'Museum meer dan open deur'
Installatie Titia Ex
een mooie droom
Cultuur&Kunst
Directeur
RBK
vreest
'statische
musea'
'Verkade' brengt liefde voor toneel goed over
iritse formatie Carcass
log harder dan hard
Repetitie voor nieuwjaarsconcert
RIJ DAG 31 DECEMBER 1993
beeldende kunst
recensie roos van put
Expositie Titia Ex. Te zien t/m 22 januari
Dagelijks geopend van 10.00-17 00 uur,
Kunststichting AZL, Academisch Zieken
huis Leiden, Gebouw 1, Rijnsburgerweg
10, Leiden.
De Amsterdamse kunstenares
Titia Ex is voor velen een be
kende uit het video- en filmcir
cuit. Ook niet onbekend zijn
haar installaties en ruimtelijke
objecten, waarmee zij bijvoor
beeld vorig jaar nog exposeerde
in stedelijk museum De Laken
hal (tentoonstelling 'Uit tijd ge
plukt'). Ook in het Academisch
-Ziekenhuis is Ex geen onbeken
de. Voor het stilte-centrum op
de eerste etage van gebouw 1
heeft zij een kunstwerk ge
maakt. Daarnaast is zij de ont-
Dr. GJ. Verwers: „Lokale overheden stappen vaak uit pure onwetendheid in een nieuw museum."
archieffoto hielco kuipers
staansrecht? Verwers: „Het is
jammer dat er zo veel kleine ini-
tiatiefjes zijn. Voor het publiek
is het mooier als er meer sa
menhang, meer eenheid is.
Dus, in dit geval, zou je kunnen
denken aan het onderbrengen
van een collectie vaatkwasten
met een collectie strijkijzers en
een authentiek ingerichte was
serij in drie pandjes. Dan kun je
het publiek een verhaal vertel
len over hoe het er vroeger in
huishoudens toeging.
Landschap in Rembrandthuis
Amsterdam In museum het Rembrandthuis in Amsterdam wor-
Hen t/m 6 maart 17de-eeuwse Nederlandse landschapsprenten
entoongesteld. De expositie heet 'Nederland naar 't leven'. Zij
bestaat uit negentig prenten uit openbare en particuliere collec
ties. Een aantal van deze prenten is niet eerder tentoongesteld.
Roudewijn Bakker, hoofdconservator van het Gemeentearchief
Amsterdam en Huigen Leeflang, werkzaam aan de Rijksuniversi-
eit Leiden hebben de expositie samengesteld.
vjed. Opera werkt aan 'serenata'
imsterpamBij De Nederlandse Opera wordt momenteel 'II re
lastore' van Mozart op libretto van Pietro Metastasio ingestu-
leerd. Deze 'serenata' in twee bedrijven moet op 12 januari in
let Muziektheater in Amsterdam in première gaan. Pierre Audi
ïeeft de regie. De hoofdrollen worden vervuld door Bruce Ford
Alessandro), Teresa Ringholz (Aminta), Christine Schafer (Eli-
a), Petra Lang (Tamiri) en Richard Croft (Agenore). Het Neder-
ands Kamerorkest begeleidt de nieuwe produktie. De muzikale
eiding is in handen van Graeme Jenkins.
Vlondriaan aan de Amstel
msterpam Het Gemeentearchief Amsterdam gaat van 17 fe-
iruari t/m 15 mei werken van Piet Mondriaan exposeren. De
entoonstelling krijgt de titel 'Mondriaan aan de Amstel 1892-
912'. Voor het eerst wordt aandacht geschonken aan de zoge-
ïoemde Amsterdamse periode van de schilder. Tot nu toe wa-
en deze twintig jaren in nevelen gehuld, aldus het Gemeentear-
hief. De expositie volgt Mondriaan op zijn speurtocht langs de
afelrand van Amsterdam en de rivieren de Amstel en het Gein.
iuim zestig schilderijen, aquarellen en tekeningen uit de hele
vereld zijn voor deze expositie bijeengebracht.
Directeur Robert de Haas
van de Rijksdienst Beeldende
Kunst (RBK) is tegen de hui
dige tendens in musea om
minder tijdelijke exposities te
organiseren en meer nadruk
op de vaste collectie te leg
gen. „Dat is naar mijn me
ning een opportunistische
stroming, enerzijds natuur
lijk ingegeven door geldge
brek, maar anderzijds ook
door vermoeidheid bij som
migen", zegt De Haas in de
laatste aankopencatalogus
van zijn dienst.
