'Nederland is enorm kritisch'
'Lieve lasten' een lust voor het oog
Heldere Othello met veel
vaart en weinig poespas
Cultuur Kunst
Spaanse bioscopen uit protest dicht
Kerstconcert
met enige
hindernissen
iDINSDAG 21 DECEMBER 1993
Bijna 2000 Spaanse bioscopen hebben gisteren
geen films vertoond. Bioscoopeigenaars wil
den met de 24-uursstaking protesteren tegen
een nieuwe Spaanse wet die vergaande be
scherming biedt aan Spaanse en Europese
films.
Minister van cultuur Carmen Alborch voerde
onlangs een quotummaatregel in voor Europe
se films. In grote Spaanse steden moet voort
aan één op de drie filmvoorstellingen van
Spaanse of Europese makelij zijn. Daarmee wil
Alborch het grote aanbod van Amerikaanse
films op de Spaanse markt aan banden leggen.
Spaanse acteurs, regisseurs en producenten
zijn over de maatregelen zeer enthousiast,
maar de bioscoopeigenaars zijn woedend. De
Amerikaanse films brengen het meeste geld in
het laadje en filmdistributeurs en bioscoopex
ploitanten vrezen voor een teruglopend bezoe
kersaantal. Bioscoopeigenaars zijn bovendien
zeer ontstemd over een andere maatregel van
Alborch. De minister van cultuur wil ook het
nasynchroniseren van Amerikaanse films sterk
beperken.
De Spaanse filmwereld kwam de afgelopen
weken ook door een andere ontwikkeling in
het nieuws. De regering van de autonome
deelrepubliek Catalonië wil dat bioscopen
meer dan de helft van hun films in het Cata
laans gaan vertonen. Bioscoopeigenaars die
zich niet aan deze verplichtingen houden,
worden gestraft met forse boetes, die per over
treding tot meer dan 100.000 gulden kunnen
oplopen. Critici van de plannen van de Cata
laanse president Jordi Pujol hebben de maat
regelen als funest bestempeld. Volgens hen is
de quotumregeling de doodsteek voor de
Spaanse film in Catalonië.
Muztheater. Regie: Allan Zipson. Spel:
Theo Fransz, Herman Bolten, Elvira Out,
Arend de Geus, Victor Reinier, Colla Mars
man en Machiel van Cooten. Gezien:
20/12, schouwburg, Leiden.
Het toverwoord lijkt 'vaart' om
de jonge videoclip-generatie in
het theater te kunnen boeien.
Maar hoe krijg je die vaart in
een klassieker als 'Othello' van
William Shakespeare? Het Muz
theater vertrouwde op de kracht
van eenvoud die kennelijk zo
veel tempo kan suggereren dat
gisteravond een zaal vol scho
lieren geluidloos is blijven kij
ken. Daarmee leveren deze ac
teurs een prestatie van formaat.
Er wordt gespeeld op een kaal
plankier. Met behulp van één
wand met grote schuifdeuren
zijn snelle scènewisselingen
mogelijk waardoor verschillen
de speelruimtes ontstaan. Het
toneelbeeld verandert dus re
gelmatig, en toch kan niets hier
de aandacht van het verhaal af
leiden.
Jonge acteurs, eigentijds ge
kleed in keurige kostuums of
modieuze jurken, spreken dui
delijke taal zonder tot huis-,
tuin- en keukenspraakgebruik
over te gaan. Dat alles draagt bij
tot de kenmerkende eenvoud
van deze voorstelling, die de
herkenbaarheid van het drama
aanmerkelijk vergroot. Zo wordt
recht toe recht aan zonder
poespas gespeeld waar het hier
om gaat.
Een paar korte kernachtige
scènes maken duidelijk dat er
aan de grote liefde tussen de
Moorse generaal Othello en zijn
jonge vrouw Desdemona niet
valt te twijfelen. Door jaloezie
en machtswellust gedreven
zaait echter Othello's vertrou
weling Jago met beangstigende
precisie twijfels over de trouw
van Desdemona. Hoewel van
ontrouw absoluut geen sprake
is, is toch het kwaad al geschied:
wantrouwen vertroebelt de blik
van Othello die te laat zijn on
gelijk inziet.
