Onthechte werkverslaafde zoekt nieuwe baan
Leiden Regio
HOORT U OOK TOT DE 80%
HET EEN PENSIOENBREUK?
RIJ DAG 31 DECEMBER 1993
CHEF GERT VISSER, 071-356430, PIV.-CHEF HANS KOENEKOOP, 071-356429
jIske ter Veld: het is ploeteren om de tijd te verdrijven
:n oud pand aan een Leidse gracht. Graffiti op de muur
gele verf op de stoep. Restjes non-verbale kritiek. Op
deur nog steeds een extra zwaar slot. „Bewindsperso-
in worden goed beveiligd." Op de tafel stapels papie-
i, uitnodigingen, inleidingen en het te dure afscheids-
deautje van de collega's van Sociale Zaken, een tekst-
rwerkertje. De stille wereld van spraakwaterval
Dem me in godsnaam niet voortdurend de oud-staats-
:retaris' Elske ter Veld.
Bouwmans elkaar voor het eerst ontmoet
ten, betreedt graait ze meteen
in het rek met gratis kaarten.
Die gaan allemaal op de post,
haar manier om contact te hou
den met mensen. Nichtjes wor
den bediend met fantasierijke
briefjes, tekeningetjes en kaart
jes die ze uit haar gloednieuwe
computertje tovert. Zo is ze ge
woon. Meisje onder de meisjes
en jongens.
Gevormd door haar verleden,
de rode kousenkerk thuis, de
sociale academie, het buurt
huiswerk. „Mensen zijn als een
knoflook. Een boel kerntjes en
een boel schilletjes. Je moet ze
lekker vinden anders lust je ze
niet." Op de sociale academie
had ze haar blik vooral gericht
op het buitenland. „Heeft u ook
uw buik vol van de oorlog in
Vietnam, tijdens de kerstmis op
de Grote Markt in Groningen.
Acties voor Zuid-Afrika." Toen
ze erachter kwam dat Nederlan
ders maar een vaag idee hadden
van hun eigen rechten, kwam
dë omslag. Ze wilde hen bewust
'maken van de grotere samenle
ving om hen heen.
In die tijd de jaren zeventig
ging alles nog heel gemakke
lijk, zegt Elske. En dus was de
stap van buurthuis naar vak
bond zo gemaakt. Hoofd vrou
wensecretariaat van het NW in
een tijd dat er nog veel was om
vpor te strijden. En dat deed ze,
eerst als vakbondsvrouw, later
postuur is uitgedijd. Het
jze haar donkerblond ge
leld. Maar in haar hart is ze
g steeds die twintiger met
art sliertjeshaar en een
nijurk, bevlogen en vechtlus-
Het meisjesachtige is geble-
De idealen zijn nog niet
ttKlogen, net zomin als haar
rtppigheid. Ook al is haar poli-
cice loopbaan geëindigd in
icktslag op staande voet' en
<ar imago als sociale be-
Mjiermengel flink gedeukt,
eflske ter Veld. Negenenveer-
jaar oud en midden in een
v: iwproces. Onthecht door het
aijcheid van een dierbaar werk-
Werkloos, maar wel druk
Ze noemt zichzelf
rkaholic, is bewust kinder-
it( s. Al sinds vele jaren samen-
nend met haar vriend. Hij
nirkt bij een actualiteitenpro-
imma, zij zat in de politiek,
deel van hun leven hielden
houden ze strikt gescheiden,
ten doet Elske vooral over
-r- rk, ook al „is het privéleven
j zo belangrijk."
