'We volgen de films niet letterlijk'
'Kwaliteit museumbezoek belangrijker dan kwantiteit'
Waar is de humor van
Justus van Oei gebleven?
Historische fragmenten uit theatergeschiedenis op cd
Cultuur&Kunst
Adèle Bloemendaal
stopt met theater
Sotheby's
veilt
collectie
Gorissen
Dans in Beeld
16 VRIJDAG 7 JANUAR11994
tEIPEN
voorzitter G.). Verwers van de
Nederlandse Museumvereni
ging gelooft er niets van; van
[en algehele ineenstorting van
het museumbezoek is in ons
and volgens hem geen sprake.
LDe exacte cijfers hebben we
nog niet. maar ik hoor van de
musea hele verschillende gelui
len. Het ene museum doet het
ets beter dan het andere, maar
het algemeen lijkt het me
liet echt slecht te gaan", aldus
'erwers.
Verwers, tevens directeur van
net Museum van Oudheden in
Leiden, reageert op geluiden als
het museumbezoek in Ne-
lerland dramatisch zijn terug
slopen. Halverwege 1993 werd
Leidse voorzitter museumvereniging weerspreekt daling bezoekcijfers
al bekend dat die cijfers 17 pro
cent lager lagen, maar hoe het
jaar verder uitpakte is nog niet
bekend. Weliswaar melden gro
te musea lagere bezoekcijfers,
Verwers' ervaringen* met zijn ei
gen museum en met de andere
Leidse musea trekken dat beeld
volgens hem weer recht.
Mummies
„In het Rijksmuseum van Oud
heden steeg het bezoekersaan
tal tot 130.000, dankzij de expo
sitie 'Mummies onder het mes',
die we hebben gehad. Hoewel
Adèle Bloemendaal stopt met
haar theateroptredens. De ca
baretière heeft last van hartrit
mestoornissen. Dezer dagen
i zouden de repetities beginnen
van 'Meisjes uit de grote stad',
j de nieuwe voorstelling die ze
I samen met Jenny Arean zou
gaan spelen. Arean vervolgt het
programma in haar eentje.
Adèle Bloemendaal was al
lang actief als zangeres en actri-
I ce toen ze in 1981 met de pne
woman-show'Adèle's keus' een
I opmerkelijk 'debuut' maakte in
I het theater. Daarna volgden
voorstellingen als 'Adèle in kor-
Lezingencyclus 'De weg naar Santiago'
leiden De kunsthistoricus drs. E. Kreytz verzorgt bij de Leidse
Volksuniversiteit een zestal met dia's geïllustreerde lezingen on
der de titel 'De weg naar Santiago, kunst van de middeleeuwen
en Spanje'. De lezingen zijn op dinsdagavond of woensdagoch
tend en beginnen op respectievelijk 11 en 12 januari. Inschrij
ving is vanaf heden mogelijk bij K&O aan de Oude Vest 45 in
Leiden (tel. 071-141141).
Expositie bij ARS
leiden» Vier nieuwe leden van Ars exposeren van 11 tot en met
30 januari in het gebouw aan de Pieterskerkgracht 9 in Leiden.
Van Marlies van Boekei zijn acrylschilderijén en tekeningen te
zien, van Lidie Bossen schilderijenEugenie Kalshoven toont
sculpturen en Adriaan Philipszoon aquarellen en tekeningen.
ARS is geopend op dinsdag- en donderdagmorgen van 9.30 tot
12.00 uur en op zaterdag- en zondagmiddag van 13.00 tot 16.00
Exposities in de regio
regio» In het gemeentehuis van Noordwijkerhout aan de He
renweg 4, exposeren van 17 januari tot en met 25 februari vader
en dochter Van Rijswijk. Het tentoongestelde werk bestaat uit
schilderijen, objecten en posters (werkdagen van 9.00-12.00 en
14.00-16.00 uur). Het Dorpshuis, aan de P. de Hooghstraat 3 in
Hazerswoude-dorp, toont tot eind februari aquarellen van Jos
van Kuilenburg-Van Pelt (13.0*0-20.00 uur). Puur Hollandse tafe
relen van Aad Mustert zijn van 11 tot 31 januari te zien in het ge
meentehuis van Warmond, aan de Herenweg 109 (werkdagen
van 8.15-12.15 en 13.30-17.00 uur). In de bibliotheek aan de
Smidstraat te Rijnsburg zijn de hele maand januari, tijdens de
gebruikelijke openingstijden, aquarellen te bezichtigen van
Edith Heule-Veen.