Van meet af aan is Jago de
duivelse intrigant. fJij bekent al
gauw in zijn vertrouwelijke on
deronsjes met het publiek, dat
hij 'de Moor' haat. Herman Bol
ten speelt Jago als een onschul
dig ogende, maar achterbakse
kwaadspreker. Theo Fransz on
derstreept op een overtuigende
manier de extreme onstuimig
heid van Othello; tegenover een
jeugdig publiek hoef je immers
de abrupte omslag van liefde
zonder voorbehoud tot onvoor
waardelijke afkeer niet psycho
logisch diepgaand te motiveren.
En Elvira Out is een zelfbewuste
Desdemona die eerder veront
waardigd dan wanhopig op
haar vermeende ontrouw rea
geert. Er wordt haar immers
groot onrecht aangedaan. Zo
staat bij deze voorstelling hel
derheid over de onderlinge rela
ties voorop.
17de-eeuws stilleven voor De Lakenhal
leiden Het Stedelijk Museum De Lakenhal heeft uit een particu
liere verzameling een belangrijk vruchtstilleven van Jan Davidsz
de Heem in bruikleen gekregen. Het 'Vruchtstilleven met portret
van de kunstenaar' schilderde De Heem in 1628, in zijn Leidse
periode. Jan Davidsz de Heem is een van de belangrijkste stille
venschilders uit de Gouden Eeuw. Rond 1630 behoorde hij,
naast aanstormende talenten als Jan van Goyen en Rembrandt
van Rijn, tot een generatie Leidse schilders die de schilderkunst
in ons land ingrijpend zouden veranderen.
Werkgroep animatiefilm bij K&O
leiden Liefhebbers van tekenfilms kunnen bij K&O, onder pro
fessionele leiding, een cursus volgen over het maken van een
animatiefilm. Een tekenfilm bevat 24 beeldjes per seconde die
beeldje voor beeldje getekend moeten worden. Gedurende 25
avonden zal gewerkt worden aan een scenario, het tekenen van
beeldjes, de inkleuring, het schilderen van de achtergronden en
tot slot het opnemen van de beeldjes. Alle fasen worden doorlo
pen en het eindprodukt zal na afloop van de cursus in première
gaan. De cursus begint op 18 januari. Inschrijving is vanaf heden
mogelijk, tel. 071-141141.
Kaarten voor nieuwe show Gaaikema
den haag/leiden 'De wereld is gek, nu wij nog' is de titel van de
nieuwe one-man show van Seth Gaaikema. Ernst en humor,
kern en onzin, gezond verstand en totale waanzin wisselen el
kaar af in dit programma waarvan Gaaikema zelf zegt: ,,Het lijkt
er op dat we van de wereld een beestenboel hebben gemaakt,
maar beesten kunnen niet lachen, wij wel." Voor de voorstelling
op vrijdag 7 januari in het Haagse Diligentia zijn bij het Uitbu
reau van K&O, aan de Oude Vest 45 in Leiden, tot en met 31 de
cember, kaarten verkrijgbaar.
Seth Gaaikema: 'De wereld is gek, nu wij nog'. foto janswinkels
muziek
recensie li dy van der spek
Kerstconcert van het Rijnlands Chr Man
nenkoor 'Vox Humana' o.l.v. Sander van
Marion, m.m.v. Hilary Summers, alt, Jan
Vayne, piano. Peter Bontje, synthesizer,
Wim Loef, orgel. Léonie Metz, declamatie
en het Arpeggio Trio.
Gehoord 20 december in de Stadsge
hoorzaal te Leiden, aldaar nog vanavond.
Sander van Marion maakte van
zijn kerstconcert een minder
groot spektakel dan andere ja
ren, al ontbrak de Intrada 'Wij
hebben de kaarsen ontstoken'
ook deze keer niet. Ik waag me
af of er voor de afwisseling eens
geen andere opening is te ver
zinnen.
