Kleur als machtigste wapen
Cultuur Kunst
Tslen Haag verzelfstandigt
ijf kunstinstellingen
iï
^Unlimited in Moskou: zo bont hadden
lay en Anita het nog niet meegemaakt
I
Boek over Leidse schilder Van der Nat
'Kees de Jongen' vanuit droomperspectief
DAG 3 DECEMBER 1993
>mité beveelt Goeie Mie aan
Enj_» Een comité' van aanbeveling gaat regisseur Han Prins
jrsteunen bij zijn poging een film te maken over de tijd en
even van de Leidse gifmengster Goeie Mie. Vorige week
Vjd bekend dat de opnamen zijn vertraagd omdat Prins er niet
geslaagd het startkapitaal voor de film bijeen te krijgen. De
jse bedrijfsmakelaar Smitsloo zal niet, zoals in het vorige be-
It gemeld, een financiële commissie leiden, maar zitting ne-
swh in het comité van aanbeveling dat initiatiefnemer en regis-
r Han Prins helpt de speelfilm goed op de rails te krijgen.
Moor Leidse gastschrijver
advÉK? Margriet de Moor wordt in het studiejaar 1994-1995
ringtschrijver aan de Rijksuniversiteit Leiden. Zij zal een aantal
jeges geven aan studenten en de aan het gastschrijverschap
bonden Albert Verwey-lezing houden. Het gastschrijverschap
I ten initiatief van de Leidse Letterenfaculteit, de K.L. Pollstich-
I en NRC Handelsblad. Bedoeling er van is het contact tussen
literatuur en de academische wereld te verbeteren.
meerstkaarten te koop in De Lakenhal
ren In het Stedelijk Museum De Lakenhal zijn ook dit jaar
er kerstkaarten te koop. Afgebeeld zijn: Ijsvermaak op het
gjgewater (J. Heenck 1779), Aanbidding der koningen
0 k|iutsnijwerk, circa 1500) en een set zilveren kandelaars (1791),
(vaardigd door J. Kamphuis. En set van 10 kaarten kost f12,50,
g_jjar de kaarten zijn ook per stuk te koop.
1 kli
de|igen ruimte Toneelgroep Amsterdam
00 sterdam Toneelgroep Amsterdam (TA) wil per 1 augustus
irlijks ongeveer 150 voorstellingen gaan spelen op een tijdelijk
je| fade: het Transformatorhuis op het Westergasfabriek-terrein
l8.(Kmsterdam-west. De bespeling van de nieuwe ruimte ten
ranste gaan van het aantal voorstellingen dat TA jaarlijks in de
idsschouwburg geeft. Het totaal aantal optredens in Amster-
jn zal stijgen. De verhuizing zal ook gevolgen hebben voor het
j (ptal tournees in het land. Er zijn plannen voor een nieuw the-
voor Toneelgroep Amsterdam in de Marnixtraat,
aar het geld hiervoor ontbreekt. Nadat eerder dit jaar duidelijk
(jjgjrd dat een eigen theater nog jaren op zich zou laten wachten,
-j^TA op zoek gegaan naar een tijdelijke eigen ruimte.
Overzichtsexpositie van Leo Gestel in het Larense Singer Museum
Een zelfportret dat Gestel maakte in 1913.
haag anp
Haagse stadsbestuur wil de
I gemeentelijke kunstinstel-
;en verzelfstandigen. De ge
krente beoogt daarmee meer
krijgen voor het uitzetten
i de grote lijnen, in plaats
i dat ze zich bezighoudt met
taken,
t en W hebben besloten dat
ïerst voorstellen voor privati-
!'ng van het Museon en de
linklijke Schouwburg op ta-
komen. In 1996 kunnen de
[men voor het Haags Ge-
entemuseum, het Kooren-
s en het Haags Historisch
■■bskou, dat is een totaal ande-
wereld, verzucht zangeres
■Hita van de bekende Amster-
imse house-formatie
Inlimited. Het is zaterdag-
cht, een uurtje of drie in
I bskou's verzamelplaats voor
puwe rijken annex mafiosi, de
chtclub/discotheek Arlecchi-
en zanger/rapper Ray
in hun kleedkamer nog
te hijgen van hun energie-
techno house act. En
reageren totaal verbijsterd als
horen dat de meeste bezoe-
rs van Arlecchino 150 'green-
)0>' uit de portemonnee moes-
191 toveren om te kunnen 'jum-
11 n' op wereldhits als 'Twilight
19 >ne', 'No Limit' en 'Faces'. Zo
!4>nt hadden Anita en Ray het
"I >g niet meegemaakt.
