Geen sprake van een echte ramp
ZATER
DAG
S
BI
JVO
EGSE
L
Gevaar op gifstranden is te overzien
Voor dromers had het Noord
zeestrand de afgelopen week wel
wat weg van een verre, onontdek
te vakantiebestemming. De schaarse zonne
stralen ontmoetten op het zand slechts het
maagdelijk wit van tlommelende meeuwen.
Langs de vloedlijn was verder geen levend
vezen te bekennen.
De burgemeesters van badplaatsen als
Zandvoort, Bloemendaal, Velsen, Katwijk en
Noordwijk dreigen in noodverordeningen
wee maanden celstraf voor diegene die
het strandverbod overtreedt. De strandwan-
delaar is pas weer welkom als schoonmaak
ploegen de zakjes landbouwgif hebben ver
wijderd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog
mocht ook niemand het strand op, zo herin-
de oude mannen zich. „Anders kreeg
je meteen een paar moffen achter je aan."
De containers die het schip de Sherbro in
december ftijdens een vliegende storm voor
de Franse kust verloor, leidden op 19 januari
a het aanspoelen van de eerste gifzakjes op
de Nederlandse kust tot groot alarm. Stukken
strand werden afgezet, patrouillerende poli-
tie-agenten en mannetjes in maanpakken
maakten duidelijk dat het ernst was. Onder
tussen zijn meer dan 130.000 zakjes gif ge
borgen, maar op de Noordzee drijven er mo
gelijk nog tienduizenden rond.
Een aantal zakken met de door het Zwit
serse chemieconcern Ciba Geigy geprodu
ceerde gifcocktail Apron Plus was opengebar-
maar verder leek de directe schade
wonder boven wonder mee te vallen. In het
laboratorium werd slechts bij e'e'n van de
aangespoelde dode zeekoeten gif in de lever
gevonden. Enkele vishandelaren kampten
t dalende omzetten, maar bij Noordzeevis
konden geen gifbestanddelen worden aange
toond.
Bescheiden'effecten
Niets aan de hand dus? Wandelaars in Zand-
zijn er niet gerust op. „Het lukt ze toch
nooit om al die zakken te vinden?", zegt een
vrouw die haar hond op de boulevard uitlaat.
Ze zal haar viervoeter ook nadat het strand
r is vrijgegeven goed in de gaten blijven
houden, bang dat gesnuffel in het zand fataal
kan aflopen. Niet alle baasjes maken zich zo
veel zorgen. De politie moest afgelopen week
herhaaldelijk ingrijpen omdat loslopende
honden alweer vrolijk over verboden stran
den bleken te galopperen.
Lucas Reijnders, hoogleraar milieukunde
aan de Universiteit van Amsterdam, durft
liet te zeggen of er sprake is van een
giframp. „Het is momenteel niet duidelijk
r zich op zee afspeelt en hoeveel gif er
in het zand zal achterblijven." Apron Plus is
n Nederland niet toegelaten mix van
schimmel- en insektenbestrijdingsmiddelen,
legt Reijnders uit. Alleen onderdelen van de
cocktail mogen in Nederland worden ge
bruikt.
van de vermoedelijke bestanddelen
Zcarbofnran) kan volgens Reijnders een
'maand of vijf in behoorlijke concentraties in
het zand achterblijven. De andere stoffen zijn
minder giftig. Een kind dat op het strand in
aanraking komt met carbofuran, zal volgens
de professor echter geen dramatische vergif
tigingsverschijnselen krijgen. „Het gaat om
bescheiden effecten, zoals hoofdpijn en prik
kelende handen." Zelf wil Reijnders pas weer
zandkastelen bouwen als hij zeker weet dat
alle gif is verdwenen.
Annuleringen
De VW's langs de kust krijgen al anderhalve
week lang telefoontjes van mensen die willen
weten of ze nog wel een strandwandeling
kunnen maken. Veel stranden blijven echter
tot nader order gesloten. Ook druppelden de
eerste annuleringen binnen. Meestal van
Duitsers die waren geschrokken van berich
ten over de Nederlandse ^gifstranden' en hun
vakantie bij nader inzieti liever elders door
brengen.
De Zandvoortse strandpachter P. Zonne
veld, tevens voorzitter van de Nederlandse
Vereniging van Strandexploitanten, houdt
zijn hart vast voor de gevolgen van de panie
kerige berichten in de Duitse pers. „De in
druk wordt gewekt dat de hele Nederlandse
kust is vergiftigd", aldus Zonneveld. „We zijn
daar helemaal ni^et blij mee. De Duitsers zijn
erg gevoelig voor alles wat met het milieu te
maken heeft."
Het Nederlands Bureau voor Toerisme in
Keulen krijgt dagelijks zo'n vijftig telefoontjes
van verontruste Duitsers, zo meldt J. Bulk
van de VW Noord-Holland. Op een Duits 06-
nummer met informatie over het weer langs
de kust is informatie toegevoegd over de toe
gankelijkheid van de stranden. Zowel het Ne
derlandse als Duitse publiek is 'voorzichtig'
met boekingen, aldus Bulk, die erop wijst dat
slechts een klein aantal vakantiehuisjes en
kamers langs de Noordzeekust is afgezegd.
