Amerikanen zijn hun daklozen beu
Peking gaat naar de banenmarkt
Buitenland
Exorcist Goa baart
katholieken zorgen
St.Anthonys Dining Room
552-3838
DONDERDAG 20 JANUARI 1994 342 ^ONI
-£
THE INDEPENDENT
De jongen wordt even losgela
ten voor de duivelsuitbanning.
Zijn bewakers laten echter wel
de ketenen rond zijn enkels zit
ten voor het geval dat de 11 -ja
rige weer snel onder bedwang
moet worden gehouden. „Hij
wordt meestal rond de moesson
zo gewelddadig", zegt Eugenio
Gonsalves, een grote man die
zijn priesteropleiding nooit
heeft afgemaakt. Hij draagt een
wit gewaad en heeft een bemin
nelijke stem en lang, golvend
haar. „Zeven mannen kunnen
hem nog niet bedwingen. Dat
kan alleen Miguel." Eugenio ge
baart naar een oude, spinachti
ge man in een gescheurde korte
broek, die met een emmer wa
ter in de hand tegen een boom
leunt.
Vóór Miguel kruipen mannen
en vrouwen op handen en knie
ën over de grond, waarbij ze
zich aan het scherpe rode gravel
snijden. Sommigen dragen de
pijn in stilte, anderen kreunen
als gewondè dieren. Als ze voor
bij de boom kruipen, overgiet
Miguel hen met het water dat
hij met zijn genezende kracht
heeft gezegend. Twee zwerf
honden komen aangewandeld
en snuffelen verbaasd aan een
man die zijn hoofd steeds weer
tegen een crucifix slaat.
De meeste aanhangers van Mi
guel zijn ongeletterd, maar een
oudere Goaan, wellicht een ge
pensioneerde beambte, houdt
me een beduimeld artikel voor
uit het tijdschrift Time waarin
een nieuwe sterrenkundige
theorie over het ontstaan van
het heelal uiteen wordt gezet.
Even denk ik dat ik eindelijk een
een zinnig mens tegenover me
heb. „Heeft u het gelezen?"
vraagt hij opgewonden en wijst
naar de lucht. „Een gigantisch
kruis in de lucht. Zo groot dat
het de zon verduistert." Het is
laat in de middag in Goa, een
voormalige Portugese kolonie in
zuidelijk India, en ik zie alleen
maar strak blauwe lucht zonder
wolken of vliegende kruisen.
Terwijl ik even ben afgeleid,
heeft Miguel de jongen-op de
hurken gedwongen en priemt
hij hem herhaaldelijk met zijn
knie in de rug. Ondertussen
overgiet hij hem met water.
„Ziet u?" zegt Eugenio triom
fantelijk. „Nu is de jongen rus
tig." Maar de jongen was daar
voor ook al rustig. Iedereen lijkt
verwikkeld in zijn of haar eigen
bizarre toneelstuk. Een vrouw
met een jurk die op de pluima
ge van een bedreigde vogelsoort
lijkt, trekt een pijnlijk gezicht
terwijl ze tegen een groot, met
spijkers beslagen kruis leunt. En
boven de chaos uit klinkt de
lieflijke stem van Eugenio, die
verlossing belooft door pijn en
gebed.
Dit spektakel is elke vrijdag en
zondag buiten het dorp Nuvem
te zien. Vroeger stroomden
honderden Goanen uit om Mi-
guels duivelsuitbanningen te
zien, maar nu komen er nog
maar een stuk of 30. Dit bete
kent echter niet dat Miguel alle
demonen uit Goa heeft verdre
ven. Integendeel. De Goanen
die Miguel willen bezoeken,
moeten nu kiezen uit twee kwa
den: de duivel of excommunica
tie uit de katholieke kerk.
