'Hoe moet ik de tijd anders doorbrengen?'
EO doet geheimzinnig
over eigen milieudrama
Rtv show
'Geen toneel, ik toon mijn emoties'
VRIJDAG 7 JANUAR11994
8 /RIJC
Hiltermann blijft oog houden voor de toestand in de wereld
Hij ziet zichzelf als de enige echte buitenland-commentator die Neder
land rijk is. Elke zondagmiddag bespreekt hij voor AVRO-radio De toe
stand in de wereld. Zijn rubriek zit ingekapseld in AVRO's Radiojour
naal, wat hij op zichzelf overigens jammer vindt. Liever had hij een op
zichzelf staand programma gehad, los van het Radiojournaal. ,,Ik ga al
tijd mijn eigen weg", verklaart mr. Gustavo Bernardo José Hiltermann
zich nader. Voor de buitenwacht wil niet weten dat hij over een paar
maanden 80 wordt, bevreesd als hij is dat hij dan nergens meer voor
gevraagd wordt. Zelf voelt hij er absoluut niets voor om te stoppen. ,,Er
gebeuren nog zoveel boeiende dingen op het wereldtoneel."
lijke vrijheid die werkelijk uniek
Zijn komst als commentator
had in eerste instantie een poli
tieke achtergrond, vertelt hij.
Terug naar 1956. „Een belang
rijk jaar. Niet alleen kwamen de
Hongaren in opstand, ook was
er de Suez-cfisis. Wat zullen we
nou beleven, dachten we toen
allemaal. Na de bevrijding had
den we het land weer opge
bouwd, maar opeens dreigde
het weer mis te gaan. De men
sen waren bang. Zeewaardige
jachten werden gecharterd. Ve
len vluchtten het land uit. Er
bestond in die chaos een grote
behoefte aan iemand die kwam
uitleggen hoe het allemaal zat,
of er opnieuw een oorlog zou
uitbreken. Ik was van mening
dat er niets zou gebeuren en dat
viel natuurlijk in de smaak bij
de mensen en de autoriteiten.
De Nederlandse regering had in
die dagen erg weinig mensen in
de buitenlandse dienst."
Hiltermann kent zijn zaakjes.
Vindt hijzelf ook. trouwens. In
zijn jonge jaren vergaarde hij
zoveel kennis over culturen,
ideologieën en godsdiensten,
dat Hiltermann nu nieuwsbe
richten zonder moeite kan
plaatsen tegen hun geschied
kundige achtergrond. Zijn im
posante bibliotheek in zijn Am
sterdamse grachtenpand is me
de zijn referentiekader. Honder
den, zo niet duizenden banden
over mensen als Churchill, De
Gaulle, Montesquieu en vele
anderen hebben er een plaats
gevonden. Maar ook de Koran
en publicaties uit de hindoe
wereld liggen paraat om ge
raadpleegd te worden.
Op grond van zijn deskundig
heid aangaande de kwestie Ne-
derlands-Indië werd hij ge
vraagd hoofdredacteur te wor
den van Elseviers Weekblad. Op
de redactie was ernstige ver
deeldheid ontstaan over de
vraag of Indië wel of niet be
houden moest blijven voor Ne
derland. Hiltermann positio-
»J AAPTIMMERS
p
-w- BI werd op 1 mei
I 1914 geboren in
Buenos Aires. Hij
studeerde economie, indologie
en rechten. Promoveren deed
Hiltermann in 1972 op een stu
die over Oost-Europa en de
Duitse deling. Sinds 1934 is hij
publicist en journalist. Legio
functies heeft Hiltermann in
zijn werkzame leven vervuld.
