Cultuur Kunst
'Zien we haar of zien we haar niet?'
A
ewonderirig
99
-LAK-Theater open
- met de feestdagen
Gepassioneerd kerstconcert Jubilate
Meer eigen inkomsten
podiumkunst haalbaar
■pNDERDAG 16 DECEMBER 1993
17
Boeken
Joop van den Ende
Z Jen andere televisie
coryfeeën zijn door Gerrit
Komrij vereeuwigd in een
prachtig simpel lijkende
spiegelroman.
\l 'Dietrich', rond de kerst in het LAK-Theater. foto pr
Vlet de muzikale theaterproduktie. 'Dietrich' vestigt het LAK-
theater een nieuwe traditie: rond de kerst een feestelijke voor
telling op het programma zetten. Directeur Roland Helmer be-
poort niet tot het slag mensen dat de feestdagen maar een saaie
boel vindt en daarom wegvlucht in het werk. „Integendeel. Het
B'geeS persoonlijke frustratie over wat ik moet doen met de
feestdagen en dat daarom het LAK-Theater open is. Ik heb wel
ets met feesten."
„We hebben wel eens 'Cosi fan tutti' gebracht de eerste twee
weken van december. Dat was boven onze stand want het LAK
Was daar veel te klein voor. Mensen kwamen toen mooi aange
kleed naar het theater. Het was heel feestelijk en er hing een
keel leuke sfeer. Ik kan het bijna niet beschrijven. In Utrecht bij
het kerstcircus ben ik eigenlijk op het idee gekomen iets te doen
pet de feestdagen. Dat was zo leuk. Meestal is er weinig te doen
pet de kerst. Ik denk dat we met deze voorstellingen veel men-
ien een plezier doen."
Vijf mannen en een geheimzinnige vrouw spelen 'Dietrich' in het LAK:
'God maakte de vogels en de vissen, de bloemen en de
bomen, de wolken en de zee. En Hij had er een handje
van om onweerstaanbare vrouwen te creëren zoals bij
voorbeeld Mariene Dietrich'. Die woorden gebruikte Bar-
rie Stevens op de Leidse Uitdag in september tijdens een
voorproefje van de muziekproduktie 'Dietrich'. Op don
derdag 23 december is de première van het stuk over het
leven en de liefdes van deze legendarische en al even ge
heimzinnige schoonheid in het LAK-Theater.
0p termijn minder conservatoria
jj haag «anpdenten en de slechtere kans op
werk voor afgestudeerden
j Tweede Kamer acht het on- rechtvaardigen niet dat alle op-
(tkoombaar dat het aantal leidingen blijven bestaan,
pservatoria op termijn door Staatssecretaris Cohen (hoger
fies of opheffing wordt ver- onderwijs) wil twee opleidingen
inderd. Nederland telt er nu in de Randstad en twee in de
Het teruglopend aantal stu- provincie.
Wie Dietrich zegt, zegt Sehn-
sucht, verlangen naar. Een hun
kering zo sterk dat het bijna een
obsessie is. De blonde godirp
had vele smachtenden in haar
ban. Die geheimzinnige en on
bereikbare Maria Magdalene
Dietrich (Berlijn, 1901-Parijs,
1992) maakte furore in 1930
met 'Der Blaue Engel'. Na het
vertrek van haar ontdekker,
schepper en regisseur Josef von
Sternberg werden haar films
minder, maar haar roem bleef.
Dietrich groeide uit tot een my
the en weet zelfs over haar graf
heen nog mensen te bekoren.
Zoals Paul van Ewijk, zanger,
danser, acteur en schrijver van
'Dietrich'.
„Buiten Marilyn Monroe om
is er geen vrouw in deze eeuw
geweest die zo'n uitstraling
heeft. Dietrich had een sensua
liteit die je heden ten dage niet
meer ziet. En dat zonder maar
een spoortje bloot te laten zien.
Tegenwoordig staan mensen
met hun prammen met alleen
een nietje ertussen gewoon in
een blad. Dietrich speelde ook
met de liefde. Man met vrouw,
man met man, vrouw met
vrouw. Dat is van alle tijden. Ze
weet van het begin af aan een
mythe te creëren."
In het LAK-theater staat Van
Ewijk straks op het toneel met
de al genoemde Stevens, Arie
Cupé, Bastiaan Verhorst en Eli
sabeth Loot-Verlee. Voor de kij
kers: Van Ewijk is de langste
man op het podium. Pianist
Henk Bokkinga zorgt voor de
muzikale begeleiding. Stevens
schreef de choreografie en
maakt zijn debuut als zanger.
De spelers kennen elkaar van
grote produkties als 'Revue, Re
vue', 'Funny GiiT en 'Amerika'
bij Jos Brink en Joop van den
Ende. De zes staan voor het
eerst in- deze samenstelling op
toneel. Een gelegenheidsforma
tie, maar wel eentje die meer
wil dan alleen 'Dietrich' spelen.
