Een schilderij om in te verdrinken
Nemo: 'Pixies niet belangrijk voor ons'
kunstenaars zijn
Bijzonder Boos'
ïtedelijk Museum toont werk Zuidafrikanen
Cultuur Kunst
'Opa' Young
Artiest van
het Jaar
Vlaamse prijs
voor Jan Hoet
Organisator
tournee eist
40 miljoen
van Jackson
DENSDAG 29 DECEMBER 1993
ubsidie voor Stelling projecten
|den» Het Anjerfonds Zuid-Holland heeft een subsidie van
550 gulden toegekend voor het project 'Contrapunt Zomerde-
•essie' van de stichting Stelling Projecten. Deze beeldende
mstroute langs 14 'doorleefde' plekken te Leiden, zoals onder
eer het urinoir aan de Kaasmarkt, de spoortunnel bij het sta
an en begraafplaats de Zijlpoort was te zien van 26 augustus
en met 26 september van dit jaar.
asperina de Jong weer op toneel
1 isterdam Jasperina de Jong gaat een nieuwe toneelproduktie
elen: twee eenakters onder de titel „Een wouw van niets". Het
itreft werken van de Britse toneel- en scenarioschrijver Alan
''l ennett. De oorspronkelijke titels luiden ,,A woman of no im-
j irtance" en „Bed among the lentils" (De pastorie). Coot van
oesburgh vertaalde de stukken. De regie is in handen van de
p- idewijk de Boer. Een wouw van niets gaat over een vrouw wier
idachtenleven verschilt van het leven dat zij ogenschijnlijk
idt. De speelperiode loopt van 28 januari t/m medio mei.
oncert Nirvana in Ahoy'
itterdam Nirvana geeft op 24 maart een concert in Ahoy'. De
lerikaanse rockband, sinds twee jaar buitengewoon populair
als grunge-vertegenwoordiger zeer invloedrijk, komt komend
illeoorjaar naar Europa om het jongste album 'In Untero' opnieuw
ider de aandacht te brengen. Nirvana trad slechts twee keer
irder op Nederlandse bodem op. In 1991 tijdens Ein Abend In
'ien in de Rotterdamse Doelen en vervolgens in Paradiso, Am-
erdam. De voorverkoop van het concert in Ahoy' begint op za-
rdag 8 januari.
Jphense Kunstuitleen dicht
phen aan den rijn In verband met de fee.stdagen en de jaarlijk-
inventarisatie is de Alphense Kunstuitleen van 30 december
19 januari gesloten.
e 'roces om schilderij Chagall
w york Om dit schilderij van Marc Chagall is in New York de-
week een proces begonnen. Het gaat erom of dit 'Beesten-
>ul' toebehoort aan Rachel Lubell, die zegt er in 1967 17.000
jllar voor te hebben betaald, of het Guggenheim Museum dat
:gt dat het schilderij er gestolen werd. Het proces wordt in de
n mstwereld met Argusogen gevolgd, omdat het een precedent
in scheppen voor de herontdekking van lange tijd verloren ge-
Sc aande kunstwerken. Het Guggenheim Museum meldde, aldus
ie(advocaat van mevrouw Lubell, de diefstal nooit bij de autori-
iten. foto ap
terdam anp
?/n<
dot,
rial
Beroepsvereniging van Beel-
ïde Kunstenaars (BEK) roept
ir leden op actie te voeren te-
de plannen van de ministe-
van wvc en sociale zaken
per 1 januari 1994 kunste-
rs uit te sluiten van de bij-
ïd. Willem Vermaasse van
BBK doet de „Roep om ac-
in het decembernummer
deBBK-Krant.
let protest bestaat eruit het
ïisterie van wvc op 4 januari
'fonisch af te sluiten van de
tenwereld door voortdurend
lellen. De actie zal van negen
half twaalf 's morgens duren.
een dusdanig massaal bel-
is de kans groot dat u op een
jesprektoon stuit, of niet ver
komt dan de interne tele-
icentrale. Mocht het u luk-
door te dringen tot de mi-
ter zelf, vertel dan maar dat u
r teleurgesteld bent in de
nier waarop met de kunsten
dt omgegaan, en dat u met
namens de BBK erg boos
it", aldus Vermaase. BBK
at op 4 januari voor Bijzon-
Boze Kunstenaars.
'ermaase raadt leden met
faxapparaat aan, van hun
isheid te getuigen door een
icht op een vel te schrijven,
beide zijden aan elkaar te
kken, en de aldus ontstane
geruime tijd door te .faxen
ir het ministerie.