Hij was medeoprichter en
hoofdredacteur van Ebeviers
Weekblad (1946-1952). Hij was
eigenaar/directeur van de
Haagse Post (1952-1965) en
hoofdredacteur van de zesde
druk van de Winkler Prins Ency
clopedie (de eerste Neder
landstalige). Hiltermann do
ceerde Internationale Betrek
kingen aan de Marine-Staf
school, de Luchtmacht-Staf
school en het Centrum voor Mi
litair Leiderschap. Hij publi
ceerde later artikelen over oor
logen en militaire en politieke
leiders en pockets over de Eu
ropese toekomst, het Midden
oosten, China en Amerika. „Ik
heb me vroeger nooit gereali
seerd dal zoveel mensen naar
mij luisterden. Maar het heeft
me ook nooit geïnteresseerd,
die cijfers. Bewust ook, omdat ik
me er anders misschien door
had laten beïnvloeden. Boven
dien: wat zou ik dan hebben
moeten veranderen? Ik deed
zoals ik vond dat ik het moest
doen."
Nooit heeft de AVRO enige
aanleiding gevonden om hem
aan te spreken op een van zijn
praatjes ter lengte van tien mi
nuten. Hiltermann heeft de af
gelopen 37 jaren volledig de
vrije hand gehad. „Ze hebben
me nooit gevraagd de teksten
vantevoren ter inzage te geven.
En ik heb ook nooit een aan
merking of een reactie gehoord.
Ik ga er gewoon iedere week
naartoe en heb daar een geeste
neerde zich tussen beide stro
mingen. „Het lag voor de hand
dat ze mij vroegen hoofdredac
teur te worden. Ik kende het
land en wist dat het voor Neder
land te groot was om bijeen te
houden. Er was geen sprake van
dat wij ons daar konden hand
haven."
Hiltermann noemt zichzelf
één van de TV-pioniers. Hij trok
er in de jaren vijftig al met zijn
eigen Oostenrijkse camera op
uit om een reportage te maken
in Zuid-Afrika. „Met camera
man Piet van Strien ben ik op
Cyprus geweest. En met Piet ter
Laag bezocht ik Vietnam."
In het najaar van 1967 raakte
Hiltermann in opspraak, nadat
hij als één van de drie Neder
landse journalistieke waarne
mers aanwezig was geweest bij
de verkiezingen in Vietnam.
Waar Henk Neuman (KRO) en
Paul van 't Veer (Vrije Volk) kri
tische rapporten indienden bij
minister Luns, kwam Hilter
mann van Elsevier met een ver
haal thuis dat beduidend vrien
delijker van toonzetting was.
„Het lag een beetje voor de
hand, die kwestie-Vietnam. Ik
had altijd al een afwijkende me
ning. De andere twee hadden
daar fraude geconstateerd.
Maar mijn opvatting was sim
pel. Als je zegt: we gaan verkie
zingen houden, kan dat wel,
maar dan wel op de wijze die
voor een ontwikkelingsland
normaal is. Er gebeurden na
tuurlijk allerlei dingen. Stem
bussen raakten zoek, noem
maar op. Maar we konden nu
eenmaal niet verlangen dat alles
er op de Hollandse wijze aan
toe zou gaan. Gezegd moet
worden dat de verkiezingen op
de best denkbare wijze verlie
pen. Later heb ik gelijk gekre
gen, getuige een artikel in The
Economist.
Noodlot
'Een spoor van blauw zand' gebaseerd op Brabantse affaire
'S-GRAVELAND
Bij de Evangelische Omroep
willen ze niet zeggen op welke
milieu-affaire in de provincie
Noord-Brabant de splinternieu
we dramaserie Een spoor van
blauw zand is gebaseerd. De EO
is namelijk bang voor eventuele
juridische gevolgen wanneer de
naam wordt genoemd van het
chemische bedrijf dat tien jaar
geleden cyanide loosde in enke
le sloten.
De eerste aflevering van Een
spoor van blauw zand is mor
gen op Nederland 2 te zien van
af 21.34 uur. Het is een serie in
zes delen met als centraal the
ma het milieu. Getoond wordt
hoe verontruste burgers van het
kastje naar de muur worden ge
stuurd door de autoriteiten in
hun woonplaats. Aan het begin
van iedere aflevering wordt ge
meld dut de serie op waar ge
beurde feiten berust.