Al zijn de pianissimo's van
'Vox Humana' niet altijd flu
weelzacht en homogeen, al
schitterden er ca 15 koorleden
door afwezigheid wegens de
rondwarende influenza, Van
Marion maakte er weer een
mooie avond van, echter met
enige hindernissen. De kleine
bezetting van piano, hobo, fluit
en harp zou mijns inziens per
fect gewerkt hebben als de ver
sterking niet op volle kracht
aanstond. Als je rechts op het
podium de harpiste zag zitten
spelen en je hoorde écht te hard
de harp links uit de hoek op je
afkomen, dan heeft dat een zeer
vervreemdende werking.
Ongetwijfeld kon men weer
zijn hart ophalen aan het im
provisatietalent van Jan Vayne.
Zijn drang om met veel
glamour, overdonderende dy
namiek en razendsnelle loopjes
te jongleren komt (helaas) soms
wat te bombastisch over.
Vóór de pauze waren er enige
hoogtepunten te beluisteren
zoals de Psalmhymne, voortva
rend en jubelend gezongen, en
de altijd weer gevoelvolle dan
sende interpretatie van 'Nu zijt
wellekome'.
Na de pauze een muziekvie-
ring van het kerstevangelie 'Ho
pe was bom' van Ed Kee en
Brian Carr met een prachtig
stralend gezongen 'Unto us!'.
Vox Humana had met de alt Hi
lary Summers een stem geko
zen die heel goed paste bij het
eigen klankidioom. Was haar
timbre in de verschillende regis
ters wisselend van kleur, soms
wat te schel, zij leverde een in
drukwekkende evenwichtige
bijdrage aan dit kerstfeest.
Het Arpeggio Trio, bestaande
uit Anke Anderson, harp, Han
Kapaan, hobo en Dieks Visser
fluit, speelde onder meer een
onbekende maar verrassend
mooie kerstballade van Chr. Le-
fèbre.
Expositie in Amsterdams Tropenmuseum
Lawrence Renes (23) dirigeert bijna alle grote symfonie-orkesten
Lawrence Renes is pas 23
jaar, maar zijn carrière als
dirigent heeft niettemin
een enorme ontwikkeling
doorgemaakt. De laatste
tijd gaat alles zelfs zo snel
dat hij probeert wat af te
remmen. Maar toch. Deze
week leidt hij het Noord
hollands Philharmonisch
Orkest in 'De Notekraker'
van Pjotr Iljitsj Tsjaikovski.
Een reeks van vijf familie
concerten waarin Leoni
Jansen het beroemde
sprookje van Hoffmann
vertelt. Komende maand
dirigeert hij het Nederlands
Studentenorkest en daarna
heeft hij afspraken met bij
na alle grote symfonie-or
kesten in het land, terwijl
hem nog tal van verplich
tingen in het buitenland
wachten.
alkmaar hans visser
Een vioolspelend vriendje
bracht de jonge dirigent uit
Leidschendam ooit op het idee
ook zo'n instrument te gaan be
spelen. Al snel bleek hij talent te
hebben. Zó veel dat hij al op
zijn veertiende in het Nationaal
Jeugdorkest zat. Dat betekende
hard studeren.
,,Op het gymnasium heb ik
menig uurtje verzuimd Met
toestemming van de leraren. Er
gens onder in het gebouw was
een ruimte waar ik een lesse
naar had staan en daar zat ik
onder schooltijd te studeren.
Tegelijkertijd bezocht ik ook het
conservatorium. Toen ik over
ging naar de zesde klas, het exa
menjaar, besloot ik te stoppen.
Een moeilijke beslissing voor ie
dereen, ook voor mij. Maar ik
voelde gewoon: de muziek, dat
gaat het worden."
„Intussen was ik ook al gaan
dirigeren. Dat begon op mijn
veertiende. In het jeugdorkest
speelden we Tsjaikovski, onder
leiding van Adam Gatehouse. Ik
zei hem op zeker moment dat
hij een bepaalde passage anders
zou moeten doen. Een wijs
neusje was ik. Maar hij werd
niet kwaad. In plaats daarvan
gaf hij me de partituur van het
stuk. Misschien om me te laten
merken hoe moeilijk het is om
je aan de hand daarvan een
beeld te vormen van het stuk."