De 'andere wereld' begint in
lecchino overigens al bij de
g >or een particuliere bewa-
2 ngsdienst scherp beveiligde
itree. Enkele als heer uitge-
>ste figuren leveren er bij de
etaaldetector hun schietwa-
:ns in, sommige dames hun
aangasflaconnetjes en elegan-
steekwapens. Het wapentuig
Vloskou is levensgevaarlijk',
j! irzucht een vriendin die haar
a aangaspatroon inlevert) kan
gen inlevering van het verkre-
;n bonnetje bij het verlaten
m de discotheek weer worden
leegenomen.
Anita en Ray zetten, met
leegenomen danser en danse-
ïs, de Moskouse mafia in elk
ïval in beweging. Tegen één
ur 's nachts worden de
wereldberoemde Nederlanders'
angekondigd en laten de onge-
ïer 600 aanwezigen champag-
e en wodka voor wat het is.
len stroomt naar het podium
m 2Unlimited van dichtbij te
unnen zien. De mannen kijken
wijlend naar de welgeschapen
nita en de dames zijn verrukt
ver het kekke kuifje van Ray.
Waar vindt 2Unlimited nog
en publiek waarvan de jongste
iet jonger is dan pakweg twin-
ig en maximum-leeftijd er niet
Je doet? In Arlecchino hupt de
0-jarige zakenman bronsterig
ond zijn helblonde vriendin
an een veel recenter bouwjaar,
let aantal echt trendy gekleden
ruim in de minderheid tegen-
iverde 'squares'.
Ray's verwoede pogingen om
iet publiek tot spreekkoren te
lewegen stranden op de taal-
larrière. De vraag 'Do you want
o party' met 'yeah' beantwoor-
Museum worden uitgewerkt. De
drie instellingen zijn nu niet toe
aan verzelfstandiging omdat ze
al bezig zijn met reorganisaties.
Het Gemeentemuseum moet
bovendien het miljoenentekort
verwerken dat na het vertrek
van directeur Rudi Fuchs bleek.
Volgens cultuurwethouder L.
Engering is de verzelfstandiging
geen verkapte vorm van bezui
niging. „De instellingen houden
hetzelfde budget, maar dan in
subsidievorm. Op de lange ter
mijn zal de maatregel de ge
meente wel werk schelen en
wordt dus op arbeidskosten be
spaard."
den, gaat nog wel, maar 'say no
limit' ligt al te ver over de taal
grens. Veel doet het er niet toe.
Ray en Anita vinden verder alles
best. Binnen een uur zit het er
op. De volgende stop is Boeda
pest, waar ze zullen optreden in
een stadion waar wel twintig
duizend man in kan.
Wat dat betreft viel Moskou
wat tegen. Twee optredens in
Arlecchino, dat was het wel.
„Weinig gezien hier, de gewone
toeristische shit", bromt de
manager, wiens naam ons even
is ontschoten. Anita meldt op-
Leo Gestel (1881-1941)
speelde aan het begin van
deze eeuw een belangrijke
rol bij de vernieuwing van
de schilderkunst in Neder
land. In zes zalen van het
Larense Singer Museum
hangen tot 30 januari 180
werken van hem - olieverf
schilderijen, gouaches,
pastels en tekeningen - een
overzicht uit de periode
1900-1940. Veel komt uit
particulier bezit en is nooit
eerder geëxposeerd.
„Kenmerkend voor Gestel was
dat hij zichzelf steeds vernieuw
de. Eveline Heuves en Marijke
Estourgie, samenstellers van het
grote Gestel-overzicht, verbazen
zich nog altijd over de vanzelf
sprekendheid waarmee Gestels
stijlen in elkaar overgingen.
Heuves: „Het ging niet echt
van 'kubisme, hup weg, expres
sionisme'; de ene stijl vloeide
voort uit de ander. Maar hij is
nooit bij de verworvenheden
van een vorige fase blijven han
gen. Je kunt zien dat hij soms
lang werkte aan een doek. Zijn
schilderijen waren heel door
dacht, uitgebalanceerd qua
kleur en compositie. Dat lag in
zijn aard. Hij was niet snel te
vreden. Daarenboven was hij
correct: altijd netjes in het pak,
niet het uiterlijk van een bohé
mien."
Estourgie: „Hooguit in zijn
jeugd waren er wat wilde jaren.
Hij bewoonde in Amsterdam
een atelier aan de Tweede Jan
Steenstraat, een werkplaats die
door heel wat kunstenaars werd
bezocht en al gauw de Jan
Steenzolder werd gedoopt. Hij
heeft zich daar meteen na zijn
academische studie als zelfstan
dig schilder gevestigd.
