'Mijn onzekerheid behoedt me voor zelfgenoegzaamheid' 18 ZATERDAG 15 JANUAR11994 Een opname uit 1991 Paul Witteman in zijn programma 'Het Mo ment' aan tafel met Dries van Agt en Hans Wiegel. FOTO ARCHIEF De werkelijkheid achter de werkelijkheid van Paul Witteman In zijn naaste omgeving werd vroeger bij herhaling hardop gefilosofeerd over de vraag wat er toch van die jongen terecht moest komen in de maatschappij. Het is uiteindelijk goed gekomen met Paul Wittemanvandaag de dag is hij als TV- persoonlijkheid erg gezien.Door een toevallige samenloop van omstandigheden. Een kwestie van een beetje talent, een beetje geluk en op het juiste ogenblik de goede man treffen. ezien zijn betrokkenheid bij pro- gramma's als NOVA, De Ronde van Witteman en binnenkort De Kloof is er over Paul Witteman een beeldvorming ontstaan, als zou hij nauwe lijks profiteren van de verworvenheid van een vrije dag. Hoewel tamelijk bescheiden van voorkomen is zijn aanwezigheid als in terviewer/presentator blijkbaar zó groot, dat hij meer uren voor de camera lijkt te maken dan z'n agenda aangeeft. Ter geruststelling: vrouw en kroost kennen hem niet alleen maar van de TV. „Gemiddeld verschijn ik twee keer per week op de buis, dus laten we voofal niet overdrijven." Maar hij is de eerste om te erkennen dat het TV-werk diep ingrijpt in het gezinsleven. Thuis wil er wel eens een flauw protest op klinken in de zin van dat het zelden komt van leuke dingen doen in gezinsverband. Witte man is 's avonds meer weg dan dat hij thuis „Maar dat wordt weer gecompenseerd 'door mijn aanwezigheid 's morgens. Door een zekere discipline te hanteren, probeer ik mezelf in het gareel te houden. Thuis heb ik een agendakalender aan de wand hangen. En daar staat precies op waar ik ben en waar ik niet ben. Belangrijk is om in de gaten te hou den dat je door alle aandacht niet de indruk gaat wekken meer voor te stellen dan ande ren. Daar rangschik ik ook de gezinsleden onder. Aan de ene kant zou het zonde zijn mijn bescheiden talent om programma's te presenteren en mensen te interviewen niet optimaal te benutten. Zolang ik gezond ben wil ik dat ook doen. Aan de andere kant is het zaak mezelf voor ogen te houden dat er be langrijkere dingen in het leven zijn." Betrouwbaar Geboren voor televisie lijkt hij, Paul Witte man. Altijd zijn zinnen helder formulerend, ontspannen ogend, de degelijkheid zelve, goed geïnformeerd. En zeer gezien, dat ook. Zijn hoofd schijnt iets vertrouwenwekkends uit te stralen. Anders gezegd: de 47-jSrige Witteman heeft van nature dat ondefinieer bare om op menige kijker betrouwbaar over te komen. Onlangs dook in een populariteits poll zijn naam op achter amusementscory feeën als Henny Huisman en Robert ten Brink. Niet dat hij naar aanleiding daarvan de ereronde van Witteman heeft gemaakt, daar voor beziet Witteman zijn populariteit met te veel nuchterheid en ironie. Of zoals hij het zelf uitdrukt: televisie zuigt je meer leeg dan enig ander medium. „Door steeds nieuwe programma's te be denken, hoop ik te voorkomen dat de men sen uitgekeken op mij raken. Volgens mij wordt er niet zo op presentatoren gelet, maar meer op programma's. Waar ik voor zorg is dat ik steeds mensen om me heen heb, die mij inspireren. Mensen, met wie ik bevriend ben en met wie ik half-professioneel samen werk. Al pratende bedenk ik een niéuwe, steeds terugkerende formule. De kijkers wil len graag hetzelfde hebben, maar toch tel kens weer iets anders. Wat mij