J ossen doden tien
;eldzame ganzen
Jongeren geven mening over milieu
Over leven
lerstel van tropisch
egenwoud succesvol
jamma bouwmarkt stopt
erkoop van tropisch hout
Dierenbescherming
wil jacht op
katten verbieden
Lezing over
proefdieren
Duinvallei
weer net
als vroeger
Vervoer per schip
kost minste energie
EN5DAG 24 NOVEMBER 1993
CHEF WILLEM SPIERDIJK. 071 -356439. PLV -CHEF MElNDERT VAN DER KAAU. 071-356442
kker pleit voor jacht in duinen
ten. C J
wor,in één klap mislukt. Voor S. Botermans uit Leiden
Onm met de kou niet alleen de eerste sneeuw, maar ook
n "tos. Op het terreintje achter zijn huis aan de Omme-
fseweg, op de grens van Leiden en Wassenaar, zijn 10
scheen doodgebeten, evenals een flink aantal kippen en
modden.
Hawaïganzen werden gedood.
De zwarte zwanen en de zwart-
halszwanen zijn gespaard ge
bleven, maar voor een flink
aantal eenden en kippen liep
het bezoek van de vos weer
minder fortuinlijk af.
Tegenstanders van de jacht
op de vos weten volgens de Lei-
denaar eigenlijk niet waar ze
over praten. ,,De natuurbe
schermers van nu zijn allemaal
stadse mensen die in hun vrije
tijd dierliefhebber zijn. Die zijn
natuurlijk tegen het doden van
vossen. Maar als je buiten
woont, weet je wat een natuur
lijk evenwicht betekent en weet
je datje soms moet ingrijpen."
Botermans is niet verzekerd
voor de geleden schade. De fi
nanciële kant van de aanval van
de vos, is echter niet het enige
efcijl'CA WESSELING
weei
moeÊrmans vindt het hoog tijd
de vossen af te schieten.
Ise |t natuurlijk evenwicht moet
)evcjden hersteld. Er zijn veel te
itind vossen", zegt hij. Hij voegt
bij (irect aan toe dat hij zelf een
ijk fe natuurliefhebber is: al ja-
Loet{leidt hij als natuurgids men
en ^rond en vertelt hun over al-
esclfvat groeit en bloeit,
kgriptermans fokt bijzondere
opken en zwanen op een omh-
8 stukje bos achter zijn huis.
1 heel veel moeite - 'de die
zijn kieskeurig in hun part
keuze' - heeft hij vier kop-
tjes roodhalsganzen weten te
neren. luist deze stelletjes
i begin deze week door een
*y doodgebeten. Ook twee
sr <T
5S t herstel van het tropisch re-
jmjvvoud is succesvol, volgens
tk-istichting Face. Face baseert
sctyi op het onderzoeksrapport
stety het instituut Bos en Natuur
hetjWageningen. Het instituut
plafekende de vastlegging van
oohidioxyde (C02) door zestien
afjjuwe en herstelde bossen,
?ddjspreid over de wereld.
Face verstrekte de opdracht
1 AI991. De stichting wil meebe-
is jen aan de aanleg van nieuwe
'zitisen, zodat er wereldwijd ge-
inai meer broeikasgas kan wor-
•ozfz opgenomen.
foor de Wageningse studie
id^taat grote internationale be-
riqgstelling, omdat er geen an-
t- <t onderzoek is verricht dat
st. [gelijking mogelijk maakt tus-
e m verschillende bostypen. Uit
idé rapport blijkt dat de meeste
tra kooldioxyde wordt vastge-
t njd door beschadigd tropisch
sk^enwoud, dat is hersteld. Ook
'or| douglasbossen in het noord-
den theo van der kaau
directie van Gamma bouw-
arkt heeft besloten dat er een
ld komt aan de verkoop van
jpisch hout in alle 108 vesti-
igen in Nederland. De groot
organisatie in bouwmarkten
>or doe-het-zelvers heeft dit
isluit genomen na overleg met
ilieudefensie en Novib, die de
"tie voeren 'Hart voor Hout',
imma gaat geleidelijk aan
inder hardhout verkopen dat
|i komstig is uit tropische lan-
fn en start tevens een voor-
:htingscampagne om het pu-
iek te wijzen op alternatieve
orten hout. Medio 1995 zal al
t tropisch hout, op enkele uit-
mderingen na, uit de Gamma-
luwmarkten verdwenen zijn.
