De zwembadpas op muziek
Donald Judd, de meester van de kleur
De laatste dans stelt teleur
Cultuur Kunst
Aardig programma Chatelet
Timdelerclub slaat nieuwe weg in
Feest in Leids Pesthuis
I'TERDAG 27 NOVEMBER 1993
CHEF ANNEMIEK RUYGROK. 071-356472. PIV -CHEF IAN RliSDAM. 071-356472
Weefsels in kerstsfeer
£SE» Leden van de weefkring 'De Bollenstreek' stellen van 2 t/m
9 december hun kerst- en andere weefsels tentoon in Artopa.
ig anaf het voorjaar is al naar de kerst 'toegeweven'. Openingstij-
r en van Artopa, Grevelingstraat 50, zijn do, za en zo 13.30-16.30
ur, do 19.30-21.30 uur.
»Vild Child terug in Leiden
ei,jjpEN_* Robby Krieger, voormalig gitarist van The Doors, doet
en Europese toernee met 'Wild Child', de Doors tribute-band,
lp 2 december staat hij met de band in de Leidse Stadsgehoor-
pal, waar na het succesvolle optreden van vorig jaar nu ook
reer veel publiek wordt verwacht. Krieger schreef de Doors-
(assiekers 'Light my Fire' en 'Touch Me', het optreden begint
m 20.15 uur. kaarten zijn te koop bij de VW-bespreekbureaus
n Ko (telefoon071-141141).
lave Broek als de 'sound a like' van Jim Morrison.
Kunstwerk speelt première Kees cle Jongen in de Leidse Schouwburg:
i meubelen
Vitrines
Tafels volgens model
Motlefstralen
Alles uit eigen atelier
GLAS EN SPIEGELS
Volmolengracht 4
2312 PH Leiden (NL)
Telefoon: 071 -21 80 55
De zwembadpas. Theo
Thijssen maakte zeventig
jaar geleden dit loopje be
roemd in Nederland met
zijn 'Kees de jongen'. In de
Leidse Schouwburg is van
af 1 december te zien hoe
je de zwembadpas doet.
Op muziek van Willem
Breuker probeert de stich
ting Kunstwerk 'Kees de
Jongen' die avond uit. In
hetzelfde theater is een dag
later de landelijke premiè
re.
LEIDEN «LETTY STAM
In zijn boek beschreef de on
derwijzer, vakbondsman en po
liticus Thijssen de avonturen
van de 13-jarige Kees Bakels. Hij
verwerkte zijn eigen jeugderva
ringen in dit portret van deze
Jordaanse schooljongen. Het is
1923 en in de nasleep van de
Eerste Wereldoorlog heerst er
veel armoede en werkloosheid
in Nederland. Vader Bakels is
ziek. De winkelbel van zijn
schoenenzaak klingelt steeds
minder en de armoede maakt
sluipenderwijs haar entrée in
het gezin.
Kees dagdroomt alle ellende
van zich af. Hij is vast van plan
beroemd te worden. In zijn fan
tasie is hij dan weer een groot
schermer dan weer een aanbe
den dirigent. Ook als schilder
viert hij triomfen. Van de winkel
van zijn ouders maakt hij een
wereldzaak. Kees maakt van al
les wat hij doet een succes. Dat
is niet zo raar want hij is ten
slotte geen gewone jongen.
Mensen zien het misschien wel
niet aan hem af maar Kees kan
alles. Tenminste, dat denkt hij.
De slechte financiële situatie
plus de ziekte van zijn vader
maken ruw een eind aan zijn
droomwereld. Kees moet van
school af en gaat werken als
jongste bediende op een kan-
RECENSIE MAARTEN BAANDERS
irstelling: 'De laatste dans/Der letzte
door de PaardenKathedraal. Gezien
11 LAKtheater Leiden Nog te zien
27/11 LAKtheater 20.30 u
DANS/MUZIEK
componiste Anna Cramer
^73-1968) is één van de m'erk-
ardigste personen uit de Ne-
rlandse muziekgeschiedenis,
woonde een tijd in Berlijn. In
ar composities is heel duide-
een persoonlijke gevoelsui-
g te horen, maar een echt ei-
aih stijl ontwikkelde ze niet.
ar muziek is zoet, lyrisch,
romantisch, vergelijkbaar
:t het werk van Richard
I auss. De kritieken op haar
nposities waren niet alleen
vijzend, maar ook neerbui-
ïd. Al gauw verscheen haar
rk niet meer in druk. Dit
d >et haar erg gekwetst hebben.