De priesters in Goa hebben hun
gemeente gewaarschuwd dat
iedereen die bij Miguel wordt
betrapt niet meer aan de heilige
communie mag deelnemen,
niet in de kerk mag trouwen en
niet volgens de katholieke riten
en in gewijde grond zal worden
begraven. Toch komen ze nog
steeds naar Miguel. Vader Chai
les Borges, van het St. Xavier In13
stituut voor Historisch Onder
zoek, zegt: „Dit soort dwalingei
zie je wel vaker. Mensen als Mi'-5
guel maken God toegankelijker
Dat is hun grote aantrekkings
kracht."
Al sinds de vorige eeu
een extatische vrouw een teen 1
van het lijk van St. Francis Xa
vier afbeet, probeert de katho
lieke kerk de buitensporige reli
gieuze geestdrift in Goa in te
dammen. Wonderbaarlijke ver
schijningen zijn in Goa haast
aan de orde van de dag, vooral
onder Indiërs die nog in stam
verband leven en Indiërs uit de
laagste kasten, die ondanks hur
bekering tot het christendom f
hft «ïtioma van 'nnaanraalfhaarJ
'onaanraakbaar]1
t kwijt kunnen
het stigma v
heid' rr
raken.
In 1987 beweerde een dronken!
Indiër uit het dorp Velim dat hij
Jezus en Maria over de dakrand
van zijn schamele hutje had
zien kijken. Tegelijkertijd
stroomde er water uit een bana
nenboom en verscheen de
voetafdruk van de Heilige
Maagd op een dakpan. Twee
weken later werd Antonio's hut
je overspoeld door tienduizen
den pelgrims, hoewel de
Goaanse kerk zich sceptisch
had uitgelaten over het visioen
van de dronkaard.
De meeste Goaanse wonderen
en bezetenheid door demonen
komen voor onder leden v
Kunbi stam. Miguel de exocist ii
ook een Kunbi. Hij beweert dat
zijn speciale krachten tot hem
kwamen terwijl hij in een steen-
groeve werkte. Een hindoe-ar
beider had een kleine crucifix
gevonden en Miguel was op een
hindoe-idool gestuit. Ze ruilden
en al snel besefte Miguel dat de
crucifix genezende kracht had.
Hoewel het kastensysteem c
der christenen niet zou mogen
bestaan, leeft het onverminderd
voort. De meeste priesters ko
men uit de kaste van de Brah
manen, die 300 jaar geleden c
der dwang door de Portugezen
tot het christendom werden be
keerd. Volgens sommige s
logen zijn de visioenen en dui
velsuitbanningen voor de Kun- cc
bi's onbewust een mantér van I
zelfbevestiging. Bemadette
Gomes, een sociologe die les
geeft in de Goaanse hoofdstad
Panaji, zegt: „De duivelsuitban
ningen worden vooral door
Kunbi's bijgewoond. De kerk
daarentegen, is het domein van
de hogere Brahmanen, voor wie
de tot een lagere kaste behoren
de Kunbi's in wezen bang zijn."
Sommige katholieke priesters
geloven dat Miguel zijn gave in
derdaad van God heeft gekre
gen, maar het Vaticaan denkt
daar anders over. Nadat de
dreigementen van de Goaanse
katholieke kerk veel volgelingen
van Miguel hadden verjaagd,
schreven Miguel en Eugenio
een brief aan de paus waarin ze
zijn hulp inriepen. Maar de
paus, die er erg op is gebrand
het katholicisme van inheemse
invloeden te vrijwaren, heeft
volgens sommige berichten op
advies van een Goaanse priester
besloten Miguel te excommuni
ceren. Eugenio ontkent dit ech
ter: „De moederkerk heeft ons
niet goed begrepen." Wanneer
ik vraag of ik het antwoord van
het Vaticaan mag zien, zegt Eu-
genio dat de brief veilig in een
kist is opgeborgen. „We willen
toch zeker niet dat de witte
mieren het epistel opeten?"
