Compact roek-oordeel
van rechter Maximum Bob
Cultuur Kunst
Publiek storende factor
bij volksmuziek in de X
The Right Size maakt
absurde geloofwaardig
AKO kiest voor literaire
beroepscritici als jury
De Sunshine Boys
Pijnlijke foto's uit ex-Joegoslavië
Orkest beter
dan dirigent
MAANDAG 6 DECEMBER 1993
11
Grote schenking voor museum
heinoMuseum 't Nijenhuis bij Heino heeft dankzij een parti
culiere schenking de beschikking gekregen over een grote collec
tie hedendaagse kunst. De schenking betreft enige honderden
schilderijen, tekeningen, prenten en sculpturen van Nederland
se kunstenaars uit de periode 1970 tot heden. In de collectie zit
ten werken van kunstenaars als Henk Visch, Cees Andriessen en
J.C.J. van der Heyden.
Voorwaarde voor de schenking is wel dat het grootste deel van
de verzameling permanent geëxposeerd wordt. De beschikbare
tentoonstellingsruimte van het museum is daarvoor te klein
maar er is een uitbreidingsplan in de maak.
Vredesconcerten van Theodorakis
athene» De Griekse componist Mikis Theodorakis, die de melo
die gemaakt heeft van het Palestijnse volkslied en van een koor
werk, 'de ballade van Mauthausen', ter herinnering aan de Holo
caust, wil 'vredesconcerten' organiseren in Israël en in Jericho
op de westelijke oever van de Jordaan. ,,Ik ben bereid de grote
hoop op vrede te vieren met mijn muziek, voor mij is het een
heilige zaak", aldus de 68-jarige componist. Theodorakis hoopt
dat de door hemzelf te leiden concerten een groot publiek trek
ken. „Ik wil geen spectaculair optreden dat uitsluitend gereser
veerd is voor de elite, het moeten concerten worden voor het Is
raëlische en het Palestijnse volk."
Concert van Texas
delft» De Schotse band Texas geeft in februari volgend jaar drie
concerten in Nederland. In 1990 was de groep voor het laatst in
Nederland te zien op het Pinkpopfestival. Op 20 februari treden
ze op in de Oosterpoort in Groningen, op 21 februari in het
Noorderligt in Tilburg en op 22 februari in Muziekcentrum Vre-
denburg in Utrecht. De kaartverkoop voor de drie concerten be
gint aanstaande zaterdag bij de bekende voorverkoopadressen.
recensie dick hermsen
Concert: 'Afterhours'. Gezien: 4/12, Cul
tureel Centrum de X, Leiden.
Met weinig respect voor de
prestatie van het viertal op het
podium, maakte de eigen aan
hang zoveel herrie, dat de mu
ziek zo nu en dan nauwelijks
hoorbaar was. De Ierse formatie
Afterhours speelde zateravond
in cultureel centrum de X. Wan
neer ze door Nederland toeren
reist er voortdurend een grote
groep Ierse enthousiastellingen
mee, die het de welwillende
luisteraar bepaald niet gemak
kelijk maakt. Vooral hard en ir
ritant door de muziek heen pra
ten luidde het devies, zo leek
wel. Daarbij werd er onophou
delijk heen en weer gelopen
door de zaal. Het maakte het al
lemaal reuze moeilijk om onge
stoord van de muziek te genie-
Afterhours speelt
van Ierse, Schotse en Engelse
muziek. Het is volksmuziek,
maar wel hele gecultiveerde.
Over het samenklinken van de
instrumenten is goed nage
dacht. De composities zijn
mooi en vaak best complex in
ritme en akkoorden. De meer
stemmige zang is knap op el
kaar afgestemd. De fijne afwer
king van de stukken maakt ze
tot echte luistermuziek.
De afwisseling in het repertoi
re is groot. Opzwepende dans
muziek, typisch Iers, wordt af
gewisseld met ingetogen balla
des. De diversiteit wordt ook ge
zocht in de veelsoortigheid van
de instrumenten. De gitaar en
de Bouzouki vormen de belang
rijkste basis voor de stukken.