„Annuleringen zijn natuurlijk voorbarig",
zegt R. van der Burg van de VW Katwijk.
„Maar eigenlijk valt het nog mee. We waren
bang voor hysterische reacties. Blijkbaar is
het toch doorgedrongen dat het gaat om een
incident. Maar in juni of juli was dit een ech
te ramp geworden, vooral financieel gezien."
Ook directeur J. Broekmeulen van de VW
Noordwijk kreeg te maken met afzeggingen.
Hij zegt niet bang te zijn dat het imago van
het Nederlandse Noordzeestrand grote scha
de heeft opgelopen. Toch wil hij met andere
VW's gaan praten over het geven van extra
informatie in Duitsland over de veiligheid
van de stranden. „Dat kan nooit kwaad."
Ongelukken
De Noordzee is behalve vakantiebestemming
en recreatiegebied ook een van 's werelds
drukste scheepvaartroutes. Per jaar gebeuren
er zo'n 50 grote en kleine ongeluldcen. Ge
middeld slaan enkele tientallen containers
overboord van de kleine 3 miljoen stuks die
jaarlijks hun weg over de Noordzee vinden.
Dit keer lijkt het allemaal met een sisser af
te lopen, zegt directeur Ellen Ninaber van de
milieuorganisatie Werkgroep Noordzee. „Er is
geen sprake van een echte ramp, hoewel ik
me zorgen maak over de effecten van het gif
op vis. Je hoopt natuurlijk niet dat er straks
een kleuter op een gifzak gaat zitten, maar ik
neem aan dat de stranden goed zullen wor
den opgeruimd. En ik verwacht ook geen
problemen met de zwemwaterkwaliteit in de
zomer. Maar morgen kan er weer zo'n onge
luk gebeuren, met misschien veel grotere ge
volgen."
Ninaber maakt zich zorgen over de vele
chemicaliëntankers op zee, die gevaarlijke
stoffen niet in keurige zakjes maar als bulkla-
ding vervoeren. Een ongeluk daarmee - ook
al voldoet het schip aan alle regels - kan tot
een hele grote milieuramp leiden, zo voor
spelt ze. Oliebestrijdingsvaartuigen kunnen
volgens Ninaber niets uitrichten tegen vloei
bare chemische stoffen die in het zeewater
belanden.
Binnen de scheepvaartwereld zijn zorg
wekkende tendensen gaande, aldus Ninaber.
Steeds vaker worden volgens haar oude sche
pen doorverkocht om onder een goedkope
vlag in de vaart te blijven. Op zee zouden
zich heel wat wrakke schepen met een slecht
opgeleide bemanning bevinden, die tegen
bodemprijzen van alles en nog wat vervoe
ren. Nederland is een van de weinige landen
die dit soort schepen nog wel eens aan de
ketting legt, aldus Ninaber. De meeste bui
tenlandse havens zouden gammele schepen
geen strobreed in weg leggen.
Behalve een strengere controle op slechte
schepen is het volgens haar nodig om fabri
kanten van verscheepte produkten en op
drachtgevers van transporten mede-aanspra
kelijk te maken voor de gevolgen van onge
lukken. Bedrijven zullen dan volgens Ninaber
niet meer zomaar de goedkoopste rederij ne
men, zonder te controleren of de lading op
een drijvend kerkhof belandt.
Aan het ongeluk met de Franse Sherbro
was volgens haar weinig te doen. „Harde
storm, er was geen houden meer aan." De la
ding was volgens de regels vastgemaakt,
maar Ninaber bepleit extra maatregelen om
de gevolgen van dit soort ongelukken te be
perken. „Containers met gevaarlijke stoffen
moeten zoveel mogelijk benedendeks staan.
Dat kan niet altijd, omdat sommige ladingen
ventilatie nodig hebben. Maar dit gif had ge
woon benedendeks gemoeten. Dan waren er
containers met een minder gevaarlijke in
houd overboord geslagen."
De Werkgroep Noordzee vindt dat contai
ners met gevaarlijke stoffen die toch boven
deks staan, moeten worden voorzien van
zendertjes. Daarmee is de overboord gesla
gen lading veel sneller te vinden. „Ik ver
moed dat een van de Sherbro-containers
richting Rotterdam is gedreven en daar pas
na een aanvaring is opengeslagen. Met een
zender had je dat kunnen voorkomen."
De milieubeweging probeert al tien jaar
lang de VN-organisatie voor scheepvaart
IMO te bewegen om dergelijke kleine zenders
te verplichten. Nog zonder succes, want de
scheepvaartwereld staat niet te springen om
extra investeringen te doen. Daarnaast zou
den de zenders te kampen hebben met kin
derziektes. Ninaber: „Dat valt allemaal reuze
mee, het is een kwestie van politieke wil."
