Woningbouw moet
milieuvriendelijker
Rembrandt verdiept zich in yEcobeV
Vogelhospitaal aan huis
Nonnetje is onderschatte
waakhond van het milieu
Over leven
'Alders is gevaarlijk bezig'
Milieujutten op de Wadden
2 Vrijdag 10 december 1993
Het verbranden van resthout op
boomkwekerijen kan onder
voorwaarden toegestaan wor
den. Het hoeft niet in strijd te
pjn met het Nederlandse
Milieubeleid. Dat blijkt uit een
onderzoek in opdracht van de
Nederlandse Bond van Boom
kwekers naar de 'Milieuaspec
ten van het verbranden, com-
De boomkwekerijen blijven
binnen de milieunormen als ze
een keer per jaar maximaal 16
ton schoon, luchtdroog hout
Stoken, aldus het onderzoek. Dit
Zestien ton hout
verbranden kan
niet veel kwaad
is belangrijk voor de boomkwe
kerijsector omdat sommige ge
meenten het verbranden van
hout in de open lucht verbie
den. Met het rapport in de hand
kunnen boomkwekers met de
gemeente een betere regeling
afspreken.
Bij het onderzoek zijn de ge
volgen voor het milieu onder
zocht van drie vernietigingsme
thoden van hout: verbranden,
composteren en vesnipperen.
Composteren en versnipperen
veroorzaken op korte termijn
minder uitstoot van schadelijke
stoffen dan verbranding. Maar,
aldus het onderzoeksrapport,
bij de afbraak van houtsnippers
en compost komen op den duur
óók schadelijke stoffen vrij.
De boomkwekers die nog
kunnen kiezen, verbranden hun
resthout. Composteren of snip
peren is lastiger en duurder. Bo
vendien zijn de kwekers bang
voor ziektekiemen als het hout
niet verbrand wordt. Het rest
hout op hun bedrijven komt vrij
bij rooien en onderhoud. Het
gaat jaarlijks om ruim 20.000
ton hout.
De woningbouw moet milieuvriendelijker. Er zijn vol
doende schone technieken voorhanden en milieuvrien
delijk bouwen hoeft niet duurder te zijn. Dat conclude
ren zowel de hout- en bouwbonden als de Woonbond en
een aantal milieuorganisaties. Gezamenlijk hebben ze
een Milieupakket Woningbouw opgesteld waarin alle
maatregelen worden opgesomd. Het pakket is gisteren
bij de stichting Natuur en Milieu gepresenteerd.
nen ketels met een hoog rende
ment en lage uitstoot van stik-
stofoxyde worden gebruikt.
Zonne-energie moet beter wor
den benut, bijvoorbeeld door
woonkamers op het zuiden te
situeren. Zelfs in het regenach
tige Nederland kunnen zonne
boilers voor warm water zorgen.
Waterbesparing is mogelijk
door bij voorbeeld het gebruik
van verbeterde toiletsystemen
en kranen.
utrecht monica wesseling
jDe Hout- en Bouwbond van
jFNV en CNV, de provinciale
milieufederaties, Milieudefen
sie, de stichting Natuur en
jMilieu en de Nederlandse
Woonbond hebben voor het
(opstellen van het pakket de
handen ineen geslagen. Wonin
gen en woningbouw kunnen
minder milieubelastend worden
Idoor bijvoorbeeld meer aan wa
fer- en energiebesparing te
doen. Beide maatregelen zijn
snel terugverdiend.
Om energie te besparen kun-
De gebruikte bouwmaterialen
worden ook -aan een milieu
keur onderworpen. Hardhout
en pvc zijn uit den boze, net als
schadelijke harsen en verven. In
het boekje 'Milieupakket wo
ningbouw' worden hiervoor al
ternatieven aangegeven. Door
nauwkeurig inkoop en milieu
bewust werken tijdens de bouw
(bijvoorbeeld door het afval te
sorteren) kan de hoeveelheid
bouw- en sloopafval flink ver
minderen.
Voor een zo goed mogelijk
milieu in huis is onder andere
goede ventilatie nodig en moet
geluidoverlast worden beperkt.
In bestaande woningen moet
worden gekeken naar de aan
wezigheid van asbest.