Z in 1934 hield ze op met com
poneren en trok ze zich terug in
Amsterdam, waar ze tot haar
dood (ze werd 95) een eenzaam
leven leidde. Ze raakte vervuild
en sliep op oude kranten en
muziekpapier. 'Ik ben een oude
vrouw, maar een jong gestorven
componiste.' Na haar overlijden
werd in een kluis een koffertje
met liederen en de opera 'Der
letzte Tanz' van haar gevonden.
Deze opera gaat over een vrouw
die niet mag dansen van haar
man. Ze moet zelf het gevoel
gehad hebben niet te mogen
componeren van de critici. Jam
mer, want haar muziek is mooi.
'De laatste Dans/Der letzte
Tanz' door de PaardenKathe
draal is een gecombineerd por
tret van Cramer in muziek en
dans door danseres Anne Af-
fourtit, Mezzo-sopraan Rachel
Ann Morgan en pianiste Marjes
Benoist. Het is duidelijk dat hier
drie vakmensen aan het werk
34 RECENSIE LIDY VAN DER SPEK
0 Concert met werken van Bach door
n van het Ensemble 'Chatelet' Saskia
viool, Gerdien Romeijn, fluit. Inja Bot-
cello, Dirk Luijmes, clavecimbel en
ard Bernts, bariton Gehoord 26 no-
iber in de Dorpskerk te Katwijk aan
den Rijn
Heilige Nicolaas gaat rond
vijfde december boven Jo-
nn Sebastian. De Dorpskerk
s voor deze heiligste der
nponisten nagenoeg leeg,
wijl er nog wel een leerzaam
iterklaasrijmpje prijkte in het
ksel van de clavecimbel 'audi,
Ie et tace, si vis vivere in pace'
t zoveel betekent als luister,
en zwijg als je in vrede wilt
ften.
msemble 'Chatelet" bracht
aardig gevarieerd program-
MUZIEK
ma met louter werken van Bach
senior. Een Triosonate waarvan
vader Bach alleen de continuo-
partij schreef en z'n zonen de
bovenstemmen. Senior zal deze
waarschijnlijk hebben gecorri
geerd, want het klonk als een
'oprechte Bach', ongecompli
ceerd en mooi uitgevoerd door
Chatelet. De drie aria's van
Bach uit drie Verschillende can
tates waren letterlijk uit hun
context gerukt. Mede hierdoor
én doordat de bariton Gérard
Bernts het hield bij een tech
nisch goede en helder articule
rende interpretatie, zonder enig
gevoel voor drama en inhoud,
waren deze programma onder
delen weinig interessant of in
drukwekkend.
Dirk Luijmes bleek een zeer
goede, betrouwbare én levendi
ge clavecinist in Bach's Chro
matische Fantasie en Fuga,
waar in het eerste deel 'die
Empfindsamkeit' van zijn zoon
Carl Philip Emanuel was te be
speuren met een ideaal gedo
seerde dynamiek. Het mooiste
was voor het laatst bewaard, de
Triosonate in c moll uit 'das
Musikalische Opfer', gecompo
neerd in Bach's laatste levensja
ren en gebaseerd op het thema
dat, naar het schijnt, afkomstig
vyas van Frederik de Grote, ko
ning van Pruisen: een van
Bach's schoonste composities.
Wat in alle werken tot deze
Triosonate toe opviel, was de
sterk ritmische klank van de
basso continuo die maar zelden
op hol dreigde te slaan, de war
me zeer standvastige toon van
de dwarsfluit en de minder ge
profileerde zwakke, wat slordige
streek van de viool.
THEATER
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
knjgen is de kunst', blijspel van Peter
:e door de Timdelerclub Regie en be
king Rob van der Wildt Met Riet
n - de Wolf, Agnes Ouwerkerk -
lij, Robert Emmen, Tjeerd van Wijk,
ran Leeuwen, Jolanda van Gorkum,
Krispijn. Magda de Frel, Ralph en
ill v/d Wal en Cees van Niel's Band
zien 26/11schouwburg Leiden
it doet een popgroep als de
es van Niel's band in een to-
eluitvoering van de Timdeler-
ib? De vraag is makkelijker
iteld dan beantwoord. Eén
ig is in elk geval al wel duide-
de Timdelerclub wilde nu
1 is nadrukkelijk op de bijna
Jerimentele toer. Deze durf
i ditmaal andere wegen in te
an, valt te prijzen. Bovendien
heeft het werken met een regis
seur van buiten de vereniging
duidelijk nieuwe enscenerings-
-mogelijkheden opgeleverd.