VERTALING: MARGREET HESLINGA
PEKING TERESA POOLE
THE INDEPENDENT
Een half uur na het openen van de deuren
stonden nog duizenden jonge mensen voor
de ingang te dralen. Maar het grote Interna
tionale Expositiecentrum van China zat al
vol, aldus de functionarissen. Zij hielden
koppig vol dat het niet veilig was nog meer
mensen hinnen te laten voordat anderen
waren vertrokken.
I let was de openingsdag van China's eerste
Nationale Beurs voor Getalenteerd Perso
neel, een vier dagen durende kermis waar
het neusje van de zalm van het Chinese on
derwijsstelsel en professioneel opgeleiden
op jacht konden gaan naar een baan. Veran
deren van baan, en de vrijheid van werkge
ver te veranderen, is een verschijnsel dat
steeds meer voorkomt in China.
Als men de officiële cijfers mag geloven,
hebben meer dan 100.000 werkzoekenden
deze banenmarkt bezocht. Aan de andere
kant van het toekomstige partnerschap had
den 30 provincies en steden delegaties ge
stuurd en waren 69 ministeries van de cen
trale regering op zoek naar personeel. Al
met al bouwderibijna duizend bedrijven en
organisaties een kraam op, waar sollicitatie
formulieren net zo snel verdwenen als ze
werden uitgedeeld.
De vrijheid om een baan te kiezen, en de
vrijheid voor werkgevers om geschikte werk
krachten aan te nemen ofte ontslaan, dringt
geleidelijk aan door in de manier waarop in
China de werkgelegenheid is geregeld. Daar
door krijgen sommige mensen opeens heel
andere carrièremogelijkheden. Aan de
hooggekwalificeerde werknemers biedt het
de mogelijkheid om te kiezen waar en hoe
men wil wonen en werken. Voor de werkge
vers is het een uitdaging om iets te doen aan
het tekort aan vakmanschap waardoor de
Chinese hervormingen worden bedreigd.
„Er is een nationale jacht op talent aan de
gang", aldus een functionaris van het minis
terie voor personeel. Onderontwikkelde ge
bieden moeten extra prikkels geven om
mensen aan te trekken.
Onder de voormalige centrale planecono
mie werd afgestudeerden van de universiteit
een baan aangewezen en het strenge regi
stratiesysteem hield in dat Chinezen toe
stemming nodig hadden als ze naar een an
dere stad wilden verhuizen. Wanneer men
een baan had aangenomen kon men daar
niet meer van af zonder een aanzienlijke
boete te betalen. Een leraar natuurkunde die
op de talentenbeurs rondliep, is pas in 1991
afgestudeerd, maar hij zegt dat hij vijfjaar
aan zijn baan vast zit of 20.000 yuan (5.000
gulden) boete moet betalen.
Na tien jaar economische hervormingen
wordt dit systeem nu afgebroken. Het is toe
gestaan dat de beginselen van de vrije markt
de plaats innemen van de huidige praktijk.
De lonen worden niet meer vastgesteld door
de staat, werknemers kunnen worden ont
slagen, degenen met vaardigheden kunnen
de verleidelijkste aanbieding aannemen en
mensen kunnen van bedrijf veranderen. De
delegatie uit de provincie uit Shandong zei
op zoek te zijn naar 10.000 technici en des
kundigen. Dat kan wel eens duur worden.
Op dit moment wordt een nieuw systeem
ontwikkeld waarbij de afgestudeerde of de
onderneming een bepaalde som geld die
kan oplopen tot 2.500 gulden aan de uni
versiteit of hogeschool moet betalen wan
neer zij onderling tot een arbeidsovereen
komst willen komen. Van de 32.000 mensen
die dit jaar in Peking zijn afgestudeerd, heeft
10 procent betaald om zelf een baan te kun
nen zoeken.
Een 27-jarige manager van een handelson
derneming in Peking: „Als het bedrijf in het
verleden iemand nodig had, stuurden we
een aanvraag naar het arbeidsbureau. Dat
stuurde dan iemand. Nu kunnen we kiezen,
we kunnen de mensen in dienst nemen die
aan onze eisen voldoen."