De organisaties hebben het
pakket verzonden aan project
ontwikkelaars, bouwbedrijven,
architecten, gemeenten en
huurdersgroepen. Zij willen dat
de bouwers en huurder^ bij
nieuwe projecten, renovatie en
onderhoud rekening houden
met hun voorstellen.
Milieuvriendelijke huizen Coebel in januari klaar
,,Het was natuurlijk een unieke
kans om zo dicht bij het school
gebouw een project te doen
over ecologische woningen."
Lerares biologie A. Poelmann
van de Rembrandt Scholenge
meenschap in Leiden rondde
dezer dagen met een 4-vwo-klas
het project over de milieuvrien
delijke bouw in de nieuwbouw
wijk De Coebel af. Zij hoopt nog
een keer met de leerlingen een
kijkje te nemen in een van de
typische milieu-huizen als die
klaar zijn.
Dat zal niet lang duren want
de bouwer loopt een paar
maanden voor op schema. Als
er niets tegen zit kunnen de eer
ste bewoners al in januari hun
intrek nemen. Zij behoren dan
tot de groep van negentien ko
pers die zich gelukkig mogen
prijzen. Het aantal kandidaat
kopers van de zogenoemde
Ecobel-woningen bedroeg aan
vankelijk namelijk 240. De mo
derne koopwoningen, waarvan
de kosten tussen de 220.000 en
235.000 gulden liggen, waren
overigens alleen bestemd voor
hen die economisch gebonden
zijn aan Leiden. De volgorde
van aanmelding en een loting
bepaalden uiteindelijk het wel
of niet in aanmerking komen
voor een koopcontract.
Biologe Poelmann had ook
interesse voor de speciaal ge
bouwde huizen, al was dat dan
op onderwijsgronden. „In mei
van dit jaar begon het eigenlijk
al. Ik heb toen contact opgeno
men met de gemeente Leiden
die mij doorverwees naar
bouwkundige M. Weterings en
C. de Jong van milieu-commu
nicatie. Met z'n drieën zijn we
in de zomervakantie al aan de
slag gegaan. Het werd een uit
t de vwo-leerlingen die deelnamen a
stekende samenwerking", aldus
Poelmann.
De drie vrouwen formuleer
den zo'n twintig opdrachten
voor groepjes van 2 a 3 leerlin
gen. De vwo'ers konden kiezen
uit onderwerpen als bouwmate
rialen, de rol van planten in en
om het huis', de hoge-rende-
mentsketel, milieuvriendelijke
vloerbedekking en het alterna
tief voor tropisch hardhout.
Poelmann: „Het project sloot
overigens prima aan bij de ge
plande biologielessen over
'mens en milieu'. Het enthou
siasme onder de leerlingen was
weliswaar verschillend, "maar in
het algemeen is er hard ge
werkt. Gegevens verzamelen,
bellen met de gemeente en het
energiebedrijf waren voor hen
nieuwe manieren van werken.
Ook zijn ze met 0
sis Kees Verschuure naar de
bouwplaats geweest."
Architect R. Pijnenborgh van
de milieu-woningen in de Coe
bel trad voor een uur op als
gastdocent. Hij vertelde de
Rembrandt-leerlingen onder
meer over de warmtemuren die
dertig procent energiebesparing
opleveren, het metselen met
kalk en zand, de speciaal gebak
ken dakpannen, het gebruikte
vurehout en de verf op basis
van natuurlijke grondstoffen.
Allemaal zaken die de wonin
gen het predikaat 'ecologisch'
verschaffen. Niet in de laatste
plaats doordat de alternatieve
woningen naar het zuiden ge
richt staan met serres over twee
verdiepingen. Die zorgen na
melijk voor passieve zonne-
energie.
Onderhoud hoogstamvruchtbomen
woubrucge De Stichting Natuur- en Landschapsbeheer Zuid-
Holland (NLB) houdt in Woubrugge een cursus achterstallig on
derhoud hoogstamvruchtbomen. De cursus is bedoeld voor
mensen die zelf vruchtbomen hebben en voor hen die willen
meehelpen de hoogstamvruchtbomen in de Rijnstreek te be
houden. De cursus bestaat uit een theorieavond op donderdag
13 januari en een praktijkdag op zaterdag 15 januari 1994. De
kosten bedragen 40,- per persoon inclusief cursusmateriaal.
