Ruimtetelescoop krijgt nieuwe bril
Wetenschap
Anti-kankermiddel
Taxol veel te duur'
Bijnieren verwijderd
via een kijk-operatie
'Sekse-keuze kan via
grootte van zaadcellen'
Tatoeage verdwijnt
met de robijnlaser
Voorouders in de bomen
Forse mierekaken kunnen zeer snel dichtklappen
Archeologen
herontdekken S
woestijnstad
Astronomen
op spoor
supernova
DINSDAG 07 DECEMBER 1993
2l|t
UTRECHT ANP
Taxol, een nieuw middel tegen kanker, is volgens de organisa
tie van medisch-directeuren van ziekenhuizen (GV) veel te
duur in verhouding tot het effect ervan. Daarom zal het middel
volgend jaar niet in ziekenhuizen worden gebruikt, hoewel het
onlangs is toegelaten op de markt voor de behandeling van ei
erstokkanker met uitzaaiingen. Registratie voor het behande
len van borstkanker wordt binnenkort verwacht.
Volgens GV-voorzitter dr. G. van den Broek kost Taxol even
veel als een harttransplantatie: 50.000 a 60.000 gulden. Bij on
geveer een derde van de patiënten wordt het leven daarmee
met 6 tot 12 maanden verlengd (het middel geneest niet), maar
bij tweederde heeft het geen effect. Er zijn wel een heleboel bij
werkingen, aldus Van den Broek.
De vereniging pleit voor een gecontroleerde en verantwoor
de invoering van nieuwe behandeltechnieken. Overheid, spe
cialisten, verzekeraars en ziekenhuizen zouden een concreet
plan moeten uitwerken. Van den Broek vindt dat de farmaceu
tische industrie zulke dure middelen als Taxol beter helemaal
niet op de markt kan brengen, omdat er toch maar een paar
mensen mee geholpen kunnen worden.
Wereldprimeur St. Radboud Nijmegen
Als eerste ter wereld heeft uro
loog drs. F. Froeling van het
Academisch Ziekenhuis Nijme
gen St. Radboud met een kijk
operatie een dubbele bijnierver
wijdering uitgevoerd. Via enkele
kleine openingen in de buik,
waarlangs camera en chirurgi
sche instrumenten waren inge
bracht, verwijderde hij bij een
vrouw de twee bijnieren. De
operatie was nodig omdat de
bijnieren, die hormonen produ
ceren, te hard werkten. De
vrouw was binnen twee dagen
volledig van de operatie her
steld.
„Dat grote herstel is ook het
grote voordeel van deze tech
niek", zegt Froeling. „Normaal
worden de bijnieren verwijderd
via de flank of buik. Dat is een
pijnlijke operatie, omdat ver
schillende spierlagen moeten
worden gepasseerd. Het volledi
ge herstel duurt dan gemiddeld
enkele weken."
Het opereren via kleine gaat
jes is ook in cosmetisch opzicht
aantrekkelijk. Wanneer de
wondjes van de insteekopenin-
gen genezen zijn, zie je er wei
nig meer van, terwijl de gebrui
kelijke operatie een flink litte
ken achterlaat.
Froeling deed de ingreep sa
men met de Engelse uroloog dr.
A. Joyce.
In Nederland worden jaarlijks
zo'n 100 bijnieren weggeno
men. Deze bijnieren zitten als
een soort hoedjes op de nieren.
Meestal wordt één bijnier ver
wijderd. Belangrijkste reden
voor verwijdering zijn het voor
komen van tumoren in de bij
nier of een te grote produktie
van zogenaamde stress-hormo
nen. Froeling verwacht dat een
deel van deze operaties voort
aan via een kijkoperatie (laparo-
scopisch) zal worden gedaan.
Voortplantingsdeskundigen
hebben ontdekt dat vrouwelijk
gecodeerde spermacellen groter
zijn dan de mannelijke versie.
De ontdekking kan leiden tot
nieuwe methoden om het ge
slacht vooraf te bepalen. Het
mannelijke zaad bepaalt eerder
dan de vrouwelijke eicel het ge
slacht van een foetus door het
dragen van het vrouwelijke X-
of mannelijke Y-chromosoom.
„Voor het eerst is vastgesteld
dat menselijke X-zaadcellen
groter en langer zijn dan Y-
sperma", aldus de onderzoekers
Ke-hui Cui en Colin Matthews
in het blad Nature.