Daarnaast klinken er ook flui
ten, een doedelzak en een
bodhran, een trommel van Kel
tische afkomst. De frisheid van
de muziek en de vitale uitstra
ling van de groep zorgen ervoor
dat het viertal een goede repu
tatie aan het opbouwen is in
heel Europa. Afterhours verte
genwoordigt het betere soort
Ierse volksmuziek.
Voor het eerst in het zevenjarig
bestaan van de AKO Literatuur
prijs is er een jury benoemd die,
met uitzondering van voorzitter
en voormalig EG-commissaris
mr. F. Andriessen, geheel-be
staat uit literaire beroepscritici.
Deze jury krijgt tot taak een
lijst van zes uitverkoren boeken
op te stellen. De uiteindelijke
beslissing wie van de zes au
teurs de prestigieuze prijs krijgt,
wordt genomen door een groep
van vijftig „tot oordelen in staat
geachte lezers."
De inzendingen voor de prijs
van 1994 worden beoordeeld
door Jessica Durlacher (recen
sente voor onder meer Vrij Ne
derland), Marcel van Nieuwen-
borgh (chef-redacteur 'Stan
daard der Letteren'), Arjan Pe
ters (literatuurcriticus voor on
der meer De Volkskrant), Frans
Roggen (literair recensent De
Morgen en Nieuwe Wereldtijd-
Nijmeegs trio met nieuwe cd, zaterdag in het LVC
Collegamuzikanten kennen het Nijmeegse trio Maxi
mum Bob niet alleen van de degelijke en stevige rock die
ze spelen, maar ook door de eigenzinnige cartoon-graffiti
die ze in binnen- en buitenland op kleedkamermuren
achterlaten. Sinds kort kunnen platenkopers ook van
Bob-bassist Eddie Laps tekenkunst meegenieten. In het
tekstboekje bij de nieuwe Maximum Bob-cd 'Get Across'.
haarlem peter bruyn
Maximum Bob. Eddie Lap, gita
rist Michiel van der Zee en
drummer Thierry Bellaire ver
noemden hun band naar de
Amerikaanse rechter Robert
Isom Gibbs, die berucht was
omdat hij bij schuld altijd de
maximum straf gaf. Ook de drie
Nijmegenaren gaan voor het
maximale. Muzikaal dan. Er zijn
duidelijk overeenkomsten met
andere Nederlandse 'povver-
rock'-trios als Sjako! en het Frie
se Lui. Stuk voor stuk bands die
er naar streven om niet voor de
hand liggende melodie- en rit
mestructuren zo in de songs te
verwerken, dat het toch ver
trouwd klinkt. Maar terwijl bij
voorbeeld Sjako! zich op het po
dium helemaal - maar dan ook
helemaal - op de muziek con
centreert, heeft Maximum Bob
altijd veel waarde gehecht aan
het theatrale aspect van de
show. Entertainment is niet
„Nee natuurlijk niet," rea
geert Michiel. „We willen niet
afwachten tot het publiek door
onze muziek gepakt wordt,
maar pakken dat publiek
meteen zelf. Als je zoals wij ja
renlang in het kraakpandencir
cuit gespeeld hebt, soms voor
vijf man, dan leer je om echt
helemaal tot de bodem te
gaan," valt Eddie bij. „Dan voelt
het publiek dat ze echt iets
meegemaakt hebben."
