ultuur Kunst
Titanenklus in
de Pieterskerk
ML
'ewondering
ff
Erotiek en helmen in Galerie 27
Ik hap maar al te graag'
Mojo neemt North Sea
Jazz over van Acket
Verkleedpartij van
FACT in dromenland
Fascinerende koorzang uit Bulgarije
g: In deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die, hetzij direct,
hetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
y hebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
grijsgedraaide muziekstuk
70 en alles wat daar tussen zit.
■jj Vandaag spreekt Marjolein
Briër, choreografe en
eigenares van het Leidse
Danscentre Marjolein
Briër, haar bewondering
uit. ,,Toen ik dat boek las,
was het als een
thuiskomst."
120 Emed. Zijn leven
gene zijde',
n ik dat boek in
'76 in de boekhandel
zag, werd ik er als
aar toegetrokken. Ik
kocht het meteen. Ik v
van dat boek, wilde het ook
uitlezen. Omdat ik wist hoe
beu het afliep. Het was geen schok
der herkenning. Ook geen
bevestiging van wat ik al.v
Maar meer een blijde
herkenning. Ik had het gevoel
dat ik thuiskwam. Ik geloof ii
^reïncarnatie. Je stapt i
voertuig, voor een periode van
rust, evolueert en stapt v
een ander voertuig. Daar
lat kunnen duizenden jaren
•verheen zijn gegaan.
Hoe die schrijfster dat beschrijft
van die Emed, die ziel aan gene
zijde. Hoe die ziel wordt
opgehaald. Schitterend. Ik heb
het boek voor eeuwig a
hart gedrukt. Ik had het ook
altijd bij me. Het is de hele
wereld over geweest, tot ii
Argentinië toe. Niet dat ik het i:
het vliegtuig las. Maar het v
als een goede vriend, die n
mij meereisde.
Ik heb veel etherische boeken
gekocht in de loop der ja
Niet dat ik ze nou allemaal
7 gelezen heb, maar ze stahn e
Op elk willekeurig moment kan
ik ze oppakken, inkijken e
gaan lezen.
Het is vreemd gesteld r
boek. Hoewel ik met veel
hier in huis e
DNDERDAG 27 JANUARI 1994
Leiden komend weekeinde in teken van 'Scratch-Handel'
Het is zo langzamerhand een goede traditie geworden
dat zo'n 1500 zangers twee dagen lang een gelukkige ver
bintenis aangaan met Georg Friedrich Handel. 'Scratch-
Messiah' heet die uitvoering en zaterdag 29 en zondag 30
januari zullen de muren van de Pieterskerk weer bol-
staan, als uit duizenden kelen het 'Hallelujah' klinkt.
De Leidse Scratch-Messiah is in
de loop der jaren uitgegroeid tot
een begrip op het gebied van
amateur-muziek. Voor een der
gelijke uitvoering komen mu
ziekliefhebbers uit alle
windstreken bijeen om in één
dag de - in dit geval - Messiah
van Handel in te studeren en -
's avonds - uit te voeren. Sinds
twee jaar is een tweede dag aan
dit evenement toegevoegd: de
Scratch-Anthems. Dan kunnen
publiek en (amateur)-uitvoe
renden kennis maken met an
dere werken van de componist.
Voor zondag 30 januari is ge
kozen voor de vier Coronation
Anthems, het Foundling Hospi
tal Anthem en het Chandos-an-
them 'Thy song shall be alway'.
Solisten bij deze uitvoering zijn
de sopranen Paula de Wit en Els
van Ónselen, de alt Sasja Hun-
nego, de tenor Joost van der
Linden en de bas Donald Bent-
velsen. Op beide dagen heeft di
rigent Jules van Hessen, die de
ze titanenklus al voor de vierde
maal 'opknapt', de leiding.
York
Voor het ontstaan van de 'Leid
se' Scratch Messiah werd in
1987 een bodem gelegd in het
Engelse York, waar het Leidse
Studentenkoo- en -orkest Colle
gium Musicum op tournee was.
Het gezelschap werd door de
Engelsen uitgenodigd voor een
Scratch-Messiah, een uitvoering
met 'bij elkaar geraapte' musici.