Gelogen
Van Ewijk is er van overtuigd
dat het stuk straks in het LAK-
theater zonder moeite de men
sen weet te verleiden. „Het ver
baasde me dat vorig jaar, toen
het vrouwtje 'krak' zei, er zo'n
hausse aan publiciteit losbrak.
Posters, biografieën vlogen de
winkel uit. Ze staat op de cover
van de filmkalender van dit jaar.
Dietrich is zo groot. Ze is van al
le tijden. Ik denk dat ze een heel
groot publiek aanspreekt. Als
een soort sentimental journey."
„Voor dit stuk heb ik gebruik
gemaakt van biografieën. Er is
een hoop onzin geschreven
maar Donald Spoto heeft een
goed boek afgeleverd. Ook heb
ik de biografie van Maria Riva
gelezen, haar dochter. Het is
geen fris boek maar waar rook
is, is vuur. Riva wist heel veel
van Dietrich's laatste jaren die
Een voorproefje van de muziekproduktie 'Dietrich', tijdens de Leidse Uitdag: „We suggereren dat Mariene lijfelijk aanwezig is. Komt ze straks in
glitterjurk en bontjas achter dat scherm vandaan?"
ze eenzaam op haar flat in Pa- is een heel bijzondere film ge-
rijs doorbracht. En ik heb uiter- worden. Schell vertelt zijn kij-
aard haar autobiografie gelezen kers dat hij een documentaire
hoewel elk woord daarin is ge- maakt met een persoon die niet
logen." meewerkt. Je ziet ook een scène
„Maar ik heb me vooral geba- waarin Schell tijdens een verga-
seerd op een documentaire die dering zich wanhopig afvraagt
Maximilian Schell in 1984 van wat hij met het mens aanmoet."
haar maakte. Dietrich vond
zichzelf dik en lelijk en wilde
Imitaties
niet worden gefilmd. Haar my- „Dat geheimzinnige is ook in
the, alles wat ze had gedaan 'Dietrich' terug te vinden. Je
noemt ze in die film 'quatsch' of moet je voorstellen dat op het
'dreck'. Ik geloof dat het woord toneel een scherm staat met
'quatsch' wel 300 keer voor- daarachter Marlène. Je ziet al-
komt in die documentaire. Het leen haar silhouet. Daarvoor
spelen vier heren situaties uit
haar leven, scènes over mensen
die ze heeft ontmoet en zingen
uiteraard al haar hits. We sugge
reren dat Mariene lijfelijk aan
wezig is. Komt ze straks in glit
terjurk en bontjas achter dat
scherm vandaan? Zien we haar?
Zien we haar niet?"
„Dat we haar imiteren past
helemaal bij Dietrich. Zelf zegt
ze ergens: 'Ik ben mijn hele le
ven al geïmiteerd'. Dat vier
mannen haar spelen, is ook niet
verwonderlijk. Dietrich hulde
foto hielco kuipers
zich in mannenkleren en vrijde
net zo gemakkelijk met een
man als met een vrouw. De rol
van Elisabeth, onze enige dame,
blijft een mysterie. Net zo'n
mysterie als Dietrich. En nee,
dat ga ik ook niet verklappen.
Dat moet iedereen zelf maar
komen zien."
De première is al uitverkocht.
Wel zijn er nog kaarten te koop
voor de try-out op 22 decem
ber, de voorstelling op 24 de
cember en die van 26 tot 31
december.
Bioscoopbezoek
stijgt flink
amsterdam gpd
De Nederlandse bioscopen
zullen 1993 optimistisch
kunnen afsluiten. De belang
stelling van het publiek voor
filmvoorstellingen stijgt flink.
Tot medio november was het
aantal bezoekers al 22 pro
cent hoger dan in de over
eenkomstige periode van
1992. En alles wijst erop dat
tot het eind van het jaar dit
cijfer nog verder toeneemt.
Daar zijn grotere publieks
films die zojuist in première
zijn gegaan of nog moeten
gaan, verantwoordelijk voor.
Dit blijkt uit cijfers van een
aantal bioscoopconcerns die
samen een marktaandeel van
75 procent hebben. De resul
taten hebben dit jaar een
grote schommeling te zien te
geven. Over de eerste 8 we
ken van dit jaar bedroeg de
stijging ten opzichte van '92
nog 51 procent: de periode
daarna daalde dit percentage
gestaag tot niet meer dan 10
tot en met augustus. Maar
sindsdien is de stijging weer
toegenomen tot genoemde
22 procent.
