Cultuur Kunst
'Ik geloof in dreun van het theater'
ff
ewondering
Jchevenings concours
.[rijgt andere opzet
Pover ei ndej aarsconcert Linda van Dyck terug op de planken in Leidse Schouwburg:
Universiteit mag wandschildering niet slopen
'Titanica', fascinerende film
over duiktocht naar rampschip
RECENSIE LI DY VAN DER SPEK
uwjaarsconcert in het 'Huys Dever'
het Strijktrio 'Hendrik Jacobs', be-
■nde uit Ton de Munk, viool, Judith de
ink, altviool en Ellis Moorman, cello,
[werken van Mozart en Schubert. Ge
hoord 29/12, 't Huys Dever, Lisse.
je smaakvol en hartverwar-
ind de glühwein, de exotische
zen en het Franse stokbrood
afloop ook waren, het kon
eindejaars-concert in 'Huys
ooiiver' niet goedmaken. Kon
in daar een maand geleden
°ei|g genieten van het allerhoog-
niveau in de liederen van
chel Ann Morgan, de presta-
van het Strijktrio 'Hendrik
:obs' waren voor een beetje
nner en liefhebber een teleur-
'Hing.
elukkig zijn er van Mozart
Schubert veel meer kwartet
en quintetten dan trio's echt
ANNEMIEK RUYCROK, 071 -356472, PLV.-CHEF JAN RIJSDAM, 071 -356473
MUZIEK
bekend bij de gemiddelde con
certluisteraar. Het Divertimento
nr 1 in Bes van Mozart had ech
ter enige overbekende delen,
die ik dan ook door professio
nals zelden zo pover heb horen
uitvoeren.
Bij 'Hendrik Jacobs' lette men
alléén om de maat op elkaar,
maar van echt muzikaal spelen,
van subtiel fraseren, van een
uitgebalanceerde dynamiek,
van luisteren naar elkaar had dit
trio nauwelijks gehoord. Ieder
speelde de noten voor zich en
spoedde zich slechts noodge
dwongen naar het einde.
Een oase van rust en eenvoud
bleek nog vóór de pauze het
verhaal 'de Weegschaal' van
Heinrich Böll, voorgelezen door
Carel de Munk.
Maar het spreekwoord 'eind
goed, al goed' ging helaas voor
dit eindejaarsconcert niet op.
Elk half uur dringt de klok van de Westertoren de woon
kamer van Linda van Dyck binnen. Het is het geluid van
Anne Frank, het signaal van een abrupt bekort leven. Wat
50 jaar geleden voor een jong meisje de klank van de bui
tenwereld was, is nu de alledaagse regelmaat van Linda
van Dyck. De actrice die met voorstellingen als 'Agnes
van God' en 'Nacht moeder' zoveel mensen in het hart
wist te raken, keert na een pauze van drie jaar terug in
het theater. Ze doet dat met 'Duet' van Tom Kempinski
een voorstelling over sterfelijkheid, over een jong leven
op tijdrantsoen.
j !t Scheveningen Internatio
nal Muziek Concours, dat dit
ar voor de achtste maal wordt
ihouden, krijgt een andere op-
Het concours, dat van 8 tot
met 17 maart 1994 zal
aatshebben, heeft de oude
ik, het Scheveningse Circus-
eater verlaten, en speelt zich
iortaan af op 2 lokaties: in de
ieuwe Kerk en zaal Diligentia
Den Haag. Het Circustheater,
re, genwoordig het vaste musi-
theater van Joop van den En-
was niet langer beschikbaar.
Voor het eerst zal het con-
iurs het komend jaar in het te-
in staan van de piano. Er heb-
;n zich inmiddels 90 kandida-
n uit 24 landen aangemeld. Er
jn jonge pianisten uit Albanië,
3a'razilië, Venezuela, Taiwan en
Jg'hina. Daarnaast zijn er 15 Rus-
sche kandidaten, 13 Japanners
9 Nederlanders.
De winnaar krijgt een geldbe-
rag van 25.000 gulden uitge^
ikt. De tweede en derde prijs
edragen respectievelijk 15.000
en 10.000 gulden. Naast deze
geldprijzen wordt aan de win
naars een aantal engagementen
voor concerten en recitals in het
vooruitzicht gesteld.