Maar de tijd van de kraakpodia
is voor Maximum Bob inmid
dels voorbij. En dat is voor een
niet gering deel te danken aan
de begin 1992 verschenen en
uitstekend ontvangen debuut
plaat 'Be my Judge', voorzien
van een opvallend hoesje: de
drie Maximum Bob muzikanten
hangend aan grote houten krui
zen, niet op de berg Golgotha,
maar ergens in een Hollands
landschap. „Nee echt geshoc
keerd heeft die hoes destijds
niet. Shockeren doe je eigenlijk
nergens meer mee in Neder
land," zegt Michiel. „Dat was
ook niet de bedoeling. Maar het
trok wel de aandacht van de
muziekpers. Er komen zoveel
albums uit die gewoon over het
hoofd gezien worden. Nu is zo'n
stuntje niet meer nodig. Een
nieuwe Maximum Bob-plaat
wordt gewoon opgepikt omdat
men ons kent. Daarom is de
hoes van 'Get Across' ook niet
zo opvallend. Daarentegen laat
het meer aan de verbeelding
over. En dat geldt ook voor de
muziek."
Jazzcore
Liet de rock op 'Be my Judge'
zich met enig wringen nog wel
in het vakje 'jazzcore' duwen,
op 'Get Across' is de Bob een
flink eind naar de pop opge
schoven. Compacte poprock.
Vergelijkingen met The Police
dringen zich op. De vroege Poli
ce vooral. „Prima!" reageert Ed
die. „Dat willen we ook." En
Michiel: „We spelen tegenwoor-
schrift) en Aleid Truijens
(redacteur cultuur bij Elsevier).
De keuze voor deze beroeps
jury heeft, aldus het bestuur van
de Stichting AKO Literatuur
Prijs, te maken met het veran
derde karakter van de onder
scheiding. Tot nu toe wees de
jury altijd de winnaar aan, maar
daar komt met ingang van 1994
verandering in. Ook het geldbe
drag dat de winnende auteur
krijgt is aangepast: van 50.000
naar één ton.
Een derde verandering ten
opzichte van de voorgaande ja
ren is de aanscherping van de
criteria voor non-fictie. In aan
merking voor deelname komt
oorspronkelijk Nederlandstalig
proza in de categorie literaire
fictie voor volwassenen, danwel
proza in de categorie literaire
non-fictie zoals biografieën, es
saybundels of reisverslagen. De
bekendmaking van de winnaar
vindt eind september 1994
plaats.
Frank Zappa 1940-1993)
Vervolg van voorpagina
Wat Art Blakey was in de jazz,
moet Zappa zijn geweest voor
de Amerikaanse rock. Van Ge
orge Duke tot Steve Vai, de ex-
Turtles Mark Volman en How
ard Kaylan, van Jean-Luc Pon-
ty tot Roy Estrada en Lowell
George de opvattingen van
Zappa werden door zijn leer
lingen uitgedragen in hard
rock, funk en jazzrock.
Zelfwas Zappa een verwarren
de mengeling van dominantie
en bescheidenheid. Hij erken
de als componist van serieuze
muziek zelf volmondig de in
vloed van Varèse, Boulez en
Maderna. Jammer genoeg
werd hij behalve door de
Nederlandse dirigent Edo de
Waart en de Frankfurter Oper
(waar hij vorig jaar nog Yellow
Shark in première deed gaan)
op dit gebied te weinig voor
vol aan gezien.
Een overzicht van Zappa kan
niet compleet zijn zonder de
vermelding van de band waar
mee Zappa de eerste mooie
schreden op het muzikale pad
zette: The Mothers of Inven
tion (zë kregen die definitieve
naam op Moederdag 1964)
waren de eerste band die met
grote regelmaat afweek van de
vierkwartsmaten die de rock
vaak zo loodzwaar maakten.
Zij bepaalden de instrumenta
le trend voor lange tijd en zet
ten de norm voor een grote
mate van discipline en muzi
kaal vakmanschap die al Zap
pa's bands zouden kenmer
ken; vaak repeteerden zijn
bands maandenlang voordat
i gingen.
Zappa's mooiste platen met
de Mothers waren Absolute
Free, We're only in it for the
Money, Hot Rats en Chunga's
Revenge. Halverwege de jaren
zeventig beleefde Zappa een
tweede periode waarin zijn
muzikale output van zeer hoge
kwaliteit was. De samenwer
king met Captain Beefheart le
verde met Bongo Fury in 1975
een klassiek album op, maar
ook Zoot Allures, Sheik Yer-
bouti en foe's Garage zullen de
tand des tijds weten te weer
staan.