„Een historische gebeurte
nis". noemt programmatisch
directeur Ad de Boer van de EO
de start van de serie. „Het is na
melijk ons eerste Nederlandsta
lige drama. Wij hadden bij de
EO geen traditie op dit vlak. In
het verleden hebben we wel
buitenlandse produkties ge
bracht, maar die zijn nu moei
lijk te vinden. We willen ons
echter, mede op advies van
McKinsey, profileren met Ne
derlandstalig drama. En wij vin
den dit een goede vorm om een
evangelische boodschap uit te
dragen. Dit werkt beter dan een
preek."
IDTV nam de produktie on
der de hoede. Namens de pro
ducent zegt Anton Smit: „Dit is
de vijfde dramaserie die we ma
ken. Wij werken graag op basis
van actualiteit en realiteit voor
een zo breed mogelijk publiek.
In Een spoor van blauw zand
zijn de ware gebeurtenissen
dramatisch ingekleurd en zijn
de personen en instellingen fic
tief."
Blauwzuur
Het begin milieudrama begint
met de dood van twee koeien.
Ook het hondje van loop Keizer
(gespeeld door Niek Pancras)
bezwijkt. Later blijkt dat de die
ren zijn gestorven door vergifti
ging met blauwzuur, dat in het
slootwater is terechtgekomen.
De bewoners vermoeden dat
het bedrijf Jaba chemicaliën
loost, maar ze vinden noch bij
gemeente noch bij politie ge
hoor. Alleen de medewerker van
de milieubeweging, Mare
Niewint (Marcel Musters),
neemt hen serieus. Gezamenlijk
trekken ze ten strijde en stuiten
zij op een corrupte burgemees
ter en op een crimineel netwerk
rond het bedrijf Jaba. De rol van
de bescheten ambtenaar Henk
den Besten wordt fraai vertolkt
door Henk van Ulsen.
Producent IDTV heeft zich
gebaseerd op de dossiers van de
milieubeweging van Noord-
Brabant. Feiten en data zijn ge
trouw aan de werkelijkheid. „De
gebeurtenissen speelden zich
ergens in Noord-Brabant af,
maar we hebben met de EO af
spraken gemaakt over de be
scherming van de privacy van
debetrokkenen."
De Boer (EO): „Wij hebben
absoluut geen behoefte verwik
keld te raken in juridische pro
cedures. En wij vinden ook dat
het er niet toe doet waar het ge
beurd is. Het gaat om zaken die
ook elders gebeurd zijn en mis
schien nog wel gebeuren."
De Stuyvesant Travel-equipe klaar voor vertrek. Links presentator Ben van der Burg.
Ben van der Burg schuwt gladde presentatie
CLOSE UP
Gerard van Putten"
den te verrassen. „Als je het vak
lange jaren hebt uitgeoefend,
gebeurt er niet veel meer waar
je van opkijkt. Het aantal moge
lijkheden is toch vrij beperkt."
Dat Joegoslavië uiteenspatte,
acht hij niet meer dan logisch.
Uiteindelijk ging het om een
kunstmatige staat, bijeengehou
den door het genie van Tito.
Niks geloof in de macht van
ideologieën. Enkel de macht
van het getal telt en het noodlot.
„De Grieken zeiden het al: het
mensdom is belast door het
noodlot. Er staan altijd noodlot
ten tegenover elkaar. Je kunt er
dan cynisch van zeggen: laat ze
mekaar dan maar doodslaan.
Maar ik vind dat je toch moet
blijven proberen oplossingen te
vinden."
Nederland heeft geen com
mentatoren-cultuur. Anders
dan in de Verenigde Staten of
Engeland. Dagelijks geniet Hil
termann van de discussiepro
gramma's op CNN. „Nederlan
ders zijn altijd neutraal geble
ven. Kooplieden die zich liever
niet met politiek bemoeien. En
als we ons ergens mee bemoei
en, wordt dit gauw te overdre
ven, dan worden we onderwij
zers en dominees."
„Ik houd mij op de hoogte
door goede dagbladen te lezen.
En ik luister naar radio-uitzen
dingen, maar dan niet de Ne
derlandse. CNN. wie kan daar
tegenop?! Hoewel het materiaal
van CNN in zekere zin ook be-
driegelijk is, hoor. Iedereen zal
je deels voor de gek houden.