Voor werknemers is het meestal een afwe
ging tussen een hogere beloning in een
nieuw systeem en de zekerheid van het ou
de systeem. Meer vrijheid betekent afzien
van de levenslange garanties van het stelsel
van de „ijzeren rijstkom" waarin voor het le
ven banen, huisvesting en maatschappelijke
diensten worden aangeboden. Op die ma
nier komt een vrijer arbeidspotentieel ook
de regering goed uit: minder mensen vallen
onder de kostbare regeling van maaltijdbon-
voor-het-leven.
In de praktijk is de bewegingsvrijheid niet
helemaal hetzelfde als in theorie. Een be
zoeker van de nationale banenbeurs gaf toe
dat de overstap van de staatssector naar een
privé-onderneming „nog wat moeilijkheden
oplevert". Een student was nog sceptischer:
„Ik heb geen al te hoge verwachtingen. Het
is toch moeilijk om echt een goede baan te
krijgen. Eerlijke concurrentie is nog niet de
normaalste zaak van de wereld." Daarmee
bedoelde hij dat een bevriende relatie bij
een bedrijf vaak de beste manier is om zich
te verzekeren van een goede baan. Maar dat
was in de kapitalistische wereld al bekend.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
Jim staat op de hoek van Pennsylvania Avenue en
houdt de voorbijgangers een plastic McDonald's-beker-
tje onder de neus. „Hé broer, kun je 65 cent missen?
Nee? All right Maar toch prettige feestdagen", roept hij
na. Het is een raar verzoek: 65 cent. Waarom geen
kwartje, of een hele dollar? „Met 65 cent heb ik precies
genoeg", verklaart hij. Waarvoor hoeven we niet te ra
den. Zijn kegel reikt tot het Witte Huis, een blok ver
derop.
WASHINGTON HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
Dan sjokt hij baard van vijf
dagen, rafelig jack en broek op
half zeven naar zijn huis: een
bankje in het park, een smoeze
lige deken en een met volge
propte plastic vuilniszakken be
laden winkelwagentje.
Wat verder zit Kevin, op de
stoep van het ministerie van
handel. Op de straat voor hem
staat een kartonnen bord:
'Dakloos, HIV-positief, moet
eten. Help me, alsjeblieft'. Het is
bar koud. Maar ook Kevins op
roep wordt door de langsdra-
vende ambtenaren genegeerd.
De portieken van de ministeries
en de andere overheidsgebou
wen in de Amerikaanse hoofd
stad zijn een toevluchtsoord
voor de minstens 10.000 daklo
zen van Washington geworden.
Je kunt ze niet meer ontlopen.
I let zijn AJDS-patiënten, geeste
lijk gehandicapten, drugver
slaafden, dronkaards en op
merkelijk veel Vietnam-vete
ranen die tussen wal en schip
zijn geraakt. Of gewoon een
moeder van drie kinderen, zoals
Yetta Adams.
Als Yetta een paar honderd me
ter verderop was doodgegaan,
had niemand van haar gehoord.
Dan was zij een cijfer in de sta
tistieken geworden, geval num
mer zoveel. Jammer, maar he
laas. Er zouden misschien een
paar familieleden op haar be
grafenis zijn gekomen. Waar
schijnlijk had er niet eens een
steen afgekund. Elk jaar komen
zo in Amerika honderden dak
lozen, uitgestotenen en andere
zielepoten aan hun einde. Ano
niem. Zij worden door niets en
niemand gemist.
Maar Yetta's einde zal niet gauw
worden vergeten. Toen zij die
vroege zondag, eind november,
werd gevonden zat zij rechtop
op het bankje in een bushokje.
Alsof zij zat te wachten op lijn
34. Maar zij was dood. Bevan
gen door de kou? Hartverlam
ming? Het is nog niet bekend.