De stroom van releases en re-
releases van Zappa-platen is
de laatste vijfjaar bijna on
overzichtelijk te noemen: ze
ker na de komst van de aan
vankelijk door Zappa gewan
trouwde cd bracht hij zijn hele
repertoire uiteraard op
nieuw gemixed en voorzien
van tal van extra stukken uit
zijn omvangrijke archief
opnieuw uit. Zijn vele live-op-
namen, met de serie You can't
do that on Stage voorop, beho
ren tot de ware documenten
van de jaren zestig tot en met
negentig.
„Alleen omdat ik hard werk,
benadeelt dat een ander nog
niet", vertelde hij me ooit in
een interview dat zich verder
over de vrijheid van menings
uiting, critici, de Reagan-era
en cocaïne ging. „Maar het
vormt wel een bedreiging voor
andere artiesten. Die zijn dan
wat luier."
John Oomkes
recensie susanne lammers
Voorstelling: Moose door The Right Sizi
Gezien: 4/12, schouwburg. Leiden.
Een kluizenaar in de toendra,
met als enige levensvreugde de
voorbijtrekkende elanden. Het
evenwicht van zijn bestaan is
wankel en er is weinig voor no
dig de balans kwijt te raken. Be
zoek is meer dan voldoende.
Zeker als dat bestaat uit uitvre
ters en moordenaars. Om te be
ginnen verschijnen er hopeloos
uit koers geraakte ballonvaar-
ders, die onderdak zoeken in de
blokhut. Daarna komen goud
zoekers, die uitgerekend moe
ten graven op de plek waar de
elanden-man zijn stek heeft ge
vonden. Zij vormen allen een
bedreiging, hoe verschillend
hun doel ook is. De mens is de
mens een wolf.
Deze toch wel enigszins pes
simistische visie wordt door het
trio The Right Size uiterst luch
tig gebracht. 'Moose' (elanden)
is een 'mousse' van slapstick,
mime, acrobatiek, clownerie en
gegoochel, waarbij het absurde
geloofwaardig wordt gemaakt.
Men morrelt effectief aan de
door het stuk zelf gecreëerde
werkelijkheid. Zo wordt bijvoor
beeld een klapdeur vergrendeld
door een plank. Die is dicht,
denkt de toeschouwer. Maar
klapdeuren gaan naar twee kan
ten open, dus de plank verwij
deren is een koud kunstje.
Dit straat-theater voor een
groot publiek is gelukkig niet
geheel woordeloos. De weinige
tekst is in de beste tradities van
Monty Pythons vaderland. Zoals
bijvoorbeeld de ruzie van de
ballonvaarders-tweeling, over
wie nou eigenlijk de schuldige
was aan hun beroerde omstan
digheden.
Maar om zware thematiek in
een vrolijk jasje te hullen, is een
goed evenwicht een vereiste.
Daar ontbrak het wel wat aan.
De scène waarin de ene ballon
vaarder de andere probeert uit
te leggen dat iemand met zo'n
levensstijl in zulke wildernis ab
soluut en gevaarlijk gek moet
zijn, is virtuoos en bijzonder
grappig. En eigenlijk was al het
lichte en luchtige uitermate
goed getroffen. Het plezier van
gezelschap, samen-doen. werd
overtuigend getypeerd. Maar de
ernstige boodschap van de
voorstelling kwam daardoor
lang zo goed niet uit de verf.
Het bleef, helaas, kolderiek, al
vielen er doden op het end.
Zuinig premièrepubliek blijft
weg bij de Bedelaarsopera
eindhoven gpd
grotere zalen. En daar pak
je het publiek veel minder ge
makkelijk met friemel muziek. Je
wilt toch ook de mensen ach
terin bereiken. Dan moet je ge
woon kunnen rocken."
