'Knopf im Ohr'legende uit mohair
Leven en wonen
Vlier houdt heks
pp een afstand
Dweilzuiger
RS-virus
BAANDAG 13 DECEMBER 1993
REDACTIE HENRIETTEV
TUIN
A
dn vroeger jaren wisten ze het zeker: een vlier bij huis
ïijoudt boosaardige heksen op afstand. En inderdaad, in
Boerderijen met een vlier voor de deur, werden de
chensen minder vaak ziek en werd de melk niet zo snel
doordat de vlier vliegen en ander ongedierte
een afstand houdt. Aangezien vliegen overbrengers
ziekteverwekkers zijn, klopt het oude verhaal als
3jen bus.
IMaar de vlier doet nog meer. De gedroogde bloemen
jnormen een prima basis voor vlierbloesemthee, een
drank die van pas komt als we moe zijn of grie
nerig. De donkere bessen zijn ook de moeite waard,
glauw mogen ze niet geconsumeerd worden, maar een
gekookt en op smaak gebracht met suiker of ho
vormen ze een van de beste hoestdrankjes. Ook
i&m van vlierbessen is lekker, al doe ik er zelf altijd wat
rijure vruchten bij, ter verhoging van de smaak. De bes-
eien zijn zéér rijk aan natuurlijke vitamine C.
gebladerde takken op tafel of voor het raam, hebben op
hetzelfde effect als de struik voor de deur van
e boerderij. Dus waarom geen vlier geplant in de tuin?
struik is met alle grondsoorten tevreden, verdraagt
t^eel goed half-schaduw en kan gesnoeid worden als de
wat al te uitbundig is.
de vraag hoe we aan een vlier komen. Wie kennis-
Ben heeft met een vlier in de tuin, kan in de tuin op
Ptoek gaan naar zaailingen. De vlier zaait zich uit als de
éjieste. Ook kan men winterstek nemen. Dat zijn ver
zoute toppen van takken, ongeveer 15 cm lang. Deze
gedurende de winter ingekuild in de tuin op
beschutte plek. In het voorjaar worden de stekken
hh goede grond in de halfschaduw gezet en vochtig ge
houden. Dan pas vormen zich wortels. Uiteraard kan
nen ook vlierstruiken kopen. Hun latijnse naam is
ambucus nigra. In een grote tuin is er zelfs een moge-
jkheid om de Sambucus als heg te gebruiken, maar
dan niet al te zeer gesnoeid. Doet men dat, dan mist
men bloem en vrucht en dat zou jammer zijn.
Lezersvraag
1 iHeel veel dank aan mevrouw KERKSTRA VAN DER
uit HAARLEM. Zij schrijft dat haar druif last had
meeldauw. De kwaal van veel druiven. Na alle an-
•j4lere biologische meeldauwbestrijdingsmiddelen toege
past te hebben, werden er zwavelhoudende stenen in
in de grond rond de druif. En ziedaar: deze
j^pude tip, die ik al jaren met succes toepas, werkt won-
vöderwel. Daarom de goede raad-aan allen die meeldauw
•hebben in de druif: probeer het eens met zwavelhou
dende stenen rond de wortels, ingegraven in de grond.
Verder het verzoek van mij: wees zo vriendelijk om te
welke milieuvriendelijke methode het best
jwerkt. We moeten van elkaar leren. We hebben niet,
eJiet als de gifindustrie, grote en dure laboratoria te he
om een en ander te laten testen.
[(BJ\ S. DE HAAN uit HAARLEM schrijft dat er twee pro
blemen zijn. In de eerste plaats werden vorig jaar de
bladeren van zowel braam als framboos helemaal kaal
gevreten. Alleen het 'skelet' bleef over. Dat duidt op
cfupsenvraat. De beste methode is, om deze winter alle
fcude takken weg te snoeien; dat moet toch, want
en framboos dragen alleen op het jonge hout,
Rjdat vorige zomer is gevormd. De oude takken verbran
of ldeingesnoeid in de vuilnisbak gooien. Nooit en
uÜte nimmer op de compost! In het voorjaar goed oplet
ten of er kleine eitjes zijn afgezet op de achterkant van
Hrnet blad. In een kleine tuin kan men die bladeren zoe-
jken en vernietigen. Ook kan men spuiten met een ui-
jterst milieuvriendelijk middel, .dat sedert kort in klein-
jn de handel is. Het heet Spruzit, is gemaakt
lop basis van afbreekbare gif in pyrethrum en wordt ver-
door de firma Ecostyle. Blijf dus vragen naar
Spruzit en laat u niets anders in de handen stoppen.