In 1904 reisde Gestel met stu
diegenoot Jan Sluyters voor het
eerst naar Parijs. Er zouden nog
twee reizen volgen. Gestel
gewekt dat het toch wel leuk
was, de 'square' (Rode Plein) en
de 'Lenin mountain' (Lenin
heuvels).
Voor de rest zit het 2Unlimi-
ted nog steeds mee. Anita en
Ray constateren vergenoegd dat
hun nieuwste produkt 'Maxi
mum Overdrive' het goed doet
in de 'charts'. Amerika blijft nog
een probleem, „daar hangen ze
toch nog te veel aan rock", zegt
Ray.
We wensen ze succes. En
troosten twee jonge verslagge
vers van de lokale popzender
maakte daar kennis met de im
pressionisten, de fauvisten en
de kubisten. Terug van zijn eer
ste reis was er in eerste instantie
nog geen zichtbaar spoor van
een modernistische invloed.
Heuves: „Overeenkomstig zijn
aard moesten de opgedane in
drukken eerst bezinken.
Vernieuwing
Een derde reis naar Parijs mar
keerde een wending. Heuves:
„Hij raakte onder de indruk van
de kubist Picasso en van de
schilders Derain en Rousseau le
Douanier. Hij kwam tot een
vlak-decoratieve stijl, zonder
schaduw. In 1921 vestigde Ge
stel zich in Bergen. Heuves: „Hij
ging langzamerhand over tot
foto gpd
Radio Makimum, die de feno
menen niet mogen interviewen.
Een tegenvaller voor de pop
zender, die een week lang recla
me had gemaakt voor dit optre
den. Zonder overigens de toe
gangsprijs te vermelden.
Ray: „Records zijn hier niet te
krijgen van ons. Maar we zagen
bij de kiosken in de stad wel
stapels bootlegs, allemaal van
onze platen opgenomen casset
tebandjes die ze gewoon verko
pen. Dan moeten we maar geld
uit de show maken", grapt hij.
het ontleden van de kleur en de
vorm. Zoetjesaan neigde hij
naar het kubisme."
Hoogtepunt in Gestels kubis
tische periode is zonder twijfel
de episode Mallorca. Heuves:
„Hij nam voornamelijk land
schappen en haventjes als on
derwerp, die hij geometrisch
ontleedde. De indruk van diepte
bracht hij niet teweeg door het
gebruik van perspectief maar
door de kleuren van in segmen
ten opgedeelde vormen. De
kleur en de rust die de composi
ties uitstralen zijn fabelachtig.
In de Mallorca-schilderijen be
reikt hij bijna de abstractie. Op
dat moment vindt hij dat hij het
kubisme voldoende onderzocht
heeft."
Doors-mythe
herleeft in
Stadsgehoorzaal
muziek
recensie. dick hermsen
Concert: Wild Child, voorprogramma:
Robby Krieger Band. Gezien: 2/12, Stads
gehoorzaal, Leiden.
Hij lijkt op Jim Morrison. Hij
beweegt als Jim Morrison. Zijn
stem vertoont grote overkom
sten met die van Jim Morrison.
Hij heet Dave Brock en is de
zanger van Wild Child. Gister
avond speelde de band voor
een bijna uitverkochte Stadsge
hoorzaal in Leiden. Een cover
band die volle zalen trekt moet
wel heel bijzonder zijn. Wild
Child is dat ook. Ze geven een
imitatie van The Doors, de le
gendarische band die eind jaren
zestig furore maakte.
Met het overlijden van Jim
Morrison in 1971, is het ook ge
daan met The Doors. Vanaf het
moment dat de band stopt met
spelen is de mythe geboren. De
enorme belangstelling voor
Wild Child is daarvan een .le
vend bewijs.
Het is een riskante onderne
ming om zo'n charismatische
band als The Doors na te boot
sen. De tijdgeest van nu is zo
volkomen anders. De hippies
van toen streefden andere idea
len na dan hun leeftijdgenoten
van nu. Zelf zegt Dave Brock dat
de show gezien moet worden
als een musical met de sound-
en lo.okalike als hoofdrolspeler.
Hij heeft absoluut gelijk.
