'We rammen minder op die gitaren'
Trilogie in gasfabriek
Cultuur Kunst
Nederlandse Muziekdagen
in Utrechts Vredenburg
Michael Jackson krijgt bijna 400 miljoen voor liedjes
'Schrijverschap van
Pramoedya geknakt'
Inthony Burgess overleden
(JDAG 26 NOVEMBER 1993
entoonstelling Jeanne van der Eist
1iden Jeanne van der Eist exposeert tot 11 januari schilderijen
c j Restaurant Bernsen in Leiden. Bij de werken zijn verschillen-
i technieken toegepast zoals pastel, olieverf, gouache en acryl.
'nok zitten er collage's bij. Sommige werken ademen een im
pressionistische sfeer uit, anderen zijn weer Cobra-achtig. Bern-
ei n, Breestraat 157, is geopend van maandag tot en met zater-
ig van 9.30 tot 20.30 uur.
Hallo Venray morgen in Leids Vrijetijds Centrum
Hallo Venray heeft met het nieuwe album wat te melden. foto pr
heel heeft één spanningsboog.
Eén geluid."
Het heeft allemaal met de
groei van Hallo Venray als groep
te maken, geeft Koorn onmid
dellijk toe. „Het is minder ram
men op die gitaren. Vroeger
stuwden we de muziek voort.
Nu durven we de songs te laten
komen en ons door het num
mer op sleeptouw te laten ne
men." Misschien is die meer
ontspannen houding ook wel
een van de redenen dat de
groep melancholieker is gaan
klinken.
Denkt hij dat in alle goede
muziek een beetje pijn zit?
„Ja zeker. Net als in alle goede
humor. In alle kunst eigenlijk."
Concerten in de buurt: 27
nov Leiden (LVC); 9 dec Rot
terdam (Nighttown); 11 dec
Den Haag (Congresgebouw);
17 dec Utrecht (Tivoli); 18 dec
Haarlem (Patronaat) ;23 dec
Den Haag (Paard); 30 dec Am
sterdam (Paradiso); 19 mrt
Zoetermeer (Boerderij)
Amsterdam blij
met megabioscoop
amsterdam anp
Het college van burgemeester
en wethouders van Amsterdam
is vóór de komst van een mega
bioscoop aan de Appeltjesmarkt
in het centrum van de stad. In
het najaar van 1995 kan wellicht
begonnen worden met de bouw
van de filmtempel. Het complex
van het MGM-concern krijgt
een capaciteit van drieduizend
stoelen. MGM heeft ook plan
nen voor de bouw van een su
perbioscoop in de Bijlmer.
Leids museum
verloot reis
Wolfsmond is na zes weken repeteren nog niet uitgeleerd
amsterdam hans kottmann
„Wij blijven tenslotte apies in
een uitstervende jungle", zegt
een acteur in het naspel. Op het
uitgestrekte terrein van de voor
malige Amsterdamse Wester
gasfabriek kun je wat meema
ken. Ketelhuis 5 is het domein
van theatergroep Wolfsmond,
die zich mede door deze grote
ruimte heeft laten inspireren tot
een bijzondere produktie.
'Trilogie' kreeg als motto mee:
'De vrouw is het slachtoffer van
de man, de man het slachtoffer
van zichzelf.' Op het grote be
schilderde voordoek prijken ci
taten uit Hamlet, een televisie
vertoont de ingeblikte wereldel
lende van CNN, opgefrist met
reclames en flarden van onze
eigen babbelbuis. Er is ge
stroomlijnde feestverlichting,
maar ook een doodskist. Daar
tussen ontleden de acteurs het
leven tot in het merg, waarbij
het publiek met tribune en al
van de ene belevenis in de an
dere worcft gereden.
'Trilogie' bestaat uit bewer
kingen van 'De Hamletmachi-
ne' (1977) van Heiner Müller,
'Dodendans' (1902) van August
Strindberg en 'Omnibus', een
eigen toevoeging, waarin de
thema's en personages uit de
eerste twee delen versmelten.