Daarom moet je alle journalis
ten achterdocht, achterdocht en
nog 'ns achterdocht inprenten.
Ik vind het nog steeds boeiend
wat er gebeurt. Wat heb ik de
laatste jaren al niet mogen mee
maken! Mensen als Gorbatsjov
en Jeltsin. Dat zijn toch feno
menen. En de overwinning van
het NAVO-bondgenootschap
zonder dat er één schot is ge
lost! Het wordt een tic. dit werk.
Ik zou trouwens niet weten hoe
ik mijn tijd anders moet door
brengen... Maar ik heb ook mijn
boeken natuurlijk nog. Ik ben
bezig met een trilogie over de
wereldoorlogen en een per
soonlijke visie op Europa."
Ter informatie, de werktitel
luidt: De kijk op zijn tijd. door
GBJ. Overtuigd van het belang
van zijn werk, voegt hij eraan
toe: „Als wij journalisten dit niet
doen: dan leven de burgers als
blinden in hun eigen wereld."
HILVERSUM LEO VAN GELDEREN
Scène uit EO's milieudrama 'Een spoor v
Naar eigen zeggen had Ben van der Burg het
nooit eerder zo druk als nu. De voormalige top-
schaatser studeert Nederlands, maar kan amper
de tijd vinden om colleges te volgen. Zijn werk als
presentator van verschillende televisie-program-
ma's neemt hem volledig in beslag. Met name
zijn aandeel in het Veronica-vierluik over de Peter
Stuyvesant Travel Odyssee is aanzienlijk. In een
oud Catalina-watervliegtuig zwierf hij, geheel in
de geest van de Griekse held Odyssee, met een
aantal kandidaten de halve wereld over.
Van der Burg legt uit waar het in zijn program
ma om gaat: „Via een oproep in een aantal dag
bladen, begin vorig jaar, kon men zich inschrijven
voor één van de vier etappes met de Catalina.
Hetzelfde is gebeurd in Frankrijk. Zowel hier als
in Frankrijk kwamen echt duizenden aanmeldin
gen binnen. Kandidaten zijn door de organisatie
en door mij erop getest of ze behoorlijk konden
improviseren en snel beslissingen konden ne-
Met het enthousiasme dat hem zo eigen is, ver
telt Van der Burg hoe hij bij het programma te
recht is gekomen: „Aan het begin van dit jaar bel
de Hein Vergeer me. Mensen van Stuyvesant
Travel hadden hem gevraagd mij te benaderen.
Hein vroeg of ik tussen 14 mei en 19 juni weg
kon. Moet je nagaan, ik was voor een TROS-pro-
gramma nauwelijks terug uit Venezuela. Toch
heb ik deze kans met beide handen aangegrepen.
Ach, studeren kan altijd nog."
Niet alleen het reizen vindt Van der Burg een
uitdaging, ook het presenteren van een program
ma als Peter Odyssee noemt hij een groot avon
tuur. „We hadden met die Catalina ook gewoon
van A naar B kunnen vliegen. Je doet je verhaaltje
en klaar is Kees. Maar dat stelt niet zoveel voor. In
deze opzet waren er per etappe steeds twee Ne
derlandse en twee Franse deelnemers aan boord.
Omdat de Catalina overal kan landen, zijn we op
de meest fantastische plekjes geweest. En op die
plekken moesten beide teams dan verschillende
opdrachten uitvoeren. Er werd in vier etappes ge
vlogen en zo zijn er ook vier programma's ont
staan, die prestatie en informatie combineren. En
ik ben steeds de bindende factor in het geheel."
Het uit de Tweede Wereldoorlog stammende
watervliegtuig bracht Van der Burg en zijn deel
nemers onder andere op de Kaapverdische eilan
den. de Britse Maagdeneilanden, in New York en
in Reykjavik. Een reis die niet alleen van de deel
nemers veel improvisatie vroeg, maar ook van de
presentator.