De wetenschappers, van de
afdeling obstetrie en gynaecolo
gie van de universiteit van Ade
laide in Australië, zeiden donor
sperma te hebben gefotogra
feerd en de beelden te hebben
uitvergroot om de relatieve
grootte van het geslachts-geco-
deerde sperma te meten. Ze
noemden de verschillen 'aan-
ook
zienlijk'.
Verschil in grootte
in snelheid, gewicht enz. zou
den volgens de onderzoekers
geanalyseerd moeten worden
om inseminatietechnieken te
ontwikkelen, waarbij op sekse
kan worden geselecteerd.
Tot nu toe is selectie alleen
mogelijk op basis van eiwit en
een filtersysteem dat rekening
houdt met de hogere zwem-
snelheid van mannelijk sperma
cellen. Met die methoden kun
nen genetische ziekten als gees
telijk achterblijven of spier
dystrofie worden ontdekt.
Maar de technieken zijn om
streden in verband met het be
staan van samenlevingen waar
een geslacht, meestal het man
nelijke, de voorkeur heeft. Eer
der dit jaar wezen leden van de
Britse Medische Vereniging het
idee af, dat ouders het geslacht
van hun baby zouden kunnen
bepalen. Ze namen daarmee af
stand van het standpunt van
het bestuur, dat sekse-selectie
ethisch aanvaardbaar vindt.
UTRECHT»
De eerste mensachtigen liepen
niet voortdurend rechtop, maar
brachten een flink deel van de
dag in de bomen door. Dat
blijkt uit onderzoek van drs.
C. Spoor naar het evenwichtsor
gaan bij levende en fossiele
mensen en mensachtigen. Hij
promoveert er 7 december op
aan de Rijksuniversiteit Utrecht.
De ontwikkeling van het
evenwichtsorgaan geeft een in
dicatie hoe mensachtigen zich
hebben voortbewogen. Tot nu
toe was dat slechts af te leiden
uit de ontwikkeling van de bot
ten van ledematen.
Vergeleken met de mensapen
(de nauwst nog levende ver
wanten van de mensen onder
de primaten) heeft het even-
Paddestoelen slecht en goed voor milieu
WAGENINGEN CPD
Een groot aantal paddestoelen in Nederland produceert gechlo
reerde aromatische verbindingen in hoeveelheden, die de Neder
landse milieunormen ver te boven gaan.
Dat ontdekte ir. E. de Jong uit Goes tijdens zijn promotieonder
zoek (aan de Landbouwuniversiteit Wageningen) naar wit-rot
schimmels. Deze schimmels zijn bruikbaar als hulpmiddel bij het
milieuvriendelijk produceren van papier uit hout en hennep. Ze
breken namelijk houtstof af, een stof die planten stevigheid geeft
en beschermt tegen micro-organismen.
Dat biedt volgens De Jong perspectieven voor andere toepassin
gen, zoals waterzuivering en de verwijdering van milieuvreemde
stof.
De duurste en ingewikkel
dste ruimtereparatie is be
gonnen: het onderhoud
van de Hubble Space Tele
scope (HST) en de vervan
ging van een aantal vitale
onderdelen. Wetenschap
pelijk geschoolde astro
nauten hebben jarenlang
getraind met speciaal voor
deze missie vervaardigd
gereedschap en onderde
len.
LEIDEN BEN APELDOORN
De reusachtige satelliet is een
geheel geautomatiseerd obser
vatorium, waarvan het hart be
staat uit een bijna 2,5 meter
grote spiegel die het licht van
astronomische objecten ver
gaart en reflecteert naar allerlei
uitgekiende instrumenten. Elke
amateurastronoom die wel eens
een spiegel voor een zelfbouw-
telescoop heeft geslepen, weet
dat de vorm van de spiegel na
het polijsten met een vrij een
voudige, optische proef (de
Foucault-test) kan worden na
gegaan. Daarmee zijn al heel
kleine afwijkingen gemakkelijk
op te sporen.
Bij de eindfase van de HST-
spiegel, die 'het summum van
optische verfijning' had moeten
worden, zijn deze tests verge
ten. Dat bleek twee maanden
na de lancering, toen men in de
gaten kreeg dat de beelden van
de ruimtetelescoop niet goed
scherp waren te krijgen.
