De lucht
zal altijd
Middenstand Italië in greep woekeraars
in Mexico-stad
smerig blijven
CDA houdt machtspositie ook na verkiezingen
Feiten &Meningen
Elco Brinkman (CDA). foto»gpd Wim Kok (PvdA). foto anp Frits Bolkestein (VVD).
Ze zijn met z'n vieren, de heren Brinkman, Kok, Bol
kestein en Van Mierlo. Zij zijn degenen die de komen
de maanden de kiezers moeten verlokken en na 3 mei
mogen proberen een werkbare coalitie te vormen, een
nieuw kabinet.
De uitgangsposities lijken simpel. Van de vier staat de
WD van Bolkestein het meest rechts, de PvdA links.
CDA en D66 vechten om de centrale positie waarbij
het CDA iets meer naar rechts leunt, D66 naar links.
Als de WD nog meer naar rechts gaat vertrekt de
(kleine) linkervleugel naar CDA en D66. Komt de WD
naar links, dan snoept men kiezers af van CDA en
D66. Gaat het CDA naar rechts, dan vertrekt de al
even beperkte linkervleugel naar D66. Gaat het CDA
naar links, dan vertrekken christen-democraten ter
rechterzijde naar de WD.
Voor D66 maakt het schuiven niet veel uit. De partij
haalt kiezers bij de andere drie weg, of krijgt ze er van
hen bij. De PvdA verliest alleen maar. Zij kan dat ver
lies alleen beperken door zich socialer, maar ook rea
listischer op te stellen. Dan blijven de kiezers die nu
naar D66 en CDA willen overlopen, wellicht thuis.
Wat leert het bovenstaande? Dat CDA en WD bij el
kaar kiezers weghalen. Dat D66 dal bij alle drie doet.
En dat de PvdA alleen maar kan hopen op betere tij
den. De campagne zal dus vooral draaien om de cen
trale positie van CDA en D66, respectievelijk om de
heren Brinkman en Van Mierlo.
De afgelopen dagen, weken en eigenlijk maanden wa
ren daar al een voorproefje van. Het spel begon met
een aanval vanuit het CDA op de onduidelijkheid van
D66. Dat was maanden geleden. De actie mislukte en
is sindsdien ook niet herhaald.
Van recentere datum is de aanval van de PvdA op
eerst de WD en later coalitiegenoot CDA. De liberalen
werden gehekeld wegens de door hen gewenste kei
harde ingrepen in de verzorgingsstaat. Bij het CDA
moest Brinkman het ontgelden. Die dramde maar
door, was niet in staat bruggen te bouwen. Een pro
bleem voor iemand die als representant van de groot
ste partij straks mogelijk een coalitiekabinet moet
gaan leiden.
Is Brinkman daarvoor wel geschikt, luidde de PvdA-
vraag. Niet gesteld door Kok overigens, maar door
tweede man Wallage. Tactisch wordt dat bij de soci
aal-democraten beter gevonden. Kok moet als kandi
daat-premier geen vuile handen maken.
Nu is het schoppen naar elkaar niets nieuws in de po
litiek. Wel nieuw is. dat het al een halfjaar voor de ver
kiezingen begint. De behoefte zich te profileren is
kennelijk groter dan bij andere soortgelijke gelegen
heden.
Het enorme percentage kiezers dat zegt niet te weten
op wie er strakS gestemd wordt, zal daarvan de voor
naamste oorzaak zijn. Eén op de drie kiezers 'zweeft'.
Het kwartetten van de vier heren heeft echter ook een
gevaarlijke kant. Straks moeten zij immers met zijn
vieren een werkbaar coalitiekabinet trachten te vor
men. Dan kan het wel 'eens moeilijk uit te leggen zijn
dat je gaat samenwerken met iemand, die je kort
daarvoor nog voor rotte vis hebt uitgemaakt.
Bovendien zijn de mogelijkheden voor coalitievor
ming niet zo erg groot. Op basis van de huidige peilin
gen zou het CDA rond 45 zetels in de Kamer krijgen,
de PvdA, WD en D66 elk ongeveer 30. De definitieve
uitslag zal moeten uitwijzen of er voor de kabinetsvor
ming volstaan kan worden met twee partijen, of dat
het er drie moeten worden.
In alle kabinetten uit twee partijen zal het CDA zitten.
Met PvdA, of WD of D66. In de kabinetten met drie
partijen zal het CDA ook zitten. Een paarse coalitie
van PvdA, WD en D66 lijkt uitgesloten. Zelfs bij D66
heeft men deze optie, die de voorkeur had, al min of
meer laten varen. PvdA en WD kunnen niet door één
deur. En daar kan D66 niet mee uit de voeten.
