Aandacht voor de totale mens
iV£7«
♦Mi
Kerk Samenleving
Temperatuur daalt
ZATERDAG 27 NOVEMBER 15
REDACTIE DICK VAN DER Pl
BINNENLAND KORT
Remonstranten (1)
De Remonstrantse Broeder
schap, die in september als
waarnemer uit het Samen op
Weg-proces stapte, moet
binnenkort besluiten of de
band met de Hervormde,
Gereformeerde en Lutherse
Kerken op één of andere wij
ze wordt voortgezet. De drie
Samen-op-Wegkerken heb
ben vorige maand de remon
stranten hiertoe twee voor
stellen gedaan. De CoZa (het
dagelijks bestuur) van de Re
monstrantse Broederschap
neemt op 18 december hier
over een beslissing, zo zegt
secretaris ds. M. Bosman-
Huizinga. Wel bestaat bin
nen de CoZa enige twijfel of
met zo'n nieuwe band recht
wordt gedaan aan het besluit
van 18 september. Maar af
gelopen zaterdag hebben de
voorzitters van de remon
strantse gemeenten in over
grote meerderheid al positief
op de voorstellen gereageerd.
Remonstranten (2)
De twee voorstellen hebben
betrekking op een gastlid-
maatschap in de Raad van
Deputaten (het bestuur) van
Samen op Weg en een werk
groep voor inhoudelijk over
leg. Het gastlidmaatschap
zou geen enkele status heb
ben, zo beklemtoont Bos
man. Het biedt slechts de
mogelijkheid dat er onder
ling informatie wordt uitge
wisseld. Het tweede voorstel
hangt samen met het feit dat
het waamemerschap niet zo
veel opleverde; er werd bijna
niet inhoudelijk gesproken.
De remonstranten willen dat
in die werkgroep twee vragen
aan de orde komen: wat be
tekent oecumene, nu blijkt
dat Samen op Weg eenwor
ding van de kerken in plaats
van federatie inhoudt. De
andere vraag is wat de ver
nieuwing van het kerk-zijn
voorstelt.
Hindoes
In elk ziekenhuis moeten
voldoende voorzieningen
voor hindoes getroffen wor
den. Zo moeten hindoes ge
wezen worden op mogelijk
heden voor geestelijke bij
stand en dient er een
(tijdelijke) ruimte te zijn voor
hun religieuze plechtighe
den. Deze aanbevelingen
doet de werkgroep Hin
doeïsme van de Raad van
Kerken op basis van een be
scheiden onderzoek onder
35 Nederlandse ziekenhui
zen. Daaruit blijkt dat de
meeste ziekenhuizen nauwe
lijks rekening houden met de
religieuze verlangens van
hindoes. Elk ziekenhuis zou
eigenlijk over een pandit, een
hindoe-geestelijke, moeten
kunnen beschikken, in vaste
dienst of oproepbaar. Ook
moeten er, aldus de werk
groep, voorzieningen worden
getroffen voor vegetarische
maaltijden en voor het afleg
gen van overledenen volgens
de eigen voorschriften.
Verzoening
Pax Christi Nederland en
Justitia et Pax steunen de op
roep van de Cubaanse bis
schoppen tot verzoening tus
sen de communistische par
tij en het Cubaanse volk. De
bisschoppen deden op 8 sep
tember in hun 'bezielde' pas
torale brief deze oproep aan
de regering. Dat schrijven de
rk vredesbeweging en de bis
schoppelijke commissie voor
gerechtigheid en vrede aan
de Cubaanse bisschoppen
conferentie. ,,De brief is met
opluchting en dankbaarheid
begroet, niet alleen door het
Cubaanse volk, maar ook el
ders in de wereld door diege
nen die zich betrokken voe
len bij de toekomst van het
eiland", aldus Pax Christi.
PLAS, 071-356443 HET WEER
Academisch Ziekenhuis Leiden neemt Stiltecentrum, Gebedsruimte en kerkzaal in gebruik
Uit de teksten in het gedachtenboek van het Stiltecen
trum in het Academisch Ziekenhuis Leiden spreekt hoop.
'Het is hier zo stil en toch heb ik iets kunnen zeggen.'