Ik mag wel in de openbaar
maar dat hoeft niet zo
:ed". De verhouding is er een
samen zijn, maar wel onaf-
ikelijk blijven. Samen reizen,
iptogrammen maken of tot
p in de nacht filosoferen,
e kunnen zes weken zeilen,
ider dat we iemand tegenko-
n behalve onszelf. Daarn'a
men we zes maanden wer
en elkaar amper zien."
bent nu veel alleen. Ook een-
mis het departement, net
ils iemand die pas van school
die hele omgeving mist."
rken met andere mensen
at vast heel moeilijk is als je
nog koppig bent en zo"
lelangrijk, vindt Ter Veld. „Ik
collega's. Ik kan nu niet te-
efrJi iemand zeggen, kijk er eens
r, wat vind jij er van. Ik moet
op de computer laten staan,
er de volgende dag nog eens
tir kijken. Het heeft ook voor-
en. Ik hoef niet meer te den-
de minister het er mee
is. Vindt de fractie het ook. Ik
nu zeggen wat ik wil, ook al
;ft het minder invloed.
Werkloos zijn betekent voor
:e hard werken om de tijd te
drijven. „In het begin heb je
it$ van, wat doen mensen als
vrij hebben? Je schijnt te
men winkelen. Maar dat doe
vlug tussen de bedrijven
ir. Ik moet werken. Het is
soort angst voor ledigheid,
zit er in gestampt." Dus zit
hele of halve dagen in haar
skamer te tikken op haar
nputertje. Ze schrijft een ru-
:k in het Algemeen Dagblad,
ïdt inleidingen en geeft les
de hogeschool in Culem-
ne g.
laar er is nu ook tijd voor de
izaal, een vergeten boek van
rrenmatt, een lunch met een
:ndin, een wandeling door
sterdam. Ze is weer eens in
week gaan bridgen met een
;ndin, tot inspiratie van de
delbladen. Ze is gedreven in
werk, maar kan zich daar-
ist 'extreem ontspannen'. Op
voetbalveld, in het café,
ar ook gewoon als het werk
fgelopen.
•g
is het type 'vat vol tegenstrij-
6 leden'. Elske facht, Elske
It. Ze is druk, serieus, onge-
dig, terughoudend en uit-
"j. Met af en toe de jolig-
d van een Joop ter Heul. Als
e belt, is het 'hoi met Elske'.
poezentrui is een favoriet
lingstuk. Afspraken worden
loteerd in een Snoopy-agen-
of eentje van Winnie the
>h. Als ze café-restaurant In
Leidschen Salon, waar we
als kamerlid voor de PvdA.
Luisteren
Praten met Elske ter Veld bete
kent goed luisteren. Niet alleen
spreekt ze af en toe sneller dan
het menselijk oor kan volgen.
Ze breekt zinnen halverwege af,
ervan uitgaand dat de ander wel
weet wat wordt bedoeld. Ze
strooit met citaten en voorbeel
den.
V zou ook niet luisteren.
„Dat doe ik wel", zegt ze. „Maar
ik praat zoveel. Een van de gek
ste dingen is, dat mensen me
verschrikkelijk vaak vragen 'hoe
weet je dat'? Dan wisten ze niet
dat ik luisterde. Maar ik hoor
het toch. Maar als men met niet
luisteren bedoelt 'ik heb gezegd
dat ik het er niet mee eens ben,
en nu doet ze het nog' dan heb
ik het wel gehoord. Maar dan
vond ik de argumentatie niet
Ze hoeft niet meer zo nodig
terug te blikken op 'hoe het alle
maal zo gekomen is'. De wao-
discussie, de bezuinigingen op
de jongerenuitkeringen, de be
schuldigingen van gebrek aan
Communicatie met de PvdA-
fractie. Ze hoorde de verhalen
wel die achter haar rug werden
verteld, maar het besef dat men
haar kwijt wilde drong pas laat
door. „Vlak voordat het gebeur
de, kwam ik thuis en zei 'ze pro
beren de poten onder mijn stoel
weg te zagen'. Dat was zo'n
idioot gevoel."
Spijt heeft ze niet. „Zelfs als ik
vooruit had geweten dat het zo
zou aflopen, zou ik het nog ge
daan hebben."