„Ik geloof niet dat je een
museum tot een statische
vaste opstelling moet ma
ken", aldus De Haas in het
overzicht over 1992. „Het
moet wel een super-topcol
lectie zijn wil je er vaker dan
twee keer per jaar naar toe
gaan. Juist bij hedendaagse
kunst geloof ik in de optie
van oud-directeur Sandberg
van het Stedelijk Museum:
veel tijdelijke tentoonstellin
gen houden de zaak levend.
In dat verband prijst hij di
recteur Ronald de Leeuw van
het Van Gogh Museum, die
nadrukkelijk de presentatie
van de vaste collectie met
een actief tentoonstellings-
beleid combineert.
De Rijksdienst Beeldende
Kunst begon ip 1984 met de
aankoop van hedendaagse
beeldende kunst en publi
ceerde sindsdien negen over
zichtscatalogi. In 1992 moest
de dienst daarmee stoppen
omdat het takenpakket werd
gewijzigd. 'De aankopen zijn
in handen gegeven van het
nieuwe Mondriaanfonds; de
RBK houdt zich voortaan be
zig met onder meer inspectie
van de musea.
LEIDEN - 'Schoudervulling' is
de titel van de theatervoorstel
ling van Peter Lusse. Hij wordt
daarin bijgestaan door Paola
Verbeij en André Breedland. Tij
dens het programma bespreken
zij uiteenlopende onderwerpen,
zoals relaties, dood en angst.
Voor de voorstelling op don
derdag 13 januari in het Haagse
Diligentia zijn kaartjes te koop
bij het Uit-bureau van K&O, tel,
071-141141.
Scène uit de theaterproduktie Verkade van Caroline van Gastel. foto ben van duin
theater
recensie leonie groen
'Verkade' van Karei Hermans, in samen
werking met Caroline van Gastel en Mi
riam Jaegers Spel: Ferry Kaljee, Simone
Ettekoven, Emmanuelle Maridjan, Roger
Schippers, Ronald Top, Dries Vanhegen,
Diana Fransen. Regie: Caroline van Gastel
Dramaturgie: Miriam Jaegers. Te zien van
4 t/m 8 januari in De Brakke Grond, Am
sterdam. Daarna tournee door het land
Van Eduard Verkade, de jongste
zoon van de grondlegger van de
gelijknamige biscuits- en cho
coladefabriek in Zaandam,
wordt wel gezegd dat hij de
grondlegger is van het moderne
Nederlandse theater. De klas
sieker Hamlet van William
Shakespeare heeft een grote rol
gespeeld in het leven van
Eduard (1878-1961). En op het
einde van zijn carrière als thea
termaker stelt Eduard het 'Dag
boek van Horatio' samen.
Hierin tracht Horatio na Ham-
Iets dood te reconstrueren wat
er nu precies met zijn vriend
gebeurd is. Het dagboek ver
woordt zowat alle inzichten die
schrijver Eduard in de loop der
jaren verworven heeft. Zo zou
het toneel naar de haaien gaan,
gelijk Hamiets Denemarken.
Niet voor niets heeft Eduard
Verkade dit dagboek gemaakt
dat nu de basis vormt voor de
voorstelling 'Verkade', waarin
een regisseur - Eduard Verkade
- met zijn gezelschap werkt aan
de produktie 'Dagboek van Ho
ratio'. De regisseur neemt zelf
de rol van Hamlet voor zijn re
kening. Tussen de levens van de
toneelfiguur Hamlet en de thea
termaker Eduard Verkade zijn
enige paralellen te trekken.
De voornaamste is wel die
van de liefde. De liefde van
Hamlet voor Ophelia en de
hartstocht van Eduard Verkade
voor het theater. Die van Ham
let liep niet goed af, die van
Eduard Verkade wel. Zij het dat
de laatste de nodige obstakels
heeft moeten overwinnen om
zich daadwerkelijk aan zijn lief
de te kunnen wijden. Wat de
eerste minuten lijkt te beginnen
als een vervelende familiekro
niek ontpopt zich al snel tot een
intelligent vorm gegeven le
vensgeschiedenis. Dank zij uit
stekende timing en de plaats
van handeling, de repetitie
ruimte die doet vergeten dat je
naar een voorstelling kijkt, kun
nen de rollen elkaar in snel
tempo afwisselen. De ene keer
is Hamlet aan het woord, de an
dere keer Eduard (beiden formi
dabel gespeeld door Ferry Kalj
ee). Zo is Rogier Schippers het
ene moment Claudius, Hamlets
oom die de plaats van Hamiets
vergiftigde vader op de troon
inneemt, het andere moment
de rector van Eduard Verkade
die geen vader heeft gekend.
