de brigade hin
deren.
Bottenheft hoopt op 1 maart te
vreden te kunnen constateren
dat de Canadezen zijn afgelost.
Hij gaat er ondanks alles van uit
dat dat lukt: „Er zit voldoende
rek in ons schema om de tegen
vallers, die ongetwijfeld komen,
op te vangen." Mochten de
eenheden van de luchtmobiele
brigade in Srebrenica en Zepa
dan toch afgesneden worden
van hun levenslijn naar het lo
gistieke centrum in Lukavac,
dan houden ze het op eigen
kracht nog vrij lang uit: de troe
pen nemen voor dertig dagen
voorraden mee.
Voor Nederland is de omvang
van deze operatie nieuw. In de
aanloop naar de Golfoorlog
bracht Bottenheft enige tijd
door in het in Frankfurt geves
tigde vervoerscentrum van het
Amerikaanse leger. „Daar kreeg
ik een kijkje in de keuken. De
Amerikaanse defensie staat er
om bekend erg goed te zijn in
logistiek. Maar in feite hebben
ze geen andere werkwijze dan
wij. Het zijn dezelfde procedu
res, dezeifde methoden. Het is
alleen van een volstrekt andere
omvang."
Het plannen gaat voorlopig
slechts één richting uit: trans
porten naar de enclaves in het
oosten van Bosnië. De entree
van de Nederlanders in Srebre
nica en Zepa voltrekt zich ech
ter in een steeds verder ver
slechterende oorlogstoestand
waardoor de Fransen en Britten
intussen aL openlijk vraagtekens
hebben gezet bij het nut van de
militaire VN-operatie. Zouden
de Fransen en Britten inder
daad vertrekken, dan komt de
Nederlandse operatie volledig
in de lucht te hangen.
Maar Bottenheft heeft nog geen
plannen gemaakt voor een te
rugtrekking. „We kunnen nu
nog niet zeggen hoe dat zal ver
lopen. Eerst de pantserinfante
rie eruit? Of eerst de trans
porteenheden en de logistieke
eenheid?" Voorlopig houdt het
hem niet bezig. „Maar bij de
eerste signalen die ik krijg, be
gin ik te rekenen. Als het hele
circus terug moet komen, heb ik
in een week het plaatje klaar."
SAN JOSE IVANNIA MORA
EN MARICEL SEQUEIRA IPS
De Costaricanen mogen mor
gen in 8.000 stemlokalen beslis
sen wie de nieuwe president
wordt. De zittende, Rafael Angel
Calderon Fournier, kan niet
worden herkozen. Er zijn maar
twee kandidaten die een serieu
ze kans maken. Wie het wordt is
echter niet te voorspellen. Vol
gens de jongste enquetes is het
verschil tussen beide nauwelijks
16.000 stemmen. Dat betekent
per stembureau een verschil
van twee stemmen.
Al veertig jaar lang maken twee
parijen in Costa Rica de dienst
uit: de sociaal-democratische
Partij van Nationale Bevrijding
(PLN) en de regerende Sociaal-
Christelijke Eenheidspartij
(PUSC). Het land geldt sinds de
'revolutie van 1948', toen het le
ger werd afgeschaft, als het
meest stabiele land van Latijns-
Amerika.
De kandidaat van de regerende
PUSC is Miguel Angel Rodri
guez, die volgens de enquete
van Borgèy Asociados kan reke
nen op 42,1 procent van de
stemmen. Zijn opponent van de
PLN, Jose Maria Figueres
zoon van de legendarische Jose
Figueres Ferrer, de leider van de
revolutie die driemaal president
was staat licht voor met 43,9
procent. Maar met een marge
van drie procent hebben beide
kandidaten in feite evenveel
De PLN en de PUSC, die sinds
1948 respectievelijk 25 en 16
jaar aan de macht zijn geweest,
verschillen nauwelijks van el
kaar. Beide proberen de kiezers
in te palmen met een verkie
zingsprogramma van neo-libe-
rale snit. Terugdringen van de
rol van de staat neemt bij alle
twee een belangrijke plaats in.
Al tien jaar is in Costa Rica een
aanpassingsprogramma van
kracht. In het kader daarvan
zijn enkele staatsbedrijven ge
privatiseerd, maar alleen de ver
liesgevende.
De meest winstgevende bedrij
ven, telecommunicatie en ver
zekeringen, zijn nog in staats-
handen. Verkoop van deze on
dernemingen zou op grote
COSTA RICA
Hoofdstad: San Jose
Aantal inwoners: 3,06 miljoen
Oppervlakte: 50.700 km2
(Nederland: 40.844)
Bevolkingsdichtheid: 60
(Nederland: 368)
Talen: Spaans, Creools
weerstand van de bevolking
stuiten, omdat privatisering tot
verlies van banen zou leiden.
Maar Marco Vinicio Ruiz, voor
zitter van de Unie van Kamers
van Koophandel, vindt dat wel
ke partij ook aan de macht
komt, ze in ieder geval moeten
overwegen om deze staatsmo
nopolies af te schaffen. Doen ze
dat niet, aldus Ruiz, dan is er
geen sprake van echte structu
rele aanpassing en kan Costa
Rica een eventuele deelname
aan de Noordamerikaanse Vrij
handelsassociatie (Nafta) wel
vergeten.
Beide partijen stellen begro
tingsaanpassingen voor en be
loven dat de door de bezuini
gingen getroffen bevolkings
groepen schadeloos gesteld zul
len worden. Waarvan dat gefi
nancierd zal worden, zeggen ze
er echter niet bij. Zo maakt de
PUSC de kiezers warm met de
mogelijkheid om subsidies te
krijgen voor het bouwen van
een huis, of studiebeurzen, of
extra steun voor voeding en een
pensioen voor behoeftige Cos
taricanen ouder dan 65 jaar.
De oppositionele PLN stelt daar
het idee voor een 'woningbo
nus' tegenover. Volgens een van
de kandidaten voor het vice-
presidentschap, Rebeca
Grynspan, is er niet genoeg geld
om ook nog voedselsubsidies en
studiebeurzen uit te delen. De
partij stelt de bevolking 200.000
van deze bonussen in het voor
uitzicht. Per stuk vertegenwoor
digen die nu een waarde van
ongeveer 8.000 gulden.
Volgens de socioloog Francisco
Escobar heeft deze regen van
beloftes meer met de taktiek
van marktkooplui te maken dan
met politiek. Hij concludeert
dan ook dat de handigste koop
man president zal worden.
Duitse idealist bedenkt oplossing voor waterproblemen
Costa
Rica