,Dit is een doorbraak," zegt
Poelman van Milieudefensie
Amsterdam, „Tot .nu toe
erd alleen vaag gepraat over
:t afsluiten van convenanten,
aarvan de inhoud nog niet
:ns vast stond. Vanaf nu zal de
■ant het gaaN merken in de
Mnkels. Het is nog wel zo dat
lat de voorraden verkocht zul-
4n worden. Bovendien zijh er
jog andere bouwmarkten die
viel tropisch hout blijven verko
len."
Gamma zet deze drastische
ap in navolging van de bouw-
larkt Big Boss Visser in
ieemskerk. Deze vestiging he
loot onafhankelijk van het
joofdkantoor de verkoop van
opisch hout te stoppen. Ook
'Ie vestigingen Hoogezand en
weppel van Formido namen
eze stap. In Engeland gebeurt
letzelfde op grote schaal door
Ie firma B O en in Duitsland
(oor Obi.
De klant wordt erop gewezen
at de voortdurende kap van
et tropisch regenwoud onher-
elbare schade toebrengt in de
etreffende landen en aan het
osysteem op aarde. Alleen
probleem. Veel erger nog vindt
de vogelfokker het dat zijn in
spanningen voor niets zijn ge
weest.
Nutteloos
De wildbeheereenheid Wasse
naar jaagt in de duinen wel op
vossen, maar niet daarbuiten.
Een jachtterrein moet een mini
mum-omvang hebben van 40
hectare. Voor kleinere lapjes
zoals het terrein van Botermans
kan in principe wel een afschot
vergunning worden verkregen.
Secretaris Wouwenaar van de
wildbeheereenheid heeft net als
Botermans het idee dat er in de
duinen steeds meer vossen ko
men: „Wij schieten er geregeld
een aantal af. De populatie is de
jaren verveelvou-
Over de wenselijkheid
buiten de duinen op vossen te
jagen laat Wouwenaar zich niet
uit.
De stichting Duinbehoud is
en blijft tegenstander van vosse-
jacht in de duinen. „Daar is een
echt natuurlijk evenwicht. Dat
moet je niet verstoren", zegt A.
Salman. Jacht op de vos in de
duinen werkt volgens Salman
Kippen en eenden vielen ten prooi aan een moordlustige vos.
zelfs averechts. Als het aantal
vossen vermindert, worden au
tomatisch meer jongen gebo
ren.
Er worden altijd meer jonge
mannetjes-vossen geboren dan
vrouwtjes. De mannen worden
uit de duinen vei
zwerven. Het is volgens Salman
zo'n jong mannetje geweest dat
de vogels van Botermans heeft
aangevallen. Salman is geen
principieel tegenstander van
het afschieten van zo'n zwer
vende jonge vos. Dat beïnvloedt
het natuurlijk evenwicht binnen
de duinen niet. „Maar afschie
ten heeft geen enkele zin. Er
blijven vossen uit de duinen ko
men. Elke maand zijn er weer
mannetjes over die gaan zwer-
foto henk bouwman
Slechts één oplossing is zijns
inziens echt afdoende: „Als je
echt vlakbij de duinen vogels
wilt houden, moet je zelf zorgen
voor een heel goede omhei
ning."
westen van de Verenigde Staten
leggen veel kooldioxyde vast,
maar de mogelijheden tot uit
breiding van dit gebied zijn zeer
beperkt.
De Stichting Face is een ini
tiatief van Sep (N.V. samenwer
kende elektriciteits-produktie-
bedrijven) en heeft als doel om
in 25 jaar tijd 150.000 hectare
nieuw bos te realiseren. Hier
mede kon volgens de eerste be
rekeningen 75 miljoen ton kool
dioxyde extra worden vastge-
Tot nu toe heeft Face con
tracten afgesloten voor herbe
bossing in Ecuador, Indonesië,
Maleisië, Tsjechië en Neder
land. Totaal 148.000 hectare.
Uit het onderzoek blijkt dat de
ze nieuwe bossen circa 100 mil
joen ton kooldioxyde kunnen
vastleggen. Met de projecten
die nog in voorbereiding zijn,
komt het totaal op ongeveer 125
miljoen ton en dat is anderhalf
maal de doelstelling.
loede alternatieven beschikbaar'
wanneer de vraag naar tropisch
hout stopt, kan er een eind ko
men aan het kappen. Neder
land staat bekend als grootver
bruiker van tropisch hout.
De Gamma bouwmarkten
zeggen te beschikken over uit
stekende alternatieven voor tro
pisch hout. Vurenhout, grenen
hout en geperste MDF-platen
kunnen bij. goed onderhoud
even lang meegaan als tropisch
hardhout. Een uitzondering
wordt gemaakt voor hardhou
ten buitendeuren van merbau.