vooral interes seert is wat mensen beweegt. Zie De Ronde van Witteman als een poging de werkelijk heid achter de werkelijkheid te vinden. Laatst heb ik een programma opgenomen met am bitie als thema. Het verstand zegt dat je zo ver mogelijk in je loopbaan moet komen, ter wijl het gevoel zegt dat er een grens is waar je niet over moet. Niet voor niets heb ik dat on derwerp bedacht. Je zou kunnen zeggen dat het ook over mezelf ging." Het verwijt dat hij in De Ronde van Witte man inspeelt op menselijke gevoelens stoort hem. Buitengewoon zelfs. „Informatie moet blijven hangen. Om die doelstelling te berei ken, gebruik ik de emotie. Let wel: ik mis bruik emotie niet. Of laat ik het maar betrok kenheid noemen, anders wordt weer meteenf de link met Henny Huisman gelegd. Menige serieuze collega heeft me voor de voeten ge gooid dat Paul Witteman nu ook al op de emotionele toer gaat. Mijn broer belde me laatst. Die zei: je doet het goed, maar het programma is niet voor ons soort mensen. Tja, dat irriteert me dan. Er viel een korte stilte. Toen zei mijn broer: je bent toch niet boos of zo? Dat niet, zei ik. Maar blijkbaar behoor ik toch tot een ander soort mensen dan jij." Kritisch In Hilversum geniet Witteman de reputatie kritischer op zichzelf te zijn dan anderen over hem plegen te oordelen, Heeft niets te ma ken met de geraffineerde camouflage van de ijdele wens nogmaals gecomplimenteerd te worden, maar alles met Wittemans onzeker heid die hem, zij het minder dan voorheen, parten speelt. „Ik ben nu acht jaar op TV, de eerste vijf jaar was ik heel onzeker. Het is nu een beetje weggeëbd, maar God zij dank nog niet hele maal verdwenen. Dat gevoel van onzekerheid behoedt me voor zelfgenoegzaamheid. Men sen die tevreden rondlopen, wantrouw ik. Al thans, ik kijk met argwaan naar hun produk- ten. Er zijn veel van die mensen te vinden in de televisiewereld. En dat ligt ook voor de hand natuurlijk, omdat je buiten-proportio neel op handen wordt gedragen als je je werk goed doet. Dan is het gevaar groot dat je op den duur gaat denken het allemaal aan jezelf te danken te hebben. Wat ik doe, kun je nooit goed genoeg doen. Met mijn babbels verdien ik iets meer dan de modale werknemer, dat moetje natuurlijk wel waarmaken." Er waren andere tijden. Zijn maat Jan Tromp herinnert hem daar maar al te graag aan. Op hem kenmerkende lijzige toon ver telt de politieke redacteur van De Volkskrant dan van het bezit van de videotape, waarop Wittemans TV-debuut is vastgelegd. „Dat is nu een collectorsitem, waarmee die schoft van een Tromp mij chanteert. Zie je die band, dan kun je je absoluut niet voorstellen dat ik het ooit nog heb kunnen maken op de buis." Het is dus toch nog goed gekomen met hem. Zijn vader, ooit minister van binnen landse zaken in het kabinet-Beel, had des tijds weinig fiducie in de toekomst van zoon lief. Op de HBS ging het maar zozo en nader hand werd in huize-Witteman Pauls be roepskeuze nu ook niet bepaald geappreci eerd. Journalist? Een Witteman hoorde te studeren. Maar waar in zijn vriendenkring de een na de ander doctorandus werd, ontbeer de Witteman aanleg en studiezin om z'n naam op te tuigen met een academische ti tel. En al mag hij door erfelijke belasting van moederskant dan worden gerekend tot de roemruchte muzikale Andriessen-dynastie, echt muziek zat er destijds ook niet in zijn pianostudie aan het Amsterdamse conserva torium. „Dat was voor mij een schok, of laat ik zeggen een teleurstelling. Ik