of Innocence: Passie in keurslijf
Curfew: Een kijkje achter
het geweld van de Intifadah
FilmsBoeken
Andrew Lloyd Webber
plant film-offensief
Allesverzengende passie
in twee Italiaanse films
Woeste ocelot neemt wraak op de mensen
Donkers en Sinakowski: Verscheurde mensenlevens
-(ONDERDAG 6 JANUAR11994
vieuwe Martin Scorsese lang maar meeslepend
Rashid Masharawi filmer om rekening mee te houden
wekkende rust en gevoel voor de filmische aspec
ten van het gegeven. De toeschouwer wordt een
intieme blik gegund in het dagelijks leven van een
Palestijnse familie, tijdens een door de Israeli's af
gekondigd uitgaansverbod. We kijken min of
meer via de ogen van het jochie Radar, die steeds
dezelfde brief van z'n broer in Duitsland moet
voorlezen om de gedachten van vader en moeder
wat op te vrolijken. Zijn oudere broer wordt
steeds kribbiger vanwege het gedwongen binnen
blijven, zijn zus zegt dat het uitgaansverbod niks
uitmaakt: zij mag als meisje toch niet naar buiten.
Zo toont Rashawi ons de rolpatronen in het le
ven van alledag en hij weet zeer goed de tegelijk
lamlendige, angstige en opgekropte sfeer van het
binnenshuis bestaan te treffen. Voor Radar ver
loopt het enige contact met de buitenwereld via
het raam van zijn buurmeisje. De voorzichtige
toenadering van de twee kinderen, die graag hun
geheimen delen terwijl niemand mag weten dat
zij elkaar spreken, leidt tot enkele prachtige broze
scenes. Net zo mooi is de manier waarop Masha
rawi de overlevingsstrategieën toont; er wordt wat
geschoven met groente, meel en vruchten en dan
is er ineens eten voor een dag meer.
De regisseur doet geen grote politieke uitspra
ken, de solidariteit met de personages ontstaat
vanzelf wanneer een van Radars broers 's nachts
tijdens een huiszoeking wordt opgepakt door sol
daten. De hele scène speelt zich in de verte af, en
krijgt daardoor iets bijzonder onheilspellends.
Wat nogmaals aangeeft dat Rashid Masharawi,
die de woede op afstand houdt en zijn beelden
steeds heel secuur heeft gecomponeerd, een film
maker is om rekening mee te houden.
Achter het dagelijks geweld van de Intifadah, de
confrontaties van Palestijnse activisten met Israë
lische soldaten en oproerpolitie, ligt het leven
verscholen van de bewoners van de vluchtelin
genkampen op de Westbank en de Gazastrook.
De televisie brengt nu al enkele jaren steeds de
zelfde beelden: van stenengooiende jeugd, met
traangas of met scherp schietende militairen, van
rouwende vrouwen, van gebalde vuisten tijdens
demonstraties. Maar zelden krijgen we iets te
zien van het dagelijks leven van 'gewone' bewo
ners van de kampen, van de mensen die ondanks
alles een menswaardig bestaan proberen te lei
den.
Rashid Masharawi, in 1962 geboren in een
vluchtelingenkamp op de Gazastrook, biedt in
zijn speelfilm Curfew (Uitgaansverbod) een kijk
achter de bekende beelden, achter het reportage-
geweld dat vrijwel altijd stokt aan de buitenkant
van het bestaan. Curfew, mede geproduceerd
door de nieuwe Nederlandse productiemaat
schappij Argus, is een sterke mengeling van onge
twijfeld autobiografische herinneringen, kleine
observaties en een vertaling van de 'grote' poli
tiek naar het familieleven. Wat vooral opvalt is de
beheersing van de maker; op inhoudelijk vlak ver
valt hij nooit in grove tegenstellingen en hij houdt
zich verre van enigerlei propaganda.
Maar zeker zo bijzonder is de formele subtiliteit
van Curfew. Voor een film die zo dicht op de huid
de actualiteit zit ademt Curfew een indruk-
!ien en gezien worden: Michelle Pfeiffer en Winona Ryder in The
ur. Het is een prachtig beeld waarmee Martin Scorsese zijn
,iieuwste film begint: ontluikende bloemen achter een
canten voile. The Age of Innocence in een notedop: op
roeiende schoonheid, decent aan het oog onttrokken.