„Het wordt uitgezonden zoals het is opgeno
men. Dus ook de versprekingen staan er op. Maar
dat vind ik niet erg. Het maakt het programma
ook wat losser. Want waarom moet een presenta
tie altijd gladjes zijn? Dan hadden ze mij niet
moeten nemen. Ik speel geen toneel, maar durf
ook mijn eigen emoties te tonen. Toen we weg
gingen van Schiphol was het heel slecht weer. En
we vlogen zo laag dat ik de koeien in de wei kon
zien poepen. Ik had echt zoiets van: waar ben ik
aan begonnen? Ik voelde me ziek en was bang. Ja,
bang. En dat mogen de kijkers best zien."
30 januari tel-
Felice Damiano: snel een Booby Trap-zak c
dan gauw de grens overzetten.
Het komisch verdriet van België
Het komisch verdriet van België presenteerde zich
dinsdagavond in volle omvang op het tweede net
van de Nederlandse televisie. De introductie deed
al het ergste vrezen: „Jullie ouders weten nog precies wat ze
deden toen Kennedy werd vermoord. Jullie zullen later de dag
herinneren dat Booby Trap voor het eerst op de buis kwam."
Nou, Dré Steemans, vergeet het maar! Het is de tragiek van
Steemans dat hij leuk denkt te zijn, zodra hij wegkruipt achter
zijn schuilnaam Felice Damiano. Bij onze beste, brave Zui
derburen schijnt hij nogal wat lachers op z'n hand te hebben.
Maar dat hoeft op zich niet zo veel te zeggen, omdat menige
Vlaming nog altijd kan schuddebuiken om een mop met een
baard ter lengte van Pierre Kartner over d'n Ollander die voor
den ganse familie een glas Spa bestelt met graag vijf rietjes.
Vocalist Will Tura heeft ooit uit pure wanhoop een liedje ge
zongen over de Nederlandse ontoegankelijkheid ten opzichte
van Belgische artiesten. Tal van artistiek min of meer begaaf
de beroemdheden uit Vlaanderenland flirten noordwaarts in
de hoop hun kunsten ook nog eens op podia hier te lande te
mogen vertonen. Slechts een enkeling (Raymond van 't Groe-
newoud, Urbanus en Bart Peeters) werd die gelegenheid ge
gund, de rest moest genoegen nemen met hun gekendheidin
de wijde periferie van St. Job in het Goor, Jezuseik, Steenok-
kerzeel en Scherpenheuvel.
Hollandse arrogantie? Maar dan in elk geval niet bij Veronica.
Voor degene die denkt dat de kans op een rit naar het Hilver-
sumse tot nul is gereduceerd, is er altijd nog de omroep waar
ze zelfs de 80-jarigen onder de kijkers tutoyeren. Smaak is bij
de VOO nu eenmaal een kwestie van ondergeschikt belang.
En zo geviel het dus dat Felice Damiano dinsdag op de Ne
derlandse kijker werd losgelaten. Gelijk een zichzelf over
schreeuwende standwerker stond hij ruim drie kwartier zijn
inferieure waar aan de man te brengen: hevig gesticulerend,
het bolle gezicht sporadisch uit een potsierlijke grimas.
Felice Damiano weet zich geruggesteund door een panel van
drie lolbroeken, die blijkbaar het bewijs willen leveren dat hu
mor niet tot het Hollandse cultuurbezit behoort. Hun namen
doen er weinig toe, maar ze heten Willem Gülcher, Anouk
Broersma en Bert Apeldoorn. Snel vergeten maar!
Wat houdt Booby Trap trouwens in? Los van vele plattitudes
weinig meer dan geplaagden een uitgelezen mogelijkheid
bieden om plaaggeesten terug te pakken. Als het aan het
team van Booby Trap ligt, wacht met name de geinponems
die pogen de leukste thuis te zijn door grappen te maken ten
koste van anderen moeilijke tijden. Opscheppërs zullen er
trouwens evenzeer van lusten. Wie er schoon genoeg van
heeft elke dag thuis te moeten uitleggen dat het eerlijk waar
weer die ene collega was die dat condoom tersluiks in de zak
van het colbertje stopte, kan nu revanche nemen. Even een
brief schrijven naar Veronica en het team van Booby Trap
doet de rest. Reken maar dat de practical joker dan bij z'n
pietje wordt gepakt, zoals Felice Damiano het uitdrukt. Of in
het ergste geval een kloot afgerukt, om Felice's idioom nog
maar eens te gebruiken.