„Na het gymnasium ben ik
naar het conservatorium in Am-
it Een draagzak met een spiegeltje
;i om kwade geesten af te schrik-
u) ken, een draagwieg met een mi-
tiLriooltje om de plas af te voe-
j ren en een antilopevel geeft de
baby die erin zit snelheid en be-
héndigheid. Deze en nog twee
honderd andere soorten 'draag-
wiegen' uit allerlei culturen zijn
ra :te zien in het Tropenmuseum in
u 'Amsterdam. Daar loopt de ten
toonstelling 'Lieve lasten, hoe
kinderen gedragen worden', die
tot en met 28 augustus 1994
duurt. De tentoonstelling wordt
m ondersteund met foto's, teke
ningen, video's en een diapre-
u sentatie.
Hoe kinderen worden gedra
gen op verschillende plaatsen in
de wereld is het thema van 'Lie-
7 ve lasten'. Op foto's kun je dui-
0 delijk zien hoe mobiel een moe-
der is wanneer haar kind in een
4 draagzak zit. Opvallend is ook
P Tiet verschil tussen de functie
van draagzakken in de westerse
en niet-westerse samenleving.
f Een Thaise vrouw bijvoorbeeld
U draagt haar kind in een doek
3 dat daar de rest van de dag zal
blijven terwijl de vrouw werkt.
In scherp contrast daarmee
1 staat de Nederlandse vrouw
Cfinet haar kantoorbaan. Aan
ear bureaustoel hangt de
lauw met wit gestreepte draag
zak waarin ze die ochtend haar
5 kind naar de crèche heeft ge-
j bracht. Op het bureau staat
naast de computer een foto van
■it'haar baby. i
Klimaatverschillen zijn van
jgrote invloed op de manier
waarop kinderen gedragen wor-
/e den. Een Eskimomoeder bij-
i> voorbeeld draagt haar kind in
11 haar jas op haar rug. Het kind
krijgt eerst een dun linnen jasje
aan waarmee het aan de 'rug
van de moeder vastzit; daar
overheen komt de huiden jas
van de moeder en bij extreme
kou wordt de capuchon van de
ie jas over het kinderhoofdje ge
daan. In Afrikaanse landen
wordt een baby weer heel een-
3 Voudig bloot in een enkele
5 draagband gedragen, of ligt het
gewoon los op een plateautje
dat aan de rug van de moeder
hangt.
Boze geesten
Prachtig zijn de rijkelijk met
kraaltjes versierde draagzakken
uit Noord-Amerika en ook de
Chinese draagdoeken zijn heel
mooi. De kleurrijke motieven
die op de doeken- geborduurd
zijn hebben bijna allemaal een
betekenis. De vleermuis staat
voor geluk en rijkdom, de lotus
bloem garandeert betrouwbaar
heid en zuiverheid. Een diago
naal kruis beschermt moeder en
kind tegen ongeluk en ramp
spoed. Een opmerkelijk detail is
het spiegeltje dat op een van de
Chinese draagdoeken is beves
tigd: het moet de kwade geesten
wegjagen. Wanneer een boze
geest erin kijkt schrikt hij zo erg
van zijn eigen beeltenis dat hij
meteen de benen neemt.
Bijgeloof heeft veel makers
van draag-constructies bezigge
houden. Zoals kralen, rinkels en
schelpen de kwade geesten
moeten weghouden, worden
goede geesten daarentegen
aangetrokken door voedsel. Een
Tanzaniaans draagvel is ge
maakt van antilopehuid, de ou
ders hopen dat de snelheid en
de behendigheid van het dier
zullen overgaan op hun kind.
Er is een aantal ingenieuze
manieren bedacht om het kind
in de draagzak te laten plassen
zonder dat het zichzelf bevuilt.
Zo is er een draagwiegje uit Af
ghanistan waarin een soort mi-
ni-riooltje is aangebracht. Het
plasje komt keurig in een potje
onder het wiegje terecht.
Conservator Itie van Hout
heeft zich bijna drie jaar lang
beziggehouden met de samen
stelling van de tentoonstelling.
De draagzakken zijn afkomstig
uit musea van over de hele we
reld. „Het doel van het Tropen
museum is om het dagelijks le
ven te weerspiegelen," zegt ze.