Dan weer vertwijfeling en woede. 'Ik vind hier stilte,
maar inwendig kook ik. Ik hoop op God dat Hij mijn
vrouw innerlijke rust zal geven.' En soms bevatten ze een
venijnig commentaar. 'Wat moet ik in de stilte met zo'n
blauwe nachtmerrie boven het hoofd? Ogen dicht dan
maar!'
LEIDEN DICK VAN DER PLAS
Wie van het centraal gelegen
Leidse Plein in de nieuwbouw
van het AZL het Stiltecentrum
binnengaat, stapt in een andere
wereld. Dikke muren sluiten de
geluiden van de terrasjes en
winkeltjes buiten. De gebruikte
kleuren en materialen stralen
rust uit. Het contrast met het
bedrijfsmatige karakter van een
groot, modern ziekenhuis kan
niet groter zijn. „Het Stiltecen
trum en de ernaast gelegen Isla
mitische Gebedsruimte bena
drukken dat in deze omgeving -
waar je je heel klein voelt - toch
aandacht is voor de totale
mens, het individu", benadrukt
dominee Ch. Schokker, het
hoofd van de dienst Geestelijke
Verzorging van het AZL.
Het centrum is bedoeld voor
patiënten, hun verwanten, be
zoekers en personeelsleden van
het ziekenhuis. „Als een plaats
om je even terug te trekken, en
alleen te zijn, om je gedachten
maar wat te laten gaan, of juist
te ordenen, om concentratie te
zoeken", zo staat het in de be
geleidende folder.
Het Stiltecentrum en de Ge
bedsruimte worden morgen of
ficieel in gebruik genomen. Ook
de nieuwe kerkruimte van het
ziekenhuis - in patio O - en de
burelen van de dienst Geestelij
ke Verzorging worden dan 'ge
opend'. Dat gebeurt in de vorm
van een open dag, die om 10.00
uur begint met een Zondagse
Viering.
Perspectief
Bij het ontwerp van het Stilte
centrum is ernaar gestreefd dat
aanhangers van elke levensbe
schouwelijke traditie er wel iets
in herkennen. „En tegelijkertijd
was er het spanningsveld om
voor niemand een drempel op
te werpen", vertelt Schokker.
Het Stiltecentrum heeft de
vorm van een driehoek gekre
gen, om letterlijk een ander per
spectief aan te brengen. De bo-
De in oosterse stijl uitgevoerde toegangsdeur naar de Gebedsruimte.
FOTO JAN HOLVAST
venkant van de scherpe hoek is
afgesloten met een pyramide
van glas, waardoor het daglicht
naar binnenkomt. Wat direct
opvalt is het kunstwerk aan het
lage plafond. Vanuit een halve
bol van blauw glas verspreiden
zich grillige lijnen langs de zol
dering. Kunstenares Titia Ex
ontwierp ook de deur van het
centrum, die in motieven en
kleuren aansluit op het object
aan het plafond. In de techniek
van glas-applicatie is aan de
buitenkant in reliëf een wind
roos aangebracht. Net als bij de
bol aan de zoldering is rond de
windroos een cirkel met vier
punten getrokken: de symbolen
voor de verschillende levensbe
schouwelijke stromingen.
Verder straalt het interieur
vooral soberheid uit. De nis aan
de achterwand bevat een stan
daard, waar een kaarsje kan
worden opgestoken. Daarboven
hangt een voorstelling van ge-
appliceerd glas, samengesteld
uit afbeeldingen van een kruis,
een duif en een hart als symbo
len van geloof, hoop en liefde.
De vierde afbeelding is die van
een vrouwenfiguur met kind.
Het gedachtenboek ligt op een
standaard, de zithoek bestaat
uit losse elementen, waardoor
een gevarieerde indeling van de
ruimte mogelijk is.
In de scherpe hoek van de
ruimte staat een 'thematisch
bloemstuk', dat wekelijks wordt
gemaakt aan de hand van een
korte tekst of thema. Dit pro
ject, dat de naam 'Bloemen
spreken in stilte' heeft gekregen,
wordt inhoudelijk begeleid door
de Franciscaanse Samenwer
king.