Vastbesloten stevenen regis
seur en spelers af op de slotzin
'jij wilt te veel'. Eduard Verkade
heeft niets te veel gewild. Karei
Hermans en zijn spelers ook
niet. 'Verkade' brengt de liefde
voor het toneel heel goed over.
groep die Carcass heet,
irover hoef je je niet te veel
sies te maken. Da's vast en
er een band in het veeAge-
ade, maar ook fanatiek aan
langen genre death me/al.
t gaat tot op zekere hoogte
voor dit Britse kwartet, wiens
ige platen ruige titels droe-
i als 'Symphonies Of Sick-
is' en 'Death By Putrefac-
De hoezen vielen al even
ederig uit en de teksten wer-
bijeengeschreven met een
disch woordenboek binnen
ïdbereik.
larcass' laatste, 'Hearhvork',
chter iets andere koek. Alsof
titel al niet genoeg is, laat de
fis deze keer een heus ban-
bom-teken zien, vergezeld
1 een merkwaardige metalen
s met handen aan beide
iten. Nog altijd is Carcass
der dan hard, zo leert nadere
uistering, en titels als 'Blind
ding The Blind', .'Death Cer-
Late' en 'Arbeit Macht
sch' liegen er ook al niet om.
h vallen de solo's deze keer
i( tikje melodieuzer uit en de
iten zijn voor de verandering
ook eens te volgen.
„Het is een logische vooruit
gang", meent zanger-bassist Jeff
Walker. „We wilden de boel iets
toegankelijker maken, zonder
nou n,ieteen als commercieel s
boek komen te staan. Het is een
beetje moeilijk om je als luiste
raar bij een band betrokken te
voelen als je de teksten amper
kunt verstaan of begrijpen. We
hebben deze keer ook meer ge
werkt met wat meer overzichte
lijke, traditionele songstructu
ren. En onze gitarist Bill Steer
heeft zich nu eens van te voren
met zijn solo's ingelaten in
plaats van ter plekke met dui
zend mijl per uur loos te gaan."
Carcass in de uitverkoop?
„Het is heel gemakkelijk om een
plaat te maken die klinkt als een
wasmachine op volle toeren.
Wat wij nastreven is een soort
verfijning, zodat het wat meer
inzichtelijk wordt wat wij doen.
|Maar het is nog steeds erg hard,
het klinkt nog steeds als Car
cass. De gemiddelde Aeros-
mith-fan zal niet met ons uit de
voeten kunnen."
Carcass treedt op 15 januari
op in Paradiso, Amsterdam.
G.J. Verwers directeur 'Oudheden' en voorzitter museumvereniging:
„Het is helemaal niet de bedoeling om een heksenjacht
op kleine musea te beginnen. Het is ons te doen criteria
voor het stichten van een museum op te stellen, om col
lecties te waarborgen. Dat niet als na een jaar het dak
lekt, het museum weer dicht moet, omdat er geen geld is
om het dak te repareren." Dr. G.J. Verwers, directeur van
het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden en - sinds
kort - voorzitter van de Nederlandse Museumvereniging
(NVM) geeft toe dat de afscheidsrede van zijn voorgan
ger, W. Mörzer Bruyns, een schok in museumland te
weeg heeft gebracht. „Die woorden zijn goed hard aan
gekomen."
„We gaan toch ook geen muse
um voor afwaskwasten oprich
ten?" zei Mörzer Bruyns toen hij
in zijn afscheidsrede aankon
digde dat de NVM in een regis
ter wil vastleggen aan welke mi
nimum-voorwaarden een pro
fessioneel museum moet vol
doen. Verwers nuanceert dit:
„Het gaat niet om de soort col
lecties. Tenslotte is Van Gogh
ook niet zo'n breed collectieter
rein. Het gaat over het instituut
museum, over de kwaliteit. We
hebben dat ook niet plotseling
verzonnen. Al in 1974 heeft de
internationale museumorgani
satie een definitie opgesteld van
wat nu eigenlijk een museum is.
Daarop werd in de jaren tachtig
in Engeland een 'Code of ethics'
samengesteld, waarvan de NVM
in 1992 een Nederlandse versie
maakte. Die 'Gedragsregels mu
seale beroepsethiek' gaan over
welke basis-eisen je aan een
museum en zijn medewerkers
moet stellen."
Allereerst moet er natuurlijk
een collectie zijn. „Dus de
Kunsthal is geen museum, want
die heeft geen vaste collectie. Zo
eenvoudig is dat." Vervolgens
gaat het om het beheer en be
houd van de collectie. „Een in
dividuele eigenaar kan zijn col
lectie verkopen, maar als muse
um kun je dat niet. Dan heb je
een bepaalde taak, verplichtin
gen tegenover het publiek. Een
museum is meer dan je deur
openzetten. Niemand die een
antiekzaak als een museum zal
bestempelen. Want er zit geen
lijn in de 'collectie'."
„Als derde criterium moet er
zicht op continuïteit zijn. Wat
betreft de collectie, maar ook de
huisvesting en de financiering."