'Eventueel kan men ook spuiten met een zoutoplossing:
110 gram keukenzout per liter water. Niet méér! Jonge
.jrupsen leggen het loodje, volgroeide rupsen niet. In elk
geval opletten in het voorjaar zodra de vlinders gaan
.'vliegen.
-- De tweede vraag is: waarom krijgt mijn Kalanchoé
.'steeds luis? Uiteraard ben ik niet helderziende, maar ik
vrees dat de plant, een vetplant, teveel water krijgt. De
Kalanchoé mag pas water krijgen als de aarde aan de
bovenkant in de pot al droog is. 's Winters tijdens de
rust nog minder. Deze plant wil tijdens de rustperiode
■Met warmer staan dan een graad of twaalf. Tijdens de
"(groei gewone kamertemperatuur, veel licht, ook zon
imaar weinig water. De luis die er al op zit verdwijnt na
Jenkele keren dompelen in lauw water. Alleen het blad
(dompelen, niet de aarde.
Komt er bij u al tuinierend of wandelend in de natuur
een vraag op? Greet Buchner zal proberen voor u het
antwoord te vinden. De vraag kunt u opsturen naar
Damiate Dagbladen, Postbus 507, 2003 AP Haarlem
t.a.v. de redactie LEVEN EN WONEN.
Steiff-beer Teddy al 90 jaar en nog piepjong
Er leefde eens, ruim 100 jaar geleden, een jonge naaister
in een dorpje midden in de Zuidduitse bossen. Op een
dag in 1880 ontdekte ze in een modeblad de tekening
van een kleine vertederende olifant. Ze zette het plaatje
om in een zacht gevuld speldenkussen en gaf acht exem
plaren cadeau aan haar vriendinnen. Maar die vonden
het beestje veel te mooi om als speldenkussen te gebrui
ken. Het belandde in de kinderkamer. Dit was de geboor
te van het eerste zacht gevulde speelgoeddier ter wereld.
En de geestelijke moeder was de door kinderverlamming
aan een rolstoel gebonden Margarete Steiff uit Giengen
an der Brenz in Baden-Württemberg.
het knuffeldier is gemaakt.
Niet alleen kinderen zijn be
zeten van de Teddy, ook vol
wassenen kunnen helemaal in
trance raken als het om dit fe
nomeen gaat. Op 19 oktober
1989 bij een veiling van Sothe
by's bijvoorbeeld boden twee
Amerikaanse echtparen zo te
gen elkaar op, dat een Teddy uit
1926 voor maar liefst 190.000
gulden van eigenaar wisselde.
Eén bizar hoogtepunt, maar een
redelijke geconserveerde beer
van een jaar of 50 oud, brengt
toch al gauw een paar duizend
gulden op.
HANS HOOGENDUK
In 1902 creëerde Margarete's
neef Richard de eerste beweeg
bare beer. Op de voorjaarsbeurs
in Leipzig introduceerde hij een
jaar later de Beer PB 55 (P-
pluche, B-beweegbaar, 55 cm
groot). Het beertje zat eenzaam
en verlaten op een plank. Tot
dat op de laatste dag een Ame
rikaan, die de hele beurs naar
iets werkelijk nieuws had afge
stroopt, de zielige pluchebeer
ontdekte. Hij bestelde er gelijk
3000. De triomftocht van de
Steiff-beer was begonnen en in
1907 produceerde de speel
goedfabriek het nooit meer ge
broken Tecord van 974.000 be
ren.