Direct tegen het Stiltecen
trum aan ligt de Islamitische ge
bedsruimte. Bij de totstandko
ming hiervan is aansluiting ge
zocht bij de oosterse sfeer en
bouwtraditie. Dat vertaalt zich
al direct in het ontwerp van de
toegangsdeur. Binnen is een
scheiding aangebracht tussen
de plaats voor de rituele reini
ging en de feitelijke gebeds
ruimte. De gebeden kunnen
worden uitgesproken op een
podium, voorzien van een zacht
katoenen tapijt. Op een drie
hoekig, blauw perspex blad is
een plek voor de Koran.
Paradepaardje
Aan de totstandkoming van het
Stiltecentrum en de Gebeds
ruimte heeft een groot aantal
instanties, vooral financieel,
meegewerkt. „Er was natuurlijk
wel een basisbudget, maar
dankzij de hulp van velen zijn
we er in geslaagd een zekere
meerwaarde toe te voegen",
zegt Schokker. Het fonds Stilte
centrum dat in 1991 werd inge
steld, kreeg onder meer bijdra
gen van kerkeraden en paro
chieraden in de regio, landelijke
instanties en patiënten en hun
familieleden.
Dominee Schokker is trots op
deze ruimten, die op een hele
centrale plaats in de nieuw
bouw van het AZL konden wor-
den gerealiseerd. „In het econo
mische en medische denken
zijn dit natuurlijk hele dure me
ters. Maar het onderstreept al
leen maar welk belang er aan
deze voorzieningen wordt ge
hecht. Ze zijn bijna het parade
paardje van het ziekenhuis ge
worden."
BOEKBESPREKING
Bijbels Dagboek 1994
'Kracht voor elke dag' luidt de ondertitel van het Bijbels
Dagboek 1994. Twaalf predikanten, afkomstig uit de
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt, kozen voor de ver
schillende maanden een thema of bijbelboek, als lei
draad voor een dagelijkse uitleg of verdieping. Begon
nen wordt steeds met het opgeven van een bijbelge
deelte, gevolgd door een tekst. Daarna volgt de over
denking, die wordt afgesloten met een suggestie voor
een te zingen psalm of gezang. De eerste verwijzing is
daarbij uit het Gereformeerd Kerkboek, de tweede uit
de berijming van 1773 of de bundel 'Enige Gezangen'.
Het Bijbels Dagboek 1994 is uitgegeven door De Vuur
baak in Bameveld.
Een trouwe metgezel
In feite ook een bijbels dagboek is 'Een trouwe nachtge-
zel' van dominee F. loh. Veldman. Deze hervormde
predikant van onder andere Colijnsplaat, Drachten,
Bennekom en Nunspeet - inmiddels al zeven jaar met
emeritaat - schreef voor elke dag een soort 'Avond-fina
le' met korte bijbelgedeelten en meditaties, bedoeld om
voor het slapen gaan te lezen. Dit titel heeft hij ont
leend aan Gezang 386, vers 2: „O Hoeder groot van Is
raël, wees ons 'een. trouwe nachtgezel', en wakker om
ons henen ziet, zo vrezen wij de vijand niet."
Ook Veldkamp geeft op elke pagina een bijbelgedeel
te, een lied en een tekst op, gevolgd door een overden
king. Hij hanteert een cyclus van tien dagen, waarin hij
ui', éénzelfde bijbelgedeelte put, afgewisseld met een
vervolg op de psalm-teksten. Zijn liederen haalde de
predikant uit de Hervormde Bundel van 1938 en uit het
Liedboek.
Heiligen Legenden
Gebeurtenissen uit het leven van heiligen zijn door de
eeuwen heen weergegeven in legenden. 'Vertellingen
Illustratie uit: Heiligen legenden.
waarin de kracht van deze levens tot uitdrukking
kwam', zo omschrijft Siegwart Knijpenga in het voor
woord van zijn boek 'Heiligen legenden'. De geschiede
nissen gingen aanvankelijk van mond tot mond, om
tenslotte te worden neergeschreven als religieuze ver
halen voor volwassenen. Maaar volgens Knijpenga zijn
de legenden ook goede vertelstof voor kinderen. „Zij
roepen een vollediger en kleuriger mensbeeld op dan
het alledaagse."