Overheid
Verwers benadrukt dat met na
me lokale overheden maar al te
graag in een museumproject
stappen, dat niet goed onder
bouwd is. „Initiatiefnemers
moeten nadenken, maar hun
omgeving moet dat ook. Op het
moment dat iemand besluit zijn
collectie in een museumpje on
der te brengen, zie je maar al te
vaak dat de betreffende wet
houder dat initiatief de hemel
inprijst. Natuurlijk, het culturele
pakket van het dorp wordt uit
gebreid. Maar als na een jaar
het dak gaat lekken, komt zo'n
museumeigenaar bij diezelfde
wethouder terecht. En die is
dan hoogst verbaasd dat hem
om een financiële bijdrage
wordt gevraagd. Zo'n wethou
der had in eerste instantie ge
richte vragen moeten stellen.
Lokale overheden stappen er uit
pure onwetendheid in."
Omdat de NVM er nog niet
helemaal uit is hoe gedegen de
criteria voor oprichting van een
museum moeten zijn, begint
komend jaar in Brabant een
proefproject. „Daarin wordt be
keken wat je als vereniging kunt
doen. De doelstelling is duide
lijk: we willen musea niet wil
lens en wetens uit de boot du
wen, maar een minimumpakket
samenstellen. Ook wat betreft
de openstelling bijvoorbeeld.
Want is het voldoende als een
museum eens per jaar op twee
de kerstdag of tijdens het muse-
umweekeinde geopend is? Moet
je niet op vaste dagen open
zijn?"
Na de proef, die ongeveer een
jaar zal duren, worden op basis
hiervan de uiteindelijke mini-
mumregels opgesteld. Verwers:
„Ook van belang is dat een mu
seum geen privé-instituut moet
zijn, maar een privaatrechtelijke
instelling. Dat er een rechtsper
soon is, die verantwoordelijk is
voor het beheer."
Dus misschien heeft, als ze
het goed regelen, een museum
voor afwaskwasten toch be-
werpster van zowel de glazen
deur van dit centrum als van de
deur van de Islamitische Ge
bedsruimte, Speciaal voor de
galerie AZL heeft zij nu een in
stallatie ontworpen. Het is een
monumentaal kunstwerk dat
van verschillende zijden, bij
voorbeeld ook van bovenaf, be
keken kan worden. Het bevat
verschillende schilderingen die
bestaan uit nu eens formele
vlakken in combinatie met her
kenbare vormen uit de dagelijk
se werkelijkheid, dan weer zijn
abstracte composities te zien.
De schotten van de galerie
heeft Ex in een kruisvorm ge
plaatst. Per deel van het kruis
heeft zij twee schotten gebruikt.
Hierdoor ontstaan gangen, waar
je doorheen kunt lopen. De bin
nenzijden van het kruis zijn be
schilderd, aan de buitenzijden
zijn ronde spiegels bevestigd.
Aan de bovenzijde van de
schotten heeft Ex simpele vloei
ende vormen in rood gemaakt,
die per schot gelijk aan elkaar
zijn. Door deze herhaling ont
staat een patroon. Je oog wordt
bijna automatisch geleid van
het ene punt naar het andere.
Alhoewel de onderlinge vormen
totaal van elkaar verschillen, zie
je toch ook hier weer een be
paalde heldere ritmiek.
Aan de buitenzijden van het
kruis bevinden zich ronde spie
gels. Per spiegel is een ander
motief te zien. Variërend van
een halve maan, een zon, een
druppel, een pijl, tot een wolk
en een vlammotief. De
(symbolische) motieven zijn in
wit in de spiegel verwerkt.
De installatie is absoluut fas
cinerend óm te zien. Ex neemt
je mee in een kleurrijke wereld
die een vrolijke sfeer uitstraalt.
Tegelijkertijd is het geheel ge
heimzinnig en onwerkelijk door
de aard van de schilderingen.
De installatie symboliseert de
wereld. Ex geeft enkele aankno
pingspunten door middel van
tekens en symbolen in de ver
schillende wanden en spiegels,
maar zij laat de toeschouwer
verder vrij associëren. Je hebt
het gevoel alsof je een mooie
droom beleeft, waarvan je
hoopt dat deze nog lang duurt.
Britse metalgroep Carcass, die pas een nieuwe cd 'Heartwork' heeft
[ebracht. FOTO GPD
Maestro Lorin Maazel, dirigent van het Weense Philharmonisch Orkest, gebruikt zijn diri-
rstokje om de fluitisten aanwijzingen te geven tijdens de repetities voor het traditionele nieuw-
sconcert, dat op 1 januari in de Oostenrijkse hoofdstad wordt gegeven. foto epa
