bédden om
f2,49 dat u't
ekker vindt.
rellen in
1968 i
Noord-Ierland: vrede
binnen handbereik
Noordierse politiek sinds
Feiten &Meningen
ft
DONDERDAG 16 DECEMBER 1993
152
Kindsoldaten die gruwelijkheden hebben
gemeen juist opvallend rustig
en vol zelfvertrouwen zijn. Plot
seling breekt er een gevecht uit.
De grotere kinderen duwen en
slaan de kleintjes zonder aan
wijsbare reden.
In het kamp hebben de kinde
ren hun eigen regering opge
richt, onafhankelijk van de
hulpverleners en leraren. Ze
hebben zelfs een president en
ministers.
De oorlogen in Afrika hebben
miljoenen mensen van huis en
haard verdreven met als gevolg
op grote schaal honger en dood.
Maar de gewapende conflicten
hebben ook andere, minder
zichtbare verschrikkingen ver
oorzaakt, die pas op de langere
termijn hun uitwerking zullen
hebben. In Uganda, Mozambi
que, Liberia en nü ook Sierra
Leone heeft de oorlog 'kindsol
daten' geproduceerd. In Afrika
bestaat geen jeugd zoals in Eu
ropa. Vanaf een jonge leeftijd
worden kinderen geacht als een
soort mini-volwassene te func
tioneren. Ze zaaien en oogsten,
sjouwen, handelen op de markt
en in oorlogstijd moorden ze,
uitgedost in veel te grote uni
forms en uitgerust met geweren
dié ze nauwelijks kunnen dra
gen.
Veel kindsoldaten komen uit
ontwrichte gezinnen en zijn
naar het oorlogsgebied getrok
ken om aan hun thuissituatie te
ontsnappen. Het leger gebruikt
hen, geeft hen uniformen en ge
weren en maakt hen tot solda
ten. Omdat kinderen minder
angst kennen dan volwassenen,
laat het leger de kinderen veel
vuldig vechten.
Hyperactief'
Matturi vertelt hoe de kinderen
vier maanden geleden met een
legerbus werden gebracht. Ze
waren volledig in de war en
konden niet langer dan een
paar seconden stil zitten. ,,Hun
concentratievermogen was bij
na nihil. Ze waren allemaal hy
peractief en niet aanspreek
baar", aldus Matturi. ,,Ze slie
pen niet of nauwelijks en wan
neer ze onverhoopt toch weg
dommelden, hadden ze bizarre
nachtmerries. Velen bleven op
de been door drugs te nemen
en het aantal kinderen dat nog
steeds marihuana gebruikt, is
groot. Sommigen trokken zich
helemaal terug in hun eigen
wereld, anderen deden alsof ze
nog steeds oorlog voerden."
De 10 meisjes in het kamp zijn
in de oorlogszone door rege
ringssoldaten opgepikt en tot
vrouw genomen. Ze moesten
ook koken en spullen dragen,
maar ze hebben waarschijnlijk
niet gemoord. Het heeft lang
geduurd voordat Matturi en zijn
medewerkers het vertrouwen
van de kinderen konden win
nen. Tijdens verschillende ge
sprekken bleek dat ze zelfs op
de meest eenvoudige vragen
over hun verleden steeds ande
re antwoorden gaven.
De inwoners van Bo hebben in
de afgelopen twee jaar bijna
50.000 vluchtelingen moeten
opnemen. Er zijn weinig span
ningen geweest tussen de
vluchtelingen en de inwoners
van Bo, maar de extra last van
100 losgeslagen en gevaarlijke
kinderen zo dicht bij het cen
trum van de stad heeft voor de
nodige problemen gezorgd.
Zo heeft Matturi eens politiege-
weren moeten terugbrengen die
door de kinderen waren gesto
len. Het is onmogelijk om deze
beweeglijke kinderen in het op
vangkamp te houden. Sommi
gen zijn dagen achtereen weg
en hangen rond in de straten
van Bo, waar ze aan verdovende
middelen kunnen komen. Tege
lijkertijd worden straatkinderen
uit de stad aangelokt door de
gratis maaltijden en de moge
lijkheid van onderwijs in het
kamp.