Kaarten voor BZN bij K&O
leiden In het Nederlands Congresgebouw in Den Haag zal op
zaterdag 22 januari de groep BZN optreden. Voor dit concert
zijn tot 15 januari kaarten verkrijgbaar bij het Uitbureau van K
&0 aan de Oude Vest 45 in Leiden (tel. 071-141141).
Brugge viert Memlingjaar
In de Belgische stad Brugge
wordt dit jaar herdacht dat fle
kunstenaar Hans Memling in
augustus 500 jaar geleden in de
ze stad overleed. Hans Memling
(1440 - 1494) wordt gerekend
tot de zogenaamde 'Vlaamse
primitieven' met e
produktie die altijd zeer tot de
verbeelding heeft gesproken.
Hij beeldde het leven van zijn
tijd en zijn omgeving indrin
gend en waarheidsgetrouw af.
Van 12 augustus tot 15 novem
ber 1994 wordt in het Brugse
Groeningemuseum een grote
tentoonstelling aan Memling
gewijd.
daar extra voor moes
ten betalen kwamen daar toch
60.000 mensen op af. /Mies bij
elkaar hadden we 45.000 men
sen meer dan het jaar daarvoor.
Dan gaat het niet slecht",
meent Verwers.
Die mening wordt gedeeld
door woordvoerder Frans van
der Avert van het Rijksmuseum
in Amsterdam, dat in 1993 bijna
300.000 bezoekers minder trok
dan het jaar daarvoor. „Maar in
dat jaar hadden we dan ook de
grote Rembrandt-tentoonstel-
ling. Zo'n mega-tentoonstelling
mag je natuurlijk niet als norm
nemen", vinden ze bij het Rijks-
Ook de verminderde belang
stelling voor het Stedelijk Muse
um in Amsterdam kan aan het
ontbreken van een pu
bliekstrekker worden geweten.
In '92 was het de expositie 'De
Grote Utopie', die het aantal be
zoekers omhoog bracht naar
525.000. Afgelopen jaar bleken
dat er 100.000 minder te zijn,
maar dat cijfer stemt weer over
een met andere jaren zonder
grote publiekstrekkers.
Dramatisch
Echt dramatisch lijkt de situatie
in Rotterdam, waar zowel para
depaardje Boymans-van Beu-
ningen als het Maritiem Muse
um en het Museum voor Vol
kenkunde hun bezoekcijfers
drastisch zagen teruglopen, al
len met bijna veertig procent.
Boymans moest het met 85.000
bezoekers minder doen, en
kwam uit op 150.000. De cijfers
worden weer wat rechtgetrok
ken door de Kunsthal, die in
zijn eerste jaar ruim 100.000 be
zoekers trok, iets meer dan ver
wacht.
Erik Beenker van Boymans
spreekt van „het slechtste jaar
sinds 1986." Volgens hem is er
sprake van een zekere 'muse
um-moeheid', na de topjaren
1991 en 1992, toen 22 miljoen
bezoekers de kassa's van de Ne
derlandse musea passeerden.
„Dat waren jaren met grote pu
bliekstrekkers, zoals de Van
Gogh- en Rembrandttentoon-
stellingen, en voor ons de Peter
Greenaway-expositie. Als het
iets minder gaat merken wij dat
snellej dan in Amsterdam, waar
het toerisme ook zonder top-ex-
posities blijft zorgen voor een
gestage stroom museumbezoe
kers. Rotterdam is nu eenmaal
geen toeristische attractie; men
sen komen speciaal voor expo
sities hierheen. Als die wat min
der aanspreken komen er gelijk
tienduizenden minder.
Opgejaagd
Museumvereniging-voorzitter
Verwers blijft optimistisch,
waarschuwt voor te snelle ct
clusies. Verwers vindt
dat er teveel waarde wordt ge
hecht aan de bezoekcijfers. Hij
zou de aandacht onderhand
eens verlegd willen zien naar de
kwaliteit van musea, in plaats
van de kwantititeit. „Bezoekcij
fers in normale jaren vergelijken
met die tijdens mega-exposities
is wel leuk, maar zegt niets over
hoe de bezoeker het ervaart.
Die vindt het waarschijnlijk leu
ker om rustig werk te kunnen
bekijken, dan steeds opgejaagd
te worden omdat er achter hem
nog een rij mensen staat te
wachten. Op de langere termijn
is die kwaliteit denk ik belang
rijker; mensen komen dan toch
sneller terug, denk ik."
