Raadsel blijft in Britse peutermoord
Klein Italië aan de Noordzee
'Er zit geen rem op die trein'
Feiten &Meningen
Slachtoffers
VRIJDAG 26 NOVEMBER 1993
De cameraploegen zijn
weg, de rechtszaal is leeg,
de advocaten tellen hun
STANDPLAATS NAIROBI
Hoe adembenemend is het
toch om 's morgens vroeg bij
je ontbijt een Kenyaanse
krant ter hand te nemen en
helemaal uit te spellen. Neem
nou de krant van vandaag. De
pagina-grote kop op de voor
pagina luidt: 'Vader onthoofdt
z'n vrouw en vier kinderen'.
Nee, ik heb het hier niet over
een pulpblaadje dat zich ver
lekkerd op het leed van de
goegemeente stort, maar over
Kenya's meest serieuze krant,
The Daily Nation. Onder de
kop wordt gemeld dat de man
na zijn familie na een ruzie
met een scherp kapmes te
hebben afgeslacht, zichzelf
heeft opgehangen aan de
hoogste boom in de buurt.
Zal wel 'n steekje los geweest
zijn aan die man, denk je.
Mis, reageren de psycholo
gen, die man is een slachtof
fer. Interessante conclusie,
maar naar het waarom blijft
het gissen.
Gaan we naar pagina 2. '67-
jarige verkrachter krijgt 5
jaar', staat daar om aan te ge
ven dat een 67-jarige man
een schoolmeisje van 8 jaar
verkrachtte. Niet normaal die
kerel, toch? Helemaal fout,
menen de psychologen, die
man wordt tot slachtoffer ge
maakt. Maar door wie dan?
De volgende pagina. Daar
meldt een artikeltje dat sinds
januari van dit jaar al 432
mensen zijn ge lynched door
medeburgers, oftewel het
slachtoffer zijn geworden van
de zogenaamde 'mob justice',
rechtspraak door het volk.
Met een dergelijk volk is na
tuurlijk iets mis, maar de psy
chologen hebben het slechts
over slachtoffers.
Pagina 4. Het bloed begint nu
echt van de pagina's te drui
pen! Gemeld wordt dat een
man met een knuppel zijn
vrouw tot moes had geslagen
omdat 50 shilling 1,50)
werd vermist. Een psycholo
gisch onderzoek van de dader
lijkt hier op z'n plaats, maar.
nee, de zielkundigen halen
meteen weer hun slachtoffer
theorie van stal. Het waarom
blijft achterwege.
De nieuwe dag en het ontbijt
kunnen nu niet meer stuk en
ik doe nog wat extra dieprodai i
aardbeienjam (voer voor psy-|"'
chologen) op m'n brood. ,N
Door naar pagina 5. 'Onder-
wijzer ranselt leerling dood', joc
staat boven een stukje over ,,e|
een onderwijsgevende, die on
een van z'n studenten voor
straf een pak slaag gaf en vooi
het gemak maar doodsloeg. JS
Een perfect voorbeeld van
een slachtoffer, de onderwij-
zer dan, aldus de deskundi- Fc
gen-
In het volgende en laatste be-?JD
richt verslik ik me bijna. Denlfv
je alles gehad te hebben over 'ev
het menselijk leed in de Ke- 1
nyaanse samenleving van pi
vandaag de dag, krijg je tot Ul(
slot op de achterpagina dit 'cei
nog: '24-jarige man verkracht'5'1
72-jarige vrouw'. U leest het
goed, man 24, vrouw 72!
Om de nieuwsgierigheid van
de lezers enigszins te bevredi-*,-
gen, staat er een fotootje van
de dader bij. In wiens hoofd,
denk ik voor het gemak even
hardop, het beslist niet pluis ht
is. Maar als ik de psychologen|cc
moet geloven is dat laatste nujs
juist het geval in al die hoof- jgt
den die dat denken. Waarom -s
dan? Nou, uiteindelijk willen va
de Kenyaanse psychologen
wel een verklaring geven. Alle
gestoorde moordenaars en X
verkrachters zijn het slachtof
fer van deze tijd. Een tijd die
wordt beheerst door toene- r c
mende armoede, werkloos- u11
heid en uitzichtsloosheid. En r2
wie zijn daarvan de schuld? 511
De westerse donoren, menen
Kenya's deskundigen, omdat
die hun financiële hulp dras- 21
tisch hebben verminderd en [J?