Daar is nog geen alternatief
voor. Ook voor hardhouten ko
zijnen is nog geen passende
vervanging mogelijk.
Binnendeuren van meranti
zullen worden vervangen door
exemplaren van grenenhout.
Ook is een binnenwerk van gre
nen of MDF-plaat mogelijk met
een fineerlaag van hardhout.
Louvredeuren van ramin zijn
vervangen door grenenhout.
Het meranti in triplex en multi
plex maakt plaats voor populier.
Profiellatten in ramin en me
ranti worden vervangen door
grenen, net als de meeste typen
glaslatten.
De bouwmarkten waar het
tropisch hout verdwijnt zeggen
alles te zullen doen aan juiste
voorlichting van het publiek.
„De klant staat open voor het
gebruik van alternatieven", zegt
een woordvoerder van Big Boss
Visser in Heemskerk. „Deze
moeten echter wel worden aan
gereikt, omdat er nog veel on
bekendheid is met de vervan
gers van tropisch hout."
Om andere bouwmarkt-ke
tens ook zover te krijgen voer
den afgelopen zaterdag in ape-
pakken gehulde leden van
Milieudefensie en Novib op di
verse plaatsen in het land ac
ties. Er werden onder meer rode
en groene stickers geplakt op de
houtvoorraden.
Ook circus met dierennummers taboe
apeldoorn anp
leiden Jonge eendjes nog zonder veren hebben het in het vriesweer zeer zwaar. Verleden week zwom
men er nog zes in de sloot langs de Meerburgerkade, en nu zijn ze nog maar met z'n vieren. De verwach
ting is dat ook zij het niet redden als de vorst aanhoudt. Bioloog D. van Liere van de landelijke Dierenbe
scherming noemt het een 'speling van de natuur' en acht het niet raadzaam om achter de beestjes aan te
jagen. Dan bestaat het risico dat ze zo uitgeput raken dat ze sterven. Van Liere: „Als dierenbescherming
komen we in principe alleen in actie als dieren lijden door toedoen van de mens. Wij vinden het natuurlijk
prima als diegene die met dierenleed wordt geconfronteerd de helpende hand biedt. We adviseren dan
contact op te nemen met het dichtsbijzijnde vogelasiel. Mevrouw C. Raymaekers van het vogelasiel in
Oegstgeest vertelt: „We worden natuurlijk gebeld door mensen die vanwege het koude weer medelijden
hebben met de dieren, maar we kunnen niet alle jonge eendjes opnemen. Je kunt je ook afvragen of het
wel verstandig is achter de jonge eendjes aan te jagen en ze onder de rode lamp te zetten. Als de tempera
tuur een beetje mee zit hebben ze in de natuur toch de beste kansen." foto loekzuyderduin
De Dierenbescherming vindt
dat gemeenten meer kunnen
doen om dierenleed te voorko
men. Zo zouden ze de jacht op
zwerfkatten en ook viswedstrij
den moeten verbieden. Boven
dien zouden ze honde- en kat-
tebezitters moeten verplichten
hun dieren te laten tatoeëren.
Volgens de Dierenbescher
ming schenken de gemeenten
te weinig aandacht aan het wel
zijn van dieren. In een rapport
doet de vereniging een aantal
aanbevelingen om de situatie te
verbeteren. Het rapport is
maandagmiddag in Apeldoorn
aangeboden aan CDA-fractie-
voorzitter Brinkman.
Zowel in steden als op het
platteland leven in Nederland
veel verwilderde katten, die
door jagers mogen worden af
geschoten. De Dierenbescher
ming vindt dat zinloos. De kat
ten worden vaak alleen maar
aangeschoten, waardoor ze een
pijnlijke dood sterven. Boven
dien bestaat de kans dat gewo
ne huiskatten worden gedood,
zo meent ze.
Volgens de vereniging is het
amsterdam
'De ontdekking en het belang
van buitenissige proefdieren
voor de medische en biolo
gische wetenschappen'. Zo luidt
de titel van een lezing door prof.
dr. J. Joosse, hoogleraar dier
kunde aan de Vrije Universiteit,
op maandag 29 november in
Teylers Museum in Haarlem.
Het gebruik van gewervelde
proefdieren zoals rat en muis is
in Nederland algemeen bekend
en strak geregeld. Joosse vestigt
de aandacht op het nut van on
gewervelde proefdieren zoals
platwormen, aaltjes, bloedzui
gers, slakken, inktvissen en in
secten. Vele Nobelprijswinnaars
in de geneeskunde hebben we
tenschappelijke vraagstukken
opgelost door gebruik te maken
van ongewervelde proefdieren.