Er is heel wat overhoop ge
haald om tot een verwarring
stichtende voorstelling te ko
men. Zo lopen met grote regel
maat merkwaardige personages
over het podium. Ze dragen een
mombakkes en lopen constant
met allerlei spullen te sjouwen.
Voeg daarbij nog een paar figu
ren, aan wie een steekje los zit,
en de verwarring is compleet.
'En krijgen is de kunst' gaat
onafgebroken over het al dan
niet verkopen van al dan niet
echte smaragdstenen. De ma
nier waarop de transactie-on
derhandelingen gevoerd wor
den, vertonen de logica van een
gekke droom.
Het leukste zou zijn, als het
publiek zich door de humoristi
sche kanten van deze gekke ver
toning liet meeslepen. Helaas
heeft men dat niet echt voor el
kaar kunnen krijgen. Dat ligt
voor een groot deel aan het
speltempo dat af en toe meer
vaart had moeten hebben.
Misschien ligt het ook wel een
beetje aan de regisseur die te
veel ideetjes tegelijk heeft willen
verwerken. Het totaal onver
wachte optreden van een heuse
popgroep is opzienbarend. Of
het ook echt iets wezenlijks aan
de voorstelling heeft toege
voegd, valt te betwijfelen. Niet
temin is deze produktie abso
luut de moeite waard geweest.
Kees de Jongen oefent zijn zelfverzonnen loopje.
toor. Dat is het eind van zijn
toch al niet zo onbezorgde kin
dertijd. Het boek met zijn ont
roerende hoofdpersoon en zijn
o, zo herkenbare fantasieën be
leefde herdruk op herdruk.
In 1970 maakte Gerben Hel-
linga een toneelversie van Kees
en zijn droomwereld. Hij bleef
dicht bij het boek. Alleen maak
te Hellinga van de jongen twee
personen: Kees 1, de realist en
Kees 2, de fantast. Bij de pre
mière maakte Toneelgroep
Centrum theatergeschiedenis
vanwege het applaus dat maar
niet wilde verstommen. Hopen-
lijk zijn de opvoeringen van de
stichting Kunstwerk net zo suc
cesvol. De club is speciaal opge
richt om jonge artiesten podi
umervaring te geven.
West Side Story
Kunstwerk is een initiatief van
de Arbeidsvoorziening Gooi- en
Vechtstreek. 'Kees de jongen' is
de tweede produktie van de
stichting. De voorstellingen van
de musical 'A chorus line', hun
eersteling, zijn net achter de
rug. 'Leonard Bernstein on sta
ge' wordt de derde en laatste
produktie met muziek en liedjes
van de man achter West Side
Story.
Margrith Vrenegoor regisseert
'Kees de Jongen'. Eerder oogstte
ze veel succes met onder meer
'Het Koekoeksnest' naar het be
roemde boek van Ken Kesey.
Ditmaal droomt Kees zijn dro
men en loopt hij zijn zwembad
pas op muziek van Willem
Breuker. Naast de veertien ac
teurs staan even zo vele musici.
Joep de Bont geeft gestalte aan
Kees 1de jongen met beide be
nen stevig op de grond. Wim
Bouwens speelt nummer twee,
de dagdromende Kees.
De voorstellingen van 'Kees
de jongen' in de Leidse
Schouwburg zijn van 1 tot en
met 3 december en beginnen
om 20.15 uur.
zijn. Toch stelt de voorstelling
teleur. In zo'n portret kan je een
levensverhaal vertellen, óf, veel
abstracter, de stijl en de geest
van de componiste artistiek ver
werken. Het één èn het andere
werd een beetje gedaan. Veel
bleef hierdoor onduidelijk. Een
ander zwak punt is dat gepoogd
werd dans, zang en pianospel
met elkaar te verweven. De zan
geres danste ook, de danseres
zong een stukje mee enz. Ze
kunnen zich echt beter beper-
kën tot hun eigen vak en dat
geldt zeker voor de kleine stuk
jes waarin geacteerd werd: deze
kwamen onbeholpen over.
Vraagtekens had ik ook bij de
keuze van de muziek. Behalve
van Cramer, werd ook muziek
van Busoni, Schönberg en Kagel
uitgevoerd. Allemaal erg mooi,
goed uitgevoerd ook, maar wat
hun plaats in dit portret was
bleef onduidelijk.
Nieuwe jaarlijkse poëzieprijs
UTRECHT GPD
Het VSB-fonds stelt met in
gang van 1994 een bedrag van
50.000 gulden voor een jaarr
lijkse poëzieprijs beschikbaar.