Kenya daarmee in een dal van
dood en verderf hebben ge- r
stort. En wie vertegenwoordi
gen die donoren? Juist, het
westerse volk. Kortom, u Ne
derlandse lezer,bentverant-
woordelijk voor het seksuele
en bloedige geweld dat Kenya»
tegenwoordig dagelijks in de Q
ban houdt.
Voelt u zich nu ook niet een L
slachtoffer? 9
FRANS VAN DEN HOUDT JAS
CORRESPONDENT
5t<
ie
1
geld en de moordenaars
hebben de eerste dag van
hun langdurige vrijheids
straf achter de rug. Maar
twee vragen blijven. Wat
doet 10-jarige kinderen in
sadistische moordenaars
veranderen? En zullen zij
ooit nog op het goede pad
terugkeren?
LONDEN CEES VAN ZWEEDEN
CORRESPONDENT
De laatste vraag was voor de
kaste der psychiaters de afgelo
pen dagen het eenvoudigst te
beantwoorden. De twee kinde
ren, die van spijbelen en dieve
rij hun hobby hadden gemaakt,
zijn beter af in de tuchthuizen
waartoe zij werden veroordeeld.
Spijbelen zal straks voor hen
slechts een vage jeugdherinne
ring zijn. en in plaats daarvan
krijgen zij nu privé-les. Ja, zij
zullen het moeten stellen zon
der de warmte van de huiselijke
kring, maar veel warmte straal
de die toch al niet uit.
Kind A en Kind B zouden zeer
wel in de voetsporen kunnen
treden van Mary Bell, dat ande
re kind dat een hoofdstuk
mocht schrijven in de rijke mis
daadgeschiedenis van Enge
land. Mary was 11 jaar oud toen
zij in 1968 „uitsluitend voor de
lol en de opwinding" twee peu
ters wurgde. Mary werd net als
de twee jongens deze week, ter
beschikking gesteld van de re
gering. Ze bracht de beste jaren
van haar leven door in tucht
huizen en kindergevangenissen
om op haar 23ste verjaardag te
worden vrijgelaten. Thans, bijna
14 jaar later, heeft Mary haar
identiteit veranderd en is zij de
gelukkige moeder van een 8-ja-
rige dochter.
De eerste vraag is echter lasti
ger. De moorden van Mary Bell
stelden de psychiaters destijds
voor een raadsel, zoals de
moord op de 2-jarige James
Bulger hen nu weer in verlegen
heid brengt.
Kind A en Kind B groeiden op
onder een ongunstig gesternte.
Hun wieg stond in Walton, een
verpauperde gemeenschap bij
Liverpopl. De vader van Kind A
had vijfjaar geleden de deur de
finitief achter zich dichtgesla-
Een tekening van het slot van het proces. De rechter komt tot zijn uitspraak in de Britse peutermoord.
gen. en zijn moeder opgezadeld
met de opvoeding van hem en
zijn vijf broertjes. Later was
daar nog een zesde broertje bij
gekomen, verwekt door een an
dere man die daarna ook met
de noorderzon was vertrokken.
De moeder was vaak weg -
haar favoriete vluchtoord was
de pub in de wijk. Soms, als de
jongens tot laat in de avond
door de straten doolden, moest
de politie haar uit de pub halen
en op haar ouderlijke plichten
wijzen.
Geweld was chronisch in het
gezin. De oudste broer placht
de tweede te slaan, de tweede
sloeg de derde, enzovoorts.
Toen de politie Kind A vroeg of
hij 2-jarige James had ver
moord, was zijn antwoord veel
zeggend. „Natuurlijk niet", zei
hij. „Als ik een peuter had wil
len doden, had ik toch mijn
broertje genomen, of niet soms?
De ouders van Kind B waren
ook gescheiden, maar hij bracht
wekelijks enkele dagen bij zijn
vader door. Zijn grootste pro
bleem was, verklaarde zijn
moeder, zijn karakter. De jon
gen was van jongs af hyperactief
geweest, en had met het klim
men der jaren zijn energie aan
gewend voor foute doeleinden.
In de klas placht hij voorwer
pen naar andere kinderen te
gooien, zichzelf opzèttelijk' te
snijden met een schaar, papier
op zijn gezicht te plakken. Een
keer wurgde hij bijna een klas
genoot door hem een lineaal op
de keel te drukken.
Dat incident deed zijn moe
der besluiten hem naar een an
dere school te sturen, waar hij
echter in de klas kwam bij Kind
A. De beide jongens hadden el
kaar snel gevonden. Zij bleven
steeds vaker weg van school
(bijna 50 halve dagen in het
laatste kwartaal van 1992), en
vulden de tijd met stelen.