Als het CDA dus in alle mogelijke combinaties als
grootste formatie zit, mag die partij naar goed Neder
lands gebruik ook de eerste man leveren van het nieu
we kabinet. De premier: Brinkman. Jammer voor Kok.
Blijft de vraag welke combinatie hij gaat aanvoeren.
Indien de huidige coalitie genoeg stemmen haalt zal
men doorgaan, eventueel aangevuld met D66. Is er
een alternatief in de vorm van CDA en WD samen,
dan kan het CDA beide formaties tegen elkaar uitspe
len zodat zij zelf het beste wegkomt in de coalitie.
Dat spel wordt nog interessanter nu D66 bij monde
van Van Mierlo aangegeven heeft dat men eventueel
ook in een combinatie met CDA en WD wil stappen.
Iets dat tot voor kort was uitgesloten.
Vooral voor de PvdA is deze houding van D66 nadelig.
Men was daar juist van plan D66 als natuurlijke bond
genoot in te zetten in de strijd tegen de overmacht
van het CDA. Dat kan nu wel eens een boemerang
worden. D66 als bondgenoot van het CDA tegen de
PvdA.
Hoe het ook zij, voorlopig zal het spel doorgaan. Met
de gemeenteraadsverkiezingen van maart als testcase
en de verkiezingen voor het Europees parlement in
juni als herkansing. In het eerste geval kan de toon
nog worden bijgesteld voor de kamerverkiezingen. In
het laatste voor de dan lopende kabinetsformatie. Die
wel eens heel erg lang kan gaan duren.
VRIJDAG 31 DECEMBER 1993
TOM JANSSEN
IPS
Door de ongelukkige geografi
sche ligging van de grootste me
tropool ter wereld, Mexico-stad,
lijken de 20 miljoen inwoners
voor de rest van hun leven ver
oordeeld tot het inademen van
vervuilde lucht. Ook tijdens de
kerstperiode, toen veel fabrie
ken stil lagen en er aanzienlijk
minder auto's-waren, bleef de'
gemeten hoeveelheid luchtver
vuiling ontoelaatbaar hoog.
In de afgelopen dagen moest
het stadsbestuur met grote re
gelmaat ingrijpen met de hoog
ste smogalarmfase. Dat bete
kent dat de industrie haar acti
viteiten met 40 procent moet
verminderen, dat veel auto's
een rijverbod krijgen en dat be
langrijke doorgangswegen wor
den afgesloten.
Het lijkt allemaal weinig te hel
pen. Want wat de weersomstan
digheden ook zijn en hoe wei
nig auto's er ook rijden, de in
woners van Mexico-stad moe
ten zich bij het onvermijdelijke
neerleggen: een vermindering
van de luchtvervuiling zullen ze
wel nooit meer meemaken.
Uit officiële metingen blijkt dat
in 1993 de kwaliteit van de lucht
slechts op 31 dagen aan de ei
sen voldeed. Deze kwaliteit
wordt acceptabel genoemd als
de vervuiling, gemeten volgens
een speciaal puntensysteem,
niet boven de 100 punten uit
komt. Bijna elke dag breekt de
luchtvervuiling door deze 100-
punten-barière heen, wat radio-
deejaystot grapjes aanzet als
„gelukkig bedroeg de luchtver
vuiling vandaag slechts 130".
De vervuiling bereikt meestal de
hoogste waarde tussen 11 uur 's
morgens en 4 uur 's middags.
De meeste inwoners zetten ech
ter de radio uit als de metingen
van de dag worden voorgelezen
om sombere buien te voorko
men. Ook het advies om op
straat maskers te dragen of zo
veel mogelijk binnenshuis te
blijven, wordt door weinigen
opgevolgd.
De autoriteiten doen verwoede
pogingen het publiek ervan te
overtuigen dat de hoeveelheden
lood, zwaveldioxide en andere
giftige stoffen in de lucht lang
zaam aan het afnemen zijn. Het
grootste probleem is echter de
combinatie van uitlaatgassen,
industriële uitstoot van afval, en
zonnestralen.
Elke keer als de luchtvervuiling
de 200 punten overschrijdt
wat deze maand vaak genoeg is
gebeurd schuiven politici,
overheidsfunctionarissen, on
dernemers en niet-gouverne-
mentele organisaties de zwarte
piet naar elkaar door. Het stads
bestuur beschuldigt de deelra
den, de fabrieksdirecteuren de
automobilisten, de automobilis
ten de fabrieksdirecteuren.