Toch zijn met de HST al mas
sa's schitterende plaatjes ver
kregen, die met kop en schou
ders boven de beste aardse tele-
scoopbeelden uitsteken en
waarop details zichtbaar zijn
die geleerden soms in extase
Astronaut Jeff Hoffman bezig met werk aan de ruimtetelescoop.
brachten. Een verdienste van
software-specialisten, die met
rekensnufjes de beelden van de
telescoop wat konden opvijze
len.
Nadat de ontzetting over de
hoofdspiegel wat was geluwd,
werden plannen gesmeed voor
de bouw van een optisch instru
ment. Costar genaamd Correc
tive Space Telescope Axial
Replacement), waarmee de
spiegelfouten waren op te hef
fen. De HST moet daarmee zijn
ongekende beeldscherpte kun
nen bereiken, waardoor bij wij
ze van spreke de achterlichten
van een personenauto op een
afstand van 22.000 kilometer te
zien zijn.
Naast de installatie van
Costar zullen ook enkele HST-
onderdelen worden vervangen,
zoals de onder auspiciën van de
Europese ruimtevaartorganisa
tie ESA ontwikkelde en gebouw
de Wide Field Planetary Ca
mera (WFPC) en de beide, mo
torisch uitrolbare, reusachtige
zonnepanelen.
De panelen, met ruim 50.000
zonnecellen op een oppervlakte
van bijna 70 vierkante meter
om zonlicht om te zetten in 4,6
kiloWatt aan electriciteit, wor
den vervangen vanwege perio
diek optredende trillingen. Dit
werd veroorzaakt door sterke
temperatuurwisselingen tijdens
de 1,5 uur durende omloop
rond de aarde. De assen waar
mee de panelen aan de HST be
vestigd zijn, zijn in de nieuwe
versie onder meer uitgerust met
een verend systeem dat ook mi
nieme trillingen bijna geheel
dempen.
Bovendien zullen vier gyro
scopen, voor de precieze stand
regeling van het gevaarte, wor
den vervangen. Van de zes die
in april 1990 mee omhoog gin
gen hebben er inmiddels drie
de geest gegeven en een vierde
functioneert ook niet best meer.
Verder wordt bekeken hoe het
is gesteld met de twee magneto
meters aan boord. Deze bepa
len de stand van de telescoop
aan de hand van het aardmag-
netisch veld. Voor de zekerheid
zal er in elk geval één worden
vervangen.
Dat alles vergt vijf ruimte
wandelingen van elk zes uur
door vier NASA-astronauten,
die voor hun hachelijke preci
siewerk op 600 kilometer hoog
te, gedurende het afgelopen jaar
ruim 400 trainingsuren in 'volle
bepakking' doorbrachten in de
enorme watertank van de NA
SA.
Twaalf dagen blijft de Endea
vour in de ruimte. In die tijd
moet de telescoop worden
voorzien van een passende bril
en nieuwe zintuigen. De expe
ditie is baanbrekend, maar veel
geleerden houden hun hart
vast. Eén stuk gereedschap of
één onderdeeltje dat niet past of
.één foute handeling kan het
welslagen van de peperdure
operatie op losse schroeven zet
ten.
wichtsorgaan van de huidige
mens grote verticale halfcirkel
vormige kanalen. Dat verschil
houdt waarschijnlijk verband
met het vermogen het lichaam
in opgerichte stand te houden
tijdens het lopen op twee be
nen. Spoor ontdekte ook dat het
evenwichtsorgaan van de mens
een andere vorm heeft dan dat
van apen, vermoedelijk omdat
het in de verdrukking is geko
men bij het groeien van ons
hersenvolume.
Spoor onderzocht het even
wichtsorgaan in 20 mensachtige
fossielen, waaronder de Homo
Erectus. Hij concludeert dat het
lopen op twee benen veel later
en veel geleidelijker kwam dan
algemeen is aangenomen. „We
zaten veel langer in de bomen
dan we tot nu toe wisten."
AMSTERDAM FRED VAN ESSEN
De Amsterdamse arts L. van Ro
zelaar biedt een oplossing voor
mensen die spijt hebben van
een tatoeage. Hij introduceerde
onlangs de Q-switched ruby-
laser in Nederland, waarmee
zonder veel pijn en moeite ta
toeages verdwijnen. De resulta
ten zijn verbluffend en worden
in de Britse vakpers voor plasti
sche chirurgie geroemd vanwe
ge het gave, littekenloze resul
taat. In Engeland wordt de tech
niek al twee jaar toegepast en
zijn inmiddels 15.000 mensen
behandeld.