Regisseur Ramón Gieling: „Na
zes weken repeteren ben ik nog
niet uitgeleerd. Dat is ook mijn
maatstaf. 'De Hamletmachine'
heeft de naam onspeelbaar te
zijn vanwege zijn theatrale kilte.
Het zijn blokken tekstgraniet
waar wij emotioneel rijk mee uit
de voeten kunnen. Müller zelf
zegt dat zijn stukken slechts
topjes van de ijsberg laten zien.
Het wemelt van de verwijzingen
naar het communisme, maar
vooral naar de angst en het be
grip voor de dood."
In.'Dodendans' is het huwe
lijk een zinkend schip. Gieling:
„Ik zie 'Dodendans' als de ba
kermat van de moderne toneel
literatuur. Hier is sprake van
een dubbelspel tussen mens,
auteur en personage. Het kolo
nel-personage hebben wij ver
anderd in de schrijver zelf, zon
der dat je het idee hebt dat de
schrijver gespeeld wordt. Je
proeft de decadentie van de
westerse mens die alleen met
z'n eigen zieleheil bezig is."
De theatergroep Wolfmond
bestaat sinds 1987 en komt
voort uit het gelijknamige tijd
schrift, dat zestien jaar geleden
werd opgericht door Gieling.
Hierin konden beginnende
kunstenaars hun ideëengoed op
het gebied van film, theater, li
teratuur en beeldende kpnst
presenteren. Wolfsmond is een
verhaspeling van 'wolfshond' en
'volksmond'. Zachtheid en
agressie gaan hand in hand. Het
karakteristieke van Wolfsmond
kan Gieling na enig nadenken
wel formuleren: „Wij zijn een
echt ensemble: zes spelers die
hetzelfde stuk blazen. Wij spit
ten de tekst eerst helemaal uit
en zoeken daarin de muzikali
teit op. En in elk van onze stuk
ken zit wel een verwijzing naar
de wolf."
„Wij maken theater met een
maatschappelijk scharnierpunt.
Dat moet minstens zo kunnen
schokken als het leven zelf. Of
om het extreem te zeggen: ik
vind dat je in twee uur toneel
net zo geraakt moet zijn als bij
het zien van een auto-ongeluk.
De mens is een onmogelijk we
zen, dat zich in allerlei bochten
wringt om z'n bestaan zin te ge
ven. Dat mondt bij ons de ene
keer uit in een vrolijke gedach
te, de andere keer in een zwart
gat. Wat dat betreft maak ik elke
keer dezelfde voorstelling op
een andere manier."
De acteurs spelen ook
meestal een rol bij Gielings an
dere grote bezieling: de film. Hij
maakte al 'Heimwee naar de
dood' en 'Wij houden zo van Ju
lio' (in co-produktie met de
NOS) en binnenkort wordt 'Een
held van onze tijd' opgenomen.
Wolfsmond met Trilogie.
Spel: Richard Gonlag, Joy
Hoes, Caroline van Houten,
Michiel Nooter, Xander Straat
en Jaco Vreken. Regie: Ramón
Gieling. première: vanaond. Te
zien in de Westergasfabriek,
Ketelhuis 5, Amsterdam tot en
met 23 december, 20.15 (beh.
zo en ma). Reserveren via 020 -
5974477 (tussen 12-15 uur).
De Indonesische schrijver Pra-
moedya Ananta Toer is verbit
terd, met name over zijn sociale
isolement. En schrijven lukt niet
meer. Pramoedya's schrijver
schap is geknakt, misschien
voorgoed." De Leidse emeritus
hoogleraar Indonesische letter
kunde A. Teeuw schrijft dit in
een omvangrijke studie over het
werk van Pramoedaya, die van
daag verschijnt.
De boeken van de Indonesi
sche schrijver zijn nog steeds
verboden en hij geniet in zijn
woonplaats Jakarta slechts be
perkte bewegingsvrijheid. De
nu 68-jarige Pramoedya levert
in zijn boeken strijd tegen de
systemen die vrijheid en recht
vaardigheid bedreigen, met na
me het Nederlandse kolonialis
me en de traditionele, hiërar
chische elite-cultuur van zijn
geboorteland Java.