Sommige organisaties pleiten
zelfs voor een verbod op anti-
vervuilingsdemonstraties, om
dat die verkeersopstoppingen
veroorzaken, waardoor de
luchtvervuiling alleen maar er
ger wordt. Deze struisvogelpoli
tiek neemt niet weg dat het pro
bleem een samenkomst van ve
le factoren is, zowel van natuur
lijke als van menselijke aard.
Mexico-stad ligt op een hoogte
van 2.250 meter boven zeeni
veau, in een vallei, waardoor er
weinig wind is. Er rijden 3,5 mil
joen voertuigen in de stad rond
en er staan 35.000 fabrieken.
De kerstperiode heeft echter la
ten zien dat een forse vermin
dering van'de uitstoot van kwa
lijke stoffen weinig verandert
aan de hoeveelheid vervuiling.
Volgens de autoriteiten dragen
de lage temperaturen bij tot de
„thermische inversie". Dit ver
schijnsel houdt in dat er een
dikke sluier over de vallei blijft
hangen, waardoor de schadelij-
..mm hm
/.WAT l/ll&T Mtyp!
ke stoffen niet weg kunnen.
Dit veroorzaakt niet alleen
ademhalingsmoeilijkheden en
irritaties aan ogen en keel bij de
stadsbevolking, het geeft de
stad ook een vieze aanblik door
de wolk van smog die over de
straten blijft hangen. Het ruikt
er ook onaangenaam. De offi
ciële verklaring, die van de lage
temperaturen op dit moment,
maakt de bevolking extra moe
deloos, want in de zomer wor
den juist de hoge temperaturen
en de stralende zon als boos
doeners aangewezen.
Het gemeentebestuur van
Mexico-stad overweegt lenin
gen beschikbaar te stellen voor
automobilisten die een nieuv
schonere auto aanschaffen. 1
bestuur wil ook het aantal de1
monstraties aan banden legg f
om het verkeer beter te laten
doorstromen. Bovendien invi
teert de regering vele miljoen1
om de kwaliteit van de benzii
te verhogen en het openbaar
vervoer uit te breiden. Ook w
den ondernemers aangemoe
digd om hun fabriek ver buiti
Mexico-stad te vestigen.
Maar zo lang de lucht slechts1
dagen van het jaar veilig is oi
in te ademen, zullen deze mi
regelen waarschijnlijk weinig'
fect sorteren, in ieder geval o1
de korte termijn.
De eeuwenoude plaag van
het woekeren, de praktijk
van het uitlenen van geld
tegen astronomisch hoge
rentetarieven, steekt de
kop weer op in Italië. Ge
schat wordt dat rond de 2
miljoen Italianen in de
klauwen zijn gevallen van
woekeraars. De economi
sche crisis, de problemen
waar veel kleine winkeliers
voor staan, de groeiende
werkloosheid en de aarze
ling waarmee de bank geld
leent, spelen de criminelen
in de kaart en geven met
name de maffia een schit
terende kans om zwart
geld opnieuw in de roulatie
te brengen.
ROME PATRICIA CLOUGH
THE INDEPENDENT
De aartsbisschop van Turijn,
kardinaal Giovanni Saldarini,
sloeg tijdens zijn kerstnachtmis
alarm. Hij sprak zich uit tegen
de „zorg en het lijden" in veel
gezinnen, die niet aan hun be
talingen konden voldoen en de
„ernstige gevolgen voor dege
nen die het risico lopen alles
wat ze bezitten te verliezen".
Adusbef, waarin gebruikers van
geldleningen zich hebben vere
nigd, schat dat de woekeraars
een omzet hebben van 15 tril
joen lire (17 miljard gulden) per
jaar. Volgens berekeningen van
Confesercenti, de belangrijkste
winkeliersvereniging, zit 1 op de
5 Italiaanse winkeliers, bar- of
restauranthouders gevangen in
het web van de woekeraar. De
echte cijfers zijn moeilijk te
schatten omdat de slachtoffers
bang zijn zich uit te spreken.
Het begint allemaal heel on
schuldig. Een kleine midden
stander bijvoorbeeld, die zijn
omzet door de recessie heeft
zien dalen, heeft geld nodig om
zijn of haar leveranciers te beta
len, of de huur of belastingen.
De bank weigert te helpen en de
winkelier leent een bescheiden
bedrag het gemiddelde is on
geveer 20.000 gulden van een
financier uit de buurt tegen een
tarief van ongeveer 10 procent
per maand.