Tony Overxvater Kwartet speelt live jazz op stomme-jïlmavond in de X:
Absurde 'stomme' films met live jazzmuziek. Deze onge
wone voorstelling is maandag 10 januari te zien en te ho
ren in de X in Leiden. Die combinatie was in de tijd van
de geluidloze film heel gewoon. Toch moet de bezoeker
van het cultureel centrum zich niet instellen op een
nostalgisch avondje uit. Want bij de experimentele films
uit de jaren twintig speelt het Tony Overwater Kwartet
moderne muziek tijdens het zogenoemde Cinema Pur
Project in de X.
een constant bewegende we
reld. Gitarist Olaf Tarenskeen
schreef hier de muziek bij.
te broek', 'Adèle in Casablanca'
en 'Adèle op de Orinoco'. In
haar voorstellingen leverde
Bloemendaal vooral een hilari
sche strijd tegen het verval, te
gen de aftakeling van het men
selijke (met name vrouwelijke)
lichaam. Bloemendaal is ook
auteur van een fitnessboek.
Van Adèle Bloemendaal is be
kend dat ze een hekel heeft aan
optreden. Zo heeft ze al eens
halverwege een toernee ('Adèle
in korte broek') de handdoek in
de ring gegooid. Bloemendaal
heeft ook veel komische rollen
in tv-series gespeeld. Er bestaat
geen zekerheid over toekomsti
ge tv-werkzaamheden.
leiden» letty stam
Contrabassist en naamgever
het viertal kwam na het
conservatorium in contact met
film. „Ik werd gevraagd om mu
ziek te schrijven bij Fritz Langs
'Metropolis'", vertelt Overwater.
„Daarna heb ik een tijdje mu
ziek geschreven voor films van
Joris Ivens. Zijn weduwe gaf
echter geen toestemming voor
geluid bij het werk van haar
man. Met het Filmmuseum ben
ik toen op zoek gegaan naar an
dere films om muziek bij te
schrijven en we kwamen uit bij
deze vier."
De keuze viel op werk van
Franse dadaïsten en surrealis
ten die niet de ratio maar het
hart, het onderbewuste centraal
stelden in de kunst. In 'Le re
tour de la raison' toont Man Ray
(1923) absurde beelden die zijn
bewerkt met zand en zout. Het
Tony Overwater Kwartet maak
te hier een gezamenlijke impro
visatie bij. Claude Autant Lara
vertelt in 'Faits Divers' (1922)
over een driehoeksverhouding
in close ups tegen beelden van
Schokkerig
In 'Etoile de mer' baseerde re
gisseur Ray zich op een gedicht
van de surrealist Robert Desnos.
Voor deze film schreef Yuri Ho
ning, de saxofonist van het
kwartet, de muziek. Overwater
zelf tenslotte componeerde een
stuk op 'La coquille et le clergy
man' van Germaine Dulac
(1927). „De film gaat over een
priester die in conflict komt rnet
het celibaat", vertelt de musi
cus. „Dat is heel symbolisch
weergegeven met schelpen,
brekende vaasjes en vervormde
beelden v
Contrabassist Tony Overwater van het gelijknamige jazzkwartet.
De films zijn gemiddeld zo'n
65 jaar oud. Het Tony Overwa
ter Kwartet brengt echter mo
derne muziek. „Ze zijn welis
waar in zwart-wit en soms zijn
de beelden wat schokkerig maar
de films zijn universeel", vindt
Overwater. „Ze hebben de toets
van de tijd doorstaan. De regis
seurs experimenteerden met
beelden. Ze wilden poëzie ma
ken met film. Het zijn films die
puur gemaakt zijn om de film
en niet, zoals toen de gewoonte
was, om de verfilming van een
toneelstuk. Het leuke is ook dat
je als kijker je eigen verhaal
kunt maken bij de beelden."
Noot voor noot
Overwater heeft 'La coquille et
le clergyman' zo'n dertig keer
gezien voordat hij begon te
schrijven. „In jazz is improvis-
satie heel belangrijk. Het is niet
zo dat het nootje voor nootje
gaat. We baseren ons wel op de
films maar we volgen ze niet
letterlijk. Het één is niet onder
geschikt aan het ander. We heb
ben dit programma al een aan
tal keren gespeeld en elke keer
groeit het. Het hangt ook een
foto peter groeneboom
beetje van ons humeur af. We
zijn vier individuen die samen
spelen. Soms denk ik wel eens:
zo had ik het liever niet gehad.