Zijn keuze uit de veelheid van vertellingen werd voor
de auteur grotendeels bepaald door de vraag wat een
kind van 7 tot 11 jaar werkelijk zoekt. „Alles wat weg
leidt uit het leven, alle onthechting moest in de vertel
lingen achterwege blijven of tot een positieve vorm
worden omgewerkt."» Knijpenga heeft daarbij gepro
beerd om zowel het kind als de overlevering tot zijn
recht te laten komen.
Bij de keuze van zijn heiligen heeft hij zich over het
algemeen gehouden aan diegenen die ook officieel hei
lig zijn verklaard. Heel bewust koos de auteur niet voor
een volledige levensbeschrijving, maar gebruikte
slechts wat hem aansprak en 'wat in lessen, cursussen,
voordrachten en conferenties zijn realiteit bewees'. s
'Heiligen legenden' is zowel voor kinderen als voor
volwassenen geschreven. De eerste groep komt vooral
voorin het boek aan haar trekken, de ouderen zullen
meer achterin iets van hun gading vinden. De goed ver
zorgde, gebonden uitgave is uitbundig geïllustreerd.
Heiligen legenden Siegwart Knijpenga. - Zeist Christofoor,
1993. - 216 p. ISBN 90-6328-475-7. Prijs42,50 gulden.
Prettige zondag!
Voor vrijwilligers die meewerken aan de voorbereiding
en uitvoering van kinderwoorddiensten, schreef Joke
Brugman het boek 'Prettige Zondag!'. Ze geeft daarin
praktische suggesties aan werkgroepen, die op hun
beurt een 'aanzet kunnen vormen tot eigen creativiteit'.
De schrijfster vertelt op haar eigen wijze de evangeliele
zing na, gevolgd door een kort commentaar op de tekst.
Daarna geeft ze verschillende werkvormen rond de ge
kozen thema's, evenals een aantal suggesties voor lied
jes en een gebed. De voorbereidingsgroep van de kin-
derdienst kan uit het geboden materiaal zelf het eigen
programma samenstellen.
Brugman verzorgde vijf jaar lang wekelijks gezinsvie
ringen in het Mozeshuis in Amsterdam. Ook maakte zij
deel uit van de redactie van de werkcahiers "Vieringen
met kinderen' en de periodieken 'Kinderbron' en 'Won
derwel'. Vanaf 1975 begeleidt zij werkgroepen die zich
bezighouden met de voorbereiding van de eerste com
munie, gezinsvieringen, kinderwoorddiensten en paro
chiecatechese.
Prettige Zondag! kinderwoorddiensten voor het jaar B Joke
Brugman. - Baarn Gooi en Sticht, 1993. - 191 p. ISBN 90-304-
0722-0. Prijs38,00 gulden.
DICK VAN DER PLAS
door Jan Krul*
COLOFON
LEIDSCH DAGBLAD
Uitgave van Dagbladuitgeverij Damiate bv
DIRECTIE B.M. Essenberg, J. de Vries, G.P
Arnold (adj), J. Kiel (adj),
HOOFDREDACTIE: Jan-Geert Majoor, Frans
Nypels, Henk van der Post (adj).
OMBUDSMAN: R.D. Paauw, tel dag 9.30-
11 30 uur 071-356215, of per post.
HOOFDKANTOOR:
Rooseveltstraat 82,2321 BM Leiden
Telefoon071-356356
REGIOKANTOOR:
Kanaalstraat 26a Lisse
Telefoon 02521 -19353, Fax 02521 -19610
POSTADRES
Postbus 54,2300 AB Leiden
TELEFAX
Advertenties 071 -323508
Fam. berichten 071-323508
Redactie 071-321921
ADVERTENTIES
ma -vrij. van 08.30-17.00 uur:
Telefoon 071-356230
RUBRIEKSADVERTENTIES (Sleutels)
ma.-vrij. van 8.30-17.00 uur:
Telefoon 071 -143545
ABONNEMENTEN
Telefoon 071-128030 bij vooruitbet (incl.