Ouders onvindbaar
De toekomst van het rehabilita
tiecentrum is onzeker. De bodes
die worden uitgezonden om de
ouders en dorpen van de kinde
ren op te sporen, keren veelal
met slecht nieuws terug. De
meeste dorpen in de oorlogszo
ne zijn uitgemoord of verlaten
en de ouders zijn dood of on
vindbaar. In een aantal gevallen
werd een kind niet meer in zijn
dorp toegelaten zodra de dor
pelingen vernamen welke gru
welen het had gepleegd.
In Afrika, waar gezin en familie
zo'n belangrijke rol spelen in de
maatschappij en in de handha
ving van de wetten en de mo
raal, blijft iemand die door zijn
eigen gemeenschap is uitgesto
ten voor altijd een verworpene.
,,Mijn grootste angst is dat we
straks met een heleboel kinde
ren blijven zitten, die hun ou
ders en familie niet meer terug
willen hebben", aldus Matturi.
„En wie moet er voor ze zorgen?
De 360 kinderen die aan Unicef
zijn overhandigd en die nu over
drie kampen zijn verspreid, vor
men slechts een klein deel van
het probleem. Zowel in het le
ger als bij de rebellen vechten
nog vele kindsoldaten mee.
Hun toekomst is onzeker. De
meesten kunnen niet meer op
hun familie terugvallen en Uni
cef heeft geen geld om hen te
onderhouden. Wanneer ze aan
zichzelf worden overgelaten,
zullen deze kinderen zich onge
twijfeld aansluiten bij bendes
van meedogenloze bandieten
en moordenaars.
VERTALING: MARGREET HESLINGA
Naast Biogarde Drink naturel heeft Mona nu ook
Biogarde Drink met kiwi en met limoen. Ze zijn zó fris en zó
fruitig dat we durven te wedden dat u ze lekker vindt.
Zo niet, stuur dan een briefkaart met uw op- en aan
merkingen, bank/girorekeningnummer en een streepjescode van
Biogarde Drink vruchten voor 25 december a.s. naar: Mona
Weddenschap, Postbus 366, 3440 AJ Woerden en krijg f 2,49 op
uw rekening. Maximaal één briefkaart per adres.
Wat zegt u? Nee, dat is niet eerlijk. Een kaartje sturen en
toch stiekem onze nieuwe Biogarde Drink lekker vinden.
Nieuw van Mona.
Biogarde Drink met kiwi of limoen.
Oorlog in Sierre Leone ontwricht een hele generatie
WIM STEVENHAGEN
m ovm wvm akwum op
.-^ApHET re Rooiew
niet zijn, w zijn het wfci
AUVtktKl, MAAU m O&VMf/
JOOftlT UIT KOSLANP'-I
lYIOÉTfeW woonSOIUIL-
yc&PEks t\sen ew kkuis-
RAKETT eN, AIMfcK IMAN5E
|0CHTMAtHr6AS£S
Sfce*)ES opoe
eefcqE/wWN-
fité} - W
&-V P
ZJiPiNOVSKI Heeft
ce VÊÊTiETiNq (qWowMÊN
Mer HULP VAN PÊ C IA
Her IS EEN COMPlpr 70VAT
HET WE0L
PUIVEIMTT VM4NP HEÊJT
WE (MOEIEO
pe/viowsTkEttM
HET
A/yiEkiwflNse
CONSDlfMT.
ze LBjEW
HEl&WL
„De meesten weten hoe ze
iemand moeten onthoof
den", zegt een man die
met de kinderen werkt.
„Ze weten dat ze een hals
van achter naar voren
moeten opensnijden, niet
andersom, en ze kunnen
je tot in detail vertellen
wat er daarna met het
slachtoffer gebeurt. Som
migen hebben nog ergere
dingen gezien. We hadden
hier een 12-jarige jongen
die vertelde hoe hij een
menselijke hand in een
kookpot vond."
BO RICHARD DOWDEN
THE INDEPENDENT
Sinds het begin van de burger
oorlog in Sierra Leone in 1991
zijn kinderen vanaf acht jaar
door regeringstroepen gebruikt
om vermeende rebellen te exe
cuteren, soms door hun hoof
den met kapmessen af te hak
ken. Vólwassen soldaten, die
bang zijn voor de geest van de
vermoorde persoon, hebben op
grote schaal kinderen aange
moedigd om deze gruwelijke
taak voor hen uit te voeren.