De kosteloos toegankelijke le
zing begint om 20 uur op het
adres Spaarne 16.
beter zwerfkatten te vangen en
te steriliseren. Gemeenten zou
den daarom moeten verbieden
dat er op hun grondgebied op
katten wordt gejaagd, aldus de
Dierenbescherming.
Als de gemeenten eigenaren
verplicht hun honden en katten
te laten tatoeëren, kunnen
zoekgeraakte huisdieren ge
makkelijker worden terugbe
zorgd. Tevens kan daarmee de
illegale handel in honden en
katten beter worden bestreden.
Door daarnaast te controleren
of handelaren vergunningen
hebben en dieren een goede
huisvesting bieden, kan veel
dierenleed worden voorkomen,
aldus de Dierenbescherming.
De vereniging vindt verder
dat viswedstrijden verboden
moeten worden, omdat die 'on
vermijdelijk tot excessen lei
den'. Ook circussen met dieren
nummers in hun programma
moeten aan de gemeentegren
zen worden tegengehouden. Er
moet ruimte zijn voor biolo
gische bedrijven en scharrelbe-
drijven. Het houden van exoti
sche dieren, zoals struisvogels
en herten, zou eveneens verbo
den moeten worden, zo vindt
de Dierenbescherming.
HANDBOEK 'Ecologisch
groenbeheer in de praktijk' is
een handboek waarin alle infor
matie op dit gebied gebundeld
is. Alle mogelijkheden voor het
ontwikkelen van diverse typen
begroeiing worden op een rijtje
gezet. Het boek kost 80 gulden
en is te bestellen bij IPC Groene
Ruimte te Arnhem, tel.085-
550100.
Teeltgrond voor
champignons is
chemisch afval
De teeltgrond waarop champig
nons zijn gekweekt, de zogehe
ten champost, is chemisch af
val. Dat heeft de vereniging van
champignonkwekers CNC. er
kend. De champost bevat resten
van het bestrijdingsmiddel Sp-
orgon. De CNC komt tot deze
conclusie nadat eerder het
MilieuAlarmteam van de Socia
listische Partij en de provincie
Gelderland de zaak aan de orde
hadden gesteld. In een brief
heeft de CNC haar leden gead
viseerd niet langer het bestrij
dingsmiddel Sporgon te gebrui
ken.
Champost wordt gebruikt als
grondverbeteringsmiddel. Vaak
blijkt de hoeveelheid prochlo-
raz, afkomstig van het bestrij
dingsmiddel Sporgon. in cham
post boven de wettelijk toege
stane hoeveelheid uit te komen.
De afgewerkte aarde wordt
daarmee chemisch afval. Ook
blijken de champignonvoetjes
een te hoog prochloraz-gehalte
te hebben. Deze voetjes worden
verwerkt tot varkensvoer.
Remi Poppe van het Milieu-
Alarmteam van de Socialisti
sche Partij heeft zijn twijfels bij
het advies van de CNC om het
gebruik van Sporgon te stop
pen. „Het probleem is dat het
bij een advies blijft. Als er geen
vervangend middel voor Spor
gon komt. zullen de champig
nonkwekers het blijven gebrui
ken." Het is de vraag in hoever
re champignonkwekerijen het
advies van de CNC zullen op
volgen, aldus Poppe.
De eis van de SP aan de mi
nister, een verbod op het ge
bruik van champost, blijft van
kracht. Poppe: „Zolang er geen
dwingende maatregelen van
kracht zijn en de minister niet
met een oplossing komt, is er
sprake van aanwezigheid van
chemisch afval." Het ministerie
van vrom heeft de brief van de
SP nog in behandeling.
Op Texel is te zien hoe een dro
ge duinvallei na jarenlange win
ning van grondwater weer zijn
oorspronkelijke vochtige staat
terug krijgt. Het gaat om de
Mokslootvallei, waar de drink
waterwinning is gestaakt.
Staatsbosbeheer liet dit jaar een
begin maken met het afplaggen
van de humusrijke bovenlaag.
Dit was nodig om te voorko
men dat het gebied overwoe
kerd zou worden door onge
wenste planten na het stijgen
van de grondwaterstand. De
oorspronkelijke duinvegetatie
moet het hebben van voedselar-
me grond. Nu al is het begin
zichtbaar van typische planten
van natte duinvalleien zoals wa-
terpunge, waternavel, waterra
nonkel en kranswier. De zaden
van deze oorspronkelijke plan
ten zijn vaak nog in de bodem
aanwezig.