Maar de doodsoorzaak was
minder belangrijk dan de plaats
van haar verscheiden: vlak voor
het ministerie van volkshuisves
ting.
Kevin, Jim en al die anderen
zullen haar daar nog dankbaar
voor zijn.
Een dag later had minister Hen
ri Cisneros al honderdduizen
den dollars beschikbaar gesteld
voor spoedhulp aan de daklo
zen van Washington. In The
Washington Post deed Cisneros
een bewogen oproep om meer
geld uit te trekken voor hulp
programma's voor de naar
schatting twee tot drie miljoen
Amerikanen die elke dag in op
vangcentra of gewoon in de
open lucht moeten slapen. En
president Clinton noemde het
daklozenprobleem een nieuwe
topprioriteit voor zijn regering.
Uitdaging
Yetta Adams kreeg een waardi
ge begrafenis. Er waren een
paar honderd mensen, er waren
bloemen en de gemeente be
taalde voor de begrafenis en
zelfs voor een grafsteen. Minis
ter Cisneros hield een toe
spraak. „Niemand moet op
straat hoeven te sterven", zei
hij.
De minister noemde Yetta's
dood een uitdaging om nog
harder te werken aan een oplos
sing voor het daklozenpro
bleem. „En dat is niet voorbij
met een hete douche, een war
me maaltijd en een bed."
Cisneros koos Washington uit
- als speerpunt voor zijn nieuwe
beleid. Twaalf jaar geleden vin
gen de opvanghuizen in de
hoofdstad elke nacht zo'n 600
daklozen op. Nu verblijven er
dagelijks duizenden. En nog
eens duizenden slapen op
straat. „Ik kan mij niet afkeren
van de daklozen die slapen in
de portieken en op de banken
en op de metro-roosters mid
den in ons regeringscentrum.
Als we het hier niet kunnen op
lossen, waar dan wel", vroeg
Cisneros zich af.
Maar het is de vraag of de Ame
rikanen zijn oproep wel zullen
horen. Er heerst in de VS mo
menteel een 'daklozen-moe
heid'. De Amerikanen zijn de
daklozen zat. Steeds meer ste
den nemen maatregelen om ze
van de straat te krijgen. En niet
alleen door ze in opvangcentra
te helpen. Het medelijden van
de jaren tachtig heeft plaatsge
maakt voor de hardheid van de
jaren negentig. Daklozen wor
den steeds meer als een bedrei
ging gezien.
In veel steden is bedelen nu ver
boden. New Yorks nieuwe bur
gemeester Giuliani wil af van de
squeegers, de mensen die bij het
stoplicht ongevraagd je voorruit
schoonmaken. „Zij geven men
sen een gevoel van onveilig
heid", zegt hij, al gebeuren in
New York wel ergere dingen.
In Seattle is het verboden op de
stoep te zitten. En ook Atlanta,
de Olympische stad van 1996, is
al met de grote schoonmaak be
gonnen. Je mag er niet meer
slapen op een bank in het park.
Vijandiger
„Onze samenleving is steeds
vijandiger geworden tegenover
daklozen", zegt minister Cisne
ros. En hij vreest dat het daar
door juist moeilijker wordt om
iets aan de" oorzaken van het
probleem te doen. De mensen
willen het wegstoppen, alsof het
er dan niet meer is.
Cisneros benadrukt dat het pro
bleem door de samenleving zelf
is gecreëerd. „Omdat mensen
hun baan kwijtraken, omdat
psychiatrische inrichtingen
werden gesloten, omdat huizen
onbetaalbaar zijn geworden."
Veel daklozen zijn verslaafd,
een groot aantal is HIV-positief.
Drie op de vijf heeft een alco
holprobleem. Geestelijk gehan
dicapten werden toen in de ja
ren tachtig de ene na de andere
inrichting dicht ging, gewoon
de straat op gestuurd. „We noe
men die mensen daklozen,
maar veel van hen zijn meer
dan simpelweg mensen zonder
een huis", stelden Alice Baum
en Donald Burnes in hun on
langs verschenen boek over het
Amerikaanse daklozenpro
bleem.