Dat is ook meteen het aardige.
Het eindresultaat is altijd groter
dan de som der delen."
Het Cinema Pur Project begint
maandag om 20.30 uur in de X,
Haarlemmerstraat 52.
amsterdam
Het veilinghuis Sotheby's in
Amsterdam begint het jaar
met de verkoop van de col
lectie van de voormalig di
recteur van het Museum
Haus Koekkoek in Kleef, dr.
F. Gorissen (1912-1993). De
te veilen verzameling bevat
onder meer werk van ver
schillende telgen uit het
schildersgeslacht Koekkoek,
meldt Sotheby's. In totaal
komen 250 stukken onder
de hamer; 19de eeuwse
schilderijen, tekeningen,
sculpturen en meubelen.
Friedrich Gorissen werd
in Kleef, vlakbij de Neder
landse grens, geboren als
zoon van een koopman. In
1958 richtte hij in opdracht
van het stadsbestuur van
Kleef het woonhuis van de
schilder Barend Comelis
Koekkoek in die stad, in als
museum. Zelf bewoonde
Gorissen een etage van het
voormalige Kurhaus van
Kleef, waar hij zijn collectiq
„passend" kon onderbren
gen. In 1992 kreeg hij de Jo-
hann-Moritz-Cultuurprijs
van de Stad Kleef, ter gele
genheid van het 750-jarige
bestaan van die stad.
alphen aan den rijn In de Alphense bibliotheek aan het Thorbeckeplein is gistermiddag de expositie
'Dans in Beeld' officieel geopend. De expositie is onderdeel van 'Dans op Drift', een project van het
Parktheater om dans in het algemeen, en moderne dans in het bijzonder, meer aandacht te schenken. In
het kader daarvan vinden, deze maand, in het Parktheater een groot aantal dansactiviteiten plaats. Voor de
tentoonstelling hebben inwoners van Aiphen hun 'dansbeelden' afgestaan die allemaal iets met dans te
maken hebben. De tentoonstelling is, tot en met 27 januari, te bezichtigen tijdens de openingstijden van
de bibliotheek. foto ben de bruyn
theater
recensie wunand zeilstra
'Lunapark - de man die bezoek van zich
zelf kreeg' Tekst: Justus van Oei Decor
Jan Boiten Spel Justus van Oei en Frank
Rigter Gezien 6/1schouwburg, Leiden
Justus van Oei schrijft teksten
en treedt daarmee voor het
voetlicht. Voorheen als lid van
de cabaretgroep Zak en As, nu
als acteur in zijn eigen toneel
stuk. Een gemakkelijke grap
penmaker was hij toch al nooit,
maar in dit stuk gaat Van Oei
een flink aantal stappen verder.
Samen met Frank Rigter
speelt hij de man die op bezoek
komt bij zichzelf. Aanvankelijk
lijkt het erop dat een handels
reiziger op bezoek komt bij een
man die zich ergert aan de
domme brutaliteit van 'direct-
-majl', de modeme vorm van
colportage. Een bijna cabare
tesk uitgangspunt dat al gauw
wordt verlaten, wanneer blijkt
dat de man hier zijn alter-ego
ontmoet. Niet voor niets im
mers zijn hun beroep en naam
identiek.
Er ontwikkelt zich een ge
sprek over de vragen des levens.
Dat klinkt beschouwelijk, en zo
is ook inderdaad de inhoud van
deze conversatie. 'Wie ben je',
'waarom ben je geworden, wie
je bent geworden', 'wat wil je'
en 'wat hèb je eigenlijk te wil
len' zijn enkele voorbeelden van
de vraagstukken die aan de orde
komen. Dat gebeurt overigens
niet in een logische volgorde.
De gespreksstof is verdeeld over
een paar scènes die met de on
gerijmdheden van een droom
op elkaar volgen. Dat alles
wordt dan ook nog eens gecom
bineerd met verrassingen in de
vormgeving, waardoor je je
waant ineen theatraal doolhof.