Ook eenden, ganzen, steltlo
pers en zelfs de zeldzame wa
terspreeuw ontdekken het ge
bied. Bij het afgraven is een toe
gang naar de zee gemaakt, zo
dat zout water de Mokslootval
lei kan bereiken. Hierdoor krij
gen zoutminnende planten ex
tra groeikansen.
groningen gpd
Aan jongeren wordt zaterdag tijdens een re
ferendum gevraagd hoe zij denken over de
milieu-ontwikkelingen. Het Nationaal Jon
geren Milieu Referendum in de Beurs van
Berlage wordt geopend door premier Lub
bers. Minister Alders neemt aan het eind
van de dag namens de regering de uitslag in
ontvangst. Twaalf bekende vertegenwoordi
gers van overheid, bedrijfsleven en belan
genorganisaties geven in een forum direct
commentaar op de uitslag.
De Nationale Jongerenraad voor Milieu
en Ontwikkeling (NJMO), een onlangs op
gericht platform van ruim 40 landelijke jon
gerenorganisaties, heeft het onderzoeksbu
reau NIPO opdracht gegeven om 850 jonge
ren te selecteren en uit te nodigen om in de
Beurs van Berlage hun mening te geven
over dertig stellingen over milieu en (duur
zame) ontwikkeling. De jongeren zijn tus
sen de 15 en 30 jaar oud en komen uit heel
Nederland.
Het NIPO staat garant voor de represen
tativiteit van de groep jongeren. Er wordt
rekening gehouden met de sexe en leeftijd.
Scholieren, studenten en werkende jonge
ren zijn vertegenwoordigd en ook is gelet
op de mate van milieubewustzijn. De aan
wezige jongeren zouden zodoende een af
spiegeling zijn van de jongeren in Neder
land.
Het referendum gaat over vijftien the
ma's. Bij elk thema komen twee stellingen
aan de orde: één gericht aan de overheid,
en één over de bereidheid van jongeren om
iets te doen. De NJMO zal de uitslag van de
stemming onder aandacht brengen van po
litiek en bedrijfsleven.
Vervoer per schip kost de min
ste hoeveelheid energie. Daarna
volgt vervoer per trein en dan
vervoer per vrachtwagen. Dat
blijkt uit het promotie-onder
zoek van S. Bos van de Rijksuni
versiteit Groningen. Bos heeft
de diverse manieren van goede
renvervoer via weg, rail en wa
ter vergeleken op basis van
energiegebruik en gevolgen
voor het milieu.
„Ik kijk naar het hele sys
teem", zegt Bos. „niet alleen
naar het moment dat een wa
gen of trein rijdt, de directe
energiekosten. Ik ga ook na
hoeveel energie het bijvoor
beeld kost om een vrachtwagen
te maken. En ik wil ook nagaan
hoeveel energie nodig is om een
afgedankte vrachtwagen te slo
pen. Dat zijn de indirecte ener
giekosten. Ook de aanleg van
spoorrails kost energie. Daar is
tot nog toe weinig aandacht
voor geweest, ook bij de discus
sie over de Betuwelijn."
Goederenvervoer over de weg
draagt vijf procent bij aan de
Nederlandse uitstoot van het
broeikasgas kooldioxide (C02)
en negen procent aan de stoffen
die zorgen voor zure regen.
Volgens de onderzoekster is
het energieverbruik van trein en
schip ongeveer even hoog. De
vrachtwagen ligt daar drie tot
vier keer boven. Bos acht het in
directe energiegebruik van weg
en rail een niet te verwaarlozen
post. Die kosten meegerekend
luidt de volgorde: schip, trein,
vrachtwagen.
Een vrachtwagen rijdt het
voordeligst in volbeladen toe
stand. Aanhangers verhogen het
brandstofverbruik, maar daarbij
blijft de luchtweerstand gelijk.
Hoe hoger de snelheid, des te
groter de luchtweerstand en dus
het energiegebruik. Dit alles
werkt in het voordeel van grote
vrachtwagens die vol beladen
zijn. Het energiegebruik daar
van is verhoudingsgewijs laag.
Het onderzoek is gecompli
ceerd, zegt Bos. Ze licht dat toe
met een voorbeeld: „Stel dat
een vrachtwagen een container
vervoert die gemaakt is van alu
minium in plaats van staal. Dan
is de vrachtwagen lichter en
rijdt daardoor zuiniger. Daar
staat tegenover dat het maken
van aluminium meer energie
kost dan de produktie van staal.
Tenzij men het aluminium te
rugwint en uit schroot nieuw
aluminium maakt."