De jonge musici zullen zich
tijdens de voorronden van dins
dag 8 tot en met donderdag 10
maart in de Haagse Zaal Dilli-
gentia aan het Lange Voorhout
moeten bewijzen aan de hand
van enkele van de preludes en
fuga's uit Das Wohltemperierte
Klavier van Johann Sebastian
Bach. Maximaal 18 kandidaten
worden vervolgens toegelaten
tot de halve finales, van zater
dag 12 maart tot en met maan
dag 14 maart. Slechts 5 kandi
daten mogen meedoen aan de
finale, die wordt gehouden in
de Nieuwe kerk aan het Spui.
De finalisten moeten een pia
noconcert spelen. Gekozen kan
worden uit werken van Beetho
ven, Chopin, Brahms, Rach-
maninov of Bartók. De finale
wordt muzikaal begeleid door
het Noordhollands Philharmo-
nisch Orkest onder leiding van
Roelof van Dries ten.
AMSTERDAM DIRK WILLEM ROSIE
Niets meer of minder dan de
eenvoudige, doch onvervangba
re vreugde van het moeder
schap hield Linda van Dyck drie
seizoenen lang uit de theaters.
Maar zoontje Jamie is nu wel zo
groot dat hij zijn moeder vier
avonden in de week kan mis-
Linda van Dyck speelt 'Duet'
samen met Harry van Rijtho
ven. De actrice kwam zelf met
het idee om een Nederlandse
versie van 'Duet for one' op de
planken te brengen.
,,Ik zag het stuk jaren geleden
bij de première in Londen met
Frances de la Tour en Alan Ba
tes. Dat was heel indrukwek
kend. Ik vond het een goed ge
schreven stuk en vooral het ge
geven was interessant. Het ver
haal is ontleend aan het leven
van de celliste Jacqueline du
Pré, die in de jaren '70 wereld
roem vergaarde en toen bleek te
lijden aan multiple sclerose.
Maar 'Duet' is geen documen
taire. Het thema is groter dan
het leven zelf, het onttrekt zich
aan dat ene geval. Sterker nog:
het is een metafoor voor het
breekpunt in een mensenleven,
voor dat moment waarop een
mens zich afvraagt wat er van
hem overblijft als hij alle hulp
stukken, zoals talent en carrière,
kwijt is. Bén je dan nog wel ie
mand, vind je jezelf dan nog wel
de moeite waard? Het stuk
dringt door tot de kern van de
zaak."
Aids
„Het voorbeeld van die be
roemde celliste is natuurlijk
heel extreem. Midden in een
prachtige carrière wordt haar
nu juist dat van God gegeven
talent afgepakt. Maar je kunt
het net zo goed associëren met
jonge jongens die in de bloei
van hun leven aids krijgen. En
het gekke is dat alle mensen, of
ze nu man of vrouw, jong of
Linda van Dyck met Harry van Rijthoven in 'Duet': „Het is geen documentaire. Het thema is groter dan het le
ven zelf. Het stuk dringt door tot de kern van de zaak."
oud zijn, in dit stuk een mo- om een heftige voorstelling,
ment van de waarheid over Maar deze drie stukken hebben
zichzelf kunnen herkennen, meer gemeen. „Allereerst een
'Duet' laat je nadenken over je- modern, hard soort humor. Bo-
zelf, dat heeft niets met die cel- vendien zit in die stukken een
listeen haar ziekte te maken." controverse tussen denken en
Met 'Duet' onderstreept Lin- voelen. De toeschouwer wordt
da van Dyck haar voorkeur voor heen en weer geslingerd tussen
emotie. Na 'Agnes van God' en de personages. Beide partijen
'Nacht moeder' is 'Duet' weder- hebben hun gelijk en dus is er
foto gpd
geen gelijk."