Een voorstelling die tot na
denken stemt, zou je kunnen
zeggen. Maar zo'n opmerking is
eigenlijk een dooddoener. Na
denken waarover?! Eerlijk ge
zegd zit dit werkstuk zo door
wrocht in elkaar dat echt niet
altijd duidelijk is wat Van Oei
ons probeert te vertellen. Heeft
de dromer meer werkelijkheids
zin dan de realist? Wil hij ons
dat meedelen? Het valt niet mee
om hem te volgen langs de
duistere paden van zijn grillige
fantasie. En waar is toch de hu
mor van voormalig cabaretier
Van Oei gebleven?
uit de pers:
'formidabel spel in
hilarische Ayckbourn'
'schitterende situatie-komedie'
dinsdag 11 januari en
woensdag 12 januari a.s.
aanvang 20.15 uur
LEIDSE SCHOUWBURG
tel. 071-131943/131944
frangoise ledeboer
Het Theater Instituut Nederland
(TIN) heeft een rijk archief met
beelden en geluidsopnamen uit
de Nederlandse theatergeschie
denis. Daaruit is nu voor het
eerst een cd met 26 opnamen
van legendarische acteurs en
actrices als Louis Bouwmeester,
Willem Royaards, Eduard Ver
kade, Esther de Boer-van Dijk,
Albert van Dalsum en Ko van
Dijk samengesteld. De oplage is
beperkt, maar bij voldoende be
langstelling wordt een nieuwe
persuing overwogen.
De cd heet 'O, als Vondel had
geweten' en is een gezamenlijke
produktie van Lou Hoefnagels,
oud-directeur Theater Klank en
Beeld, het informatiseringsbe-
drijf RCC en het Theater Insti
tuut. De RCC-Groep wilde de cd
als relatiegeschenk verspreiden
en heeft bij de uitvoering de
grootste vinger in de pap gehad.
Dat heeft helaas tot de nodige
schoonheidsfoutjes geleid, er
kent ook TIN-woordvoerster
Marike Paauw. Zo wordt in het
tekstboekje Johan Schmitz als
acteur in vier Vondel-fragmen
ten opgevoerd, maar in een van
de opnamen zal de luisteraar
onmiddellijk de stem van André
van den Heuvel herkennen.
Het is bovendien jammer dat
de informatie over de acteurs zó
summier is dat niet eens hun
geboorte- en sterfdata staan
vermeld. En was het echt te veel
moeite een kort overzicht te
maken van de gezelschappen
waaraan ze waren verbonden?
Ook de RCC-Groep „acht het
van groot belang het Cultureel
Erfgoed vast te leggen en toe
gankelijk te maken.". Nu zelfs
leerlingen van theaterscholen
niet meer schijnen te weten wie
Han Bentz van den Berg was,
vereist het uitbrengen van zo'n
cd dan ook een professionelere
aanpak dan bij deze is gebeurd.
Ondanks deze kritiek valt er
gelukkig ook veel te genieten
van de geselecteerde fragmen
ten. Het nodige geruis door de
slechte opnamekwaliteit neem
je daarbij graag op de koop toe.
Louis Bouwmeester als Shylock
in 'De Koopman van Venetië'
(1901) imponeert nog steeds
door zijn subtiele en expressie
ve stemwendingen. Esther De
Boer-van Rijk ontroert door de
eenvoud waarmee zij de vis
sersvrouw Kniertje in 'Op Hoop
van Zegen' (1927) neerzet en
ook de indringende stem van
Eduard Verkade in zijn glansrol
als Hamlet (1953) bevestigt zijn
reputatie als groot acteur.
Charlotte Kohier presenteert
geestig een Amsterdamse volks
vrouw op bezoek in Artis (1938)
en Ank van der Moer en Han
Bentz van den Berg ruziën nog
eens vaardig kwaadaardig als
echtpaar in 'Wie is er bang voor
Virginia Woolf (1964). Van Paul
Steenbergen is jammer genoeg
alleen een wat saai ongedateerd
voorleesfragment uit "Van oude
mensen, de dingen die voorbij
gaan' geselecteerd. Dat doet
geen recht aan zijn grote talent.
Gelukkig wordt dat goedge
maakt door een lange opname
met Ko van Dijk in de rol van
Pancras Duif in 'Schakels' van
Heyermans (1971).
De cd (met beeldtrack voor
wie al foto-CD-apparatuur in
huis heeft), doet de liefhebber
uitzien naar nieuwe opnamen
uit het rijke TIN-archief. Als dat
er nog eens van komt. zorgt het
instituut hopelijk voor een bete
re begeleiding dan nu het geval
was. Wie is geïnteresseerd in de
cd ',0, als Vondel had geweten'
kan contact opnemen met het
Theater Instituut (020-6235104).
Ank van der Moer. foto archief