Over de opzet van de show is
goed nagedacht. Het half over
de microfoonstandaard hangen,
de ongecontroleerde passen, de
melancholische blik in de ogen,
hel klopt allemaal. De zanger
heeft zijn idool duidelijk goed
bestudeerd. Gezegd moet wor
den dat het voorprogramma
van Robby Krieger, hij speelde
ooit gitaar bij The Doors, muzi
kaal beduidend meer te zeggen
heeft dan de hoofdact van de
avond. Krieger is een gitarist
van formaat. Hij is virtuoos en
heeft een prachtige, stuwende
gitaarklank. De band waarmee
hij speelt klinkt uiterst solide.
Waar het bij Wild Child aan
ontbreekt is de muzikale zeg
gingskracht. De unieke sfeer
van een band als The Doors is
de combinatie van uitstraling
en muziek. Die roep je niet op
door het hebben van eenzelfde
uiterlijk en een overeenkomstig
stemgeluid, hoe groot de gelij
kenis ook mag zijn. Als imitatie
behoort Wild Child tot de betere
coverbands. Muzikaal heeft het
allemaal niet veel om het lijf.
De landschappen van Mallor
ca bezorgden Gestel grote roem,
maar Marijke Estourgie steekt
de loftrompet over zijn minder
bekende latere werk. „In de
werken uit 1915-1917 zie je nog
zijn voorkeur voor de geometri
sche vormen waarin hij het
landschap ontleedde. Gaande
weg werd zijn palet donkerder
en de penseelstreken forser.
Zoals Le Fauconnier al eerder
had gedaan, kwam hij tot een
samensmelten van kubistische
en expressionistische elemen
ten."
Estourgie: „In 1922 kwam er
een diepe depressie. Hij over
woog naar Parijs te gaan maar
kreeg in Vlaanderen een zenuw-
theater
recensie wunand zeilstra
'Kees de Jongen', muziektheaterproduktie
gebaseerd op het gelijknamige toneelstuk
van Gerben Hellinga naar de roman van
Theo Thijssen. Regie en bewerking: Marg-
rith Vrenegoor. Muziek: Willem Breuker.
Gezien: 2/12, schouwburg Leiden
(landelijke première). Aldaar nog te zien
vanavond.
De zwembadpas op muziek: dat
is een beroemde scène uit 'Kees
de Jongen' in een nieuw jasje.
De nu door de Stichting Kunst
werk uitgebrachte muziekthea
terproduktie biedt een nieuwe
kijk op Gerben Hellinga's to
neelbewerking van de roman
van Theo Thijssen. Deze stich
ting is opgericht met het doel
werk en podiumervaring te ver
schaffen aan getalenteerde uit
voerende artiesten.
Ook in deze produktie zijn er
vanzelfsprekend twee Kezen:
het romanpersonage Kees Ba-
kels is in twee rollen opgesplitst.
Op die manier zijn de zelfge
sprekken van de innerlijke en
de uiterlijke Kees op toneel
speelbaar gemaakt.
Het stuk toont fragmenten uit
het leven van een sympathieke
inzinking. Zijn vrouw An, met
wie hij tijdelijk gebroken had,
snelde hem te hulp. Sindsdien
is het tussen die twee altijd koek
en ei gebleven. Hij woonde nog
even in Amsterdam maar ves
tigde zich in 1928 weer in Ber
gen en later in Blaricum.
Estourgie: „Vol goede moed be
reidde hij zich voor op een
overzichtstentoonstelling, die in
1929 zou worden gehouden.
Midden in de voorbereiding
overkwam hem een van de erg
ste dingen die een kunstenaar
kan overkomen. Zijn atelier
brandde volledig af en 400 wer
ken waren verloren gegaan. Ge
lukkig was zijn werk ruim in de
collecties van musea en verza
melaars vertegenwoordigd.
arme Amsterdamse volksjon
gen. Na de dood van zijn vader
staat hij zijn moeder zo goed
mogelijk bij in haar armoede en
neemt ten slotte een baantje
aan als jongste bediende. Daar
mee is de kindertijd van Kees
definitief voorbij, de dromer
moet steeds meer wijken voor
de realist.
Dat laatste gegeven heeft re
gisseuse Margrith Vrenegoor
een opvallend sterk accent
meegegeven en tot richtlijn van
haar voorstelling gemaakt. Tot
aan de dood van vader Bakels
wordt het gehele stuk als een
fantasieverhaal verteld. Het is
alsof we alles zien vanuit het
perspectief van de dagdromen
de Kees. Hij ziet zichzelf als een
held, een fantastisch schermer,
een talenwonder, een knappe
musicus en de vaste vriend van
de mooie Rosa Overbeek.