De inleiding tot een nieuw meesterwerk van Amerika's
Reaelangrijkste levende regisseur.
ur: Del
vla het gangster-epos GoodFel-
en de thriller Cape Fear heeft
MarceWartin Scorsese zich met The
aduwjjgrg o/ Innocence aan een kos-
uumdrama gewaagd. Maar ge-
aanduidingen zijn eigenlijk
van toepassing op het oeu-
lands^re van de regisseur. Er is een
Mozar nderliggende themathiek die
zijn films verbindt: de strijd
n een enkeling tegen de
wurggreep van zijn achter
grond.
In The Age of Innocence is die
enkeling Newland Archer (Da
niel Day-Lewis), een veelbelo
vende advocaat in het New York
van rond de eeuwwisseling. Op
de dag dat hij zijn verloving met
May Welland (Winona Ryder)
publiekelijk laat aankondigen,
leert hij gravin Ellen Olenska
Innocence.
(Michelle Pfeiffer) kennen. Deze
heeft zojuist vanuit Europa haar
intrede gedaan in het van in
teelt en achterklap vergeven so
ciety-milieu van New York, en is
meteen het onderwerp van de
wildste speculaties. Zo zou ze
gescheiden leven van haar echt
genoot, en is ze zich pijnlijk
duidelijk niet bewust van de eti
quette waarvan de New Yorkse
notabelen zich bedienen. Ar
cher wendt zijn invloed aan om
haar acceptatie te bewerkstelli
gen, maar wordt hopeloos ver
liefd op de knappe vrouw. Hij
staat voor een onmenselijke
keuze: zijn hele bestaan in ge
vaar brengen door zijn hart te
volgen, of de vrouw van wie hij
houdt voor altijd uit zijn leven
te bannen.
The Age oflnocence rekent ge
nadeloos af met het beeld dat
de Amerikanen van hun eigen
geschiedenis hebben: dat van
progressieve Europeanen, die in
de Nieuwe Wereld met hun de
mocratische opvattingen een
nieuwe tijd inluidden. De nota
belen die hier worden opge
voerd zijn even bekrompen,
zelfingenomen en reactionair
als hun Victoriaanse tijdgenoten
in Engeland en Frankrijk. Hun
kleine wereldje bestaat louter
uit facades en codes, waarbij
een verkeerd schilderij of de
foute kleur jurk genoeg reden is
voor opschudding en minach
ting. Passie, of zelfs maar een
ongedwongen vorm van com
municatie is uitgesloten.
In The Age of Innocence zijn
het de voorwerpen die spreken,
en een niet aflatende stoet aan
serviezen, bestekken, maaltij
den en kunstvoorwerpen trekt
in stil commentaar aan de kijker
voorbij. In deze claustrofobi
sche wereld is de romance tus
sen Archer en Olenska even tra
gisch als onmogelijk. Een vluch
tige kus in een koetsje of het
losknopen van een hand
schoentje zijn zo'n beetje hun
meest gepassioneerde momen
ten. Razend knap dat Scorsese
met deze zelfopgelegde beper
kingen zo'n emotioneel bewo
gen film heeft kunnen maken.
In plaats van verveling ervaart
de kijker nadrukkelijk het gevoel
van verstikking dat deze men
sen moeten ondergaan. Het in
gehouden spel van de sublieme
cast draagt alleen maar bij aan
deze beklemming. The Age of
Innocence had zo eenvoudig
een saai plaatjesboek kunnen
worden. Alleen een regisseur
van Scorsese's formaat maakt
Scene uit Curfew met Abu Raji
al jaren de ongekroonde
oning van de theatermusical:
Lndrew Lloyd Webber, schrijver
an wereldwijde hits als Evita,
n nu weer Sunset Boule
vard. Vreemd genoeg bleven
leze successen onverfilmd, zeer
[egen de gewoonte van met na-
e Hollywood in om grote
oadway-hits onmiddellijk aan
b kopen.