De beer veroverde Amerika
dank zij president Theodore
(Teddy) Roosevelt. In 1902 druk
te de Washington Post een teke
ning af waarop de hartstochte
lijke jager Roosevelt weigert een
hulpeloze jonge beer dood te
schieten. De plaat maakte zo'n
indruk op de lezers, dat de teke
naar voortaan al zijn karikatu
ren van de president van een
kleine beer voorzag. Voor de
Amerikanen werd de Teddybeer
het symbool van hun liefde voor
deze president. Toen de Teddy
vorig jaar zijn 90ste verjaardag
vierde, kreeg het troetelbeest
van miljoenen kinderen een ei
gen standbeeld voor de fabriek
in Giengen en wat was logischer
dan dat een achterkleinzoon
van Teddy Roosevelt het ont
hulde.
Zakenvrouw
Margarete Steiff was niet alleen
heel creatief, maar had ook een
fijne neus voor zaken. In haar
eerste catalogus stond bijvoor
beeld Voor kinderen is alleen het
beste goed genoeg. Een tweede
uiterst slimme zet was de Steiff-
dieren van een eigen merkteken
te voorzien om plagiaat te voor
komen. Vanaf 1904 kreeg elk
dier een knoopje in het oor, de
beroemde Knopf im Öhr, vijf
jaar later volgde het stoffen
vlaggetje met det produktieda-
tum en het materiaal waaruit
Treurig
Het is de herinnering aan die
goede, oude tijd, aan de eigen
jeugd, schreef de psycholoog
Joachim Mensing en hij ver
volgde, de Teddybeer kijkt altijd
een beetje treurig, precies zoals je
je voelt als je hem nodig hebt.
Met die visie is Teddy oud,
maar nog niet moe geworden.
Zijn oorspronkelijke vorm met
de wat spitse snuit, gekromde
rug, slank lichaam en extreem
lange armen is elke keer weer
aangepast aan de heersende
mode. Vandaag de dag is de
Teddy een superzachte knuffel
partner.
Maar behalve de Teddybeer
in alle soorten en maten brengt
Steiff nog meer dan 500 andere
pluchedieren op de markt. Het
aanbod is fraai uitgestald in de
toonkamer in Giengen.
Export-directeur Jean Lafitte:
,,De beren maken nog altijd een
kleine 40 procent van de omzet
uit. In Nederland zelfs 55 pro
cent. Dit jaar komt de omzet
voor het eerst boven de 100 mil
joen mark. Nee, van de recessie
merken wij niet veel, bij ons is
de vraag nog altijd groter dan
het aanbod. Eigenlijk zijn onze
bijna 1.000 medewerkers kleine
kunstenaars en dus is de pro-
duktie niet oneindig op te voe
ren".
Met de Steiffclub speelt men
heel slim in op de verzamel
woede. Voor 45 mark per jaar
kan iedereen lid worden. Elk lid
ontvangt vier keer per jaar het
Export-directeur Jan Lafitte: "Wij zijn de haute couture in speelgoedland".
Irene Scheuder-Tjoa: Zakenvrouw van het Jaar.
FOTO PAUL HUF
'Zakenvrouw van het Jaar'
De vrouw achter de man van de
Biodermal-produkten (huidver
zorging), Irene Scheuder-Tjoa
(43), is uitgroepen tot Zaken
vrouw van het Jaar. Bij Bioder-
mal houdt zij zich,specifiek be
zig met verkoop, publiciteit en
PR. Zij krijgt de prijs voor haar
dynamiek, innovatie- en door
zettingsvermogen.
De officiële naam van dezê
prijs is: Prix Veuve Clicquot, ge
creëerd in 1972 ter gelegenheid
van het 200-jarig bestaan van
het champagnehuis Veuve Clic
quot Ponsardin. De prijs, die
vrouwelijk management moet
stimuleren, is in het leven ge
roepen om de herinnering le
vend te houden aan de legenda
rische Veuve (weduwe) Clicquot
Ponsardin, die in 1805 op 27-ja-
rige leeftijd al een gerespecteer
de zakenvrouw was. Haar motto
was: Slechts één kwaliteit, de al
lerbeste. De prijs wordt uitge
reikt in acht landen: Canada,
Denemarken, Duitsland, Frank
rijk, Ierland, Nederland, Groot-
Brittannië en Zweden. In, Ne
derland bestaat de onderschei
ding sinds 1981.