De dames en heren kregen een
partij in de hand gedrukt en
moesten in een paar uur tijd de
materie onder de knie zien te
krijgen. Er werden fouten ge
maakt, maar de sfeer was zo
ontspannen, dat het resulteerde
in een bijzondere uitvoering. De
leden van Collegium Musicum
waren zo enthousiast over deze
wijze van werken, dat zij in 1988
in Leiden een dergelijk evene
ment organiseerden. En met
Wat hebben kikkers en kunst met elkaar gemeen?
Op zichzelf niets. Behalve als een kunstenaar de
kikker tot thema verheft en vanuit de vorm van
dit waterdier denkt en werkt. Wat hebben cham
pignons en kunst met elkaar gemeen? Inderdaad,
weer helemaal niets, behalve als ook dit stukje
flora als aanleiding gebruikt wordt.
Dat laatste nu doet Colette Curfs. Ze>is in eerste
instantie expressioniste, met eigenzinnige, grote
vegen bestrijkt ze doeken die nogal wat ruimte
vragen. De kikkers en champignons hebben
slechts in een klein aantal gevallen (bijvoorbeeld
in haar uitgevoerde ontwerp voor een Amster
damse tram) iets met de werkelijkheid van doen.
Alles wijst erop dat Curfs deze enigszins triviale
onderwerpen gebruikt om aan te tonen dat zij elk
objekt de waarde kan laten vertegenwoordigen
die zij het wenst te geven.
Zo doen een aantal van haar doeken ronduit
zinnelijk aan - Curfs schuwt de erotiek niet - ter
wijl kikkers en champignons bij menigeen alleen
om culinaire redenen aantrekkelijk zullen zijn.
Kortom, Curfs manipuleert zodanig dat haar doe
ken van het onderwerp losraken en evenals haar
zelfportretten eigenlijk alleen over de maakster
gaan: sensueel en extravert.
Van geheel andere orde is het werk van Tho
mas Junghans. De Duitser weet in brons, ijzer en
hout sculpturen neer te zetten die stuk voor stuk
krachtig zijn. Een serie recent gemaakte helmen,
waarvan er één met bladgoud bewerkt is, domi
neert zijn expositie. Het zijn niet alleen de vor
men van de helmen die een haast oorlogszuchti
ge kracht suggereren. Het ruwe vaak roestige
ijzer, de popnagels, het dikke tuigleer en de soms
gebrande hardhouten sokkels dragen er in sterke
mate toe bij.
Kennelijk voelt Junghans de behoefte te verwij
zen naar stijlvormen uit vroegere culturen. En ge
let op zijn helmen wenst hij zich niet te beperken
tot de klassieke oudheid maar het uit te breiden
met meer barbaarse culturen.
11 Première Theo Maassen in Kapelzaal
•en goed gebekt publiek. Daar
3 ïoopt Theo Maassen op als hij
2 norgen zijn eerste avondvul-
i ende programma 'Bepaalde
lingen' in première laat gaan in
3, Ie Kapelzaal aan de Oude Vest.
)e cabaretier werkt in de tradi-
de Engelstalige stand up
1\ wnedians. iemand in de zaal
q! oept wat en Maassen springt
4; laar meteen op in. „Ik hoop dat
mensen in de zaal reageren
ant ik hap maar al te graag."
Hij heeft de theateropleiding
n Eindhoven gedaan en acteer-
onder meer bij Eva Bal's
ipeeltheater. Als stand up co-
nedian was Maassen te zien
net de Comedytrain. Op het
ironinger Studenten Festival in
990 won hij zowel de jury- als
publieksprijs en op Camaret-
m in Rotterdam vertrok Maas-
;n met dezelfde onderschei-
167 lingen. Nu staat hij in de reeks
aanstormend cabarettalent' in
de Kapelzaal.
Maassen werkt niet met inge
wikkelde sketches of trucendo-
zen. „In vorm is het programma
heel simpel: ik sta op het toneel
en vertel. Ik gebruik geen lied
jes, geen typetjes, geen decor,
geen toestanden met licht. Ik
sta helemaal alleen op dat to
neel. Ja, ik heb wel een lichtman
maar die zit boven dus daar heb
ik niks aan."
„Ik vertel en verder werk ik als
stand up comedian. Ik vind het
zelf heel leuk om veel te impro
viseren. Dus ik hoop maar dat
het publiek flink reageert. In
•mijn programma doe ik dingen
die heel herkenbaar zijn. Het
gaat over seks, liefde, relaties.