Nadat vertegenwoordigers van
Unicef (het kinderfonds van de
Verenigde Naties) de jonge mili
taire leiders van Sierra Leone in
juli van dit jaar waarschuwden
dat het gebruik van kinderen
voor oorlogshandelingen in
strijd was met de Geneefse Con
ventie, werden plotseling 360
kinderen aan Unicef overhan
digd. Velen waren diep getrau
matiseerd door hun oorlogser
varingen. Unicef was onvoorbe
reid en moest op korte termijn
opvang organiseren. Pater Mi
chael Hickey, een Ierse zende
ling, en dr. Tamba Matturi, een
psycholoog uit Sierra Leone, na
men een aantal kinderen onder
hun hoede.
Ze richtten een .rehabilitatie
kamp in bij de stad Bo, in cen
traal Sierra Leone, waar zo'n
100 kinderen van tussen de 8 en
15 jaar zijn ondergebracht.
Matturi wijst me de kinderen
aan die hebben bekend dat ze
rebellen hebben gedood. Als
een vriendèlijke oom buigt hij
zich voorover naar een van de
kinderen die zich tegen hem
hebben aangevleid en spreekt
met hem in de Mende-taal. Dan
zegt hij: „Dit is er een. Zijn
naam is Sahr James Aiah. Hij is
12 jaar."
„En dit is er nog een", zegt
Matturi, maar de jongen aan
zijn andere zijde, Sayu Mariah,
kijkt weg. De psycholoog legt uit
dat Sayu Mariah erg depressief
was toen hij binnenkwam en
lange tijd niet wilde praten.
Grote vakantie
Op het eerste gezicht lijken de
kinderen net scholieren die
voor de grote vakantie op
school zijn overgebleven. Ze
hangen doelloos en verveeld
rond. Het is moeilijk om moor
denaars in hen te zien. Maar als
we het hoofdgebouw naderen,
treffen we een groep kinderen
die een protestactie op poten
zetten omdat ze'het eten niet
lusten. Ze zijn dwars en agres
sief, anders dan gewone Afri
kaanse kinderen die over het al-
laar van de Britse regering te
horen dat Londen met Sinn
Fein wil praten als het IRA de
terreur afzweert.
10 april: John Hume, leider
van de katholieke Sociaal-De
mocratische en Arbeiderspartij,
begint geheim overleg met Sinn
Fein-voorman Gerry Adams.
27 september: Hume en
Adams laten weten het in grote
lijnen eens te zijn over de
grondslag van een vredesrege
ling.
29 oktober: de Britse premier
John Major en zijn Ierse ambt
genoot Albert Reynolds zeggen
samen te zullen werken om de
problemen in Noord-Ierland op
te lossen, maar wijzen de Hu
me-Adams voorstellen af.
4 november: Major ontmoet
Hume, die zegt dat er 'binnen
een week' vrede kan zijn als
Groot-Brittannië en Ierland zijn
voorstellen accepteren.
5 november: het IRA biedt
aan zijn moordcampagne tegen
protestanten in Noord-Ierland
te beëindigen als de loyalisten
de katholieken met rust laten.
IRA-aanbod wordt door de loya
listen verworpen.
15 november: Major biedt
Sinn Fein een plaats in de on
derhandelingen als het IRA een
einde maakt aan het geweld.
Adams zegt dat zijn partij al
overlegt met de Britse regering,
die dat ontkent.
19 november: een Ierse krant
publiceert een uitgelekt docu- j
ment waarin de Ierse regering
aanbiedt af te zien van haar x
grondwettelijke aanspraak op s
Noord-Ierland, als de Britten J
zeggen dat zij voor Ierse een- x
heid zijn. ij
22 november: Patrick
Mayhew, de Britse minister
voor Noord-Ierland, zegt datyle
regering geen contact heeft g'e- j
had met Sinn Fein 'of andere
terreurbewegingen'.