De moeder van Kind A zei dat
ze zo vaak op het politiebureau
werd ontboden om haar zoon
op te pikken, dat ze haar daar
wel een baan hadden kunnen
aanbieden. „Als ze zeiden
'Neem je zoon- maar mee',
placht ik te antwoorden: 'Nee!
Zie je die cel? Stop hem daar
maar in!"
Maar met hun onfortuinlijke
achtergrond is nog altijd niet de
vraag beantwoord waarom, op
die gedenkwaardige 12de febru
ari van dit jaar, de kwee krui
meldieven zich plotseling als
moordenaars ontpopten.
Volgens Dr Raj Persaud, een
van de eminente psychiaters die
zijn licht over de zaak liet schij
nen, zijn er grofweg drie weten
schappelijke verklaringen voor
het moordlustige gedrag van
sommige kinderen. Geen van
die verklaringen is echter in het
geval van de twee jongens van
toepassing, aldus de hoogleraar
aan London University.
Een hypothese is dat kinde
ren impulsief handelen wan
neer zij moorden. Voornaamste
kenmerk van het 'edisodic
dyscontrol syndrome' is dat de
moord wordt gepleegd in een
opwelling, die het kind niet
meer onder controle kan bren
gen. Maar, zegt Persaud, Kind A
en Kind B kunnen niet aan dat
syndroom lijden, omdat zij Ja
mes eerst ontvoerden en pas
uren later om het leven brach
ten.
Een andere school van psy
chiaters meent dat er een ver
band bestaat tussen moordlust
en abnormaliteiten als epilepsie
en bedplassen tot op late leef
tijd. Psychologisch onderzoek
had evenwel uitgewezen dat de
beide jongens uit Walton geen
enkele geestelijke afwijking
hadden, en zelfs bovengemid
deld begaafd waren.
Daarmee dringt ook de vraag
zich op of de jongens niet ge
woon zeer jeugdige psychopa
ten waren, zoals sommigen van
EPA
de kinderen die hen voorgin
gen. In die categorie, zegt
Persaud, valt bijvoorbeeld het 9-
jarige Amerikaanse jongetje dat
zijn blinde broertje in een po
ging tot moord een autoweg op
duwde en hem, toen dat mis
lukt was, met meer succes
dwong het dak van een huis te
beklimmen.
Maar het gedrag van Kind A
en Kind B was geenszins dat
van psychopaten. Voordat zij
James ontvoerden, zo bleek uit
video-opnames, hadden de
twee vriendjes ruim drie uur
doelloos in het winkelcentrum
rondgehangen. Een psycho-
paat-op-moordenaarspad, zegt
de hoogleraar, heeft de neiging
recht op zijn doel af te stevenen.
Gevreesd moet worden dat de
twee, zoals Mary Bell in de jaren
'60, gewoon zwarte bladzijden
zullen blijven in het geschiede
nisboek van de psychiatrie.
Vervoersbond FNV komt op voor reizigers en personeel bij verzakelijking NS
(al
Het land is veel groter, het inwonertal is een
veelvoud van het onze. Zij wonen in Zuid-
Europa, wij in het Noordwesten. Wij wor
den geacht koel en zakelijk te zijn, nuchter
ook. Zij worden gezien als emotionele druk
temakers. Romantici die onbekommerd
door het leven gaan.
De tegenstellingen tussen Nederland en Ita
lië zijn op het eerste gezicht enorm. Op po
litiek terrein zou dat wel eens veel minder
het geval kunnen zijn dan gedacht. Zeker
als de trend die de Italianen het afgelopen
weekeinde bij lokale verkiezingen zetten,
zich naar de toekomst doorzet.
De christen-democratische partij, al tiental
len jaren het politieke centrum van Italië,
werd weggevaagd. De kiezers moeten niets
meer van deze partij weten die verantwoor
delijk wordt gesteld voor de bestuurlijke
chaos, corruptie en machtsmisbruik.
Men koos massaal voor de uitersten aan de
linker- en rechterzijde van het politieke
spectrum. Links de vroegere communisten
(omgedoopt tot partij van de democrati
sche socialisten) en hun bondgenoten: de
Groenen, oud-socialisten en progressieven.
Rechts, de MSI, de fascistische partij. Een
partij die voor rust en orde is, een krachtig
TOM JANSSEN
bestuur, aanpak van de werkloosheid en die
hard wil optreden tegen misstanden.