Dingen waar mensen ervarin
gen mee hebben. Verder weet ik
niet zo goed wat ik er over moet
vertellen. Ik vind het heel moei
lijk om over mijn eigen pro
gramma te praten. Kom maar
kijken, dan merk je het vanzelf
wel."
Vrijdag 28 januari, 20.30 uur.
Theo Maassen in de Kapelzaal
van K&O aan de Oude Vest 45
(ingang Haze windsteeg).
verbintenis heb. Zoals met die
kinderwagen. Oh, wat heb ik
daar omheen lopen draaien.
Het was nog in de tijd dat ik op
de balletacademie in Rotterdam
zat. Ik had geen cent, was zo
arm als een kerkrat. Ik zag hem
op de Denneweg in Den Haag.
Liep steeds langs die winkel.
Wel een jaar lang. Op een
gegeven moment ben ik naar
binnengestapt. Een vriendelijke
oude dame hielp me. Ze zei dat
ze me al vaak naar binnen had
zien kijken. Ik vertelde haar dat
ik die kinderwagen graag wilde
kopen, maar geen geld had.
Toen mocht ik van haar met
alle guldens en tientjes die ik
overhield de wagen bij elkaar
sparen. In de tussentijd kreeg ze
veel belangstellenden voor dat
ding die veel meer boden dan
de 500 gulden die ik moest
betalen. Maar ze hield zich aan
haar afspraak.
En toen, vlak voor oudejaar, ik
zat net in deze flat, had geen
stoel, geen vloerbedekking, niks,
kwam haar man de wagen
brengen. En hij zei erbij dat zijn
vrouw hem voor mij had
bewaard, omdat ze ervan
overtuigd was dat hij in goede
handen was. Toen heb ik in m'n
eentje op oudejaarsavond in het
lege bad gelegen, met het licht
aan en alleen maar gekeken
naar die kinderwagen. En om
twaalf uur zei ik 'Proost' tegen
mezelf. Het was zo'n gezellige
oudejaarsavond.
Tegenwoordig laat ik meer los.
'Emed' neem ik niet meer mee
op reis. Dat is een teken dat je
Theo Maassen:
najiet toneel en vertel."
„Mijn programma is heel simpel: ik sta op
FOTO ESTELLA SNELLEN
dingen loslaat. Dat lijkt me zo
prachtig. Met je volle
bewustzijn alles
traan je ooit zo
gehecht was
achterlaten. Met
liefde weggeven en
dan zo maar
wegtrekken in het
groen, de druppels,
het regenwoud.
9
Jules van Hessen dirigeert ook dit keer in totaal zo'n 1.500 vocalisten in de
van de Scratch Messiah en de Scratch Anthems.
De uitvoering, waaraan ge
middeld zo'n 1000 mensen
deelnemen, kan nog eens door
duizend mensen worden be
zocht. Solisten bij de Scratch-
Messiah zijn Barbara Borden,
sopraan, Fiekojan Hoolboom,
alt, Robert Coupe, tenor, en
Lieuwe Visser, bas.
Herkansing
Aan de uitvoering van de An
thems' kunnen 500 vocalisten
meedoen. Met de 'Anthems' is
indertijd begonnen, omdat op
de dag van de Messiah zoveel
mensen moesten worden te
leurgesteld. Vijfhonderd van
hen krijgen dus zondag 30 janu
ari een herkansing.
Rode draad door beide dagen
is het wereldberoemde 'Hallelu
jah' van Handel. Traditiege
trouw worden beide concerten
daarmee afgesloten. En het pu
bliek wordt vooral uitgenodigd
mee te zingen. „We zingen het
dak van de Pieterskerk af',
voorspelt Hessen.
De eerste repetities voor de
'Scratch Messiah' beginnen za-
Pieterskerk tijdens uitvoeringen
ARCHIEFFOTO HIELCO KUIPERS
terdagochtend om tien uur. De
uitvoering begint om half acht.
maar het verzoek luidt om zich
vóór 19.15 uur te melden. Kaar
ten voor de 'Scratch Messiah'
zijn overigens al uitverkocht.
Voor de 'Scratch Anthems'
zijn nog wèl kaarten verkrijg
baar bij K&O, aan de Oude
Vest 45, en het VW aan het Sta
tionsplein. De repetities voor
deze uitvoering beginnen zon
dagochtend eveneens om tien
uur. De aanvangstijd van de uit
voering is ook half acht.