Had u niet beter kunnen af
treden toenbesloten werd' de
WAO drastisch te beperken in
juli 1991?
„Als ik destijds was weggegaan
had ik nu ook geen politieke
toekomst meer gehad. Dan was
ik blijven steken in het 'alles
houden zoals het is'. Als je niet
bereid en in staat bent verande
ringen aan te brengen in de so
ciale zekerheid krijg je in toene
mende mate een systeem waar
van iedereen zegt 'zo kan het
niet meer'. Soms is het makke
lijker een probleem te laten
doorzieken tot iedereen zegt dat
er iets aan moet gebeuren, dan
het daarvoor al te wijzigen. De
fout is dat je niet eerlijk in de
Meer dan 80% van de Nederlanders verandert wel eens
van werkgever. En meestal betekent dit een pensioenbreuk. Dus
kan het pensioenbedrag later flink tegenvallen. Maar kunt u een
pensioenbreuk herstellen of voorkomen? Jazeker! En de Pensioen
desk weet hoe. We geven een helder inzicht. En op basis van uw
wensen kunnen we uw pensioen optimaal regelen of aanpassen.
Onze kosten? Meestal nihill Maak daarom een afspraak.
Dat geeft optimale financiële zekerheid voor later.
PKNSIOINDËSK
Adresregelgecenlreerd
Elske ter Veld: „Vlak voordat het gebeurde, kwam ik thuis en zei 'ze proberen de poten onder mijn stoel weg te zagen'. Dat was zo'n idioot gevoel.'
merkwaardig moment. Die wet
die ik toen deed, op die dins
dag, heb ik best wel goed ge
daan maar die ben ik daarna
volstrekt vergeten. Dat was de
wet op de verhaalplicht. Kun je
nagaan. Dus toen die werd in
gevoerd, zei ik 'hebben we die
nu al ingevoerd'. 'Ik dacht dat
ze pas op 1 september zou in
gaan. En waarom hebben we
die wet in hemelsnaam op 1 au-v
gustus laten ingaan. Ik wil die
wet niet op mijn verjaardag. Ik
vind het niet zo'n mooie wet. Ik
was 'm gewoon vergeten."
U praat liever over zaken dan
over emoties, nietwaar?
„Ja, daar houd ik niet van. Ik
heb er het karakter niet voor.
Net als de meeste mensen heb
ik er ook geen behoefte aan om
me kwetsbaar op te stellen. Ik
kijk met stomme verbazing naar
programma's als 'All you need
is love' of Oprah."
Wie is nu eigenlijk Elske ter
Veld?
Een uitbundige lach. „Dat moet
je niet aan mensen vragen. Dat
kunnen ze niet beantwoorden."
Och, ik zou zelf zeggen dat ik
een nogal impulsief type ben,
dat veel praat maar weinig over
zichzelf vertelt,
„Zoiets zou ik ook over mezelf
zeggen." Impulsief? „Ik heb ge
leerd dat je moet nadenken
voor je iets doet. Maar ach ja,
soms vliegen de woorden er al
uit voor je erover nagedacht
hebt."
CANON
VIDEOCAMERA
Ultra Compacte Hi-8
videocamera HiFi-Stereo
8x powerzoom Fuzzy
Logic autofocus Program
AE 470.000 pixels CCD-
chip min. lichtsterkte 2
Lux "jas-zak" formaat
gewicht 540 gram Incl.
draadloze afstands-
bediening n UC-30. VAN
NU VOOR
kabinet bent gekomen, omdat
Kok uw loyaliteit en koppigheid
kon gebruiken voor zijn bezuini
gingsbeleid.
Ze lacht. „Die loyaliteit had hij
kunnen gebruiken, als hij 'm ge
bruikt had."
U bent niet voor zijn karretje
gespannen?