Nederland lijkt het verplicht invoeren van
zenders op gevaarlijke scheepslading inmid
dels te s
Zorgelijk punt
Het op Schiphol gevestigde bedrijf Aviquipo
Holland BV importeert speciaal voor de
scheepvaart ontwikkelde sonarzenders uit
Amerika, maar volgens directeur K. Vetter is
de belangstelling slechts mondjesmaat. „En
kele chemische bedrijven gebruiken de zen
ders op vrijwillige basis. Ze kunnen daarmee
voorkomen dat ongelukken leiden tot enor
me schadeclaims." De zenders zijn betrouw
baar en werken ook bij gezonken containers,
aldus Vetter.
Natuurlijk is het erg dat voor Afrika be
stemd gif aanspoelt op onze stranden, zegt
Lucas Reijnders, die ook werkzaam is bij de
Stichting Natuur en Milieu. Maar hij wenst
wel enige kanttekeningen te plaatsen. Zonder
een spoor van cynisme legt hij uit dat de gif
stoffen ons na een lange omweg ook wel
hadden bereikt: via met veel bestrijdingsmid
delen geteelde pinda's, bananen en koffie bij
voorbeeld. Zo krijgt namelijk ook de Neder
landse consument zijn portie van het naar de
Derde Wereld verscheepte gif binnen.
Reijnders maakt zich niet al te druk over de
gezondheidseffecten van deze gifrestanten
op volwassenen. De normen bieden volgens
hem de meeste mensen voldoende bescher
ming, maar kleine kinderen niet. „Vooral ba
by's zijn mogelijk heel gevoelig voor bestrij
dingsmiddelen. Dat is echt een zorgelijk
punt." In de VS bestaan al plannen om de
gifnormen voor kinderen aan te scherpen, al
dus Reijnders. Ook Europa zou dit volgens
hem moeten doen.
In de Derde Wereld zelf is de schade door
het kwistig gebruik van gif enorm. „Volgens
schattingen lopen jaarlijks 1,5 tot 3 miljoen
mensen door spuiten met bestrijdingsmidde
len een acute vergiftiging op. Ramingen van
het aantal doden gaan uit van 28.000 tot
meer dan 200.000 slachtoffers per jaar."
Volgens Reijnders zijn 30 middelen voor
deze ellende verantwoordelijk, waaronder
het eerdergenoemde carbofuran uit de aan
gespoelde zakjes. „Voor al die produkten be
staan veilige alternatieven, die behalve voor
de mens meestal ook voor het milieu beter
zijn."
Een andere kanttekening: in Nederland be
landen jaarlijks miljoenen kilo's bestrijdings
middelen in het milieu, gewoon door legaal
gebruik. Onze intensieve land- en tuinbouw
is aan gif verslaafd. Reijnders somt op: Ne
derland gebruikt gemiddeld 20 kilo bestrij
dingsmiddelen per hectare landbouwgrond,
tegen bijvoorbeeld 6 in Duitsland en 3 in de
VS. In een aantal sectoren, waaronder de bol
lenteelt, wordt nog steeds extreem veel gif
gébruikt. Ook exporteert Nederland tiendui
zenden tonnen bestrijdingsmiddelen, onder
meer naar de Derde Wereld.
Reijnders eet zelf bij voorkeur onbespoten
bananen, ook al zijn ze een stuk duurder.
„Als je alle kosten op het gebied van gezond
heid, milieu en drinkwatervoorziening mee
rekent, zou de kostprijs van onbespoten
groente en fruit juist lager uitvallen dan an
dere produkten. Eigenlijk is het huidige sys
teem pervers."
Huiverig
'Stad en land aan kant, dat heb je mooi zelf
in de hand. Samen maken we Nederland
schoon'. Deze opgewekte slogan - bedacht
voordat ook maar iemand had gehoord van
Apron Plus - prijkt op afvalbakken langs de
winderige boulevard van Zandvoort. E
verderop bestuderen Duitse motorrijders de
wapperende noodverordening aan
dranghek. Ongelovig kijken ze op naa
grommende helicopter boven het lege
strand.
„We moeten nog eens heel goed nadenken
of we deze zomer weer met onze kleinkinde
ren naar het strand gaan", verzucht een echt
paar ('Nee, geen ramptoeristen'). Ze huive
ren bij de gedachte dat de kleintjes van 3 en f
al wroetend op een vergeten zak gif stuiten
Ook al heeft minister Maij-Weggcn beloofd
dat alle stranden weer schoon zijn voordat de
eerste badgasten komen.
191
ZATERDAG 29 JANUAR11994
Het Noordzeestrand.
De wandelaar is er
pas weer welkom als
schoonmaakploegen
de zakjes landbouw
gif hebben verwij
derd. FOTO UNITED
PHOTOS DE BOER
Dode koeien hebben
ze zien aanspoelen,
met van die
opgezwollen buiken.
Wrakhout, olie,
klompen boter, balen
meel, zelfs een hele
oplegger. Maar een
halve scheepslading
gif op het strand, dat
is nieuw voor het
kleumende groepje
oudere heren op de
verlaten Zandvoortse
boulevard, „De zee
zit vol verrassingen",
zegt de 77-jarige die
hier al een
mensenleven lang
naar het spel der
grijze golven tuurt.
Aangespoeld landbouwgif op het Noordzeestranc
FOTO MARTIJN DE JONGE