)ok roept de vakbond op een
chef annemiek ruycrok, 071 -356472. plv.-chef jan rijsdam. 071 -356472
De verloren idylle van het riviergezicht
Het Nederlands riviergezicht is onderwerp van een
prachtige winterexpositie in het Noordbrabants Muse
um. Door ingrepen als dijkverzwaring, watervervuiling en
binnenscheepvaart bestaat het oude rivierenlandschap
alleen nog in de kunst. Hoe belangrijk dijkverzwaring is,
blijkt wel uit de ernstige overstromingen de afgelopen
tijd. Hoe mooi een wild rivierlandschap ook is, water
houdt geen rekening met menselijke omstandigheden en
wensen. Maar met het temmen van de rivieren dringen
we de natuurlijke functie van onze levensaders terug. En
verdwijnt de schoonheid uit een uniek landschap waar
buitenlanders vroeger vol verbazing en ontzag naar ke
ken.
den bosch eric bos
Over 'de verloren idylle van het
riviergezicht' gaat het in het
Noordbrabants Museum waar
alleen schilderijen ons nog iets
kunnen laten zien van de on
aangetaste schoonheid van een
rivierenlandschap van eeuwen,
dat voornamelijk door de che
mische industrie in nog geen
halve eeuw, zeg maar vanaf
1920, verloren is gegaan. Hoe
het ooit geweest is, is niet alleen
te lezen in de grote hoeveelheid
gedichten die er over rivieren
zijn geschreven (een aantal er
van is in de mooie catalogus
van de tentoonstelling afge
drukt), maar vooral te zien op
de 75 prachtige rivierportretten
(van Derk Jan van Eltens Rijn
panorama's uit 1782 tot Jan
Voermans IJsselgezichten uit
het begin van deze eeuwO in het
Noordbrabants Museum.
Paradijselijk
Op al die schilderijen zien we
het vredige leven op en rond ri
vieren afgebeeld. Bij Johannes
Destrée laden in 1860 boeren
het hooi van hun hooiwagen in
een riviertjalk, bij August Knip
kijkt een schaapherder over de
Rijn uit, bij Kruseman van Elten
is het de paradijselijke wereld
van de uiterwaarden, terwijl het
in de wildkleurige, visionaire
'Maannacht' van Jan Sluijters
om een rivier aan gene zijde
lijkt te gaan.
Vooral het laatste voorbeeld
brengt ons bij de vraag of deze
idylles wel ooit echt bestaan
hebben, of echt verloren is wat
op al die schilderijen nog is af
gebeeld. Misschien hebben al
die schilders wel een bedachte
wereld geschilderd, rivierland
schappen die wel iets, maar niet
heel veel met de werkelijkheid
uit de tijd van de kunstenaar te
maken hebben. Zoals Wagners
opera's, hoewel ze zich rond de
Rijn afspelen, ook nauwelijks of
niets te maken hebben met de
J J. Destreé, Rivierlandschap uit 1860. Olieverf op paneel.
werkelijkheid van het Duitse ri
vierlandschap.
Wat de kunstenaars in ander
halve eeuw met hun rivierland
schappen hebben willen uit
drukken is inderdaad niet altijd
een bestaande werkelijkheid ge
weest. Zelfs buitenlandse kun
stenaars die in ons land ver
baasd rondkeken, verbijsterd
door het landschap, verwon
derd over het licht, schilderden
geen constante werkelijkheid.
Het zijn geen stukjes, maar ei
genlijk momenten van werke
lijkheid.
fotoGPD
Het natuurlijke
Het ging de kunstenaars door
gaans om het vangen van 'het
natuurlijke' zoals Willem
Roelofs het uitdrukte. Daarmee
bedoelde hij dat kleur en vorm
een eenheid moesten vormen,
een wisselwerking dienden aan
protestkaart te sturen naar pre
mier Lubbers - „de baas van de
verantwoordelijke minister en
staatssecretaris" - met de tekst
dat de collegabewindslieden
„oog noch oor" blijken te heb
ben voor de problemen van
kunstenaars in de bijstand.
Die tekst verwijst naar een ge
sprek dat de kunstenbonden
vorige maand met minister
d'Ancona hadden over de kun
stenaars en de bijstand. Volgens
de plannen mogen kunstenaars
niet langer dan een half jaar in
de bijstand zitten. Als ze niet
zelf in hun inkomsten kunnen
voorzien, moeten ze zich laten
omscholen of andere inkom
sten zien te vinden. Voor onge
veer 1200 beeldend kunstenaars
komt er in plaats van de bij
standsregeling een basisstipen
dium van het Fonds voor de
Beeldende Kunst, Vormgeving
en Bouwkunst.