27 november: de Britse rege
ring geeft toe via geheime kana-j
len al lange tijd contact te heb
ben met het IRA. t
3 december: Major en
Reynolds leggen tijdens een
ontmoeting hun meningsver-
schillen uit en zeggen vastbeslo-
ten verder te zoeken naar een
akkoord.
10 december: de premiers
ontmoeten elkaar weer, ditmaalL
in het kader van eeri EG-top in L
Brussel. Concrete resultaten t
blijven uit. Hun hoogste politie
ke adviseurs werken achter de
schermen verder. j
15 december: Major en
Reynolds leggen in Londen een L
gezamenlijke verklaring af. Zij i
zijn een 'schema voor vrede' in
Noord-Ierland overeengeko-
men, waarin alle betrokken par- F
tijen worden uitgenodigd deel
te nemen aan onderhandelin-
gen.
LONDEN CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
Een kwart eeuw nadat de straten van Noord-Ier
land voor het eerst rood kleurden, lijkt de vrede
plotseling binnen handbereik. We schrijven 1993,
het jaar waarin het doek viel voor de apartheid en
Rabin en Arafat eikaars hand drukten. Lord
Mountbatten opgeblazen, Thatcher bijna gedood,
een mortieraanslag op Major en 3.111 naamloze
doden het kan binnenkort allemaal voltooid
verleden tijd zijn.
Kan, want één duif maakt nog geen vrede. Eerst
moet de IRA nog de wapens neerleggen. Dan
moeten ook de protestantse doodseskaders be
sluiten hun morbide werk te
staken. En vervolgens moéten
de partijen het eens worden
over een nieuwe status voor
Noord-Ierland.
Grofweg zijn er nu twee scena
rio's. Het ene leidt tot blijvende
wede, het andere tot Bosnische
toestanden.
Het 'droom-scenario' gaat als
volgt. De IRA grijpt de uitgesto
ken hand, en legt de wapens
neer. De Britse en Ierse regerin
gen nodigen de IRA uit voor onderhandelingen
waar ook de legale partijen aan deelnemen (wel
licht mei uitzondering van Paisley's DUP)Die
onderhandelingen leiden tot een akkoord, waarin
wordt bepaald dat Noord-Ierland in het vervolg
vanuit zowel Londen als Dublin wordt bestuurd.
Het Ierse en het Noordierse volk zeggen in afzon
derlijke referenda 'ja' tegen dat akkoord.
Op het 'nachtmerrie-scenario' zijn verscheidene
varianten denkbaar. De eerste variant is, dat de
IRA alsnog weigert om een staakt-het-vuren af te
kondigen. De tweede is, dat de terroristen wel een
bestand afkondigen, maar het in de onderhande
lingen met de andere partijen niet eens kunnen
worden over een nieuwe status voor Noord-Ier
land. En de derde variant is, dat de protestantse
doodseskaders op een JRA-bestand reageren met
een reeks slachtingen die de IRA weer naar de
wapens doet grijpen. In alle drie gevallen wordt
de oorlog geprolongeerd.
Aangenomen dat de IRA de uitgestoken hand van
Major en Reynolds grijpt, is de grote vraag hoe de
protestanten reageren. De grootste protestantse
partij, de Ulster Unionist Party (UUP), onthield
Vrede lijkt
evenals
'Bosnische
toestanden
mogelijkheid
zich gisteren van bittere kritiek. Een Lagerhuislid
van de UUP zei: „Dit document had veel erger
kunnen zijn."
De kleinste protestantse partij, de Democratie
Unionist Party (DUP) van dominee Paisley, was,
zoals verwacht, des duivels. Paisley stelde UUP-
leider James Molyneaux hel en verdoemenis in
het vooruitzicht voor het geval hij zich achter het
vredesplan zou scharen. „God helpe hem", don
derde Paisley. „Dat de Almachtige God genade
voor hem hebbe als hij dat doet. Het zou de
wreedste klap zijn die het'volk van Ulster ooit in
het gezicht heeft gehad. Het zou als de dolkstoot
zijn waarmee Brutus Ceasar velde."
Paisley kan voor het vredesproces worden afge
schreven. Maar zijn partij is te
klein om dat proces te kunnen
saboteren. Wie dat echter wel
kunnen, zijn de protestantse
paramilitairen, de doodseska
ders.