Dat blijkt nieuwe mogelijkhe
den te bieden. Deze muziekthe
aterproduktie neemt duidelijk
afstand van de toneelbewerking
door Gerben Hellinga. Wars van
elk realisme, dat nogal snel
braaf overkomt en een hoog
smartlapgehalte kan krijgen,
passeren de huiselijke gebeurte-
Traviata door
regie verwoest
opera
recensie rob van der hilst
La Traviata van G. Verdi, door De Neder
landse Opera. Gezien 1/12 (première),
Muziektheater, Amsterdam.
De Amsterdamse Traviata is,
wat het muzikale deel betreft,
een juweel van een operapro-
duktie. Het Nederlands Philhar-
monisch Orkest verrichtte on
der leiding van dirigent Graeme
Jenkins puike prestaties. En on
danks het feit dat de Australi
sche sopraan Deborah Riedel
een uur voor aanvang was be
vangen door een opkomende
griep - de nachtmerrie van ieder
operahuis -, creëerde zij op
hoogst emotionele en emotio
nerende wijze de hoofdrol van
de courtisane Violetta Valéry.
Ook de Amerikaanse tenor
David Kuebler begon bleekjes
maar groeide in stempracht. De
Zuidamerikaanse tenor Giron
May kwam de twee-dimensio-
naliteit echter maar nauwelijks
te boven. Dit voert ogenblikke
lijk naar het andere deel van de
produktie, het beeld. Hiervoor
tekenen de Duitse regisseur Alf
red Kirchner, de decorontwer
per Bernhard Kleber, belichter
Hans-Joachim Haas en drama
turg Klaus Bertisch. En natuur
lijk kostuumontwerper Joachim
Herzog. Diens duidelijk op 19e-
eeuwse voorbeelden geënte
ontwerpen waren subliem. Ech
ter, dit kan absoluut niet gezegd
worden van de prestaties van
het viertal Kirchner-Kleber-
Haas-Bertisch.
De 'rode draad' die wat visua
lisatie betreft door bijna alle
produkties van DNO loopt, is
dat de theatrale verbeelding al
tijd 'aards' dient te zijn. Dit
principe kan er toe leiden, dat
in produkties van DNO het the
atrale aspect het muzikale over
heerst. Een conflict dus, wat al
leen aanvaardbaar is wanneer
muziek en beeld artistiek-gelijk-
waardig zijn. Het 'beeld' van de
Amsterdamse Traviata is dat
niet. De zangers/spelers hadden
dramaturgische aanwijzingen
gekregen die hen tot wandelen
de planken maken. Het decor is
van een oubolligheid, die herin
nert aan de reisprodukties uit
de goeie-ouwe-tijd van Opera
Forum.
nissen en vooral Kees' dagdro
men in flink tempo de revue.
Een zeer strakke stilering is
doorgevoerd; spelers en muzi
kanten bewegen zich via cho
reografische patronen over het
vrijwel kale podium. Vooral de
muzikale begeleiding versterkt
de associatieve overgangen.
Het levert hele mooie beelden
op, maar heeft een klein nadeel.
Deze voorstelling veronderstelt
dat je het verhaal al kent. Zo
niet, dan is de verhaallijn aan
vankelijk moeilijk te volgen.
Als vader Bakels eenmaal ge
storven is (hij loopt als het ware
stervend weg), maakt de dro
merige sfeer plaats voor de don
kere realiteit. Het tempo zakt
dan helaas af, en met name het
einde wordt nogal lang uitge
sponnen. De meeste indruk
maken dan ook de droomscè-
nes, waaraan het gehele gezel
schap met overtuigingskracht
vorm geeft. De twee Kezen zijn
dan op hun best, de rondlopen
de muzikanten hebben een zin
volle podiumfunctie en de ge
beurtenissen op toneel krijgen
een nieuwe dramatische span
ning.
2Unlimited zet de Moskouse mafia in beweging.
leiden De kleinzoon van de bekende Leidse schil- delijk Museum De Lakenhal kregen ook een exem-
der W.H. van der Nat kreeg gistermiddag, in het plaar van de monografie.
Leidse stadhuis, een exemplaar aangeboden van Op de foto: M.G. Seegers, bestuurslid van de
het boek 'Willem Hendrik van der Nat, een schil- Stichting Kunstkring Groenoord, W.H. van der Nat
der van ras!'. Het boek over het leven en werk van III, kleinzoon van de schilder, en de schrijver van
de kunstenaar wordt uitgegeven door de Stichting het boek, Willem L. Baars (v.l.n.r.).
Kunstkring Groenoord uit Oegstgeest. Cultuurwet
houder Koek, de openbare bibliotheek en het Ste- foto hielco kuipers