De eerste aflevering van Booby Trap leerde dat het type-grap
penmaker met een voorliefde voor condooms in andermans
zakken stoppen als volgt wórdt afgestraft. Onder vermelding
van naam en toenaam van de persoon in kwestie adviseerde
het panel de briefschrijvers hem een kapotje van olifanten-
maat over z'n hoofd te trekken: „Dan staat hij pas echt voor
lui."
Uitgelachen? Al bijgekomen? Er komt nog meer. Behandeld
werd bijvoorbeeld ook de brief van een stel kantoorklerken,
dat zich al enige tijd geterroriseerd voelt door een collega met
een manische voorliefde voor RTL's spelshow Het Rad van
Fortuin. Onder de baas z'n tijd, zo luidde de klacht, zit de
man maar te wauwelen over de benen van Leontien en over
het gestuntel van de kandidaten. Er wordt wat geleden op de
werkvloer.
Het panel van Booby Trap bedacht een afstraffing, die zo
werd beloofd, de man lang zal heugen. De buurtgenoten van
de Rad van Fortuin-freakkunnen binnenkort een Rad van
Fortuin-spel tegemoet zien en dan kunnen ze genood of on
genood bij de man op bezoek om het spel te spelen. Dan zal
meneer het voortaan wel uit zijn hoofd laten om ooit nog een
woord vuil te maken aan het Rad van Fortuin.
De verborgen camera is stand byvoor pestkoppen en blaas
kaken van het ergste soort. Verborgen camera? Inderdaad.
Onderhand leek alles en iedereen in dit land er toch al eens
ingeluisd door Poets, Banana Split, Gaan met die Banaan en
De Leukste thuis, maar nee. Ook de Booby Trappers trekken
nu het camouflagepak aan om de argeloze te bespieden, ver
moedelijk onder het motto: „Waar staat geschreven dat we
origineel moeten zijn?"
De candid camera van Booby Trap betrapte op verzoek van
twee briefschrijvers een besnorde zachte G, die er prat op
gaat over superzaad te beschikken. Naar eigen zeggen had hij
maar vier keer moeten vrijen om drie kinderen te verwekken.
Een voluptueuze commentaarstem van het merk-Veronica
stelde hem als volgt te kijk: „Zelfs met een stofzuigerslang om
z'n loeris blijft hij een gevaar voor de werkster."
Reden genoeg voor het Booby Trap-team om doktertje te spe
len. De zaadschieter werd opgeroepen voor een keuring. En
wat bleek? In zijn urine was een overdosis aan spermatozo
ïden gevonden. Niet iets om je ongerust over te maken. Inte
gendeel, zo werd de man gerustgesteld, er was veel vraag naar
sperma van deze kwaliteit en vandaar de oproep. Op zijn
beurt kreeg de besnorde zachte G dollartekens in z'n ogen.
Hij verklaarde zich best bereid om naar Amerika te gaan om
daar een buisje te vullen. De voluptueuze commentaarstem
van het merk-Veronica: „Het is net Dagobert Ruk, Frank}'
goes to Hollywood."
Helaas voor Frank, hij ging niet. Frank was bij z'n pietje ge
pakt, maar was nog wel zo sportief naar de studio te komen.
„En hier is onze superzaadkampioen, whoehoe", bulderde op
zijn beurt Felice, die het zich levendig kon voorstellen dat
Frank de volgende dag niet over straat durfde te lopen.
„Daarom krijg je van ons de Booby Trap-zak om over je hoofd
te trekken. En nog een klein Booby Trap-zakje voor je weet
wel."
Onderbroekenlol
krijgt.
Nog vijf afleveringen
met Booby trap-zak
de schaamlap spontaan een kleur
dan kan Felice Damiano, al dan niet
;r het hoofd, de grens over gezet wor
den. En misschien dat er ook nog ergens een vriendelijke rei
nigingsambtenaar te vinden is om die zakken van het panel
mee te nemen.