Na jaren passief te hebben af
wacht (alleen Jesus Christ Su-
rstar haalde in 1973 het witte
ek) heeft Webber nu zelf actie
dernomen. Zijn maatschap
bij Really Useful Group heeft
r maar liefst vijf theaterstuk
onderhandelingen lopen
et grote studio's en financiers,
sloot Webber deze maand
het Wamer Bros.
komst voor de verfilming van
Evita, te regisseren door Oliver
Stone. Dezelfde studio is bereid
gevonden de productie van The
Phantom of the Opera te verzor
gen. Dit project heeft echter
geen hoge prioriteit aangezien
het theaterstuk nog steeds volle
zalen trekt.-
Wel is toneelschrijver Tom
Stoppard aangezocht om een
filmscenario voor Cats af te le
veren, waarvoor Webber een
animatiefilm in gedachte heeft.
Ook Joseph and the Amazing
Technicolor Dreamcoat moet
een tekenfilm gaan worden. Tot
slot is Webber in bespreking
met John Schlesinger over een
verfilming van zijn enige flop,
Aspects of Love. Volgens de to
neelschrijver een verhaal dat als
film waarschijnlijk veel beter uit
de verf zal komen.
FILMS IN LEIDEN
Senso van Visconti en Medea van Pasolini
OVERZICHT LETTY STAM
LVC. Breestraat 66. Leiden: Senso. do 6/1
t/m zo 9/120.45 uur. Het Kijkhuis, Vrou
wenkerksteeg 10. Leiden- Medea, do 6/1
t/m zo 9/120.00 en 22.15 uur
met een tomeloze
trouweloze mannen en
:n daar wat opera. Dat is
v [rofweg het diema van de twee
taliaanse films die komende
iveek in Leiden draaien. In LVC
Visconti's Senso (1953) te
en. Het is de eerste in een
'eks van drie films waarmee
ït filmhuis de Italiaanse regis-
•ur (1906-1976) eert. Later de
ze maand draaien Ossessione en
rfs Mellissima.
S|f|U'l Visconti- te'g uit een eeuwen-
uuf( uc'e adellijke familie uit Mi
laan, combineerde in zijn films
liefde voor opera, klassieke lite-
de Italiaanse geschiede-
met het geloof in de alles
t/m Vernietigende kracht van tome
loze passie. In Senso is dat van
meet af aan duidelijk. De begin
beelden van de film
opvoering van
het Venetiaans operahuis tij
dens de Oostenrijkse bezetting
-(1866).
In het verhaal begint gravin
Livia Serpieri (Alida Valli) een
gepassioneerde verhouding met
de vijand, een Oostenrijkse rok-
kenjagende militair. In haar
blinde liefde gaat de vrouw zelfs
zover dat ze verzetsacties over
brieft aan haar minnaar. Als ze
merkt dat hij haar bedriegt, pakt
Serpieri hem terug maar haar
wraak is allerminst zoet.
In Pier Paolo Pasolini's Me-
clea, te zien in het Kijkhuis,
heeft het overspel van Jason
verschrikkelijke gevolgen. Uit
wraak doodt de heldin in deze
klassieke tragedie van Euripides
haar kinderen en het liefje van
haar man. Voor de titelrol koos
Pasolini een diva van ouderwet
se allure: operaster Maria Callas
die een imposante en trotse
Medea neerzette in haar eerste
en enige filmrol.
BIOSCOPEN
AMSTERDAM
ALFA 1 Leidseplein tel. 6278806
Farewell to my concubine a l. dag.
13.15,16.45, 20.30
ALFA 2
Aladdin a I dag. 13, 15.45, 18.45,
21.30
ALFA 3
Romance de Valentia 16 j., dag. 16,
19.30
The piano 12 j.. dag. 13.30, 22
ALFA 4
The firm 16).. dag. 13,16.30,
20.15
ALHAMBRA 1 tel. 6233192
Aladdin a l do vr za zo wo 13.15,
16, 18.45
The house of the spirits 16 j., dag..
21, ma dl ook 13.15, 16.45
13.15, 16.30
BELLEVUE CINERAMA tel. 6234876
Sleepless in Seattle a l., dag. 13.15,
18.45.21 30
CALYPSO 1 tel. 6234876
The age of innocence a.L, dag.