Een groot aantal kunstorgani
saties heeft eerder een alterna
tief plan gepresenteerd dat erop
neerkomt dat kunstenaars die
zichzelf niet finanpieel kunnen
bedruipen, uit een speciaal
fonds 50 procent van het mini
mumloon krijgen. De rest kun
nen ze zelf bijverdienen. Het
voorstel kost de overheid vol
gens de organisaties minder
dan de huidige bijstandregelin
gen, maar het zou door de be
windslieden ter zijde zijn ge
schoven.
amsterdam rené megens
Eén van de beste popdebuten
van '93 staat op naam van drie
anti-helden die stammen uit
het Belgische Houthalen. Nemo
heet het bandje van Peter Hou-
ben. Deze songsmid oogt als de
schlemielige buurjongen, die
het ook niet kan helpen dat hij
gitaarpopsongs met de zuig
kracht van een stofzuiger
schrijft. Houben vindt op het
Nemo-debuutschijfje het wiel
niet opnieuw uit. Waarom zou
hij ook, als zijn liedjes maar lo
pen.
En d"at doen ze. Niet alleen
artistiek. De naamloze en met
beperkte middelen gemaakte cd
verkoopt binnen twee maanden
na release zo'n tweeduizend
keer. Niet gek voor een begin
nend bandje zonder flitsend
imago en grootscheepse rekla-
me-campagne van zijn platen
maatschappij. De Amerikaanse
zangeres/gitariste Juliana Hat
field was in december zo onder
de indruk van de podium-pres
taties van de drie Belgen dat ze
in de Eindhovense Effenaar
spontaan een Nemo-nummer-
tje probeerde te spelen.
Houben zingt zijn pakkende,
soms ietwat ruige songs met
een stém die zowel Lou Reed als
de verveelde Peter Perrett van
The Only Ones in herinnering
roept. Zijn teksten spreken veel
mensen aan. Een mooi voor
beeld is het alternatieve Hans
Grietje-liedje 'I will build a hou
se of pancakes'.
„In meerdere van mijn tek
sten zit een naiëf element. Ik
schrijf graag vanuit het kinder
standpunt, bekijk de wereld
graag van een afstandje, gege
neerd. Ik heb mij vrijwillig bui
tengesloten. In plaats van tegen
een meisje te zeggen: 'ik wil met
jou naar bed', zing ik: 'ik wil een
pannenkoekhuisje voor je bou-
Nemo, drie anti-helden uit het Belgische Houthalen. Maar hun songs hebben de zuigkracht van een stofzuiger.
wen'. Dat is een vorm van ont-
snappingsdrang, van niet mee
willen doen. En van op je eigen
manier iets doen om dat te
compenseren. Door de kinder
lijkheid krijg je wel een naiëf ro
mantische voorstelling van za
ken. Die past niet altijd bij onze
muziek. Die kan er zelfs volledig
mee wringen. Er zit ook een ze
kere mate van cynisme en iro
nie in mijn teksten. Ik schrijf
graag over grappige dingen."
Trucjes
Menig criticus legt terecht de
link naar de Pixies. „De Pixies
zijn helemaal niet belangrijk
voor ons. We hebben in het be
gin alleen wat arrangeer-trucjes
van hen gepikt. Dat kwam voor
namelijk omdat we toen nog
niet konden spelen. Ik voel mij
meer verwant met een Liz Phair
vanwege haar eigengereidheid",
stelt Houben. „En mijn inspira
tiebronnen zijn The Smiths,
Velvet Underground en Jo
nathan Richman. Ik wil mij niet
op dezelfde hoogte stellen als
Richman, maai" qua sfeer en in
stelling heeft hij ook iets kinder
lijks en onbevangens. Maar wij
klinken niet zo banaal, want hij
gebmikt heel conventionele ak
koordenschema's."
Het trio komt uit Houthalen,
waar de musici een dik decen
nium terug startten met symfo
nische rock, voorzien van trom
petten en dwarsfluiten. Hou
ben: „In Houthalen is geen mu-
ziekscene. Die heb je in België
alleen in Brussel, Antwerpen en
Gent. Voor de rest is het behel
pen. In Belgisch Limburg zijn
slechts twee zalen waar regel
matig optredens worden geor
ganiseerd. Er is geen goede in
frastructuur. Het is eigenlijk
heel stimulerend om in dat
soort omstandigheden te func
tioneren. Niemand kijkt je op je
vingers. Het wordt pas moeilijk
als je op wilt treden." Nemo
slaagt erin uit de anonimiteit te
treden door de finale van de
Rock Rally te halen, de Belgi
sche equivalent van de Grote
Prijs van Nederland.
terdam franpoise ledeboer
gens directeur Rudi Fuchs is
tentoonstelling van 27 blan-
in zwarte hedendaagse kun-
ïaars uit Zuid-Afrika, in het
sterdamse Stedelijk Muse-
de eerste internationale ex-
iitie na de politieke omwen-
ng die een meer kunstzinnig
militant karakter draagt.