Naast de AKO- en Librisprij-
zen voor proza van elk een
ton wordt de VSB-poëzieprijs
de hoogste literaire prijs voor
dichtkunst in ons land.
Net als bij de AKO- en Li-
brisprijzen worden eerst vijf
genomineerden bekendge
maakt, aldus VSB-fondsdirec-
teur A. van de Beek. Dat ge
beurt tijdens de eerstvolgende
Boekenweek in maart. De uit
reiking volgt in mei. Aan de
uitgevers wordt verzocht voor
10 januari dit jaar verschenen
bundels „oorspronkelijke Ne
derlandstalige poëzie" op te
sturen naar het secretariaat
van de prijs. Dat wordt geves
tigd in centrum De Rode
Hoed in Amsterdam.
De jury bestaat uit voorzit
ter Hugo Brems, Wiel Kusters,
Barber van de Pol, Agaath
Witteman en de initiatiefne
mer van de prijs Huub Oos
terhuis. Rode Hoed-directeur
Oosterhuis wil voorafgaand
aan de prijsuitreiking een
aantal bijeenkomsten met de
genomineerden organiseren.
king. Ook is er een foto-ten
toonstelling en om een uur 's
middag is er een mini-sympsoi-
um waar èen lezingenserie, ge
richt op een breed publiek,
wordt gehouden. Onderwerpen
van de lezingen die elk 20 mi
nuten duren zijn: algemene
geologie, edelstenen, fossielen
en vulkanisme.
Kinderen kunnen zich bezig-
hoduen met onder meer het
maken van modellen van mine
ralen. De toegangsprijs voor de
ze manifestatie die zondag tot
vijf uur duurt, is een rijksdaal
der per persoon. Een gezins-
kaart kost zes gulden.
De Kring Rijnland van de Stich
ting Geologische Activiteiten
viert komend weekeinde het 20-
jarig bestaan. Dit wordt gevierd
met een geologische manifesta
tie onder de titel 'De gesteente
cyclus. De Leidse wethouder
van cultuur, Hennie Koek,
opent deze manifestatie mor
genmiddag in het Pesthuis.
Zondag 28 december vanaf elf
uur mag het publiek er een kijk
je nemen. Onderdelen van de
expositie zijn algemene geolo
gie, gesteenteleer, mineralogie,
fossielenleer, en steenbewer-
Positieve
ontwikkeling
Martin van Dijk
BEELDENDE KUNST
RECENSIE MARTINE BALLAST
Expositie Schilderijen van Martin van Di|k
Te zien tot en met 9 december, di t/m za
van 9-18 uur en 1e zondag van de maand
12-17 uur Galene Blei|enberg. Breestraat
113. Leiden
Voor de derde keer alweer expo
seert de Leidse kunstenaar Mar
tin van Dijk bij Bleijenberg. En
weer is er nieuw werk te zien.
Van Dijk is in beweging en zijn
werk groeit met hem mee.
Inspiratiebronnen zijn twee
reizen die Van Dijk de afgelo
pen zomer maakte. Eén naar
Denemarken en één naar Nor-
mandië en Parijs. Een opletten
de beschouwer kan beide reek
sen met gemak uit elkaar hou
den. De Deense werken zijn
veel ruiger van opzet en don
kerder van kleur.
Opvallend is de afwezigheid
van grote witte vlekken in het
recente werk van Van Dijk. ,,Ik
heb vier jaar gewerkt met veel
wit. Daar ben ik nu vanaf. Ik vul
nu het hele doek met kleur", al
dus Van Dijk. Die kleuren zijn
uitbundig als altijd, dit keer met
veel paars.
De inspiratie die de jonge
Leidse kunstenaar tijdens zijn
reizen opdoet wordt vertaald in
doeken waarin het figuratieve
en het abstracte vechten om
voorrang. Pas bij een nadere be
schouwing en een uitleg van de
kunstenaar zelf zijn die figura
tieve elementen er overigens uit
te halen. Maar eenmaal als het
ware in de huid van Van Dijk
gekropen, ontluikt er voor de
beschouwer een spannende we
reld vol kleur en emotie.
Van Dijk zelf over zijn bron
nen en zijn werk: ,,Op mijn rei
zen doe ik impressies op, proef
ik sferen. Dat sla ik op in mijn
hoofd. Verder maak ik veel fo
to's. Uiteindelijk vertaal ik dat
alles op mijn manier. Daarbij
zijn voor mij de verf, de kleur en
de vorm het belangrijkst. Daar
gaat het om. Het gaat niet om
het uiteindelijk plaatje."