Nóg een overeenkomst: bij
verkeerd gebruik zou de voor
stelling heel gemakkelijk een
tranentrekker worden. Maar
steeds weer bewaart Linda van
Dyck gepaste afstand, houdt ze
zich met een haast nuchtere
toon het melodrama van het lijf.
Hoe krijgt ze dat in een van
emoties kolkende voorstelling
voor elkaar?
„Dat gevaar loopt elk stevig
drama. Hamlet heeft ook alle
ingrediënten in zich om een
slijmbal te worden. De filmver
sies die ik van 'Agnes van God',
'Nacht moeder' en 'Duet' heb
gezien, zijn veel softer dan wat
wij ervan hebben gemaakt. Dat
zal met de eisen van de Ameri
kaanse filmindustrie te maken
hebben, maar ook met mijn ei
gen smaak. Onze voorstellingen
waren hard, die deelden echt
een dreun uit. Daar zat een veel
scherper soort humor in. Hoe
harder en confronterender je de
dingen voorstelt, des te meer
kun je je ertegen afzetten."
Soft
„Ik heb een hekel aan een softe
benadering van gevoelens.
Maar ik houd enorm van emo
ties, want daar bestaan wij uit.
Als ik zelf toeschouwer ben,
móet er ook iets met me gebeu
ren. Desnoods wil ik wel kwaad
worden, maar het mag niet zin
loos zijn. Ik geloof in die dreun.
Dadrvoor gaan mensen naar het
theater. Ik doe dolgraag televisie
en film, maar dat is statisch en
herhaalbaar. Theater is telkens
alleen maar voor die mensen.
Alleen voor hun laat je je tranen
rollen, laat je je binnenkrijs ho
ren."
'Duet' met Linda van Dijck
en Harry van Rijthoven; regie:
Christiaan Nortier; dinsdag 4
en woensdag 5 januari,
schouwburg, Leiden.
LEEUWARDEN ANP
De Rijksuniversiteit Groningen
(RUG) mag de wandschildering
van de Amsterdamse beeldend
kunstenaar Siep van den Berg
niet slopen. Dat heeft het
Leeuwarder Gerechtshof giste
ren bepaald.
Het hof vernietigde daarmee
het vonnis van de Groninger
rechtbank, die in een kort ge
ding bepaalde dat de universi
teit tot sloop mocht overgaan.
Per overtreding moet de univer
siteit een dwangsom van vijf
duizend gulden betalen.
De monumentale wandschil
dering van zeven bij vier meter
is midden jaren zeventig in op
dracht van de universiteit door
Van den Berg vervaardigd. De
muur waarop het schilderij zich
bevindt moet wijken in verband
met een ingrijpende verbou
wing van het pand. Handhaving
van de muur is volgens de ar
chitect van de verbouwplannen
onmogelijk.
deze rubriek komen al of
niet bekende
streekgenoten aan het
woord die, hetzij direct,
ïetzij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
lebben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, èen
kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
hechten. Van de snuifdoos
van oma tot het
jrijsgedraaide muziekstuk
in alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Hans
Heestermans, voorzitter
van de stichting Vrienden
van De Lakenhal,
hoofdredacteur van de
Dikke' van Dale en
redacteur bij het
Woordenboek der
Nederlandsche Taal, zijn
bewondering uit. ,,In dit
Dnooglijke boekje staat alle
nformatie die ik nodig heb
om Marianne Moore te
begrijpen."
'Een veldmuis in
^9^9 Versaille'van de
Amerikaanse
dichteres Marianne
Moore, vertaald
loor J. Bernlef. Een
nerkwaardig, onooglijk boekje,
dat altijd op mijn nachtkastje
igt. Elke avond lees ik er een
jedicht uit.
djftien jaar geleden heb ik het
n de ramsj bij De Slegte
(ekocht. Ik kijk altijd bij de
)oeken onder de vijf gulden, of
:r iets van mijn gading bijzit. Ik
ïad nog nooit van Marianne
Moore gehoord. Het was tóen al
een oude dame, ze is in 1887
jeboren. Ik ben een groot
lefhebber van gedichten en ik
werd meteen door het boekje
getroffen. Ook al omdat Bernlef
haar gedichten afwisselt met
ook door hem vertaalde
interviews met de schrijfster.