In het Medisch Centrum Jan
van Goyen in Amsterdam loopt
het storm vanuit het hele land.
Van Rozelaar: „Tatoeëren is de
laatste jaren erg populair ge
worden. Maar er wordt niet bij
stil gestaan hoeveel mensen er
lijden onder hun tatoeage. Ze
hebben 'm ooit eens in een on
nadenkende bui laten zetten, er
al snel spijt van gekregen maar
dan zit dat ding daar. Ik heb ze
huilend aan de balie gehad."
Neem de 26-jarige schoon
heid die Property of Big Wil op
haar linkerbil had laten zetten.
Helaas verdween Wil uit haar
leven, maar zijn naam raakte ze
niet kwijt. Het Rotterdamse zie
kenhuis wilde haar niet opere
ren vanwege de onvermijdelijke
littekenvorming. Van Rozelaar:
„Bij operatieve verwijdering
wordt de huid weggesneden,
moet er een lap huid uit dij of
bil worden genomen die weer
in de wond moet worden gezet.
Dat is zeer ingrijpend, meestal
is het resultaat niet fraai."
Praktijkvoorbeelden genoeg.
Een man uit Hoorn laat een ro
de hobbelige verdikking aan
zijn onderarm zien. Resultaat
van chirurgisch wegsnijden van
een 'zelfgezette' tatoeage.
„Toen ik dat zag, heb ik de rest
maar laten zitten", zegt hij. Zijn
andere drie tattoos zijn na een
behandeling aan de robijnlaser
al veel fletser en sommige lijnen
zijn zelfs al helemaal weg. „De
laser doet minder pijn dan het
zetten", zegt hij.
Het kost hem 250 gulden per
keer. Voor de operatie moest hij
675 gulden betalen. Het laserta
rief is berekend naar de opper
vlakte van de tattoo en begint
bij 100 gulden.
Voor een zelf gezette tatoeage
zijn meestal 4 behandelingen
nodig, voor een professionele 8.
Van Rozelaar: „Een tatoeage is
blijvend doordat het afweersys
teem van het lichaam de inge
brachte inkt inkapselt en af
schermt van de rest van het
weefsel. De laser maakt dat kap
sel kapot en vergruist de pig
mentdeeltjes, waardoor de witte
bloedlichaampjes de kleurstof
weer kunnen aanvallen en af
voeren via de bloedbaan." De
herhalingen zijn nodig door de
hoeveelheid van het pigment,
waardoor niet alle kleurstof in
heel ander verhaal.
één keer kan worden afgevoerd
en het lichaam na de behande
ling opnieuw kapsel vormt.
De laser zit in een metalen
kast, waarin de bij 12.000 volt
opgewekte laserstraal door een
robijn wordt gestraald. Met een
slanke werkarm wordt de tatoe
age bestreken. Weefsel, haar
zakjes of bloedvaten blijven on
beschadigd. „De huid wordt
door de energie lichtrood als bij
een muggebeet. Dat verdwijnt
na een paar weken. Aan het ein
de van de behandeling is de
huid bleek, doordat ook het li
chaamspigment is verdwenen.
Maar die babyhuid is na drie tot
zes maanden weer normaal ge
kleurd. De tatoeage is dan echt
spoorloos weg."
De doorsnee-behandeling is
een kosmetische ingreep en
moet uit eigen zak worden be
taald. Maar soms is de psychi
sche schade zo groot, dat de
verzekering bijspringt. Neem
die Joegoslavische man, die
door zijn vader op 13-jarige
leeftijd werd opgesierd met een
vijfpuntige ster op zijn slaap en
een aantal Slavische woorden
op de wangen. „Zelfs zijn baard
kon niet alles bedekken. Die
ARCHIEFFOTO
man is zijn leven lang door een
hel gegaan en dankte me op
zijn knieën."
Onlangs kreeg Van Rozelaar
een heel bijzonder geval: een
Bosnische moslim met op zijn
armen: 'Dood aan de moslims'.
„Getatoeëerd door zijn vijanden
nadat ze hem bewusteloos had
den geslagen. Hij zit nu in een
Nederlands asielzoekerscen
trum en wil erg graag van die
tekst af."
(Het Medisch Centrum Jan
van Goyen is gevestigd aan de
Jan van Goyenkade 2 in Amster
dam. Telefoon (020) 6 71 44 21.)