De toename in de laatste
maanden wordt toegeschre
ven aan het grote succes van
'Jurrassic Park'. Ook 'The Fu
gitive', 'Indecent Proposal',
'Cliffhanger', 'The Piano',
'Hot Shots.II' en 'The House
of the Spirits' bleken popu
lair bij het publiek.
i deze rubriek komen al of
J niet bekende
i streekgenoten aan het
jwoord die, hetzij direct,
etzij zijdelings, met kunst
en cultuur te maken
febben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
'kunstuiting waaraan ze
bijzondere waarde
[echten. Van de snuifdoos
van oma tot het
jrijsgedraaide muziekstuk
ii alles wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Dick
i Boot, bedrijfsleider bij
Ultima Design aan de
ïoofdstraatpromenade in
Noordwijk, zijn
iewondering uit voor een
jindelaar van Borek Sipek.
ylondriaan, daar griezel ik
èn. Ik zie liever de krullen
van Sipek."
Wat mij aantrekt in
het werk van Borek
^7Sipek is vooral zijn
speelse, fantasierijke
vormgeving. Zijn
jiitenissige meubels, glazen
jet stekels en noppen, bestek
1 architectuur zijn heel
jnctioneel, maar stralen door
an rijkdom aan barokke
urnen een vrolijkheid uit die,
ttj zeer aanspreekt.
Itima Design brengt
)orwerpën van heel veel
sroemde top-ontwerpers:
aiilipe Starck, Ettore Sottsass,
lerangelo Caramia... noem
aar op. Vaak ontwerpen met
n heel strakke vormgeving,
aar kan ik ook zeker
pvondering voor hebben. We
fcbben bijvoorbeeld een
jeepot van Starck. Die is vrij
rak, maar zo ingenieus
Irmgegeven dat het toch heel
pgant is. Vind ik dus heel
ooi. Maar werk als dat van
ondriaan, daar griezel ik van.
pn zie ik liever het barokke, de
[uilen van Borek Sipek. Zoals
6zq kandelaar. Ik hou van al
jn werk. Maar deze kandelaar
absoluut mijn favoriet. Hij
pstaat uit twee glazen kelken,
p ene, een blank, glazen kelk is
|n vaasje en de andere,
auwachtige is de voet van de
Indelaar. Er zijn twee
ïrgulde, metalen krullen aan
pvestigd. Die combinatie van
aterialen is een onderdeel van
beks werk dat me ook heel erg
pcineert.
jvind het eigenlijk een object,
tachtig om naar te kijken,
jatuurlijk hoort er een kaars in.
Maar dat vaasje vind ik niks.
Een lullig bosje tulpen er in zou
het ontwerp helemaal teniet
doen. Dat is dus absoluut
verboden. Er zou ook geen krul
meer aan moeten zitten. Zoals
het nu is, is het perfect.
De kandelaar heet 'Marcel'. Ik
vind het eigenlijk niet zo'n.
geschikte naam. Een
vrouwenaam zou beter bij het
sierlijke ontwerp passen. Sipek
heeft eens een stoel ontworpen
waarbij hij zich liet inspireren
door een danseres. Die heeft hij
Bambi genoemd. Het is een
heel sierlijk ontwerp, met ranke
gebogen pootjes en een
vlinderachtige leuning.
In de kandelaar moet een
mooié strakke kaars staan. Geen
gedraaide Goudsuof zo. Dat is
dan net weer teveel van het
goede. Ik zou ook geen interieur
willen met alleen maar Sipek -
ontwerpen. In een sober
ingerichte ruimte komen enkele
van zijn objecten gewoon het
bestuit.
Mensen die in de winkel komen
reageren heel verschillend op
het werk van Borek Sipek. Je
vindt het mooi, of juist
verschrikkelijk. Een tussenweg
is er niet. Ik ken mensen die er
van dromen en anderen die er
absoluut nachtmerries van
krijgen. Als klanten in de zaak
het werk van Sipek afschuwelijk
vinden probeer ik ze niet van
het tegendeel te overtuigen. Ik
vertel weieens iets over de
achtergrond van de ontwerper,
of ik laat iets heel anders van
hem zien. Het frappante is dat
heel veel mensen die de
kandelaar lelijk vinden het
bestek van Sipek wel mooi
vinden. En dat is toch ook heel
barok. Echt zo'n bestek waar
Lodewijk-de-nog-wat mee had
kunnen eten.
Helaas staat de kandelaar,
ondanks dat ik hem zo
Het grootste deel van de po
diumkunstinstellingen is uitste
kend in staat om vijftien pro
cent eigen inkomsten te verwer
ven. Tot die conclusie komt het
onderzoèks-adviesbureau Be
renschot na een onderzoek dat
volgde op de behandeling in het
parlement van minister
D'Ancona's Cultuurnota.