Schitterende
voordracht
Vera Verzijden
RECENSIE MONICA SCHIKS
Concert door Vera Verzijden, zang en
Ronald van der Valk. piano Program
ma Caccini. Berg. Honegger. Mahler,
Bernstein e a Gehoord: 26/1, Kapel
zaal, Leiden.
Wie gaat luisteren naar een
zangrecital moet in het bezit
zijn van de tekst (en het be
grip) van de liederen, als hij
tenminste met overgave wil
genieten van de zangkunst.
Dat bleek duidelijk bij de lie-
derenavond van Vera Verzij
den. Zij zorgde voor een vari
atie aan stijlen uiteenlopend
van barok-Italiaans via Frans
en Duits rondom de vorige
eeuwwisseling tot Frans en
Amerikaans in onze eeuw.
Het Italiaanse gedeelte
leek daarom wel mooi maar
oppervlakkig en (voor barok
muziek) nogal romantisch
geïnterpreteerd. De werkelijk
romantische liederen van
Mahler daarentegen maak
ten hele diepe indruk op de
tot de nok toe gevulde Kapel
zaal. Daar droeg pianist Ro
nald van der VaJk het nodige
aan bij. De begeleiding van
deze muziek is haast symfo
nisch en ik vond hem bij Ma
hler dan ook niet uitgespro
ken genoeg, eigenlijk teveel
op de achtergrond.
Vera Verzijden was schitte
rend; haar voordracht schiep
bij de luisteraars een helder
beeld van de 'gebeurtenis
sen' en in haar ogen stond de
reactie op het gezongene te
lezen. De ontzetting over de
dood van het hongerende
kind en de veel lichtvoetiger
sfeer in de charmante liedcy
clus van Honegger werden
met smaak neergezet. We
volgen een dichter die met
pompeuze verzen een prin
ses voor zich hoopt te win
nen. FIeël geestig en zwierig
gezongen met nèt die toets
van lichtheid en verfijning
die in het Frans zo goed uit
komt. Hier was de pianobe
geleiding op zijn best, ragfijn
en snel.
HAAG ANP/NPA
North Sea Jazz, het grootste
jazzfestival ter wereld dat jaar
lijks in Den Haag wordt gehou
den, komt in handen van het
impresariaat Mojo-concerts In
Delft. De familie Acket, eigenaar
van het festival, heeft daartoe
besloten.
North Sea Jazz trekt jaarlijks
zo'n 60.000 tot 70.000 bezoekers
uit binnen- en buitenland naar
het Haagse Congresgebouw.
Niet alleen dit festival gaat over
naar Mojo. Dat geldt ook voor
de andere festivals die het Paul
Acket Office organiseerde: het
Jazz Mecca in Maastricht, het
Midwinter-muziekfestival in
Den Haag en het Drum-Rythm-
festival in Amsterdam.
De familie Acket heeft bij de
overname de voorwaarde ge
steld dat North Sea Jazz nog
tenminste drie jaar blijft voort
bestaan.
Jos Acket, de weduwe van
Paul Acket, en dochter Karin
trekken zich om persoonlijke
redenen terug uit de festivalor
ganisatie. Ter toelichting zegt
Karin Acket dat het miljoenenri
sico dat het North Sea Jazz elk
jaar met zich meebracht voor
een familie moeilijk meer te
dragen was.
THEATER
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
'De laatste tropische reis van Alexandrine
Tinne' door FACT Tekst en regie Paul
Feld Spel Bart Klever. Olaf Malmberg,
John Serkei. Carly Wijs en Marline Willi
ams Gezien 26/1, LAKtheater Leiden
Noem iets een droom, en je
hebt een vrijbrief om allerlei
vreemde zaken met elkaar te
verbinden. Wat nu meldt de
programmafolder bij 'De laatste
tropische reis van Alexandrine
Tinne', geschreven en geregis
seerd door Paul Feld? Inder
daad, er is hier sprake van een
'droomwereld', die bevolkt lijkt
te worden door fictieve en his
torische figuren. Paul Feld voel
de zich duidelijk gemachtigd
om zijn fantasie ongeremd de
vrije loop te laten.