„Hij had er op kunnen rekenen
dat wanneer ik ervan overtuigd
was dat het inderdaad noodza
kelijk was, ik niet weg zou lo
pen. Ik ben er ook niet voor
weggelopen." Voluit lachend:
„Ik ben er van weggestuurd."
„Dat is het merkwaardige. Ze
kenden me natuurlijk. Ze wisten
wat voor vlees ze in de kuip
hadden. Ze hadden er op kun
nen rekenen dat ik met dezelfde
terriërachtige vasthoudendheid
waarmee ik Louw de Graaf altijd
heb achtervolgd verslijt me
niet helemaal voor een pitbull
te werk zou gaan.
Kan de politiek u kwetsen?
„In de afgelopen twintig jaar
ben ik sterk gehecht geraakt aan
het werk. Er zijn wel eens din
gen waarvan ik denk hum...
Niet echt pijn, maar wel even de
wenkbrauwen optrekken of de
neus."
samenleving durft te spreken
over de problemen die zich
zouden kunnen aandienen. Je
moet je niet schamen om pro
blemen op een fatsoenlijke ma
nier aan de orde te stellen en er
dplossingen voor te vinden. Die
schaamte moet je voorbij."
Uw politieke loopbaan is nu
afgelopen. Dat doet zeer.
„Mmm", knikt ze. Een zucht.
„Jazeker, het is ook heel
vreemd. Het is heel vreemd om
op je zevenentwintigste als vak
bondsvrouw je eerste commen
taar op de begroting sociale za
ken te schrijven en op je
achtenveertigste, negenen veer
tigste een begroting tegen te ko
men die je pas veel later toege
stuurd krijgt. Ja. Dat is heel
vreemd."
Maar nog steeds lid 'van de
'Partij van de Arbeid. Loyaal.
„Redelijk. Ik heb nu ook wel
eens dat ik denk... Het enthou
siasme waarmee ik over de
PvdA praat heeft iets van 'right
on my party', (goed zo, kan niet
beter PvdA, red.) Zo'n verre
gaande loyaliteit is het niet. Ik
probeer wel loyaal te zijn aan de
goede mensen."
Er is gesuggereerd dat u in het
Ook niet een anonieme uit
spraak dat u 'vloekt, tiert en
zuipt'?
„Laten we daar over ophouden.
Wat was dat voor een idioterie.
Ze brachten daar een beeld
naar buiten, alsof ik een vol
strekt gek mens ben. Ik kan niet
ontkennen dat ik kan vloeken
en tieren, maar dat is niet mijn
normale werkstijl. Het kan wel
een keer voorkomen, ja."
„Zo'n vertrek als dat van mij
is niet normaal. Het is een heel
merkwaardig proces. Eigenlijk
voelt men zich een waarschijn
lijk beetje schuldig. Er moeten
argumenten gevonden worden
waarom het niet meer kon. Het
mocht niet om de inhoud gaan.
Want dan is het kabinetsbeleid.
Dus moest het gaan over de
manier waarop ik met de in
houd omging. Het lag aan het
karakter. Maar dat karakter had
ik altijd al."
U heeft het druk, maar een
nieuwe levensinvulling is nog
niet gevonden.
„Als ik mensen om me heen
onthecht zag raken door het
wegvallen van hun baan dacht
ik, dat overkomt mij niet. Dat
overkomt ons vrouwen niet. Wij
weten dat er meer in het leven
is dan werk." Maar ook zij is in
die 'mannelijke' valkuil geval
len. „Met het werk valt een deel
van je identiteit weg, en daar
mee je zelfvertrouwen en zelf
waardering. En daar zit je dan.
Dat was niet de bedoeling van
het feminisme."
Lesgeven, inleidingen hou
den, een rubriek schrijven, het
is leuk, maar uiteindelijk niet
erg bevredigend, zegt Elske.
„Dus moet ik weer werk zoeken,
en oriënteer ik me op de ar
beidsmarkt", meldt ze droogjes.
„Hoor ik bij de velen. Velen van
u."