Voor de titel werden dit jaar
51 zakenvrouwen voorgedragen
waaruit de jury, die bestond uit:
mevrouw mr. Y. van Rooy
(staatssecretaris Economische
Zaken), mevrouw drs. K. Peijs
(Europarlementariër), mevrouw
E. Denneboom-Frank (Zaken
vrouw van het Jaar 1992), J.
Kamminga (voorzitter KNOV)
en dr. A. Rinooy Kan (voorzitter
VNO), Irene Scheuder-Tjoa
koos.
clubblad vol berennieuws, een
zilveren berenspeld en kan
clubavonden bezoeken. In het
blad worden verder adviezen
gegeven hoe 'gewonde' beren
opgeknapt kunnen worden en
natuurlijk staat er een ruilbeurs
in. De club is een geweldig suc-
-ces. Binnen een jaar waren er al
15.000 leden geregistreerd, van
wie 632 in Nederland.
Replica's
Toen de verzamelwoede, vooral
in de VS, er voor zorgde dat ou-
Voetenwerk
Een huisvrouw loopt ongeveer
24 kilometer per week; heeft ze
kleine kinderen dan scoort ze
ruim 32 kilometer. Een postbo
de komt op een weekafstand
van 50 kilometer, een winkel
manager blijft steken op 93,3 ki
lometer. Winnaar is de ober, die
per week 96,6 kilometer aflegt.
Deze cijfers komen uit een En
gels onderzoek van Scholl voet-
verzorgingsprodukten. De voet
is in Nederland volgens Scholl
'het meest verwaarloosde li
chaamsdeel'. Het bedrijf hoopt
daarin verandering te brengen
met een poeder dat de voeten
de gehele dag fris en droog
houdt, een spray die verkoelend
werkt en vermoeide voeten op
pept, een badprodukt, een
huidscrub en een vochtherstel-
lende crème voor voeten en be
nen. De laatste zit in een pot
van 100 milliliter 11,95) en is
een prima middel om de droge
huid te herstellen. De aloë vera,
die in de crème is verwerkt, ver
zacht, de vitamine E- helpt de
gekloofde huid herstellen en de
cacaoboter houdt het vocht
vast.
Na een douche of een bad is
de pepermunt-voetlotion
5,50) dan ook een prima pro-
dukt voor vermoeide en pijnlij
ke voeten. Daarnaast is een ver
koelende gel voor de benen
7,95) een luxe voor degenen
die veel en lang moet staan, ter
wijl de puimsteen-voetscrub
8,95) gel en scrub in een
de huid van voetzolen en hielen
weer zacht en glad maakt en
bovendien nare luchtjes tegen
gaat. De in India gemaakte
Footsie Roller 9,50 en 12,50)
een roller voor voetmassage
kan ook goed werk doen.
De dweilzuiger VAXMOP op de
ze pagina van vorige week is
duurder dan wij meldden. De
prijs is 299,-.
de beren enorme bedragen op
leverden, ontstond het idee van
replica's in een gelimiteerde op
lage. Regelmatig wordt weer zo
n oude beer tot leven gewekt en
helemaal als vroeger geprodu
ceerd, inclusief de houtwollen
vulling. Er worden niet meer
dan 4000 tot 8000 exemplaren
gemaakt die tegen een prijs van
300 tot 800 gulden naar 35 lan
den worden geëxporteerd.
„Daarna bepaalt de markt de
prijs", zegt Lafitte.
Óm oud en jong een indruk te
geven van wat er nu al meer
dan 100 jaar bij Steiff wordt ge
produceerd, heeft het bedrijf
een museum ingericht. Jaarlijks
vergapen zich zo'n 65.000 men
sen aan al dat pluche.