13.15, 16 45, 20.30
CALYPSO 2
In the line of fire 16 j., dag. 13.15,
16, 18.45,21.30
CINECENTER-CINEMA tel. 6236615
Much ado about nothing a.I., dag.
14.15, 17, 19.30, 22.15, zo ook
11.15
CINECENTER-PEPPE-NAPPA
The wedding banquet 16 j., dag.
14.30, 17, 19.30, 22, zo ook 11.15
CINECENTER-PIERROT
Fiorile 16 j.. dag 14.15, 16.45,
19.30, 22.15, zo ook 11.15
CINECENTER-CINEMA JEAN VIGO
Le petit prince a dit 12 j., dag.
14 30, 17, 19 30. 22, zo ook 11.15
CINEMA 1 INTERN, tel. 6151243
Aladdin a.l., do t/m zo 11.30,14.
16.30, wo 14.30
A perfect world 12 j., dag. 18.45,
21.45
CINEMA 2 INTERN.
A perfect world 12 j.do t/m zo
13.15. 16. wo 15
Aladdin a I., dag. 19,21.30
CITY 1 tel 6234579
A perfect world 12 j., dag. 12.30,
15.30,18.30,21.30
CITY 2
Beethoven's 2e dag. 13.15, 16,
18.45,21.30
CITY 3
Tina 12|.,dag. 13.15, 16, 18.45,
21.30, di alleen 18.45,21 30
CITY 4
The muppet Christmas carol a.l., do
21.30, madiook 13.15, 16
CITY 5
The fugitive 12 j., dag. 13.15, 16,
18.45.21.30
CITY 6
Hard Target 16 j dag. 13.15, 16,
18.45,21.30
CITY 7
Robin Hood a.l., dag. 13.15, 16,
18.45,21.30
KRITERION 1 tel. 6231708
House of the spirits 16 j.. za. 18, 21,
zo 14.45
Raining stones 16]., dag. 18, 20,
22.15 (di alleen 18. 20)
Sneak preview di 22.15
KRITERION 2
Het zevende zegel 16 j., ma 19.45
My own private idaho,17.45, beh. za
The crying game 16 j.dag. beh. za
19.30, 21.45, ma 21.45
RIALTO 1 tel. 6623488
The women from the lake of scented
souls 16]., dag. 17.45
The wedding banquet 16 j., dag.
19.45,22
RIALTO2
L'année dernière a Marienbad 16 j.,
dag. 18. 22
De dag van de wanhoop 16 jdag 20
Then
e of tl
315
17.15,19.30, 21.45, do t/m zo ook
15
THE MOVIES 2
The baby of macon 16 j., dag. 17.30,
19.45, 22, do t/m zoook 15
THE MOVIES 3
Johnny Meijer 16 j., dag. 18, 21.15,
do t/m zo ook 15
Trois couleur: Blue 12 j., dag. 19.15,
do t/m zoook 16
The cement garden 16 j., dag.
22.15, vr za ook 00.15
THE MOVIES 4
The piano 12 j., dag. 22, do t/m zo
ook 15
Orlandoa.l., dag. 17.30
Belle van Zuylen a.l., dag. 19.45
TUSCHINSKI 1 tel. 6262633
Aladdin, dag. 13 15, 16, 18.30
Little Buddha a.l dag 21
Delicious little devil zo 10.30
TUSCHINSKI 2
Little Buddha a.l., dag. 14
Beethoven's 2e a.l., dag. 18.45,
21.30
TUSCHINSKI 3
Beethoven's 2e a.l., dag. 13.15, 16
Aladdin (Amerikaanse versie) a.l.,
dag. 18 45,21.30
TUSCHINSKI 4
Jurassic parka I., dag. 13.15, 16.
18.45,21.30
TUSCHINSKI 5
Rising sun 12]., dag. 13.15, 16,
18.45,21.30
TUSCHINSKI 6
The house of the spirits 16 j., dag.
13.15, 16.30, 20.30
TUSCHINSKI CINEAC
Sommersby a I., doorlopende voor
stelling dag. 11.45, 14.15, 16.45,
19.15,21.45
DE UITKIJK tel. 6237460
L'odeur de la papaye verte 16 j., dag.