Dat is zo'n passende keuze. Het
niaakt haar gedichten
begrijpelijker dan ze zijn. Het
vertelt iets over de manier
waarop zij ze maakt.
In een van die interviews vertelt
zij hoe zij kunstenaar is
geworden. Dooreen eindeloze
nieuwsgierigheid, observatie,
onderzoek en een grote mate
van vreugde in het werk. Dat
spreekt mij aan als redacteur bij
De boeg van de Titanica, gefilmd op bijna vier kilometer diepte: „Tenslotte doemen dan de berghoge, met
een soort druipend roest bedekte scheepswanden en railingen uit het donker op. Angstaanjagend, maar voor
de duikers het moment om in beschaafd gejuich uit te barsten..." foto cpd
Kijkspektakel in Haags Omniversum
het Woordenboek der
Nederlandsche Taal. Dat doe ik
ook uit een eindeloze
nieuwsgierigheid. Ik ben nu met
het woordje 'ziel' bezig. Dat
vergt veel onderzoek,
observatie. Op basis van citaten
uit de periode 1500-1900 - het
zijn er ongeveer vier- a
vijfduizend, ga je interpreteren,
kijken welke betekenissen er
ook in andere talen van het
woord zijn. Nu, er zijn wel 40
betekenissen van het woord
'ziel'.
In een ander interview zegt
Moore dat de drie belangrijkste
hulpmiddelen die tot
overreding kunnen dienen
nederigheid, concentratie en
geestdrift zijn. Die passen bij
die opmerkingen in het eerste
interview.
Moore heeft een werkwijze die
mij zeer boeit: ze maakt gebruik
van bestaande stukjes tekst. Dat
zet ze er ook zeer nauwgezet bij,
geeft precies aan waardoor zij
getroffen is.
Zij heeft nooit iets anders
gedaan dan dichten. Haar hele
lange leven, ze is inmiddels
overleden, besteedde ze aan
dichten. Ik denk dat ze heel
humoristisch was. Dat blijkt
bijvoorbeeld uit het verhaal dat
ze vertelt over de melkboer die
op zekere dag genegenheid voor
haar opvatte. Hij voegde haar
toe: „U bent dichteres, dus hebt
u niet veel nodig." Waarop zij
antwoordde: „Melkboer, men
trouwt niet om praktische
redenen."
Later heb ik ook een bundel van
haai' complete gedichten in het
Engels aangeschaft. Het is vrij
moeilijk Engels. Ik probeer ze
wel te vertalen, maar ben nooit
tevreden over het resultaat. Des
te meer bewondering heb ik
voor Bernlefs vertaling. Als je
die leest, is dat heel soepel, heel
vloeiend taalgebruik.
Er is ook in andere boeken en
tijdschriften over
Marianne Moore
geschreven. Maar ik
heb genoeg aan wat ik
in dit boekje over
haar heb. Daarin staat
alle informatie die ik
nodig heb om haar tel
begrijpen.
TEKST ANNEMIEK RUYGROK
FOTO. LOEKZUYDERDUIN
DEN HAAG PETER HUISMAN
Een damesschoen, een fonke
lende broche, een leren koffer.
Overblijfselen van persoonlijke
bezittingen, gefilmd bijna 4 ki
lometer onder de waterspiegel
van de AÜantische Oceaan in de
omgeving van New Foundland.
Het drama van de Titanic blijft
actueel en spreekt ditmaal tot
de verbeelding van een aantal
koene duikers in dienst van
Imax, de firma die zich speciali
seert in 70 millimeter-film. On
langs ging de film in het Haagse
Omniversum in (Europese) pre
mière.
Het lot van de Titanic laat het
publiek nog altijd niet onbe
roerd. Het is inmiddels ruim 80
jaar geleden dat het 'onzinkba-
re', in Portsmouth gebouwde
reuzeschip op weg naar New
York na een aanvaring met een
ijsberg in de golven verdween.