LEIDEN BEN APELDOORN
Biologen van de universiteit van
Würzburg hebben bij sommige
mierensoorten een ongelofelijk
snelle reactie geconstateerd bij
het vangen van prooi. Er zijn re
actiesnelheden van minder dan
1/3000ste seconde gemeten.
Onderzoekers togen er met pin
cet, ontleedmesje en stereomi
croscopen op uit om naar de
biochemische 'ontsteker', ver
antwoordelijk voor het super
snelle dichtklappen van de forse
kaken van de diertjes, te zoe
ken.
Bij de tropische tak van de
mierensoort Odontomachus
zijn de kaken elk twee millime
ter lang en ze staan, tijdens het
jagen, zo wijd mogelijk open,
dat wil zeggen onder een hoek
van bijna 180 graden. Nabij de
'scharnieren' van de kaken be
vinden zich enkele minuscule
voelhaartjes en zodra een prooi
die aanraakt, klappen de kaken
zeer snel dicht.
Om die snelheid te kunnen
meten, gebruikten de biologen
op hun microscoop een filmca
mera met een beeldsnelheid
van 3.000 per seconde. Het
bleek dat de kaken binnen de
tijd van één en hetzelfde film-
Insecten beschikken c
vergrote kopje van ee
rer supergevoelige detectoren zoals dit sterk uit-
i fruitvlieg. FOTO CPD
beeldje (dus minder dan De kaken zijn elk hoogstens
1/3000ste seconde) al goeddeels enkele milligrammen zwaar
gesloten waren na aanraking maar om die bij het schamier-
van de voelsprietjes. „Ongelofe- punt zó snel dicht te klappen,
lijk", aldus Jürgen Tautz, ver- vergt een spier van een voor dat
bonden aan het Theodor Boveri diertje ongewone grootte. En de
Institut van de Würzburg-uni- draaispieren van de mier zijn
versiteit enthousiast. wel imposant maar toch veel
kleiner dan minimaal noodza
kelijk. Één van de onderzoekers
kwam op het idee om de kaken
zelf eens te determineren. Wat
bleek? De kaken zijn groten
deels gevuld met lucht waarmee
hun 'massa' met bijna een fac
tor drie werd gereduceerd.
Nauwkeuriger analyse van de
filmbeelden liet overigens nog
zien dat de snelheid op het mo
ment dat de kaken ongeveer
voor driekwart gesloten zijn,
duidelijk terugliep. De onder
zoekers schrijven dit toe aan de
door de evolutie ingebouwde
mogelijkheid dat een (snelle)
prooi wel eens zou kunnen wor
den gemist. De dichtsuizende
kaken zouden dan grote schade
oplopen.
Een ander probleem was de
razendsnelle detectie: wat voor
soort zenuwcellen zouden daar
voor verantwoordelijk zijn? De
filmbeelden leerden dat de mier
zijn prooi eerst met zijn grote
voelsprieten identificeerde en
naar voren schoof om de prooi
met zijn kleinere sensoren, be
vestigd nabij de kaakscharnie-
ren, te beroeren.
Zowel de sensoren als de
kaakspieren zijn elk via relatief
geweldig brede zenuwstrengen
verbonden met het centraal ze
nuwstelsel. Dit laat 'informatie
overdracht' in de vorm van
prikkels, toe met een zeer hoge
snelheid. De onderzoekers den
ken hiermee ook de exacte syn-
chroniteit te hebben verklaard
waarmee beide kaken dicht
klappen.
Het hele systeem heeft eigen
lijk meer weg van een grote
condensator, bij voorbeeld die
in een elektronenflitser. Zodra
ergens een klein 'verbindings
bruggetje' ontstaat, wurmt zich
de hele, opgezamelde elektro-
nenvoorraad daar langs. De
prikkelingen ontladen zich in de
fibrillen van de samentrekspie-
ren van de kaken.
Geheel verklaarbaar is daar
mee tóch niet de ontzaggelijke
snelheid waarmee de kaken ver
volgens worden samengetrok
ken. Volgens de Duitse biologen
zou extra spankracht verkregen
kunnen worden door een zeke
re rangschikking van de spierfi-
brillen ten opzichte van elkaar
en een bekrachtiging naar ge
lang dat patroon. De natuur
heeft wonderlijke constructies
bedacht als het gaat om de in
standhouding. Snelheid speelt
daarbij een bijzonder belangrij
ke rol.