Op 360 vierkante meter zijn
bijna 1.000 dieren uitgestald.
Een fraaie plaats is uiteraard ge
reserveerd voor de 'oer-Teddy'
van Richard Steiff. Verder staat
hier de naaimachine van Mar
garete Steiff. En natuurlijk ont
breekt ook het legendarische
olifantje niet, waarmee dit waar
geworden speelgoedsprookje in
1880 begon.
Swatch-veiling
Swatch, het horloge dat de 'redding' betekende voor de Zwitserse
horloge-industrie, is niet alleen een veelgedragen klokje, het is ook
een verzamelobject. Elk jaar verschijnt er naast de modieuze mo
dellen die voor rond de 100 gulden te koop zijn, een model in geli
miteerde oplage waarop moet worden ingetekend.
Deze speciale horloges en 300 'gewone' worden 20 december ge
veild bij Veilinggebouw Van Zadelhoff, Vaartweg 109, 1217 SM Hil
versum. Van 14.00 - 16.00 uur zijn kijkers welkom, de veiling begint
om 19.00 uur.
Twee bijzondere Swatch-horlóges.
'Op stand' huwen en dineren
Vijftig kastelen, oude adellijke
woningen, patriciërswoningen,
havezaten en landhuizen zijn,
met foto, opgenomen in de gids
Kastelen geschikt voor evene
mentenuitgegeven door de Ne
derlandse Kastelenstichting.
Nieuw in deze herziene uitgave
van de gids is de vermelding in
welke kastelen een huwelijks
voltrekking kan plaats hebben.
Volgens de Kastelenstichting
kan alles wat er bij een huwe
lijksplechtigheid moet gebeuren
veelal op één locatie worden ge
daan, inclusief het kerkelijk hu
welijk in de slotkapel.
Verder staan in de gids nog
twintig kastelen, huizen en bui
tenplaatsen vermeld met alleen
SPREEKUUR
het telefoonnummer, omdat ze
weliswaar eveneens geschikt
zijn voor evenementen, maar
niet deelnemen aan dit project.
Volledigheidshalve heeft de
Kastelenstichting ook het adres
en telefoonnummer van de Ver
eniging Nederlandse Landgoed-
en Kasteel-Campings in het
gidsje opgenomen. De informa
tie wordt in het Nederlands en
in het Engels gegeven.
De gids 15,-, inclusief ver
zendkosten) is zowel telefonisch
als schriftelijk te bestellen bij de
Nederlandse Kastelenstichting,
Poortgebouw Huis Doorn,
Langbroekerweg 10-a, 3941 MT
Doorn, tel. 03430-16282.
Tamara is nog maar vier maanden oud en
tot voor enkele dagen was zij een pro
bleemloze baby. Toen werd zij een beetje
verkouden en haar moeder vond dat ze wat
slechter dronk dan anders. De verkoudheid
ging niet over en na een paar dagen bleek
dat Tamara meer onder de leden had. Toen
ik het meisje zag, had zij het duidelijk be
nauwd. Ze moest enorm veel moeite doen
om lucht in haar longetjes te krijgen en al
die inspanning was niet genoeg om haar
een gezonde roze kleur te geven: Tamara
zag er grauw uit. Deze grauw-blauwe kleur
wijst erop dat het kind niet meer genoeg
zuurstof binnenkrijgt en dat is een dwin
gende reden om snel naar een ziekenhuis te
gaan.
Bij dit kleine meisje is sprake van een acute
bronchiolitis, niet te verwarren met de
bronchitis die oudere kinderen zo vaak
hebben. In de late herfst en vroege winter
worden veel mensen besmet met virussen
die een op verkoudheid lijkende ziekte ge
ven. Een van die virussen is het zogenaam
de RS-virus. Bij volwassenen en grote kin
deren is het een vrij onschuldig virus, maar
bij jonge zuigelingen kan het ernstige pro
blemen geven.