Er blijft op een of andere ma
nier een mysterie hangen rond
het ongeluk met dit drijvende
kasteel, een technische hoog
stand die wel vergeleken is met
wat nu op ruimtevaartgebied
wordt gepresteerd.
Vaststaat dat er sinds 15 april
1912 ongekend veel gesproken,
geschreven en gefilmd en vooral
gespeculeerd is over de zo
noodlottig verlopen maidentrip
van het vooral door vermogen
den bevolkte, gloednieuwe
stoomschip. Meer dan 1500
mensen verloren het leven;
ruim 700 opvarenden werden
gered. De vraag hoe deze ramp
kon gebeuren bleef in al die ja
ren de gemoederen bezig hou
den. Ook de Canadees-Ameri
kaans-Russische expeditie die
in 1991 opnieuw op zoek ging
naar het scheepswrak ontkomt
niet aan die waag. Maar hij
komt slechts zijdelings aan de
orde: vóór alles gaat het om het
filmen van de monumentale
resten in de ontoegankelijke
diepten van de rauwste oceaan
ter wereld.
Risico's
Regisseur Stephen Low heeft
kans gezien drie hoofdelemen
ten in één documentaire onder
te brengen: de bouw van het
schip (op foto's), het verhaal
van een overlevende (de nu 88-
jarige Eva Hart uit Engeland) en
het in beeld brengen van de ex
peditie. Het accent ligt duidelijk
op het laatste aspect. In indruk
wekkende beelden wordt de
toeschouwer meegenomen op
een niet van risico's ontblote
reis onder water, waar alleen
ijzingswekkende stilte heerst.
Tenslotte doemen dan de berg
hoge, met een soort druipend
roest bedekte scheepswanden
en railingen uit het donker op.
Angstaanjagend, maar voor de
duikers het moment om in be
schaafd gejuich uit te barsten...
Cameraman Ralph B. White
en zijn collega's hebben schitte
rende beelden gemaakt die in
hun reusachtigheid de kijker in
derdaad het gevoel geven 'erbij
te zijn'. De duiktochten werden
ondernomen in twee hoogtech
nische onderwater-apparaten;
een gemiddelde duik duurde 18
uur en speciaal ontworpen on
derwaterlampen die de geweldi
ge waterdruk konden weerstaan
zorgden voor het benodigde
licht in de duistere diepten van
de zee. Kosten van de onderne
ming: 50.000 dollar per dag. De
duikboten bevinden zich op een
gegeven moment zelfs in de rui
men van het schip en op de
plek waar de brtig was. Met be
hulp van een grijparm wordt
een (plastic) herdenkingsbloe
metje gedeponeerd bij wat over
is van het stuurwiel...
Stoffelijke resten van verdron
ken passagiers werden overi
gens niet aangetroffen. Er blijft
in 'Titanica' niettemin genoeg
te griezelen over. Tegen het
spookachtige decor van het
rampschip, voorzien van som
bere basklanken, doemen met
steeds meer helderheid zelfs
opgestapelde horden uit de
mess en een toiletpot op.
Overlevende Eva Hart uit het
Britse Essex die op het moment
van de catastrofe aller tijden 7
jaar was, vertelt in de film hoe
haar ouders haar op die 15de
april in een laken' rolden en
naar het dek droegen. Eva's va
der hielp de mensen in de red
dingsboten (waarvan er veel te
weinig waren). Het laatste wat
Eva hem hoorde zeggen was:
"Wees een lief meisje, houd je
moeders hand vast.
Omniversum, President
Kennylaan 5, 2417 JK Den
Haag. 'Titanica' is t/m 10 janu
ari dagelijks te zien om 17.00
en 20.00 uur. Daarna t/m
maart op vrijdag, zaterdag en
zondag 17.00 en 20.00 uur. Da
gelijks gratis reserveren van
9.00 tot 12.00 uur: telefoon
070-3545454.