Een team Chinese en Japans^,
archeologen heeft in het westet
van China een eeuwenoudL.
woestijnstad teruggevonderi.
die mogelijk bewoond werd
door nakomelingen van soldata
ten van Alexander de Grote. sc
De stad, Niya, werd aan hef11
begin van deze eeuw bezochF
door Europese archeologen*'1
Niya was een van de vele oaser
in het zuiden van de uitgestrekt
te Taklamakan-woestijn diÜ1"
langs de Zijde-route tussen EuH
ropa en Azië lagen. De oases
kenden een eeuwenlange bloeit
waaraan 1.000 tot 1.600 jaar ge
leden vrij plotseling een eindifcy
kwam. n
De Britse archeoloog Sir Aurep
Stein was in 1903 de eerste di(v;
Niya bezocht. Stein en andenjw
archeologen na hem, hebben iiN
eigen land veel roem geoogst!
met hun onderzoeken, maai
zijn in China altijd verguisd opaL
dat zij veel voorwerpen wegt
haalden.
De Japans-Chinese groep dier
onlangs als eerste weer toeS
stemming verwierf om Niya opn
te zoeken, zei dat van de stacf
nog delen van de muur, de hui
zen en latwerk voor wijnrankerP
overeind stonden. Buiten in heC
zand lagen acht gemummifi-j
ceerde lichamen of geraamten,
temidden van munten, bronzen
spiegels, ringen en andere per^
soonlijke bezittingen.
In de huizen bevonden zichei
werktuigen, potten en pannern
en ander keukengerei. „Het ziettt
er uit alsof de bewoners nogt(
maar kort geleden zijn vertrok-E
ken." Het blonde haar en de In-g
do-Europese trekken van ddi
mummies wijzen er op dat dew
bewoners nakomelingen kun-ii
nen zijn van het leger varm
Alexander de Grote, dat in de
vierde eeuw voor Christus op*
een veroveringstocht naar het-*
oosten trok.
Een groep Amerikaanse en Eu-'^
ropese astronomen heeft in het'!1
heelal elementen geïdentifi-!1
ceerd die de weg kunnen wijzen5'
naar een recentelijk geëxplÓT
deerde ster (supernova). Boven-1
dien vonden zij een bron van de''
geheimzinnige kosmische stra-_
ling, aldus de Amerikaanse
ruimtevaartorganisatie NASA. -
De ontdekkingen werden ge
daan met de Compton-tele-
scoop die in 1991 met het ruim
teveer Atlantis in een baan óm
de aarde werd gebracht. Het in
strument wordt gezamenlijk be
heerd door Nederlandse, Ame
rikaanse en Duitse wetenschap
pers.
Bij het ontrafelen van de gam-
mastralen zijn sporen gevonden
van de elementen titanium-44
en aluminium-26. „Deze ont
dekkingen zijn zeer opwindend,
dit is een echte doorbraak", ver
klaarde Volker Schönfelder van
het Max Planck-instituut voor
buitenaardse fysica in Garching.
„Het gaat om de eerste metin
gen, waarmee theorieën over
het ontstaan van elementen
kunnen worden getoetst".
Bovendien zouden deze relatief
kortbestaande stoffen, die ont
staan bij explosies van superno
va's, de weg kunnen wijzen
naar dergelijke, naar kosmische
maatstaven recentelijk ontplof
te, sterren.
De onderzoekers vonden bo
vendien dat de Orion-nevel eenj
krachtige bron van kosmische
straling is. De oorsprong van
deze straling met energierijke
deeltjes is sinds de ontdekking
ervan een raadsel gebleven. „Al
80 jaar zoeken astronomen naar j
de bron van deze straling", al
dus Schönfelder. Nu kan men
beginnen uit te zoeken waar
door zij wordt veroorzaakt.
Utrechts weerstation
op Antarctisch ijs T
GRONINGEN J1
Twee Nederlandse onderzoe-J
kers, dr. Louk Conrads en drs.
Raymond Schorno, zullen begin
volgend jaar een onbemand.
automatisch weerstation neer- rf
zetten op de Antarctische ijs
kap. Het station zal gedurende,^
twee jaar (tot de batterijen leeg jj,
zijn) dagelijks gegevens oyer c
temperatuur, luchtdruk, wind-
snelheid en luchtvochtigheid j.
via een satelliet doorsturen naar^e
het Instituut voor Marien en At-
mosferisch Onderzoek Utrecht^,
(IMAU). Het station wordt tij-
dens een Amerikaanse expeditie
geplaatst op 78 graden zuider7
breedte en nul graden wester-.3,
lengte. K