De titel slaat op een Haagse
dame (1835-1869), die een ver
woed Afrika-reizigster was. Als
het ware in haar voetspoor
maakt een jonge vrouw van an
no nu - in een roes, in gedach
ten, in een droom? - een reis
naar Afrika. Daar ontmoet zij
personen als een waarzegster,
de hertog van Alva, ontdek
kingsreiziger Livingstone. Mati
I lari i
zwart geschminkte blanke ko
ning Shakazulu.
Het resultaat is een verkleed
partij in dromenland. Kennelijk
is dat alles grappig, verwarrend,
relativerend en misschien ook
wel een beetje diepzinnig be
doeld. Heel in de verte komen
namelijk thema's aan bod zoals
bijvoorbeeld het Europees kolo
nialisme en het Sjors en Sjim-
mie-achtige Afrika-beeld in
stripverhaaltjes.
Schrijver en regisseur zijn bij
deze voorstelling in één per
soon verenigd. Dat is ditmaal
kennelijk geen gelukkige com
binatie geweest, want Paul Feld
heeft er een nauwelijks te vol
gen rommeltje van gemaakt.
Leuk of echt verrassend zijn de
onderlinge gesprekken zelden,
de reuze soeppan van de kanni
baal en alle verkleedpartijen ten
spijt. En de echte inhoud laat
zich slechts raden. Hooguit ac
trice Carly Wijs is de moeite
waard. Al naar gelang de situa
tie verruilt ze haar moderne
nuchterheid voor een scala van
stemmingen. Maar daarmee is
de voorstelling niet gered.
RECENSIE DICK HERMSEN
Concert Dobrudzha State Ensemble. Ge
zien 25/01, Cultureel Centrum de X, Lei-
Een land waar ze weten hoe je
je cultureel erfgoed koestert is
Bulgarije. Zingen doe je daar zo
ongeveer vanaf je geboorte. Ver
volgens laat het je niet meer los.
De zangkunst is in dit soort lan
den een geïntegreerd onderdeel
van de dagelijkse bezigheden.
Zo hou je een traditie in stand.
Het is dan ook niet verwonder
lijk dat er van de Balkanlanden
de meest prachtige koormuziek
komt. 'Le Mystère des Voix Bul-
gares' veroorzaakte al zo'n acht
jaar geleden een enorme rage
toen hun muziek naar ons land
overwaaide. Zelfs een groot deel
van popminnend Nederland
kwam af op hun concerten. De
muziek was vanaf dat moment
verheven tot ware 'cult'.
Gisteravond maakte het Bul
gaarse 'Dobrudzha State En
semble' haar opwachting in
Cultureel Centrum de X. Ze ko
men uit de stad Dobrich, gele
gen in een streek in het noord
westen van Bulgarije tussen de
Donau en de Zwarte Zee. Het
ensemble bestaat uit veertien
vrouwen die in leeftijd variëren
van heel jong tot flink op leef
tijd. Ze zingen a-capella en
soms met ondersteuning van
een aantal instrumentalisten.
Bij het luisteren naar de mu
ziek word je direct geïmponeerd
door hun ongelooflijke stembe-
heersing. De meest ingewikkel
de klankstapelingen en com
plexe ritmes worden met het
grootste gemak gekoppeld aan
fascinerende timbres in de
stemmen. De muziek boeit, niet
in het minst door de afwisseling
en de vaart in het programma.
Voor de pauze is er vooral
koormuziek, na de koffie is er
veel aandacht voor solisten en
kleinere groepen uit het ensem
ble. Ook klinkt er dan instru
mentale muziek op traditionele
instrumenten als de gensle, een
soort verticaal gespeelde viool,
een doedelzak en een accorde
on. Kenmerkend voor dit en
semble is de strakheid waarmee
de muziek woïdt gebracht. In
zetten zijn exact gelijk, disso-
nante actoorden worden haar-
zuiver gezongen en in de dyna
mische schakeringen zit het
koor voortdurend op één lijn.
De zorgvuldigheid waarmee de
dirigent zijn koor leidt laat niets
Ook aan het uiterlijk is veel
aandacht besteed. Dit ensemble
is een lust voor zowel het oog
als het oor. Na acht Nederland
se optredens zit de iOur er vrij
wel op. Wanneer ze dan met de
bus de Bulgaarse grens naderen
zou ik zo graag eens willen ho
ren hoe uit deze kelen het 'We
zijn er bijna...' klinkt. Vast en
zeker anders dan wat we hier
gewend zijn.