Waar de schilderijen van Van
Dijk in eerste instantie een gro
te moeilijk doordringbare chaos
lijken, leidt nadere bestudering
tot duidelijkheid. Zo zijn er be
paalde patronen, als blikken en
cirkels, die in bijna al de werken
terugkomen. Tevens kent elk
schilderij een epicentrum. Op
dat punt concentreren zich de
vormen, de kleuren en de lagen
verf. Daar omheen bevindt zich
het rustige gebied waar de verf
glad is en de vlakken groter.
Martin van Dijk is in ontwik
keling. Het is een positieve ont
wikkeling.
Amerikaan krijgt morgen Sikkensprijs
DEN HAAG HANS LUTZ
De Amerikaanse kunstenaar
Donald Judd heeft de wereld
wijde belangstelling voor zijn
werk vooral te danken aan de
sculpturen die hij maakt: koele
abstracties, waarin messcherpe
lijnen hun esthetische betekenis
ontlenen aan de kleuren waar
mee de objecten zijn bespoten.
Geen wonder, dat hij morgen
de Sikkensprijs in ontvangst
mag nemen: Donald Judd is de
meester van de kleur.
De toekenning van de Sikken
sprijs is de aanleiding voor twee
parallelle tentoonstellingen. In
het Stedelijk Museum in Am
sterdam is een beperkte keuze
uit zijn ruimtelijke werk te zien;
niet alleen sculpturen, maar ook
meubels die al even strak en
hoekig zijn.
Veel interessanter is de expo
sitie in het Haags Gemeente
museum. Daar immers is voor
het eerst het complete grafische
oeuvre van Judd te zien. Wie
beide exposities ziet kan zich
niet aan de indruk onttrekken
dat in Den Haag de voorstudies
te zien zijn voor de definitieve
ruimtelijke werken. En natuur
lijk is er een directe relatie: het
werken op papier geeft nu een
maal een veel groter vrijheid om
te experimenteren en uit te pro
beren.
Toch is het beslist zo, dat het
grafisch werk een heel eigen,
onafhankelijk bestaansrecht
heeft. Dat wordt versterkt door
dat Judd bijna altijd in reeksen
werkt: een enkel visueel gege
ven vormt het uitganspunt voor
een serie omkeringen, spiege
lingen en minimale variaties.
(Niet voor niets wordt het werk
van Judd tot de 'minimal art'
gerekend). Het zijn echter niet
zozeer de formele aspecten die
het meest de aandacht trekken.
Hoe leuk het ook is om te zien
Het complete grafische werk van Donald Judd is in het Haags Gemeentemuseum te zien, zoals deze aquatint zonder titel (1974-1979).
dat Judd zich af en toe liet ver
leiden tot spelen met het per
spectief en het tekenen van zo
geheten 'onmogelijke vierhoe
ken', waarin de hoeken van 'do
zen' zo met elkaar zijn'verbon
den zoals in de werkelijkheid
onbestaanbaar is. Het is vooral
het toepassen van kleuren die
de op zichzelf dode geometri
sche figuren leven geven. Kleu
ren, die in verschillende intensi
teit en structuur toegepast, het
oog geboeid houden.
En dat is maar goed ook.
Want de verdeling van het op
pervlakte van het papier in lij
nen en vlakken is in wezen bui
tengewoon simpel en weinig
boeiend. Dat ze in de context
van de tijd waarin ze zijn ont
staan - de jaren zestig - een
schok veroorzaakten in de
kunstwereld doet daar weinig
aan af. Het zijn juist de kleuren
die binnen die eenvoudige 'om
lijstingen' alle nadruk krijgen.
De tentoonstelling in Den
Haag is om nog een reden inte
ressant. Door het tonen van het
totale grafische werk ziet men
de ontwikkeling van het kunste
naarschap van Judd prachtig
geillustreerd: van de expressio
nistische. 'romantische' figura
tieve litho's en houtsneden uit
de jaren vijftig via de abstracte
(maar nog steeds 'schilderachti
ge') veelkleurige houtsneden
foto GPD
eind jaren vijftig/begin jaren
nadg naai da makke, geome
trische voorstellingen waarmee
hij zich tot nti toe bezig houdt.
Donald ludd. grafiek 1951 -
1993, in het Haags Gemeente
museum. t/m 30 januari; open:
di t/m zo 11 -17 uur; catalogus.
Donald Judd, werken uit Ne
derlandse openbare collecties
en een Belgische priveverzame-
ling. Stedelijk Museum, Amster
dam, t/m 12 januari.