Ze is op zoek naar een 'ideale'
baan. „Wij plaatsen mensen
volstrekt buiten de samenleving
en doen vervolgens alsof het
hun schuld is. Wij hebben iets
in onze samenleving dat hen
uitstoot. Maar wij hebben de
neiging te zeggen 'het ligt aan
hun'. Daar wil ik verandering in
brengen. Dat doe ik nu op een
ongestructureerde losse ma
nier."
„Ik heb geleerd dat je moet nadenken voor je iets doet. Maar ach ja, soms vliegen de woorden er al uit voor je
erover nagedacht hebt." foto gpd
„Ik heb niet zoveel keus. Het
was een ontslag op staande
voet. Vergeleken met anderen
van rond de vijftig die ontslagen
zijn en werk zoeken, ben ik rela
tief nog gelukkig. Misschien is
het voor mij ook heel moeilijk
wat te vinden. Ik weet het niet.
Ik heb het nog niet gevonden."
Heeft u geen 'old-boys-net-
werk' om op terug te vallen?
„Nee, maar ik kom er ook liever
op eigen kracht."
Ach, natuurlijk heeft ze nog wel
contacten, maar er zijn er maar
weinig die ze tot haar vrienden
rekent. Twee oud-medewerk
sters van de PvdA, Jeltje van
Nieuwenhoven en de D66-me-
dewerkster met wie ze bridge
speelt. Het lijkt haar niet te de
ren. 'Een grote mond, maar een
hartje zo teer', schrijft een van
haar vrienden van het departe
ment in het 'liber amicorum'
dat ze bij haar afscheid kreeg.
Elske verbergt het onder een
laagje luchthartigheid. Ook als
ze herinneringen ophaalt aan
een dramatisch moment in haar
leven, zoals het overlijden van
haar vader. Een moment dat ze
nooit meer vergeet. „Tijdens de
voorjaarsnota. Ik was, wanneer
het maar enigszins kon, naar
Groningen geweest. Ik zou za
terdags gaan. Vrijdag, na de ver
gadering, voor het begin van de
volgende vergadering bel ik nog
even op. En toen kon hij de te
lefoon niet opnemen." Met eni
ge ironie. „Toen was-ie dood.
Dat hadden ze nog niet gemerkt
in het ziekenhuis. Ach God."
„Ik bel de afdeling en zeg: 'hij
neemt de telefoon niet op. Ga
eens kijken wat er aan de hand
is.' 'Oh, dan kan hij er zeker niet
bij.' Of ik meteen kon komen.
'Ja, dat kan wel, maar het duurt
tweeëneenhalf uur voordat ik er
ben. Dan kunt u beter dat en
dat bellen, want ik neem aan
dat hij dood is.' 'Ja, dat mogen
we niet zeggen." Ze lacht. „Och
god, wat een vreselijk gedoe
toch."
Abrupt: „Nee, dat was heel
vervelend."
„Ik had met mijn vader een
heel goed contact. Mijn vader
was ook altijd politiek actief ge
weest. Ik kon met hem bellen
over problemen. Nee, dat was
een groot gemis. Het is ook heel
vreemd. Naar Groningen, na
het weekend weer naar de Eer
ste Kamer voor een wetsbehan-
deling. Terug voor de crematie.
Weer verder met de voorjaars
nota. En dan is het Pasen en
heb je dus voor het eerst gele
genheid om te huilen."
Rouwen moeten uitstellen. Is
dat niet spijtig?
„Mijn vader zei altijd als ik
kwam hij is vrij kort vrij ern
stig ziek geweest kan dat wel?
Moet jij niet in Den Haag zijn.
Ik was als kind altijd zeer weinig
plichtsbetrachtend en mijn va
der heeft mij daar altijd ernstig
op gewezen. Ik denk dat het ook
een groot probleem zou zijn ge
weest als ik alles maar had afge
zegd."
„Maar het was inderdaad een