BTW)
per kwartaal
per kwartaal (post)
per maand
(Automatische incasso)
KLACHTEN BEZORGING
mat/mvnj: 18 00-19 30
82,85
119,50
321,65
28,75
Een groot deel van Nederland lag
vrijdag onder een dikke mistdeken;
alleen in het zuidoosten liet de zon
zich nog even zien. Op de meeste
plaatsen was er letterlijk geen
doorkomen aan met zichtwaarden
veelal tussen 50 en 200 meter.
Gevaarlijke bijkomstigheid was het
aanvriezen van de mist met rijpvor-
ming en gladheid. Maar dat was
niet overal het geval. Inde regio
Kennemerland bleef het kwik het
gehele etmaal net boven nul, waar
door de mist eerder een waterkoud
karakter had.
Mist en lage bewolking zijn in de
stagnerende luchtmassa van een
winters hogedrukgebied haast on
ontkoombaar. In het luchtdruk
maximum zorgen dalende stromin
gen voor een opwarming van de
lucht, behalve in de onderste paar
honderd meter. Daar verzamelt
zich koude en vochtige lucht, die
geen kant op kan. De toppen van
de Ardennen en Duiste middelge
bergten steken in zo'n situatie bo
ven de koude laag uit. Daarboven
kan het zicht adembenemend zijn.
Bovendien is het er een stuk war
mer dan in de dalen; niet zelden
zijn er tempertuursverschillen van
m^er dan 10 graden.
Dat sombere hogedrukweer in de
winter is berucht om zijn hardnek
kigheid. Wellicht herinnert u zich
nog februari van dit jaar, toen a
winters hogedrukgebied in de
buurt lag en de zon twee weken
lang verscholen bleef achter ee
vette wolkenlaag.
Gelukkig komt er vandaag we
wat meer stroming in de atmosl
waardoor de mist en bewolking
de loop van de dag moet zijn off
ruimd. De wind is meest matigl
noordoost en de aangevoerde lil
komt uit het koude Noord- Duitr
land, waar het vrijdag ook overti
bleef vriezen. Geleidelijk koelt I
ook hier weer af, maar felle vorf
zit er nog niet in. Voorlopig vrie!
het niet veel meer dan 2 tot 7
den en zo blijft de ijsgroei op
grotere wateren nogal gering.
Begin volgende week ondergf
de Europese novemberwinterzp
eerste krachtproef. Bij de Azori
diept zich een depressie uit, dif
volgens de laatste prognoses ojf
dinsdag ten noorden van Schotl
zachtere zuidwestenwinden. Ar)1
derszijds verweert het Noord-E(j
ropese hoog zich kranig. Zo ont
staat er een echte machtsstrijd!
wel met de nodige onzekerheid!
weekeinde komt er meer duideg
heid over welke 'keuze' de atmo
feer gaat maken: Warm, of tochi
weer kouder; het hangt er om. ti
HET WEER IN EUROPA
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
maandag.
Engeland Schotland,
Wales en Ierland:
Ierland en west-Schot
land: Van het westen uit
bewolkt en toenemende
kans op regen. Vooral zon
dag veel wind. Maxima
rond 10 graden. Enge
land, Wales en oost-
Schotland: Vooral in Enge
land eerst nog kans op
mist. Verder geregeld zon
neschijn en droog weer.
Zondag met name in
Wales en oost-Schotland
meer wind. Maxima in
Cornwall en Wales rond
10 graden, elders circa 7
graden.
België en Luxemburg:
Eerst nog plaatselijk mist.
Verder wolkenvelden,
vooral in de middaguren
ook kans op zon. Droog.
Middagtemperatuur van 5
graden in west-Vlaanderen tot rond het
vriespunt in Luxemburg.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Droog en met name in de middaguren
vrij zonnig weer. 's Ochtends plaatselijk
mist. Maxima zaterdag langs Het Kanaal
rond 6 graden, elders iets boven het
vriespunt; zondag op de meeste plaat
sen wat kouder met in de Jura en Voge
zen wellicht maxima iets onder nul.
Spanje en de Canarische Eilanden:
Spanje: In het algemeen vrij zonnig.
Droog. Middagtemperaturen aan de Cos
ta's variërend van 16 graden rond Lloret
de Mar tot circa 19 graden nabij Marbel-
la; elders maxima meest tussen 11 en
15 graden. Canarische Eilanden: Droog
weer en vooral aan de zuidstranden zon
nige perioden. Maxima oplopend naar
ongeveer 23 graden.