Iets dergelijks geldt voor het
theater en de clownerie die wat
op de achtergrond geraakt zijn:
„Humor moet spontaan zijn,"
zegt Thierry. „Je mag niet her
halingen vervallen en als je het
forceert verlies je je geloofwaar
digheid." Eddie: „Een serieuze
rockband met alle clichés die
daar bij horen - wijdbeens op
het podium en flink headban
gen - zo zullen we toch nooit
worden."
Het publiek dat door het Zuidelijk Toneel is uitgenodigd voor
de première van de Bedelaarsopera, aanstaande vrijdag in
Eindhoven, laat het tot nu toe massaal afweten. De zaal in de
Eindhovense Stadsschouwburg biedt plaats aan 900 mensen,
maar er zijn pas 362 stoelen gereserveerd. Volgens een woord
voerder van de schouwburg komt dat waarschijnlijk omdat aan
de genodigden is gevraagd 30 gulden per persoon te betalen.
Dat geld wordt gestort in de kas van het Aidsfonds. Normaliter
krijgt het premièrepubliek, bestaande uit notabelen, bekenden
vim de medewerkers en relaties van de schouwburg en het Zui
delijk Toneel, gratis kaartjes. Daar wordt meestal wel gretig ge
bruik van gemaakt.
den haag Kraaykamp sr en jr stonden het afgelopen weekeinde samen op de planken van de Koninklij
ke Schouwburg in Den Haag, in een try-out van het theaterstuk 'De Sunshine Boys'. Het stuk gaat over
een komisch duo dat tien jaar geleden met slaande ruzie uit elkaar is gegaan. Een theateragent probeert
het tweetal weer bij elkaar te brengen door ze hun legendarische sketch te laten spelen in een televisie
programma.
Vanavond is de première in Den Haag. 'De Sunshine Boys' zijn in mei volgend jaar in de Leidse
Schouwburg te zien. foto anp
beeldendé kunstonder andere de plaatsen Vinkovci, Osijek, Mos-
tar, Tuzla en Sarajevo. Voeten toont de toeschou
wer in de vorm van de achtergrondreportage de
sociale ontwrichting van dit land. Zijn foto's zijn
te omschrijven als pijnlijk direct. Bijvoorbeeld het
beeld van de twee jongetjes (Kinderen met roze-
kransje spelen met speelgocdpistooltjes in een
stukgeschoten huis, Grude, Bosnië-Herzegovina,
september 1992). De twee kijken vrolijk lachend
en hun 'oorlogsspelletje spelend' de camera in.
met het lichaam half hangend uit een raamko
zijn. De foto lijkt zo vrolijk en onbezonnen te zijn.
Een andere gaat nog verder: kinderen in de wijk
Skenderija spelen met wapens (bazooka/granaat
werper en zelfgemaakt speelgoedgeweertje).
Beeld uit Bosnië Herzegovina: de twee kijken vrolijk lachend
raamkozijn.
i hun 'oorlogsspelletje spelend' de c
Mostar, Bosnië-Herzegovina, september 1992:
'Moslem soldaat speelt deuntje op piano in stuk
geschoten muziekschool van Mostar, Portret van
Tito aan de muur.' Je ziet een jongeman achter
een piano zitten. De ruimte waarin de piano zich
bevindt is, zoals de titel van de foto vermeldt, een
ruimte in een voormalige muziekschool. Op de
grond liggen brokken en gruis, de muren verto
nen duidelijke sporen van vernieling en verval.
Met dit beeld toont Teun Voeten treffend hoe de
situatie in het land is. Hij hoeft de toeschouwer
geen gruwelijke oorlogsbeelden te laten zien van
moord, verkrachting en afslachting. Met dit sobe
re beeld, een soldaat in een desolate, vervallen
ruimte, waar je bij het bekijken als het ware het
geluid van de piano hoort, weet hij je aandacht te
vangen en je duidelijk te maken hoe oneindig
triest de situatie daar is. Daar heb je geen krante-
berichten voor nodig die de laatste ontwikkelin
gen vermelden.