:t werk laat zien dat,Zuid-
ka bezig is een nieuwe ge
le cultuur vorm te ge-
aldus Fuchs.
°ngd.
iet initiatief voor de expositie
derkruis is afkomstig van de
:hting Thami Mnyele. Met
naamgever de in 1985 ver
orde kunstenaar Mnyele or
ganiseert de stichting uitwisse
lingsprogramma's tussen Zuid
afrikaanse en Nederlandse kun
stenaars. Het idee werd uitge
werkt op de Biennale in Vene
tië, waar Zuid-Afrika dit jaar
voor het eerst na de opheffing
van de internationale culturele
boycot weer present was.
Stichtings-secretaris Bert Hol
vast wil liever niet te lang stil
staan bij de problemen rond de
organisatie. De Zuidafrikaanse
ambassade deelde in september
namens Pretoria mee dat het
werk van de 27 Biennale-kun-
stenaars voor het eind van het
jaar terug moest zijn. Volgens
de ambassade lag de oorzaak in
praktische problemen als trans-
port- en verzekeringskwesties.
Fuchs protesteerde bij de am
bassade en sprak het vermoe
den uit dat verborgen politieke
motieven een rol speelden. Het
Zuidafrikaanse ministerie van
buitenlandse zaken gaf in okto
ber alsnog toestemming voor de
expositie. „Ik ben blij dat het
toch gelukt is en vind de opstel
ling mooier dan in Venetië.
Daar hing het werk verspreid
over de stad, hier in Amsterdam
kunnen we een totaaloverzicht
laten zien", aldus Holvast.
In veel werk is een duidelijke
politieke en sociale thematiek
aanwezig. De kleurige gebor
duurde lappen van Sandra Kriel
zijn gewijd aan de vele slachtof
fers van het geweld in Zuid-Afri
ka. Sue Williamson bouwde een
glazen huisje zonder dak met
als wandversiering talloze door
zichtige blokjes perspex. In de
blokjes verwerkte zij de restan
ten en kleine voorwerpen die
achterbleven na de vernietiging
van District Zes bij Kaapstad,
een woonoord voor kleurlingen.
Prachtig is de houten sculp
tuur Slachting van Noria Maba-
sa. Half opgericht trachten
zwarten zich te verweren tegen
het geweld: de golvende lijnen
en vertrokken gezichten en li
chamen maken het beeld tot
een indrukwekkende schreeuw
van protest. In veel werk is ge
bruik gemaakt van typisch Afri
kaanse beeldtaal. De houten re
ligieuze beelden van Jackson
Hlungwane en klei-beeldjes van
Bonnie Ntshalintshali zijn voor
beelden van dergelijk werk. Het
is kunst zonder boodschap, net
als de vier etsjes met surrealisti
sche gedrochten van Pippa
Skotness. De expositie Zuider
kruis laat zo een indruk achter
van zeer uiteenlopende, maar
vooral vitale Zuidafrikaanse
kunst.
Expositie Zuiderkruis in het
Stedelijk Museum (Paulus Pot
terstraat, Amsterdam) tot en
met 30 januari 1994. Ope
ningstijden dagelijks (beh.
maandags) van 11.00 tot 17.00
uur.
LINDA VAN DYCK
en
HARRY
VAN RIJTHOVEN
DUET
in Duet speelt ze in
één woord prachtig...'
(De Volkskrant)
dinsdag 4 januari en
woensdag 5 januari a.s.
aanvang 20.15 uur
LEIDSE SCHOUWBURG
tel.071-131943/131944
te gaan. Niet het bestaande ri
vierlandschap, maar de werke
lijkheid van de schilderkunst.
Waar vind je je verbazing en
verwondering, het veranderlijke
licht en de wisselende stem
mingen van de dag terug op het
palet, op het linnen? Dat was de
vraag. Willem Roelofs gaf het
voorbeeld. In zijn prachtige,
melancholieke rivierlandschap
je uit 1880 zou menigeen wel
willen verdrinken.
Bij kunstenaars als Jan Toor-
op ging het om iets anders, om
de uitdaging van een nieuwe
techniek en uitdrukkingswijze -
het pointillisme in 1890 ('Land
schap met vaart') en 1903 ('De
Schelde bij Veere') - om het
spiegelen van water uit te druk
ken in een kleurenstippeltech-
niek. Maar ook om een verbor
gen werkelijkheid te vangen,
waarvoor het gewone oog tekort
schiet.