18. 20, 22
Het programma van de Haagse
en Leidse bioscopen staat op
de pagina 'Info'
Prachtig klein boek van Chileense schrijver Luis Sepiilveda
RECENSIE ROB VOOREN
Luis Sepülveda, De oude man die graag liefdesrom
Uitgeverij Meulenhoff Prijs 24,90.
„De lucht was een gezwollen ezelspens die
dreigend vlak boven de hoofden hing." Met
dit onheilspellende zinnetje begint een van
de meeslependste romans die ik de laatste
tijd heb gelezen heb. De oude man die
graag liefdesromans las is de ogenschijnlijk
onschuldige titel van een klein boek van de
Chileense schrijver Luis Sepülveda, mees
terlijk vertaald uit het Spaans door Mieke
Westra.
Het conflict tussen dreiging en onschuld
wordt al in de opdracht van de auteur een
aanklacht. Die opdracht is enerzijds gericht
aan Miguel Tzenke, leider van de Shuar-In-
dianen in het Amazonegebied, anderzijds
aan de vermoorde milieu-activist Chico
Mendes. Hoewel de verteller in de roman
zelf duidelijk partij kiest voor het natuurlijk
milieu van het Amazonegebied en tegen 'de
kolonisten (die) het oerwoud vernietigden
en aan het meesterwerk van de beschaafde
mens bouwden: de woestijn', is het vooral
zijn fascinerende, schijnbaar moeiteloze en
naïve verteltrant, die zijn boek tot een klei
ne literaire topper maakt.
Antonio José Bolivar Proano is een oude
man in El Idilio aan de rand van het Ama
zonewoud in Ecuador. Omdat hij een groot
deel van zijn leven bij de Shuar-Indianen
heeft doorgebracht, is hij als geen ander
een kenner en liefhebber van de natuur ter
plekke. Daarin staat hij vrijwel alleen, om
dat de streek wordt bevolkt en bedreigd
door verkeerde Amerikanen, verlopen
goudzoekers en houthandelaren, en kwalij
ke ambtenaren. De enige cultuur waarvan
hij intens geniet, bestaat uit liefdesroman
netjes, die hij zich door de tandarts, die
twee keer per jaar het dorpje bezoekt, laat
bezorgen.
Op een dag wordt het lijk van een dode
blanke door Shuar-Indianen binnen ge
bracht. De weerzinwekkende burgemeester
van het dorpje beschuldigt de Indianen
meteen van moord, maar Antonio weet met
kennis van zaken aan te tonen dat de man
is gedood door een ocelot. Dit dier, gek ge
worden van wraakzucht, nadat haar jongen
zijn doodgeschoten, maakt nog meer
slachtoffers, en de oude man laat zich over
halen mee te gaan op een kleine jachtexpe-
ditie.
Niet alleen de spanning van dit op zich
eenvoudige verhaal maakt het boek zo
boeiend. Het thema, de ongelijke machtelo
ze strijd van de ongerepte, schuldeloze na
tuur oerwoud, dieren, Indianen tegen
de menselijke verdorvenheid, is natuurlijk
sympathiek. Die sympathie wordt de lezer
niet met milieupraat opgedrongen, maar
maakt hij zich als vanzelf eigen door de ma
nier waarop Sepülveda zijn kennis van de
Shuars en het wildleven overbrengt. De ver
telling is haast achteloos doorweven met
anecdotes over Amazonenatuur en stuiten
de gringo-cultuur, zodat de lezer automa
tisch partij kiest.
Met eenvoudig taalgebruik weet Sepiilve
da een schitterende wereld op te roepen,
die niet onderdoet voor het werk van Mel
ville en Hemingway. Een prachtboek.
BOEKEN
RECENSIE NICO KEUNINC
Jan Donkers, De nacht duurt twaalf uren.
De Harmonie, 22,50. Andreas Si
nakowski, Het wit in het oog van de tijger
(Brieven aan Gerard Reve). Nijgh Van
Ditmar, 32,50.