Marokko en Tunesië:
Marokkaanse westkust: Zonnige perio
den en droog. Zondag later op de dag
misschien wat meer wolken. Middag-
temperatuur aan zee ongeveer 18 gra
den. Tunesië: In het noorden van tijd tot
tijd wolkenvelden en aanhoudende kans
op een enkele regen- of onweersbuien.
In het zuiden geregeld zon en overwe
gend droog. Maxima van 17 graden rond
Tunis tot circa 20 graden verder zuid-
Zuid-Frankrijk:
In het algemeen' perioden met zon en
droog. Plaatselijk in de nacht en och
tend ook mist. Maxima van 6 graden in
de Dordogne en Ardèche tot circa 15
graden hier en daar aan de F-ranse Ri-
Mallorca en Ibiza:
Perioden met zon, ook kans op enkele
wolkenvelden. Vrijwel overal droog. Mid-
dagtemperatuur ongeveer 18 graden.
Italië, Corsica en Sardinië:
Italië: Wisselvallig weer met op de
meeste plaatsen veel wolkenvelden.
Vooral in het midden en zuiden perioden
met regen, misschien met onweer.
Plaatselijk kan er veel neerslag vallen en
waait het stevig. In het noorden blijft het
droog. Maxima van 8 graden m de Po-
vlakte tot 18 op Sicilië. Corsica, Sardi
nië: Onstandvastig weer met tamelijk
veel bewolking en perioden met regen.
Plaatselijk valt er veel neerslag en vooral
zaterdag waait het op Corsica hard.
Maximumtemperatuur ongeveer 16 gra-
Griekenland en Kreta:
Vooral langs de westkust veel wolken en
op beide dagen kans op buiige regen.
Op Kreta en op de eilanden in de
EgeTsche Zee meest droog en af en toe
zon. Plaatselijk veel wind. Middagtem-
peratuur van 8 graden in het noordoos
ten tot 18 graden op Rhodos.
Turkije en Cyprus:
Rond de Dardanellen eerst wolkenvel
den en kans op een bui. Elders langs de
Turkse westkust, ook langs de zuidkust
en op Cyprus droog en perioden met
zon. Maxima van circa 9 graden rond de
Dardanellen tot iets onder de 20 graden
aan de Turkse zuidkust en op Cyprus.
Duitsland:
Rustig weer met wolkenvelden, zon, en
plaatselijk mist. Droog. Middagtempera-
tuur in de oostelijke deelstateri iets on
der nul, vooral in het noordwesten enke
le graden er boven.
Zwitserland:
Overwegend zonnig, in de dalen kans op
nevel, mist of laaghangende bewolking.
Temperatuur op 2000 meter zaterdag
rond het vriespunt, zondag iets lager.
Oostenrijk:
Droog en perioden met zon, in de dalen
ook hier en daar mist of wolkenvelden.
Temperatuur op 2000 meter zaterdag
rond het vriespunt, zondag iets lager.
ZONDAG 28 NOVEMBER 1993
Zon- en maanstanden
Zon op 08.21 Zon onder
Maan op 16.00 MaanonderO
Waterstanden Katwijk
Hoog water 02.39 14.42
Laag water 10.57 22.56
MAANDAG 29 NOVEMBER 1993
Zon- en maanstanden
Zon op 08.22 Zon onder
Maan op 16.43 MaanonderO
Waterstanden Katwijk
Hoog water 03.09 15.18
Laag water 11.27 23.25
Weerrapporten 26 november 19 u
Barcelona
Berli|n
Boedapest
Brussel
Dublin
Frankfurt
Genêve
Helsinki
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Las Palmas
Luxemburg
Madrid
Malaga
Mallorca
Malta
licht bew./ ono26 -21
half bew
licht bew.
onbew./ no 6/
zwaar bew. windst
licht bew./ zw7/
half bew.
half bew,
windst -1 -lm
18 10 I
24 16
19 12 n
HEINZ
IK (500/ DE SAL EK JU
VA/V(5T 'M OP SOEP
FRANSJE 7