In ons land zitten de christen-democraten
ook al sinds mensenheugenis in het cen
trum van de politieke macht. Toch is de on
vrede onder de kiezers groot. Volgens de
peilingen staat het CDA op zo'n tien kamer
zetels verlies. Een klap die zelfs de KVP in
de jaren zestig niet beleefde. Bij de traditio
nele CDA-bolwerken brokkelt het aanzien
van de partij zienderogen af. In het zuiden
door geruchten over corruptie. Bij boeren
en tuinders omdat de partij hen laat vallen.
Onder sociaal voelende gelovigen omdat de
partij de aanval heeft ingezet op de verzor
gingsstaat.
De bondgenoten van het CDA, PvdA en
WD, krijgen ook klappen. De sociaal-de
mocraten vooral. Hun beloften werden met
het CDA niet waargemaakt. De WD krab
belt weer iets op, maar heeft in het verleden
in de kiezersgunst ook moeten betalen voor
samenwerking met het CDA.
Geen wonder dat links en rechts ook hier
opkomen. Links is dat GroenLinks. Onder
zoeken wijzen uit dat de partij fors zal
groeien naar zo'n tien kamerzetels. Ook de
Socialistische Partij komt op, evenals talloze
stadspartijen van gefrustreerde PvdA'ers en
Solidair '93, de partij van oud-vakbonds
man Jaap van der Scheur. fej
Rechts is er de opkomst van de CD. Nu aljti
leen met Janmaat in de Kamer maar strakin
als de voorspellingen uitkomen, met vijf tijie
zes zetels. D66 tenslotte groeit als kool orrje
dat men zich nergens aan bindt. Dé partijio
voor degenen die elders weglopen, maar ^o,
genlijk geen alternatief heeft. e<
Hoe groot de verwarring bij de NederlandJ-l
kiezers is, moge blijken uit elk onderzoek &p
naar het stemgedrag. Zo'n 35 procent zegfeti
het nog niet te weten. Dat spoort ook met;
universitair onderzoek, dat aangeeft dat eH{
ke nieuwe partij die nu wordt opgericht |n
meteen goed is voor tien kamerzetels. Al [n
met al komt het beeld aardig overeen metjie
het Italiaanse. Kiezers die het niet meer w|o
ten of zich walgend afwenden van de poliji
tieke partijen die al jaren de dienst uitnja-
ken. Die kiezen voor extremen of onduideit
lijke groeperingen in het politieke middenila
Tot nu toe wordt de situatie in Italië hier je
nogal lacherig afgedaan: 'dat kan hier niet ti
Zo werd ook gedacht over de gigantische ei
bureaucratie, bestuurlijke chaos, corrupted
zware criminaliteit. Maar het is er allemaal i
ook in Nederland. Klein Italië aan de li,
Noordzee. je
|n
f
31
jo
UTRECHT fcPIETER COUWENBERGH
Aan de muur voor zijn bureau
hangt een uit Elan geknipte foto
van Rob den Besten, The Finan
cial Times op schoot. De plaat is
voor bestuurder Wint Korteweg
van de Vervoersbond FNV een
treffende illustratie van de nieu
we koers die de Nederlandse
Spoorwegen gaan. Den Besten
wil NS naar de beurs brengen
en straks kunnen lezen wat een
aandeel Dutch Railroad doet op
the stockmarket.
Niet dat Korteweg eeri verklaard
tegenstander is van de verzake
lijking bij de NS. Integendeel,
het is alleen maar goed dat het
bedrijf efficiënter en klantge
richter werkt. Maar de risico's
dat de trein op de weg daarheen
uit de bocht vliegt, zijn te groot.
Korteweg: „Er zit geen enkele
rem op. Niemand bewaakt het
belang van de reizigers of van
het personeel. De overheid niet
en ook NS zelf niet." Van Den
I laag heeft de treinreiziger wei
nig te verwachten. Daar wordt
alleen gekeken hoe de over
heidsbijdrage aan het reizigers-
vervoer (nu 450 miljoen gulden)
zo snel mogelijk tot een mini
mum kan worden beperkt. Dat
is goed voor 's lands financiën.
Maar er speelt volgens Korte
weg meer mee.
„Er zit nog veel oud zeer bij het
ministerie van verkeer en wa
terstaat over de NS die jaren
lang de hand ophielden, zonder
zich te verantwoorden voor de
miljoenen die het bedrijf tekort-
kwam. De ambtenaren ruiken
nu een kans op revanche en
dwingen NS tot een snelle, har
de sanering."