Informatie tel.: 01820 - 24500.
Vogelexcursie in De Houtkamp
hazerswoude De vogelwerkgroep Koudekerk/Hazerswoude en
Omstreken houdt een vogelexcursie op zondag 19 december. Als
gebied is gekozen voor het park De Houtkamp in Leiderdorp. De
vertrektijd is om 9.00 uur. Het startpunt is het Milieu Educatief
Centrum bij de kinderboerderij aan de Van Diepeningenlaan in
Leiderdorp. De wandeling zal ongeveer anderhalf tot twee uur in
beslag nemen. Een verrekijker is handig. Het dragen van opval
lend gekleurde kleding moet worden vermeden. De aandacht zal
voornamelijk uitgaan naar het waarnemen van allerlei soorten
park-, struweel- en bosvogels.
utrecht monica wesseling
De stichting Natuur en Milieu is
woedend op milieuminister Al-
ders, die te weinig rekening zou
1 houden met de veiligheid van
de bevolking. De stichting is het
I volstrekt oneens met het plan
van de minister om de veilig
heidsnormen te versoepelen.
De minder strenge voorschrif
ten gelden onder meer voor fa
brieken en rangeerterreinen.
Bovendien is de norm volgens
de milieuminister slechts een
richtlijn. Gemeenten en provin
cie mogen bij de vergunning-
'e verlening ervan afwijken. Die
ontsnappingsclausule plus het
feit dat de veiligheidsnorm niet
voor het transport van gevaarlij
ke stoffen gèldt, strijkt Natuur
en Milieu tegen de haren. De
stichting vindt het onterecht dat
de regering de gemeenten zo in
de kaart speelt ten koste van de
veiligheid van de burgers.
Helemaal woedend is de
stichting over de nieuwe richt
lijn voor kerncentrales. Bij de
berekening van het risico wil Al
ders niet langer de doden mee
tellen die op langere termijn
vallen als gevolg van een kern
ongeval. Volgens die nieuwe
norm zou Tsjernobyl dus geen
kernongeval zijn. Er vielen im
mers niet dircet doden.
'n Boeren hebben
e buik vol van
j? natuurbeleid
Lissenaar verzorgt honderden dieren
De vergoedingen voor agrari
ërs die met oog voor de na-
I- tuur boeren in zogenoemde
j relatienotagebieden worden
t- snel minder. Dat was on-
e langs voor 'vooraanstaande'
agrariërs zoals Jan Spaans uit
Broek in Waterland en Klaas
Vroegindeweij uit het Gooi
reden zich terug te trekken
uit de Provinciale Commissie
jj Beheer Landbouwgronden.
Ze geloven er niet meer in.
n De overheid wil in het Struc-
tuurschema Groene Ruimte
echter nog meer natuur door
het boerenland weven.
ej Daar loopt echter geen
•t j boer meer warm voor.
n I Staatssecretaris Gabor (Na-.
tuurbeheer en Visserij) deed
e deze week een poging zijn
beleid voor een zaal van en
kele honderden boeren over
eind te houden. In een bom
volle zaal van de bowling in
Uitgeest probeerde de be
rt windsman het beleid van zijn
ministerie aan de boeren te
verkopen.
Ruiten houdt nauwgezet bij
welke vogels er binnenkomen
en hoeveel. „De mensen weten
me tegenwoordig 'goed te vin
den, verleden jaar kwamen hier
1090 hulpbehoevende vogels
binnen. Ik heb sinds zes jaar
een vergunning en werk goed
samen met de dierenbescher-
mimg Lisse/Hillcgom en de po
litie. Roofvogels en uilen gaan
direct naar het vogelasiel in
Oegstgeest, dat is een afspraak
die ik met de asielhouder daar
heb gemaakt."