„Pramoedya is een echte hu
manist", zegt Teeuw. „Uit zijn
boeken spreekt een optimisti
sche mensvisie: als de maat
schappelijke omstandigheden
het toestaan, is de mens vatbaar
voor opvoeding tot menselijke
waarden. Hij houdt de lezer een
spiegel voor en laat hem zien
hoe hij zich individueel en soci
aal zou moeten gedragen."
Critici als Rudy Kousbroek en
Beb Vuyk beweren echter dat
Pramoedya zelf die waarden
niet altijd gediend heeft. Ze ver
wijzen met name naar Pramoe
dya's activiteiten in het begin
van de jaren zestig, toen hij als
spreekbuis van het met de com
munistische partij verbonden
Instituut voor Volkscultuur
(Lekra) felle ideologische aan
vallen deed op andersdenkende
collega's.
„Niemand van de betrokke
nen durft over die periode te
schrijven, en hun geheugens
zijn zeer selectief', zegt Teeuw.
„Maar Pramoedya is op zijn
minst gebruikt. Hij heeft fel aan
de ideologische strijd deelgeno
men en was verbaed zeer agres
sief.
,Aan de andere kant heeft hij
in die periode 'Meisje van het
strand' geschreven. Dat is een
onbarmhartige afrekening met
het Javaanse feodalisme, maar
tegelijkertijd van een onideolo
gische zuiverheid. De twee kan
ten van Pramoedya, zijn crea
tieve schrijverschap en zijn
ideologische bevlogenheid,
klopten niet met elkaar."
Volgens Teeuw is Pramoedya
altijd een nationalist gebleven.
Blijkbaar heeft dat nationalis
me, dat Soeharto van pas zou
kunnen komen in zijn streven
om Indonesië bijeen te houden,
voor de president nooit zwaar
genoeg gewogen om Pramoe
dya zijn vrijheid terug te geven.
van Willem Boogman) en het
Radio Filharmonisch Orkest
met het Groot Omroepkoor met
de première van Laudi voor 2
solostemmen, koor en orkest
van Tristan Keuris.
Zaterdag speelt het Radio
Symfonie Orkest werken van
onder anderen Alphons Die-
penbrock en Jan van Vlijmen.
Op zondag is er ruimte voor een
aantal kleine gezelschappen. De
muziekdagen worden afgeslo
ten met een concert van het Ra
dio Kamer Orkest (onder meer
werken van Guus Janssen en
Willem Pijper).
Het muziekcentrum Vreden
burg in Utrecht heeft van 17 tot
en met 19 december de Neder
landse Muziekdagen in huis.
Gedurende die drie dagen staan
werken centraal van componis
ten die in Nederland hebben
gewerkt.
De muziekdagen worden ge
opend door het Amsterdam
Loeki Stardust Quartet met
stukken voor fluit uit diverse
periodes, 's Avonds is er ruime
aandacht voor zang met het As-
ko Ensemble en het Asko Koor
(La disciplina dei sentimenti
Hallo Venray, de Nederlandse gitaarrockgroep die in
1992 zo verrassend doorbrak, heeft een nieuw album. De
plaat kwam al in de week na verschijning de cd-top 100
binnen. Komende maanden is de groep ook weer veel
vuldig op de vaderlandse podia te zien. Een gesprek met
het bebrilde gezicht van de band: Henk Koom.
Hij ontvangt me op pantoffels
en dat past eigenlijk helemaal
bij z'n imago. Want een imago
heeft Henk Koom, dat geeft hij
zelf onmiddellijk toe. „Mensen
vinden mij een anti-ster. Maar
dat vind ik best. Het laat een
hoop open en ik sta op dat po
dium toch gewoon mezelf te
zijn."
Begin vorig jaar verscheen
'The more I laugh, the hornier
due gets', het album dat Hallo
Venray, de Haags/Delftse gi
taarrockgroep waarbij Henk
zingt, aan een bescheiden door
braak hielp. Er werden zo'n ze
venduizend exemplaren van
verkocht en sindsdien trad de
groep meer dan 125 maal op.