weet trouwens niet eens zo zeker of mijn talenten zo beperkt waren. Maar je moet monomaan zijn om op dat gebied iets te bereiken. Helemaal op mu ziek gericht en niets anders. Ik had er niet al les voor over. Te weinig in elk geval om mijn brood in de muziek te verdienen en zeker om naam te maken." Slotakkoord Daar stond Witteman dan op z'n 25ste, nadat hij een voortijdig slotakkoord had gegeven aan de pianostudie. Hij achtte het onderhand de hoogste tijd zich te bezinnen op zijn maatschappelijke positie. „Ik moest toch wèt, nietwaar?" Uiteindelijk vond Witteman emplooi in de journalistiek, een ambacht waarin vroeger menige gesjeesde student nog verzeild kon raken. Achtereenvolgens diende hij als ver slaggever De Tijd, de al lang ter ziele zijnde Nieuwe Haarlemsche Courant en Elsevier. Naar eigen zeggen sprongen zijn epistels er niet echt uit. Nóg ziet Paul Witteman de veel betekenende blik van J(oop) Lücker, indertijd hoofdredacteur van De Tijd. Als blikken toen hadden kunnen doden! Zodra hem één van Wittemans pennevruchten onder ogen kwam, liet Lücker blijken beduidend meer diepgang en eruditie van een ministers zoontje te hebben verwacht. „Hij had absoluut gelijk, het Eerlijk gezegd vond schrijven moeilijk. Praten gaat me makkelij ker af." Dat welbespraakte heeft Witteman van huis meegekregen. Met dank voornamelijk aan zijn broers, want contact met senior had Paul niet veel. Zijn liefde voor de muziek be schouwt hij trouwens als één van de zegenin gen van zijn opvoeding. Volgens een eigen taxatie beschikt deze telg van het Andriessen- geslacht over een bovengemiddelde repertoi re-kennis. „Hoor ik in de auto of thuis een melodie die ik niet kan thuisbrengen, dan herinner ik me onmiddellijk de woorden die vroeger aan tafel werden gesproken: als je niet weet wat het is, is het öf Dvorék of Saint Saens. Tien tegen een dat ik de omroeper dan hoor zeggen: u luisterde naar een sere nade van Dvorak. Dan denk ik: verdomd, het is waar. Ik speel zelf piano en fluit. Op a-pro portioneel niveau, met m'n zoontje. De top van mijn muzikale kunnen haalde ik in de tijd dat ik aan het conservatorium piano stu deerde, daarna is het snel bergafwaarts ge- Met zijn verbale begaafdheid zit het daar entegen nog goed. Recentelijk viel hem nog de Groenman-prijs ten deel. Volgens het ju ryrapport op grond van z'n goede taalgebruik en een uitspraak die zich kenmerkt door randstedelijke losheid. Gepusht Het was VARA's voorzitter Marcel van Dam die Witteman een jaar of acht geleden her kende als de TV-persoonlijkheid, die het nieuwe gezicht van zijn omroep moest uit dragen. En dat terwijl Witteman zich eerder vanwege zijn katholieke achtergrond, zijn in- keurige dictie en zijn arbeidsverleden bij El sevier de grootst mogelijke moeite moest ge troosten om toegang te krijgen tot het studio complex aan de Hilversumse Heuvellaan. Pas in tweede instantie werd Witteman bij VARA- Radio aangenomen, nadat hij alsnog aanne melijk had weten te maken politiek niet rechts van het midden te staan. Met zijn bij dragen aan radio-uitzendingen als ZI, de Ro de Cirkel, In de Rode Haan en De Stand van Zaken praatte hij zich in de gratie van Van Dam. „Wat ik nu ben, heeft te maken met een toevallige samenloop van omstandighe den. Een beetje talent, een beetje geluk en op de juiste tijd de goede man treffen. Van Dam, ja. Tuurlijk heeft hij mij enorm gepusht." Prompt ervoer Witteman de nadelen van wat het was om Van Dams protégé te zijn. In de