Het RS-virus tast de kleinste luchtwegen
aan, de bronchioli, die ver in het longweef
sel liggen. Het virus geeft ter plaatse een
ontsteking (bronchiolitis) en dus zwelling
van het slijmvlies dat de luchtwegen be
kleedt, zodat de luchtwegen nauwer wor
den. Het geïrriteerde slijmvlies scheidt ook
extra slijm af, waardoor de luchtstroom nog
meer wordt belemmerd. Het kost de kin
dertjes te veel inspanning om hun longen
nog goed met lucht te vullen en het resul
taat is dat ze, zoals Tamara, blauwig gaan
zien en geen energie meer hebben om te
drinken.
Het zijn uitsluitend de jonge zuigelingen
(jonger dan een jaar) die in deze mate door
het RS-virus worden aangetast. Dat komt
grotendeels doordat zulke kleine kinderen
wat hun luchtwegen betreft nog heel kwets
baar gebouwd zijn. Hun luchtwegen heb
ben een veel kleinere diameter dan bij vol
wassenen, en daar komt bij dat bij baby's,
in vergelijking, de borstkas erg slap is, zodat
het inademen meer moeite kost. De longen
van zuigelingen hebben ook niet helemaal
de goede maat voor hun borstkas: eigenlijk
zijn ze te groot. De longen kunnen zich
daardoor niet goed ontplooien. Deze facto
ren, nauwe luchtwegen, te grote longen en
een slappe borstkas, zorgen ervoor dat de
luchtwegen bij een ontsteking heel snel te
nauw worden om nog in voldoende mate
lucht te laten passeren.
Tamara werd opgenomen op de babyafde
ling van het ziekenhuis en in een wiegje
met extra zuurstof verpleegd. Omdat de
bronchiolitis door een virus wordt veroor
zaakt heeft het geen zin antibiotica te ge
ven. Er bestaan nog slechts enkele antivirale
medicamenten en het RS-virus is niet ge
voelig voor deze medicijnen. Het enige wat
gedaan kan worden is zorgen dat het kindje
genoeg zuurstof binnenkrijgt. Over het
wiegje wordt een plastic tent gespannen
waarin éxtra zuurstof wordt geblazen. Bui
tenlucht bevat ongeveer 20% zuurstof; in
deze tentjes kan tot 80% zuurstof worden
gegeven. Tamara kreeg, eenmaal in de
zuurstoftent, snel weer haar normale roze
kleur, maar het zal zeker een week duren
voordat zij uit dit speciale wiegje gehaald
kan worden.
Voor haar ouders waren deze gebeurtenis
sen buitengewoon enerverend. Van de ene
dag op de andere was hun dochtertje ern
stig ziek, zo ernstig dat zij met spoed naar
het ziekenhuis moest. Vooral Tamara's
moeder was geschokt door de gedachte dat
haar kindje aan deze ziekte had kunnen
overlijden. De laatste jaren is op de meeste
kinderafdelingen van de grote ziekenhuizen
meer aandacht gekomen voor de bezorgd
heid van de ouders. De kinderartsen zijn
gemakkelijker bereikbaar en de ouders wor
den intensief bij de behandeling van hun
kind betrokken. Voor Tamara's ouders was
het een opluchting over hun angst te kun
nen spreken met arts en verpleegkundigen
en het feit dat zij tijdens de bezoekuren zelf
voor Tamara konden zorgen gaf hen het
idee bij te dragen aan de genezing van hun
dochtertje.
Het is niet mogelijk besmetting met het RS-
virus te voorkomen, maar zeer recent is in
de Verenigde Staten een vaccin tegen het
virus ontwikkeld. Het zal nog enige tijd du
ren voordat dit beschikbaar komt, maar ge
lukkig worden lang niet alle zuigelingen die
besmet zijn, zo ziek als Tamara. Alleen een
arts kan de ernst van de situatie beoorde
len. Wanneer is het nodig bij een verkouden
baby de arts te consulteren?
- als uw kind niet goed meer drinkt;
- als uw kind hoge koorts heeft;
- als uw kind moeite heeft met ademhalen
of daar kreunende geluidjes bij maakt;
- als uw kind een grauw-bleke kleur gaat
vertonen.
In
MARISKA KOSTER