Het visitekaartje benadrukt
Van Ruitens gastvrijheid met de
volgende tekst: 'Vogelasiel 'Lis-
se' Het adres voor gewonde, ge
vonden en jonge vogels. Pluim
vee: kippen, konijnen, marmot
ten, duiven enz. Ook voor va-
kantieopvang pluimvee'. „Alle
maal pure hobby. Er staat een
potje waar de mensen een vrije
gift in kunnen gooien als bijdra
ge in de kosten", aldus Van Rui
ten. die vorige maand nog een
ooievaar onder zijn hoede had
met een vleugelontsteking. „Die
ooievaar is naar een speciaal
opvangcentrum in Oudewater
gegaan voor verder herstel. Ik
heb met de dierenartsen in de
omgeving een goed contact en
krijg veel hulp van hen. Kana
ries, parkieten en zebravinkcn
gaan na verloop van tijd naar de
volière bij bejaardenhuis
Rustoord in Lisse. De andere
vogels zoals zwanen, reigers,
eenden, duiven, waterhoenders
en koolmezen krijgen op een
goede dag de vrijheid."
Hoe vinden zijn vrouw en
kinderen het asiel aan huis?
„Die vinden het allemaal mooi,
die weten ook niet anders want
die zijn er mee opgegroeid", al
dus de 42-jarige Van Ruiten. „Ik
was van jongsaf veel in de na
tuur en via mijn opa ben ik veel
te' weten gekomen. Regelmatig
ga ik nu vogelen, het bespieden
en bestuderen van vogels met
de vogelwerkgroep waar ik lid
van ben. Het leukste wat ik
meemaakte, voor de omstan
ders tenminste, was dat ik door
het kroos zakte, dat ik in de
gauwigheid om een zwaan te
pakken aanzag voor gras. Ver
schrikkelijk geschrokken ben ik
toen ik onder het ijs belandde
bij een poging een eend te red
den, dat was geen pretje."
Lissenaar J. van Ruiten: „De meeste dieren die hier binnenkomen zijn gewond of jong en verlaten."
veel plaatsen een flesje water en
een schepje zand mee te nemen
en te onderzoeken, maar het is
veel goedkoper om de schelp
dieren het werk te laten doen",
zegt Christien.
„Het nonnetje", legt ze uit,
„ontleent de bijzondere talen
ten aan het feit dat het hem niet
kan schelen of het water wat
minder zout is en aan zijn ma
nier van leven: een centimeter
of tien onder het zand. Het non
netje stelt ook weinig eisen aan
het zoutgehalte, in tegenstelling
tot de mossel.
Wat Christien Absil vooral on
derzocht, is hoe het nonnetje
aan zijn voedsel komt en wat hij
er vervolgens mee doet. „Ook
daar won het schelpdier het
met vlag en wimpel van de
mossel, want die neemt alleen
voedsel op uit het water. Het
nonnetje haalt voedsel uit de
bodem én uit het water. Als die
ernstig vervuild zijn, zie je dat
meteen aan het nonnetje."
Christien keek in haar onder
zoek naar zware metalen en
vooral naar koper. „Dat is vol
gens mij het meest relevant,
want schelpdieren kunnen heel
slecht tegen koper. In veel on
derzoeken worden juist de con
centraties cadmium, een ander
zwaar metaal, gemeten. Dat
komt doordat cadmium zo
schadelijk is voor mensen, maar
schelpdieren kunnen er betrek
kelijk veel van hebben. Koper is
voor mensen juist weer geen
bedreiging. Als je schelpdieren
in leidingwater zou leggen, dat
door toevoegingen het zoute
water benadert, zouden de dier
tjes het loodje leggen door de
hoge concentratie koper."
Relevantie
Wat er met Christien Absils on
derzoek moet gebeuren, daar
heeft ze zelf geen greep op. Ze
heeft wel geprobeerd haar on
derzoek een maatschappelijke
relevantie te geven. .Als straks,
door verbeteringen in de afval
waterzuivering in België, meer
zuurstof in het Westerschelde-
water komt, verandert het
milieu onherroepelijk. We we
ten niet wat er dan gebeurt. Het
water kan schoner worden,
maar het kan ook zijn dat aller
lei verontreinigingen uit de ont
zettend vieze bodem gaan losla
ten en rondzweven. Het lijkt mij
zaak om dat goed in de gaten te
houden. Met het nonnetje, na
tuurlijk."