gangen van de VARA-studio werd hij ach tervolgd door naijver, nadat hem was ge vraagd Achter het Nieuws een eigentijdsere opzet te geven. „Jaloezie is misschien niet het goede woord, maar er waren mensen die zich miskend voelden op grond van wat ze deden. Daar had ik toen te weinig begrip voor, maar achteraf begrijp ik dat wel. Want zij maakten in hun tijd ook een heel goed programma. Alleen ja, na verloop van tijd moet je wel eens nieuwe mensen ergens neerzetten. Dat is gewoon zo. Ik was toen zo onverstandig de indruk te wekken dat de geur van het succes rond Achter het Nieuws door mij was verspreid. En Marcel deed dat zeker. Die had de neiging om te zeggen: moet je eens kijken, ik heb daar die Witte man neergezet en het gaat goed. Daa ben mensen zich diep gekrenkt dc voeld. Het leidde tot gevoelens agressie jegens mij, die slechts met moeite werden onder drukt. Ik kan me dat nu heel goed voorstellen. Stel dat ze me nu bij NOVA zouden weghalen. En het program ma zou meer kijkers trek ken door toedoen mijn opvolger. Reken maar dat ik dan e Paul Witteman: „....Aan de andere kant is het zaak mezelf v het leven zijn." ge tijd gebukt door het leven zou gaan." Als geen ander weet Witteman wat hem in dit vak boven het hoofd kan hangen. Hij heeft genoeg collega's in het niets zien ver dwijnen. „Nu word je geïdentificeerd met succes, maar straks kan er gezegd worden dat het niet meer zo goed gaat met het program ma en dat dit door jou komt." Vooralsnog heeft Witteman nog de garan tie van ten minste vier jaar vast werk als free lancer. Een onderhoud met Joop van den En- de, die hem met „allerlei interessante uitda gingen" naar z'n mislukte project TV 10 wil de lokken, stemde hem al tot nadenken over zijn status van vaste kracht bij de VARA. En Marcel van Dam sprak hem naderhand op vaderlijke toon toe: „Jochie, je moet uit vaste dienst, dan kunnen we je meer betalen en neem je ook ten opzichte van de VARA een onafhankelijkere positie in." Loyaal Maar ook in losser verband heeft Witteman zich steeds loyaal getoond aan de VARA en aan Van Dam. Na het gesprek met Van den Ende („Raar hoor dat sommigen het al vies schijnen te vinden met hem te praten, hij is een leuke man") is Witteman nog diverse malen benaderd, maar hij bleef waar hij zat. „Zonder propaganda voor de VARA te willen maken, zeg ik dat er maar weinig organisaties zijn waar het beter toeven is. Natuurlijk kun je Van Dam een dominante man noemen. Maar in mijn eerste periode bij de televisie, toen ik me heel onzeker voelde, vond ik het erg prettig te weten dat de hoogste baas pal achter me stond." Sinds Vera Keur directeur-TV bij de VARA is, bemoeit de voorzitter zich niet meer zo in tensief met de programmering, r- Maar nog altijd hecht Witte man grote waarde aan Van Dams oordeel. „De meeste discussies over mijn pro- gramma's voer ik met Vera Keur. En dan ach- w teraf. Was het te zwaar of juist niet? Maar laatst heb ik één van de afleveringen De Ronde van Witte- bekeken bij Marcel omdat we daar toevallig te eten wa- en. En dan zit ik maar te loeren naar dat ge zicht, terwijl hij naar dat scherm kijkt. Toen Vera nog geen directeur was. bemoeide hij zich overal mee. Tot op de laatste komma. Nu laat hij dat aan haar over en ik moet zeggen dat Mar cel daar weinig moeite mee heeft gehad. Hoogst opmerkelijk. Ik geloof dat het te ma ken heeft met zijn nieuwe filosofische kijk op de samenleving. Hij is tegenwoordig zeer ge ïnteresseerd in de natuur. Tuiniert