In de onderhandelingen tussen
het spoorbedrijf en het ministe
rie draait het met name om het
bedrag dat het rijk over heeft
voor het reizigersvervoer. De NS
willen 200 miljoen, maar minis
ter Maij vindt 60 miljoen meer
dan genoeg. „Veel meer zal het
niet worden", meent Korteweg.
„Den Besten krijgt de bood
schap dat het best nog wat effi
ciënter en goedkoper kan."
Dat hebben de Spoorwegen ook
een beetje aan zichzelf te wij
ten, want ze hebben het spel
volgens de FNV'er onhandig ge
speeld. „Ze hebben meteen en
thousiast verklaard zelfstandig
verder te gaan. Pas daarna zijn
ze gaan rekenen. Als ze eerst
hadden geroepen dat het echt
nJ?t kon. hadden ze er nu finan-
„De ambtenaren ruiken nu een kans
V'er Wim Korteweg.
cieel veel meer uit kunnen sle
pen. Dom. Ze hebben waar
schijnlijk gedacht dit varkentje
wel eventjes te wassen. Zoals
Ploeger (de voorganger van Den
Besten, red.) ook steeds met
meer geld terugkwam uit Den
Haag."
De harde opstelling van de
overheid zal de NS uiteindelijk
dwingen tot het sluiten van een
aantal onrendabele lijnen en
het schrappen van nog meer ar
beidsplaatsen. „Dat is onver
mijdelijk. De recessie zorgt er
nu al voor dat de snelheid uit de
groei van het reizigersvervoer is.
De stevige tariefsverhogingen
zullen de aanwas nog verder
aantasten, zodat het bedrijf wel
móet snijden."
In 1998, zo voorspelt de bonds
man, zal een aantal onrendabe
le lijnen in de buitengewesten
worden gesloten. Zonder dat er
ook maar één kamerlid zal pro
testeren. „Wie maakt zich in
Den Haag nu druk om een lijn
tje in Drenthe, waar alleen
schoolkinderen en oudjes in zit
ten. Openbaar vervoer en
milieu zijn toch geen items
meer. Kijk nar r de verkiezings-
op revanche en dwingen NS tot een
programma's. Werkgelegenheid
en criminaliteit voeren de bo
ventoon."
Toch zijn die verlieslijdende
verbindingen vooral voor de ou
deren van groot belang. „Mijn
moeder reist altijd met een om
weg naar Arnhem, omdat ze
dan bij het overstappen enkel
het perron hoeft over te steken.
Als die lijn verdwijnt, moet ze
de trappen af en op en onder
het spoor door naar een ander
perron. Dat doet ze niet, omdat
ze zich niet veilig voelt. De
plannen voor conducteurloze
stoptreinen zal dat gevoel van
onveiligheid alleen maar doen
toenemen."
De leiding van NS zal geen
traan laten als straks niet overal
meer een trein rijdt. De tucht
van de markt, noemt president
directeur Den Besten het. En
met hem de nieuwe generatie
managers, die bij NS is boven
komen drijven. Rendement,
winst, return-on-investment
zijn de nieuwe magische woor
den. Wie het nog heeft over de
maatschappelijke functie van
de Spoorwegen kan beter ander
werk zoeken. Opposite is er
volgens Korteweg nauwelijks
binnen het bedrijf.
Al lijkt daar een kentering in te
komen. De bestuurder wordt op
zijn werk en in de trein regel
matig aangesproken door
NS'ers, die moeite hebben met
de puur commerciële koers. „Ze
zijn ongerust over hun toe
komst. Over hun baan, de kwa
liteit van het werk. Machinisten
dreigen met acties omdat ze
niet alleen rondjes rond de kerk
willen rijden. Conducteurs vre
zen te worden vervangen door
jonge en goedkopere krachten
en het loketpersoneel ziet arg
wanend toe hoe steeds meer
verkoopautomaten worden ge
plaatst. Je merkt dat Den Besten
zijn krediet bij het personeel
verliest."
Voor de nabije toekomst ziet
Korteweg alleen maar hogere
tarieven en minder treinen. Hij
bladert door het concept busi
nessplan van het reizigersbe-
drijf. Hij wijst op de enige con
crete verbeteringen: meer fiet
senstallingen en gegarandeerde
catering op de intercity's.
snelle, harde sanering", meent FN-
ARCHIEFFOTO fc, UNITED PHOTO'S DE BOER