Al snel komen voor de vriende
lijke financier minder plezierige
gezichten in de plaats en begin
nen de rentetarieven te stijgen
tot 20, 30 of zelfs 40 procent
per maand. De winkelier gaat
naar andere woekeraars om de
eerste af te betalen en zinkt nog
dieper in de schuld.
Een restauranthoudster, die
slechts met Paola lekende,
schreef een brief naar het dag
blad La Stampa waarin ze be
schreef hoe „een schuld die in
het begin 30 miljoen lire be
droeg zeer snel tot 120 miljoen
Een winkelstraat in Napels. Kleine middenstanders komen vaak in grote problemen doordat ze zich steeds
dieper in de schulden steken. foto archief
lire groeide". Toen zij en haar
man niet konden betalen, be
gonnen de geldschieters bedrei
gingen te uiten. „Met name te
gen onze kinderen. Zij vragen
de vrouwen met hen naar bed
te gaan." Uiteindelijk staken de
geldschieters het restaurant in
brand.
Maar Paola en haar man had
den geluk. Pater Massimo
Rastrelli, een jezuïtische priester
die in Napels slachtoffers van
woekeraars helpt, verhaalt over
twee zwangere vrouwen die zo
werden mishandeld toen ze niet
konden betalen dat ze hun baby
kwijtraakten. Een man werd ge
stoken, een andere man raakte
een oog kwijt.
Een'jonge disc-jockey van een
klein radiostation in Napels
bood een van zijn nieren voor
100 miljoen lire te koop aan om
zijn vaders schuld af te betalen.
Veel mensen moeten uiteinde
lijk hun zaak aan de woekeraars
afstaan, hun bezittingen en zelfs
hun huis.
Paola beschreef de woekeraars
als „aannemers, eigenaren van
groot onroerend goed, schijn
baar goedopgeleide mensen,
die echter dezelfde methoden
gebruiken als de maffia". Tot
een bende die in Rome is opge
rold behoorden drie bankmede
werkers, een voormalige
scheidsrechter in het betaalde
voetbal, de voorzitter van een
kleine plaatstelijke voetbalclub,
de vader en oom van een televi
siester en een paar kleine indus
triëlen. Een andere woekeraar
was een ambtenaar die vanuit
zijn kantoor in, nota bene, het
ministerie van financiën ope
reerde. Een andere was een
bloemenverkoopster met
550.000 gulden op haar bankre
kening.
In Messina leende een 86-jarige
vrouw, die bekend stond als
grootmoeder Serafina Giorda
no, huisvrouwen contant geld
om hun telefoon- of electrici-
teitsrekening te betalen en voer
de ze langzamerhand naar zul
ke diepe schulden dat zij uitein
delijk als prostituee in haar bor
deel gingen werken om haar te
rug te betalen.
Met name in de grote steden
hangt dreigend de schaduw van
de maffia over de woekerprak-
tijken heen. „Woekeren", zegt
een van de Romeinse rechters
die het probleem aanpakken,
„is perfect geschikt voor het op
nieuw in de roulatie brengen
van zwart geld en voor de finan
ciering van drughandel en han
del in onroerend goed en derge
lijke".
Maar het probleem is moeilijk
uit te roeien. Volgens de Itali
aanse wet worden alleen dege
nen die „tegen hoge tarieven
geld lenen aan behoeftige men
sen" daarvoor met een paar jaar
gevangenisstraf gestraft. Bewij
zen dat leners behoeftig zijn is
bijna onmogelijk, vooral omdat
de woekeraars hen vaak formu
lieren laten tekenen waarop
staat dat de lening bedoeld is
voor de aanschaf van een nieu
we auto of een appartement.
Adusbefziet graag een wet tot
stand komen die een plafond
stelt aan de hoogte van de ren
tetarieven en het gemakkelijker
maakt woekeraars te straffen.
Maar er wordt getwijfeld of dat
veel zal opleveren. Pater
Rastrelli heeft een fonds gescha
pen om leningen van banken
tegen wettelijke tarieven te ga
randeren, zodat de slachtoffers
in staat zijn hun woekeraars af
te betalen. In Turijn wilde een
liefdadigheidsorganisatie het
zelfde doen, maar zij kwam er
achter dat de aangegane schul
den zo enorm waren dat zij
waarschijnlijk niet voldoende
geld bijeen zou kunnen bren
gen.
VERTALING: LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
Een dikke deken van smog hangt boven Mexico-stad. Door een onge -
lukkige geografische ligging zal de stad daarvan nooit meer worden
verlost. foto afp gerardo magali