ook. Zo ken ik hem helemaal niet. Ik luister naar hem. maar zijirtïtosofie wil bij mij maar niet aanslaan. Misschien over tien jaar wel, ik weet het niet." Vanaf het moment dat VARA's Achter het Nieuws en NOS Laat zich hebben laten vere nigen tot NOVA, mag Paul Witteman zich ad junct hoofdredacteur/presentator noemen van de dagelijkse actualiteitenrubriek. Met blijdschap werd destijds kennis geven van de geboorte van het Nederlandse antwoord op Newsnight, maar NOVA liet zich aanvankelijk bekijken als een slap aftreksel van BBC's veel geprezen nieuwsmagazine. De kritiek sa mengevat: er werd te snel een beroep gedaan op deskundologen van het type-Clavan en aan het uitdiepen van nieuwsitems kwam de redactie van NOVA amper toe. Bovendien waren er interne strubbelingen over de duo- presentatie; na verloop van tijd moesten de medewerkers van Studio Sport zich onthou den van het stellen van vragen buiten hun specialisme. En Witteman werd aangewreven de sportuitslagen met zichtbare weerzin op te lezen. „Inmiddels is dat allemaal passé. Ik hoor er niemand meer over. Ook de sport- jongens niet. NOVA draait nu als een trein, ik geloof niet dat dit nog te ontkennen valt. Uit onderzoek van de dienst Kijk- en Luisteron derzoek is gebleken dat NOVA door alles en iedereen op geweldige afstand de beste actu aliteitenrubriek wordt gevonden. De fusie is in zoverre mijn werk geweest dat ik me er na mens de VARA heel sterk voor heb gemaakt. Voor weinig dingen in.mijn leven heb ik zo gevochten als voor NOVA Maar dat het nu zo goed draait is niet mijn werk, die eer komt de redactie toe. Wat ik doe is steunen waar ik kan en ideeën aandragen waar ik kan. En mijn gezicht lenen aan NOVA op de tijdstip pen die het schema aangeeft." Lappendeken Onderhand pendelt Witteman al zeventien jaar tussen Haarlem en Hilversum. Nooit is het bij hem opgekomen naar het Gooi te ver huizen, ook al heeft menige collega hem voorgerekend dat hij zich daarmee financieel tekort doet. „Haarlem heeft ook zo z'n nade len, maar het Gooi vind ik in één woord ver schrikkelijk. Het is een soort lappendeken van nouveau-riche en verkeerd arrivé wat daar hokt. Ik ken er ook niemand. Ik moet wel eens overblijven. Bijvoorbeeld als ik 's ochtends een vergadering heb en 's avonds dan weer aanwezig moet zijn. Maar dan weet ik 's middags absoluut niet waar ik naartoe moet. Natuurlijk generaliseer ik, er zullen heus wel aardige en intelligente mensen wo nen. Maar het Gooi is nu niet bepaald het terrein dat creativiteit uitlokt." Paul Witteman. In z'n vrije tijd hardloper uit overtuiging. Bekend van radio en televi sie. In Haagse kringen heet het dat hrj geres pecteerd wordt door premier Lubbers. Niet omdat hij van zijn gesprekken met de minis ter-president een wedstrijd maakt wie de slimste is („Die confrontatie verlies ik op voorhand"), wel omdat hij Lubbers meer dan eens met z'n vragen op het verkeerde been heeft weten te zetten. Blasé kan Witteman onmogelijk worden genoemd, hoewel zijn werk hem met vrijwel alles dat het leven te bieden heeft in contact bracht. Toch heeft hij een persoonlijke primeur te melden: op 27 januari gaat Witteman een cursus volgen om z'n vliegangst te overwinnen. Hij ziet de dag al voor zich: eerst gekneed worden door psy chologen en psychiaters, dan een handvol ta bletten inslikken en ten slotte het vliegtuig in voor zijn eigen ronde van Witteman in de lucht.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1994 | | pagina 29