Een
machteloos
bejaardenleger
ZATERDAG 8 JANUARI 1994
ster, nu met een paar sinaasappels en drie
flesjes shampoo bij de kille entree van een
prodoekti (supermarkt) in een nieuwbouw
wijk. En maar hopen dat de verkoop van de
ze investering Schraalhans even de keuken
uit werkt.
Sergej en Nina behoren tot de 700.000
Moskouse bejaarden die maandelijks het mi
nimumpensioentje in de hand krijgen: 26.320
roebel, een gulden of veertig. Dat ligt ver on
der wat in de statistieken het bestaansmini
mum wordt genoemd. Het is de helft van het
gemiddelde pensioen, en een kwart van een
gemiddeld salaris.
Sergej's en Nina's zijn er zat in Rusland. In
Moskou vind je ze overal op de straten. Bede
lend, winkels afstropend op zoek naar het al
lergoedkoopste, in de rij bij het Aeroflot-kan-
toor om een kaartje voor zoon of dochter te
kopen. Baboeska of Dedjoeska zijn er goed
voor. Zoals ze binnenshuis goed van pas ko
men als oppas, in de keuken, voor de
schoonmaak.
De 700.000 minimumlijders in Moskou
vormen ruim een derde van het totale aantal
gepensioneerden in een hoofdstad met tien
miljoen inwoners. Een machteloos bejaar
denleger van bijna 2,5 miljoen mensen, van
wie velen nog maar één wapen hebben: mij
meren over de goede oude tijd, toen een be
jaarde nog in aanzien stond.
Speciale winkels waren er, voor de vetera
nen. Voorrangloketten bij de stations. Sana
toria, waar vakantie en zorg voor de gezond
heid hand in hand gingen. Het is er niet meer
of onbetaalbaar geworden. De bejaarde is de
klos. De spaarcentjes die zijn pensioen nog
wat zouden kunnen aanvullen, zijn wegge-
Navrant maar waar: de Nina's en Sergej's
zijn nog altijd beter af dan hun generatiege
noten in de bejaardentehuizen. Ze staan ten
minste nog in het leven, worden gedwongen
tot activiteit. Het Dom Prestarjelych is een
wachtkamer voor de dood. Niks 'Huize Uit
zicht', 'Welgelegen' of'Avondrust'. Geen bil
jart-, kaart- of zangavonden.
Een russisch bejaardenhuis heeft geen
naam, maar een nummer, meer niet. Privacy
ontbreekt. De bewoners delen een kamer
met drie of vier lotgenoten. Een paar bedden
en houten tafeltjes, waar de portretten van
dierbaren het Spartaanse interieur opfleuren.
„We zouden meer willen, maar we kunnen
niet", zegt directrice Loedmila Tsypaklova
van verzorgingstehuis nr. 31. Er is geen geld,
er is te weinig personeel. Bejaardenverzor
ging is een van de slechtst betaalde beroe
pen, Moskou zou meer dan 1100 verzorgsters
nodig hebben voor de totaal 7000 bewoners
van de tehuizen. Er zijn er slechts 711.
Even leek er hoop voor het Russische be
jaardenleger. Tijdens de verkiezingscampag
ne werden gouden bergen beloofd. De ultra
rechtse Zjirinovski sprak er schande van dat
al die 'moedige mannen en vrouwen die ons
geweldige vaderland tot een wereldmacht
hebben gemaakt' hun oude dag in armoede
slijten.
De gouden bergen blijken, wie had anders
verwacht, luchtkastelen. Het verkiezingscir
cus is voorbij, het stille lijden gaat gewoon
door.
In Rusland is alles mogelijk, behalve een
bejaardenrevolutie.
vreten door de inflatie. De bejaarden van het
nieuwe Rusland rest weinig meer dan wach
ten op de dood. Doen ze dat zelf niet, dan
doet hun omgeving dat wel voor hen.
Bejaardentehuizen zijn namelijk onge
woon en dus schaars in Rusland. Moskou
heeft er slechts zeven. De meeste gepensio
neerden wonen thuis. Het doma is hun rijk
dom. Dat hebben ze overgehouden uit hun
arbeidzame leven. Maar omdat de woning
nood verschrikkelijk is, zijn de gehuwde
dochter of zoon met gezin ingetrokken. En zo
wordt de kleine drie-kamerwoning een bron
van ergernis, onrust en spanning.
Baboesjka is afgeschreven, Dje-
doesjka afgedankt. Russen plegen
deze woorden voor oma en opa
als koosnaampjes voor alle ouderen te ge
bruiken. Dat suggereert genegenheid, maar
niets is minder waar. Ouder worden, oud
zijn, in Rusland is het een regelrechte ramp.
Kijk naar bedelaar Sergej in de metrogang bij
Park Koeltoeri. Tweeënzeventig, meer dan
vijftig jaar gewerkt in de bouw. Z'n pensioen
is net voldoende voor huur, gas en licht,
brood en melk. De fles wodka ('één per week,
echt niet meer') moet uit de barmhartigheid
komen.
Of weduwe Nina, 69, voorheen verkoop-
Nina heeft zo'n inwonend gezin, met twee
schattige kleinkindertjes. „Ik zie gewoon dat
ze op m'n dood zitten te wachten", zegt ze
bitter. Niet alleen vanwege die vrijkomende
extra kamer. Vooral omdat, nu de staatswo-
ningen tegen lage prijzen door de huurder
kunnen worden overgenomen, een eigen
huis een aantrekkelijke bron van inkomsten
Nina heeft nog geluk. Ouderen zijn de fa
voriete slachtoffers voor criminele benden
die zich op de lucratieve huizenmarkt heb
ben gestort. Een eenvoudig tweekamer-flatje
gaat in Moskou gemakkelijk voor 50.000 dol
lar van de hand, een vermogen. Die benden
wachten niet, zoals Nina's familie, rustig op
de dood van de huurster. Nee, die helpen wel
een handje.
„Mensen worden ontvoerd, gemarteld om
een verklaring te tekenen dat ze hun huis
overdragen, en verdwijnen vervolgens spoor
loos", zegt Moskou's speciaal voor deze mis
daadtrend benoemde officier van justitie
Tatjana Koeznetsova.
FOTO'S
CAROLINE SCHRODER