Teun Voeten fotografeert vanaf 1991 het dage
lijks leven in het voormalig Joegoslavië. Hij laat
dit leven zien zoals hij dat zelf heeft ervaren in
Een Kroatische soldaat die door het oude cen
trum rent in een gebied dat onder bereik ligt van
Servische sluipschutters, plaatselijke boeren en
boerinnen in het gehucht Mala Bosna dat op de
frontlijn ligt, wachten gelaten Servische artillerie
bombardementen af, volgens eigen zeggen zijn ze
'te oud om te vluchten'. Teun Voeten legt het zin
loze van de situatie van het land en de daarbij be
horende positie van de bevolking vast, op een
wijze die onmiddellijk aangrijpend is. Daarin ligt
de zeggingskracht van Voetens fotografie. Daar
naast is kenmerkend aan zijn werk dat de betrok
kenheid van de fotograaf met de gefotografeerde
personen duidelijk tastbaar is.
recensie rob van der hilst
Concert: Rotterdams Philharmonisch Or
kest o.l.v. James Conlon, met vier koren.
Gehoord 3/12, De Doelen. Rotterdam
Spectaculair is een uitvoering
van Gustav Mahlers Achtste
Symfonie, bijgenaamd DerTau-
send, altijd. Zo ook vrijdag
avond in De Doelen, waar het
uitgebreide Rotterdams Phil
harmonisch Orkest onder lei
ding van zijn vroegere chef-diri
gent, de Amerikaan James Con
lon. met vier koren, acht solis
ten en een organist Mahlers
machtsgreep naar het univer
sum gestalte gaven. De uitvoe
ring vormde tevens het slot van
de eerste complete Mahler-cy-
clus waarmee het Rotterdamse
orkest onder leiding van Conlon
ooit was begonnen. Dat het 75-
jarige orkest alleen al Mahlers
symfonieën op het repertoire
heeft durven nemen, daarin te
kent zich een grote mate van
zelfbewustheid af. Namelijk dat
het orkest zich qua ensemble
cultuur op de toppen der Parn
assus beweegt. Getuige de pres
taties die de musici het afgelo
pen weekeinde leverden: hele
maal waar!
Terwijl het Rotterdamse or
kest in 1954, toen het Mahlers
Achtste voor het eerst uitvoerde,
eigenlijk aan de grens van het
fysiek haalbare en artistiek ver
antwoorde verkeerde - deze uit
voering was het eerste grote
'statement' van de door de oor
log geteisterde stad-in-opbouw
- viel thans een uitvoering te be
luisteren die in potentie even
waardig is aan uitvoeringen
door het Concertgebouworkest
in Amsterdam. De historische
tegenvoeter van de Maasstad én
zijn orkest.
In potentie slechts, want hoe
wel het orkest op fenomenale
wijze blijk gaf van ensemble-
virtuositeit en overeen rijk palet
van onnoemelijk mooie klank
kleuren bleek te beschikken, lag
de uiteindelijke vormgeving on
der leiding van Conlon ver be
neden de uitnemende kwalitei
ten. Zeker, het koor klonk als
een stem en de solisten werden,
in de zachtere delen, hoorbaar
ten opzichte van de orkestbege
leiding. maar het was toch alle
maal te veel buitenkant wat
Conlon met dat enorme klank
apparaat voor hen boetseerde.
Zo deed het slot van het eer
ste deel, een verheven toonzet
ting van het aloude 'Veni crea
tor spiritus' mij toch eerder
denken aan de circusfinale van
Barnum Bailey dan aan een
hemelbestormend Gloria aan
de Schepper. En miste ik in het
tweede deel. slotscène uit Goe
the's Faust, de opera-achtige
dramaturgie. Helaas weer zo'n
voorbeeld van een orkest dat
beter is dan zijn (gast)dirigent.