Het rivierlandschap is opge
houden te bestaan. Niet alleen
letterlijk, maar ook als onder
werp in de schilderkunst. Welke
kunstenaar wordt tegenwoordig
nog getroffen door een aan ban
den gelegde, vervuilde rivier, nu
landschap en water steeds min
der met elkaar te maken heb
ben gekregen?
'Licht, lucht en ruimte; de
verloren idylle van het rivier
gezicht'. Tot 10 april in Noord
brabants Museum, Den Bosch.
Open: di. tmvr. 10-17 uur, za.,
zo, en feestdag. 12-17 uur. Ge
sloten: 1 jan. en tijdens carna
val.
new york «ap
Met zijn 48 jaar kan Neil Young
de vader van de jonge generatie
rockers genoemd worden. Nu
heeft het magazine Spin hem
uitgeroepen tot Artiest van het
Jaar.
De carrière van Young begon
in 1967 goed met de folk-rock
groep Buffalo Springfield uit Los
Angeles. Later voegde hij zich
bij Crosby, Stills en Nash en
maakte hij 'Southern Man' tot
een klassieker. Young mag dan
een ouder wordende hippie
zijn, zijn muziek heeft de tand
des tijds ruim doorstaan, en
doorstaat deze nog steeds.
„Op het ogenblik denkt ieder
een dat ik groots ben. Maar ik
ben er al langer. De bereidheid
succes op korte termijn te laten
schieten, verzekert je van een
lange loopbaan", was het com
mentaar van Young in Spin.
Nog niet zo lang geleden was
het trio liever lui dan moe. Nu is
het flink aanpoten voor zanger-
/gitarist Peter Houben, bassist
Bart Gijbeis en drummer Her
man Houbrechts. Naast hun
doordeweekse banen (Gijbeis is
ongetwijfeld de meest rockende
godsdienstleraar van België)
moet er de komende tijd overal
gespeeld worden. In België en
Nederland.
Nemo bracht in oktober j.l.
op Brinkman Records de de-
buut-cd 'Nemo' uit. In Neder
land worden de concerten ge
regeld door Mojo en treedt het
trio onder meer in de volgende
steden op: 8/1 Rotterdam; 21/1
Den Haag; 23/2 Delft.
den haag anp
Jan Hoet, directeur van het Mu
seum van Hedendaagse Kunst
in Gent, ontvangt de tweejaar
lijkse Grote Cultuurprijs van de
Belgische provincie Oost-Vlaan-
deren. Hij krijgt de prijs wegens
zijn werkzaamheden in het mu
seum, als organisator van
kunstmanifestaties met interna
tionale allure en als promotor
van hedendaagse kunst.
Hoet heeft gesolliciteerd naar
de functie van directeur van het
Rotterdamse museum Boy
mans-Van Beuningen, zo heeft
hij verklaard. Die functie is va
cant na het vertrek van Wim
Crouwel. Begin januari moet
diens opvolger worden be
noemd, nadat de sollicitatie
commissie onder voorzitter
schap van wethouder Yvonne
de Rijk van kunstzaken haar
keuze heeft gemaakt.
los angeles. anp
Michael Jackson heeft er een
probleem bij. Behalve de be
schuldigingen over pedofilie
en zijn verslaving aan pijn
stillers, kampt de popster
sinds gisteren met twee nieu
we gerechtelijke aanklach
ten. De belangrijkste daarvan
is een aanklacht van het be
drijf Mama Concerts dat
Jacksons wereldtournee
Dangerous organiseerde.
Mama Concerts eist een
schadevergoeding van 20
miljoen dollar (bijna veertig
miljoen gulden). De onder
neming betoogt dat Jackson
voor zijn 43 voorgenomen
optredens een contract on
dertekende waarin hij ver
klaart niet te kampen met
een handicap die zijn optre
dens zou kunnen verhinde
ren. De 35-jarige superster
brak vorige maand zijn reeks
concerten abrupt af, nadat
hij had verklaard verslaafd te
zijn aan pijnstillers.
De tweede aanklacht is af
komstig van Stichting Vrede
van Kinderen, die Jackson
beschuldigt van een
„aanhoudend patroon van
fraude" in zijn zakelijke be
slommeringen. De muzikant
zou de stichting hebben ge
bruikt om zijn produkten aan
te prijzen, zonder dat de or
ganisatie enig aandeel kreeg
in de verdiensten.