Eigenfijk heeft het nonnetje
als milieuwaakhond maar één
nadeel: het beestje leeft onder
de waterbodem en je kunt het
niet. zoals een kluwen mosse->
len, zomaar ergens neerhangen.
„Je moet die schelpen op je
laarzen ergens gaan opgraven
bij eb."
De merel met een geamputeer
de vleugel is nu kind aan huis
bij Lissenaar J. van Ruiten, be
heerder van het vogelasiel in
Lisse. „Die heb ik al twee jaar
hier. Gemiddeld blijven de vo
gels zo'n maand om op te knap
pen of aan te sterken omdat ze
te jong zijn, verwond of ver
zwakt. Ik heb ook een vleer
muis, die blijft hier overwinte
ren als het niet al te hard gaat
vriezen. Anders gaat die naar de
speciale vleermuisopvang in
Haarlem."
De van beesten bezeten Van
Ruiten huist sinds 1977 aan de
Grachtweg en heeft zijn kleine
tuin propvol staan met vijf vo-
lières en een opvanghok. Ook
zijn schuur staat in dienst van
de dierenopvang in het alge
meen en van vogels in het bij
zonder. De huiskamer van Van
Ruiten ademt eveneens de sfeer
van vogels, er staan namelijk
350 verschillende zwanebeeld-
jes. Een paar jaar eerder was hij
al begonnen met de opvang van
vogels aan de Sassenheimse
foto dick hogewoning Charbonlaan. Asielhouder Van
Het nonnetje, klein familielid
van de mossel en de oester,
heeft maar weinig status. Het
schelpdiertje staat nergens op
de menukaart, leeft vrij diep in
het zand en laat de allerge
woonste schelpjes op het strand
achter. Als milieuwaakhond
heeft het nonnetje ook al weinig
aanzien, want overal ter wereld
worden mosselen als dé waak
honden gezien.
Terschelling Vooral tijdens de winterstormen
spoelt er aan de kust van de Waddeneilanden veel
afval aan. Daardoor liggen op de stranden jaarlijks
tienduizenden kilo's zwerfafval. Een regelmatig te
rugkerende schoonmaakactie van het strand is dan
ook geen overbodige luxe. Milieujutten is zp'n
schoonmaakactie.
De NJHC organiseert tijden de krokusvakantie (van
28 februari tot 6 maart 1994) het arrangement
'milieujutten', wat mogelijk is op vier Waddenei
landen. Het feitelijke strandjutten gebeurt in de
ochtenduren. De deelnemers kammen in groepjes
het strand af op zoek naar aangewaaid of aange
spoeld afval. De opbrengst van hett jutwerk wordt
gescheiden ingezameld en zo veel mogelijk weer
hergebruikt. Vorig jaar heeft een groep van 55 jut
ters in een week 11.000 kilo afval van het Terschel-
linger strand opgehaald.
De rest van de dag is vrij te besteden, 's Avonds
na het diner wordt er een programma aangeboden,
dat meestal in het teken staat van natuur en milieu.
Milieujutten is geschikt voor iedereen vanaf onge
veer 10 jaar en mogelijk op Texel, Terschelling,
Ameland of Schiermonnikoog. Voor reserveringen
en inlichtingen: tel. 05620 - 2338.
Dat laatste is niet terecht,
heeft Christien Absil uit Goes
vastgesteld. In haar proefschrift,
dat ze volgende week dinsdag
aan de Landbouwuniversiteit in
Wageningen zal verdedigen,
zegt Absil dat juist het nonnetje
in veel gevallen een betere
milieumonitor is dan de mossel.
De biologe deed haar onder
zoek bij het Delta Instituut in
Yerseke, waar fundamenteel on
derzoek wordt gedaan naar alles
wat met het leven in het zoute
kustwater te maken heeft. „Om
veranderingen in het milieu,
van bijvoorbeeld de Wester-
schelde, te volgen moet je be
schikken over een systeem dat
voortdurend, op heel veel ver
schillende plaatsen meet wat
voor stoffen er in de bodem en
in het water zitten. Dat kun je
doen door iedere dag op heel