Cisneros 'erfde' voor dit jaar
van de regering-Bush een bud
get voor het nationale daklo
zenprobleem van 570 miljoen
dollar. Vergelijk dat alleen al
Jhêfi &eed Hie cfouujïy.
121 GOLDEN GATE AVE. S.F.
net niet. „Jammer", zegt een
van hen. Want de gemeente
opent pas extra schuilplaatsen
voor de daklozen als de tempe
ratuur 's nachts het vriespunt
bereikt. In Yetta Adams' laatste
nacht vroor het wel. Een aan
bod voor een plaats in zo'n op
vangcentrum sloeg zij af. Zij
bleef liever op straat.
„Maar het moet niet bij passief
aanbieden van faciliteiten blij
ven", zei minister Cisneros la
ter. „Misschien lukt het de eer
ste keer niet die mensen naar
binnen te praten. Dan moeten
we het een tweede, een derde of
desnoods een vierde keer pro
beren. We mogen niet opgeven.
Het mag niet dat door onze on
gevoeligheid mensen sterven in
de schaduw van het ministerie
dat juist de dakloosheid be
strijdt."
Daklozen in de rij voor een gratis maaltijd in St. Anthony's Church in San Francisco.
met de 500 miljoen die de stad
New York er voor uittrekt. Voor
volgend jaar wil Cisneros 823
miljoen en voor het jaar daarop
anderhalf miljard. Alleen al in
Washington wil hij duizend
wooneenheden subsidiëren,
honderd opleidings- en om
scholingsplaatsen en 400 bed
den in drugklinieken voor dak
lozen.
Dat gaat 20 miljoen dollar kos
ten. De stad zelf gaf vorig jaar al
28 miljoen uit. Ook andere ste
den hebben hoopgevende pro
jecten. In San Francisco veegt
de politie weliswaar de parken
en straten schoon, maar daklo
zen gaan naar opvangcentra
waar zij eten, medische behan
deling en sociale begeleiding
krijgen. In Orlando in Florida
moeten verslaafde daklozen
verplicht afkicken. De criminali
teit door daklozen is er dit jaar
al met 40 procent verminderd.
Miami heeft zelfs een extra be
lasting op hotel- en restaurant
rekeningen om de kosten van
hulpprogramma's voor daklo
zen te kunnen betalen. Zo beta
len toeristen mee om de straten
'schoon' te krijgen. Maar het
zijn er zo veel dat het onbegon
nen werk is. Bovendien moet
overal worden bezuinigd. In ok
tober zette het Congres bijvoor
beeld diep het mes in het bud
get van de interdepartementale
werkgroep die programma's
voor de hulp aan de daklozen
moet opstellen.
Hinder
De werkgroep kon alleen blijven
voortbestaan omdat president
Clinton haar onder zijn hoede
nam. Het was voor het eerst dat
een president zich bemoeide
met het probleem van de mil
joenen daklozen in de VS. De
werkgroep moet nu het instru
ment voor Cisneros worden om
zijn honderden miljoenen ge
richt te besteden. Maar het blijft
de vraag in hoeverre Amerika
nen wel willen betalen voor
mensen die zij steeds meer als
een hinder beschouwen. „We
willen onze straten, parken en
stegen terug", stond onlangs in
een krant.
In het park achter het Witte
Huis hangen zelfs overdag al
tientallen zwervers rond. Enke
len hebben op het rooster van
de metro, waar een constante
stroom warme lucht uit komt,
van karton, lappen en plastic
een soort hut gebouwd. Op een
bankje ligt een dikke zwarte
vrouw te slapen. Als een politie
agent te paard aankomt, wordt
ze wat onrustig, maar de agent
laat haar met rust.
De daklozen, zonder uitzonde
ring zwart, zitten dicht bijeen
onder een deken. Het vriest nog