In die nota kondigde de be
windsvrouwe aan dat de gesub
sidieerde podiumkunstinstellin
gen tenminste vijftien procent
van de exploitatie zelf moesten
kunnen verdienen, in plaats van
volledig te varen op overheids
subsidies. De minister wilde
daarmee de culturele sector sti
muleren meer bezoekers te
trekken, de inkomsten te ver
groten en tegelijkertijd de af
hankelijkheid van subsidies te
verkleinen.
Zesentwintig gezelschappen
protesteerden tegen het voorne
men en beweerden dat de norm
voor hen niet haalbaar was. Be
renschot is het daarmee niet
eens. Wel adviseert het bureau
de norm geleidelijk in te voeren
bij een aantal instellingen en
die te verlagen of zelfs geheel
achterwege te laten bij een klein
aantal gezelschappen.
De protesten waren vooral af
komstig uit de toneelhoek. Be
renschot erkent dat het in deze
sector moeilijk is om meer pu
bliek en daarmee meer eigen
inkomsten te krijgen. Uit het
rapport blijkt ook dat de gezel
schappen die de norm wèl ha
len, dat op andere manieren
doen dan met het aantrekken
van meer publiek. Bovendien
zijn de mogelijkheden voor de
gezelschappen om meer pu
bliek te trekken beperkt, omdat
ze afhankelijk zijn van de thea
ters.
Een voorbeeld van nauwe sa
menwerking tussen gezelschap
pen en theaters valt te zien in
Arnhem en Eindhoven, waar
met steun van WVC en de Ver
eniging van Schouwburg- en
Concertgebouwdirecteuren het
zogenaamde 'Proeftuinproject'
is gestart. Dat is erop gericht om
doör middel van onderzoek en
inzet van marketingtechnieken
meer publiek te trekken.
Volgens de Vereniging van
Nederlandse Toneelgezelschap
pen doen de gezelschappen in
Nederland het vergeleken bij de
ons omringende landen al niet
slecht. In Duitsland en Enge
land is sprake van een daling
van het aantal bezoekers. In Ne
derland was de ontwikkeling tot
nu toe gunstiger. De VNT-gezel-
schappen trokken 13 procent
meer publiek in het seizoen
1992-1993, dan in het jaar er
voor. De gemiddelde zaalbezet
ting voor het hele gesubsidieer
de toneel kwam daarmee op
67,5 procent. In Engeland is dat
volgens de VNT 57 en in Duits
land 67 procent.
waren er de bekende kerstliede
ren, maar bijna allemaal in een
nieuw en verrassend mooi jasje
gestoken, zoals de altijd weer
bijzondere 'Little drummer boy'
waarbij Joris Bol van achter uit
de kerk perfect ritmisch zijn
monotone tromgeroffel liet ho
ren en langzaam met Sander
van Marion naar voren trad om
vervolgens, het hele lied, als rots
in de branding te fungeren.
Jubilate zong gepassioneerd
en gedisciplineerd. Van Marion
laat z'n enorme koor ook voort
varend, ritmisch en vaak in een
heerlijk snel tempo zingen, en
hoe makkelijk dat ook lijkt on
der deze dirigent, iedere beetje
kenner weet wel beter.
De bariton Imrich Lobo viel
mij niet mee. 't Was duidelijk
dat hij graag Harry Belafonte
wilde nadoen, maar door zijn
veel te groot vibrato en toch ook
door zijn lang niet altijd zuivere
intonatie en zijn kleine volume
bleef zijn zingen over 't alge
meen onder de maat.
In de als hoofdwerk na de
pauze origineel gekozen kerst-
musical 'Love Transcending',
door Peter Bontje bewerkt voor
mannenkoor, schitterde de alt
Jakobijn Wallis. Opvallend in
deze musical was ook weer het
goed gekozen pittige tempo, de
frisse aanpak van dit populair-
klassieke werk, ook al zweende
het af en toe wél wat naar
kitsch.
bewonder, niet bij mij thuis op
tafel. Hier in de winkel kan ik er
ook de hele dag naar kijken. Dat
geeft me wel een beetje het
gevoel dat-ie van mézelf is.
Natuurlijk zou ik hem graag
kopen. Ik denk dat er nog wel
eens een dag komt
dat dat gebeurt. Maar,
de kandelaar is
behoorlijk aan de
prijs. Dat is ook de
reden waarom hij no^
niet thuis staat.
nenkoor 'Jubilate' o.l.v. Sander v
rion. Gehoord: 14/12, Grote Kerk, Noord-
Het buitengewoon goed georga
niseerde kerstconcert van 'Jubi
late' duurde niet lang maar gaf
tóch op alle fronten waar voor
z'n geld. Nóg iets wat opviel:
deze keer was met Addie Potters
gezorgd voor een declamatie
die echt goed was. In elk vers
vond zij de juiste toon, helder,
gevoelig maar zonder overdre
ven pathos. Om te onthouden
voor volgend jaar.
Vóór de korte onderbreking