Deze doodseskaders noemen
zich U lster Volunteer Force j
(UVF) en Ulster Freedom Figh
ters (UFF)Zij bestonden tot
voor kort uit 200 goedbewapen-
de leden, die zich onledig hou- r
den met moord en daarbij wor
den gesteund door enige duizenden waterdra-
gers. In het verleden was hun leiding gematigd,
maar enkele jaren geleden kwam een jongere en
minder scrupuleuze generatie aan de macht. An
ders dan de IRA plegen de doodseskaders vrijwel
uitsluitend sectarische moorden. Zij hebben 8 J
procent van alle Sinn Fein-raadsleden in de pro-
vincie gedood, maar schieten voor het overige ta
melijk lukraak op katholieken. t
Sommige deskundigen menen dat het protes
tantse geweld altijd 'verdedigend' is geweest. UVÏÏ
en UFF doodden uitsluitend, zeggen zij, in reactie/
op IRA-aanslagen. Ergo: als de IRA de wapens s
neerlegt, zullen de protestanten dat ook doen. z
Peter Robinson, het DUP-Lagerhuislid dat fun- r
geert als de rechterhand van Paisley, waarschuw-r
de deze week echter voor een bloedige reactie r
van de protestantse 'paramilitairen'. Hun reactie
op het 'verraad' van de Britse regering, zo impli- r
ceerde Robinson, zou uit de loop van een geweer
komen.
En Robinson kan het misschien weten hij werdv
zelfs ooit gefotografeerd in het 'uniform' van een c
doodseskader.
Oktober '84: Het Grand Hotel in Brighton na de aanslag, die de Britse premier Thatcher overleefde.
archieffoto an
5 oktober 1968>rellen breken
uit als katholieke burgerrech
tenactivisten in Londonderry op
de politie stuiten.
14 augustus 1969: Britse mili
tairen gaan patrouilleren in
Noordierse steden.
28 december 1969: een split
sing binnen het Ierse Republi
keinse Leger (IRA) leidt tot de
oprichting van het Provisional
IRA, waarin de extremisten zich
verenigen.
24 maart 1972: de Britse pre
mier Heath ontbindt het door
protestanten gedomineerde
parlement van Noord-Ierland
en stelt direct bestuur vanuit
Londen in.
7 juli 1972: Britse onderhan
delaars praten in Londen met
een IRA-delegatie, waarin onder
meer Gerry Adams en Martin
McGuinness zitten, afgezanten
die ook bij het huidige overleg
zijn betrokken.
21 november 1973: overeen
stemming over gedeeld bestuur
voor Noord-Ierland, met een
gegarandeerde rol voor de ka
tholieke minderheid.
28 mei 1974: akkoord over ge
deeld bestuur vervalt onder
druk van protestantse stakin
gen.
20 december 1974: IRA kon
digt tijdelijk bestand af. Twee
dagen later gaat de Britse rege-
De Britse en Ierse premiers, John Major (links op de foto) en Albert
Reynolds. foto ap johnny eggit
ring overleg aan.
17 januari 1975: bestand ein-
digi.
9 april 1981: IRA-hongersta-
ker Bobby Sands gekozen in
Britse parlement. Sands sterft
op 5 mei in de gevangenis.
Hongerstakingen van Noordier
se activisten leveren Sinn Fein
(de politieke arm van het IRA)
veel steun op.
15 november 1985: de Britse
premier Margaret Thatcher en
haar Ierse ambtgenoot Garret
FitzGerald tekenen het Brits-
Ierse akkoord, waarmee Ierland
een stem krijgt in het bestuur
van Noord-Ierland in ruil voor
grotere steun bij de bestrijding
van de IRA-terreur.
10 november 1992: de unio
nisten (protestanten) trekken
zich terug uit het overleg waar
aan werd deelgenomen door
vier Noordierse partijen en de
Britse en Ierse regering. Doel
was het uitwerken van een
nieuwe bestuursvorm voor de
provincie.
februari 1993: IRA geeft een
boodschap door aan de Britse
regering. Volgens Londen vra
gen de terroristen advies over
het beëindigen van hun bloedi
ge campagne.
22 maart: een afgevaardigde
van Sinn Fein krijgt in een ont
moeting met een onderhande-