Genoeg om van te leven en dat
wil wat zeggen in Nederland.
Hoogtepunt was ongetwijfeld
het Pinkpop-optreden in 1992,
waarbij Koorn voor 40.000 be
zoekers en een veelvoud daar
van aan televisiekijkers in net
kousen op het podium ve-
scheen.
Het zorgde er in elk geval
voor dat hij nu de op één na be
kendste brildrager in de Neder
pop is. En met de nieuwe plaat
'A million Planes to Fly' bewijst
hij dat hij bepaald niet meer het
Lulletje Rozewater is waar me
nigeen hem een paar jaar gele
den nog voor hield.
Hallo Venray heeft met het
nieuwe album wat te melden.
Iets oorspronkelijks, al zijn de
invloeden van met name Neil
Young, Lou Reed en Willie
Nelson nog altijd duidelijk aan
wezig. Laatstgenoemde zelfs
meer dan ooit. En de veelvuldig
gebruikte steelguitar accentu
eert nog eens de flinke scheut
sentiment die de groep reeds in
ballads als 'Wonderland' en
'What's on the Mind' stopte.
Henks eigen teksten lijken
compacter geworden. Minder
geintjes. Minder gecultiveerde
lulligheid. Minder 'character
songs' noemt hij het zelf en zegt
dat hij die term heeft van de
Brit Stephen Lironi, die het al
bum produceerde. „Op onze
vorige platen vertelde ik ver
haaltjes van A tot Z. Als het ver
haaltje af was, dan was de song
klaar. Met de nieuwe plaat is
dat anders. Ik heb geprobeerd
het gevoel meer te laten spre
ken dan het verhaal. Ik zette wat
woorden achter elkaar en als
dat een emotie opleverde, dan
was het goed."
Iets dergelijks geldt ook voor
de muziek. Die vertoont een
duidelijker onderlinge samen
hang. Henk Koorn is er met gi
tarist Toon Moerland, drummer
Dim Veldhuisen en bassist Peter
Konings in de Spaarnwouder
Zeezichtstudio in geslaagd om
een plaat te maken die minder
'sprongen' kent, zoals hij het
zelf uitdrukt. „Het album als ge-
Michael Jackson heeft de grootste deal
gesloten in de muziekgeschiedenis. Hij
verkoopt de rechten op meer dan 4.000
liedjes, waaronder bijna alle Beatles
songs, aan de platenmaatschappij EMI
Music voor 370 miljoen gulden.
Jacksons muziekuitgeverij ATV Music
verkoopt de hele catalogus aan EMI,
deelden zijn bedrijf MJJ Enterprises en
zakelijk jurist John Branca in Los Angeles
mee. De gegarandeerde eerste overboe
king bedraagt 100 miljoen dollar. De pla-
tenstal omvat bijna alle Lennon en Mc-
Cartney-composities voor Beatles-lied
jes, die Jackson in 1988 kocht voor 47,5
miljoen dollar, alsmede songs van Little
Richard, Elvis Presley, Kenny Rogers, de
Pointer Sisters en UB40.
De verkoop overtreft het vorige record
in de platenindustrie, alle composities
van Elton John en Bernie Taupin die 39
miljoen dollar opbrachten, ruimschoots.
Krachtens het akkoord blijven ATV en
EMI samenwerken om verder muziekca
talogi te verwerven.
Door de deal wordt de omvang en
macht van het Jackson-imperium onder
streept, terwijl het hoofd ervan zelf in af
zondering ergens in Europa vyordt be
handeld voor een verslaving aan medi
cijnen. In Los Angeles is bovendien door
een 13-jarige jongen een aanklacht tegen
de zanger ingediend wegens ontucht. De
civiele zaak wordt vermoedelijk in maart
behandeld. Over een strafaanklacht is
nog niets beslist.