„En het dragen van kinderen is
in veel landen zo'n alledaags
verschijnsel, dat we er gewoon
niet omheen konden.
Voor wie meer wil weten over
'Lieve lasten', is een boek met
een gelijknamige titel te koop.
Een Maori-vrouw met kind, op een schilderij van G. Lindauer (1878). foto tropenmuseum
Het is geïllustreerd met veel fo
to's en tekeningen. In december
is 'Lieve lasten' nog verkrijgbaar
voor fl. 39,50, daarna kost het fl.
45,-. Het boek is te koop in de
winkel van het Tropenmuseum
en in de boekhandel.
'Lieve lasten', hoe kinderen
gedragen worden' is tot en met
28 augustus 1994 te zien in het
Tropenmuseum, Linaeusstraat
2, Amsterdam. Openingstijden:
maandag tot en met vrijdag van
10.00 tot 17.00 uur. In weeken
den en op feestdagen van 12.00
tot 17.00 uur. Gesloten op 25
december, 1 januari, 30 april en
5 mei.
sterdam gegaan, voor viool en
orkestdirectie. Maar die combi
natie was te zwaar en ik besloot
me te concentreren op het diri
geren."
Zangers
„Veel dirigenten hebben een
hekel aan opera, omdat ze niet
graag werken met zangers,
maar ik vind dat juist heerlijk.
Op Malta heb ik mijn eerste
opera gedirigeerd: 'Tosca'. Bij
Opera Amsterdam ga ik 'La Bo
hème' doen."
„Ik ben nu gastdirigent van
het Filharmonisch Orkest van
Zagreb. Die stad is een eiland
van vrede in ex-Joegoslavië. Je
hebt er twee symfonie-orkesten,
een opera-orkest, een kameror
kest, een radiokoor en een ama
teurkoor van professioneel ni
veau. Elke avond is er een opera
te zien en de concertzaal met
1600 plaatsen zit bijna dagelijks
vol."
„Het voordeel van werken in
Zagreb is dat ik er kan doen wat
ik wil. Nederland is enorm kri
tisch. Hier zou ik nooit de Gur-
relieder van Schönberg kunnen
dirigeren. Maar daar... Om die
reden werk ik nu heel bewust
ook in Skandinavië en Vene
zuela. Niemand kent mij in die
landen, zodat ik mijn repertoire
kan opbouwen, ervaring kan
opdoen met Beethoven en
Bruckner. Want daarvoor heb
ben ze me hier niet nodig. We
hebben toch Haitink, Sawallisch
en noem maar op."
„Volgend jaar ga ik opnieuw
naar Japan. In mei breng ik daar
een Strauss-programma. Japan
is ook zo'n heel ander land. Je
kunt er van een orkest heel
makkelijk precies gedaan krij
gen wat je wilt. Maar op den
duur mis je in die orkesten de
grote karakters, zoals je die in
Europa hebt."
Kansen
„Werken met het Noordhol
lands Philharmonisch Orkest
vind ik ook heel prettig. Het or
kest werkt hard, neemt snel iets
op. Het orkest bestaat voor de
helft uit oude rotten, waar de
andere helft, de jongeren, veel
van kan leren."
„Ik heb wel eens geklaagd dat
Nederlandse dirigenten hier
geen kansen krijgen omdat er
alleen belangstelling voor bui
tenlanders zou bestaan. Maar er
is de laatste tijd om mij heen zo
veel gebeurd, dat ik echt niet
mag klagen. Toch wil ik eerst
verder groeien. Iedere dirigent
heeft dat nodig. Haitink is nu zo
goed als hij is omdat hij zich zo
veel jaren heeft kunnen ontwik
kelen. Solti, toch altijd al een
groot dirigent geweest, heeft
vijftig jaar naar zijn huidige ni
veau kunnen toewerken. En ik?
Ik ben nog hartstikke jong.
'De Notekraker', Noordhol
lands Philharmonisch Orkest
met Leoni Jansen, dinsdag 21
december, De Speeldoos,
Zaandam; woensdag 22 de
cember De Meerse, Hoofd
dorp; donderdag 23 december,
De Purmaryn, Purmerend;
zondag 26 december, Concert
gebouw, Haarlem (uitver
kocht).
li»