De jaren '60 vormen in de he
dendaagse literatuur een gewild
decor. Ook in De nacht duurt
twaalf uren van Jan Donkers
keert de hoofdpersoon als hij in
het Praag van Havel is, in ge
dachten ('Spreek, geheugen!')
terug naar de Praagse fluwelen
revolutie en zijn studententijd
in Amsterdam, 'toen de jaren
zestig nog niet iets was dat met
hoofdletters werd geschreven
maar gewoon de tijd was waar
in je leefde.'
Donkers springt in zijn ver
haal soepel heen en weer tussen
het heden en verleden. Deze
sprongen in de tijd worden in
houdelijk versterkt door de ver
wachtingen van het Tsjechoslo-
wakije van Dubcek en de desil
lusies van nu (Havel), waarin
het slechte van het Westen het
straatbeeld bepaalt.
Uit de ervaringen en herinne
ringen van de hoofdpersoon
ontstaat een portret van een
van zijn studievrienden: Werner
Vernoot. Maar achter het ver-
haai van het lijden van de jonge
Werner, beschrijft Donkers op
subtiele wijze het thema dat
met grote woorden het mense
lijk tekort wordt genoemd.
Zonder zelf grote woorden te
gebruiken, laat Donkers de ver
scheurdheid van een mensenle
ven zien. Getekend door het
verleden, het huwelijk, de
vriendschap, de studie. Prachtig
is het slot van het verhaal, waar
uit blijkt dat Werner, een naam
loos individu, door een wonder
lijk toeval aanleiding is van een
historisch feit. Hij riep op 14 ju
ni 1966 'naar de Telegraaf!' en,
zo besluit Donkers, 'de rest was
geschiedenis.'
Een andere voetnoot in de
(Oostduitse) geschiedenis is de
jonge schrijver Andreas Si
nakowski, die in 1992 debuteer
de met het geruchtmakende Na
een lang rokend zwijgen waarin
hij onder andere zijn leven be
schrijft als spion voor de Oost
duitse Stasi. In 1985 meldde hij
zich bij de politie in West-Ber-
lijn en zette een streep onder
zijn verleden.
Het interview op de tv met
Van Dis baarde opzien door de
openlijke ruzie tussen Van Dis
en Sinakowski. Van Dis vroeg of
hij geen gewetenswroeging had
over het verraden van (kunste-
naarsjvrienden aan de Stasi.
'Wat mij aan dit gesprek niet
bevalt is uw onuitstaanbare
morele superioriteit,' beet Si
nakowski van Dis toe. Gerard
Reve raakte zeer onder de in
druk van de heetgebakerde jon
ge Duitse schrijver en schonk
hem een boek met opdracht,
waarna een een vriendschap in
brieven ontstond. Het wit in het
oog van de tijger is niet alleen
een brievenboek. De tweede
helft van het boek bestaat uit
verhalen, die misschien wel
naar 'Liebster Gerard' gestuurd
zijn, maar die toch alles behalve
brieven zijn.
Dat geeft het boek iets one
venwichtigs. Toch is Het wit in
hei oog van de tijger een uiterst
boeiend en fascinerend boek.
Uit de correspondentie met Re
ve toont Sinakowski zijn heet
gebakerdheid opnieuw in een
felle reactie op Reve die de ar
beidersklasse verwerpt. Si
nakowski heeft een heel andere
cultuur dan de Nederlandse le
zers die met Reve zijn opge
groeid. Dat leidt ertoe dat Si
nakowski hem serieus, zonder
humor of ironisch mededogen,
van repliek dient.
Ook is Sinakowski er niet van
gediend als Reve zich met het
leven van hem wil bemoeien.
Reve stelt hem voor zich 'Hans
of Siegfried' te noemen. Het is
een papieren verhouding van
'liefde èn boosheid, achting èn
afschuw.'
Bloedstollend zijn de verha
len rond Sinakowski's optreden
bij Van Dis. En het beste zijn
misschien wel de keiharde ho
mo-erotische ervaringen op ka
mers, in pissoirs, in bars en in
parken. Unverfroren gooit Si
nakowski zijn ervaringen, inclu
sief jeugdtrauma's en een sterk
maatschappelijk engagement,
op papier. Sterk onder invloed
van zijn grote voorbeelden
Henry Miller, Jean Genet en
Louis-Ferdinand Céline.