Inmiddels hangt Jackson een tweede
civiele vordering boven het hoofd, van
vijf lijfwachten die zeggen te zijn ontsla
gen omdat ze teveel wisten over
„nachtelijke bezoeken" van jonge jon
gens aan Jacksons ranch in Californië.
Leidse studie over Indonesische auteur
beeldende kunst
recensie ingrid appels
positie 'Culturen', schilderingen, collages, sieraden, keramiek
n Renee Steenbrink, Marjan Waanders en Jason Traynier. Te
in: tot 5 december, woe t/m za 14-17 uur, Ambachts- en Bal
juwhuis, Voorstraat 12, Voorschoten.
,,ij een expositie van Voorschotense Kunstkring-
j den kiest een kunstenaar meestal mede-expo-
t inten die op een vergelijkbare manier met kunst
cngaan. In de tentoonstelling 'Culturen' koos Re-
ee Steenbrink voor Marjan Waanders en Jason
x raynier.
Culturen lijken dus het gemeenschappelijke
f iderwerp te zijn. Op het eerste gezicht lijkt dat
t( )k zonneklaar: de aanwezige werken verwijzen
unmiskenbaar naar Afrikaanse en indianencul-
Toch gaat de tentoonstelling over iets anders,
k eenbrink en Traynier willen de wereld bezien
},)als de indianen dat deden. Vooral Traynier is
et bittere ernst. De in Wales wonende Engels-
ïan wil met zijn kunst de mensen verlokken zich
veer) op de natuur en op harmonie te richten. In
jn aquarellen en krijttekeningen zijn de traditio-
ele indianen te zien, levend in en met de natuur,
i de grootse wolkenpartijen boven hun hoofden
)rmen zich visioenen van bizonkuddes en ade-
iars. Het landschap is uitgestrekt, onaangetast.
Het is een geïdealiseerde wereld, en helaas ook
niet veel meer dan dat.
Voor Renee Steenbrink ligt het iets anders. Zij
wil een persoonlijk gevoel uitdrukken, veel meer
dan kennis over indianenfilosofie. Met gevonden
voorwerpen als veertjes, kralen en schelpen
maakt ze eenvoudige collages, sieraden en kleine
sculpturen. Haar werken stralen iets bijna kinder
lijks uit, tegelijkertijd soms ook iets magisch.
Marjan Waanders is veruit de sterkste van het
drietal. In haar keramische werk - raku gestookt -
richt zij zich vooral op het Afrikaanse fetisjisme.
Haar onregelmatig gevormde potten zijn 'fetisj-
boten'. De randen zijn getand, binnenin liggen
o.a. stukjes skelet. De potten, die duiden op een
overgangsritueel, zijn origineel en fraai van deco
ratie en vorm.
Baanders ging er van uit dat er ook een Neder
landse variant op het fetisjisme-gegeven moest
bestaan, en vond die in relikwieën. In haar serie
'fetish container Lourdes' worden Afrikaanse en
katholieke motieven gemengd. De poten van klei
ne potjes bestaan uit afgietsels van Maria-beeld-
jes. Om de voodoo-interpretatie te onderstrepen
worden de Maria's overspoeld door grillige tenta
kels. In zo'n voodoo-potje kan een botje liggen,
maar ook een medaillon van Franciscus van As-
sisië. Het is geestig en het idee is duidelijk, zeker
in het licht gezien van haar Afrikaanse potten.
herdenking Horatius in de Burcht
aden» Kunstkring Sociëteit de Burcht houdt komende dinsdag
feestelijke herdenking van de 2000ste sterfdag van de Ro
meinse dichter Horatius. Ook het verschijnen van een nieuwe
odenvertaling (Horatius: 'De lyrische gedichten')
reden tot feestvieren. Literator en criticus Kees Verheul
gpudt een voordracht met als titel 'Horatius, een nabije en verre
lichter'. Vertaler Piet Schrijvers buigt zich over de vraag 'Is Ho-
itius vertaalbaar? Tja.' De hulde aan de grote poëet van weleer
- pgint om 20.15 in Sociëteit de Burcht, Burgsteeg 14.
q
Bfessa de Loo signeert boeken
^jiDENTessa de Loo signeert donderdag 2 december van 19.30
20.30 uur haar nieuwste boek 'De Tweeling' en ander werk
sjj Boekhandel de Kier, Nieuwe Rijn 45 in Leiden. De schrijfster
efebuteerde in 1983 met 'De meisjes van de suikerwerkfabriek'.
verschenen 'Meander', 'Isabelle' en 'HetRookoffer', het
van 1987. In haar laatste roman beschrijft
de geschiedenis van de tweelingzusters Lotte en Anna, die ge-
van elkaar opgroeiden en elkaar op 74-jarige leeftijd
ontmoeten,
e
bluesgitarist Albert Collins overleden
'As vegas De Amerikaanse bluesgitarist en -zanger Albert Coi
ns is deze week op 61-jarige leeftijd overleden aan kanker.Col-
,tns was een van de bekendste bluesmuzikanten ter wereld en
jsen van de eerste bluesartiesten die populair werd onder lief
hebbers van pop. Zijn l.p. Don't loose your cool uit 1983 kreeg
W.C. Handy-onderscheiding als beste bluesplaat van het jaar.
Jrie jaar later werd Collins door de Amerikaanse muziekindus-
Jie onderscheiden met een Grammy voor de l.p. Showdown, die
lij opnam met de bluesgitaristen Robert Cray en Johnny Cope-
ind. Vier andere albums van Collins werden genomineerd voor
pn Grammy. In 1989 werd Collins uitgeroepen tot beste man-
lelijke bluesartiest van het jaar en beste bluesmuzikant van het
jar.
naar Sri Lanka
LEIDEN
Het Rijksmuseum voor Vol
kenkunde in Leiden verloot
een geheel verzorgde 15-
daagse reis voor twee perso
nen naar Sri Lanka. Vlieg
maatschappij Air Lanka heeft
de reis speciaal ter beschik
king gesteld voor bezoekers
van de expositie 'De glorie
van Sri lanka, boeddhistische
en hindoeïstische bronzen
uit Sri Lanka's nationale col
lecties'. Dpoor eenvoudig
weg naam en adres op het in
het museum verkrijgbare for
mulier in te vullen en deze
gegevens met het toegangs
bewijs in te leveren, maakt
de bezoeker kans op de reis.
Aan het eind van de ten
toonstellingsperiode (17 april
volgend jaar) is de trekking
en wordt de winnaar bekend
gemaakt.
^)nden gpd pen vloeien. Tegen het jaar 1977
was schrijver, vertaler, lin-
r ist, componist en literatuur-
niticus tegelijkertijd. Aan zijn
ein ontsproten boeken, film-
ripten, musicals, klassieke
r(juziek en een nimmer a'flaten-
stroom artikelen. Maar
ithony Burgess, de Britse
drijver die gisteren in Londen
n kanker overleed, zal de ge-
hiedenis ingaan als de auteur
n slechts een boek: 'A Clock-
ork Orange'.
Het boek maakte hem op slag
nstreden, en spleet de literaire
ereld. Sommige critici verwel-
>mden het boek als een mo-
irne klassieker, anderen de
in het af als 'veredelde rom-
el'.
Na 'A Clockwork Orange' ble-
in de woorden uit Burgess'
had hij 18 boeken op zijn naam
staan, alsmede filmscripten
over de levens van Mozes, Mi
chelangelo en Jezus. Decen
nialang zou hij alleen al in de
vorm van literaire kritieken
150.000 woorden per jaar pro
duceren.
Anthony Burgess werd be
schouwd als een der belangrijk
ste Engelse schrijvers van de
eeuw. Geen van zijn ruim 50
boeken kwam echter ooit in
aanmerking voor een literaire
prijs, misschien omdat 'A
Clockwork Orange' altijd als een
molensteen om des schrijvers
nek hing.
Anthony Burgess is na
Graham Greene en William
Golding de derde grote Engelse
schrijver die recentelijk over
leed. Hij is 76 jaar geworden.
