KLM op eigen kracht verder
Een jaar onderhandelen voor niets
i;V
Zwitserse president verwacht geen rancuneuze reactie Nederland
Alcazar
Rechtszaakf
tegen KLM!
MAANDAG 22 NOVEMBER 1993
10 ANI
AMSTERDAM ANP
De onderhandelingen die tot de vorming
van Alcazar moesten leiden begonnen bij
na een jaar geleden. Een klein jaar van ver
kenningen, besprekingen en onderhande
lingen op een rijtje.
December 1992: De KLM benadert de
luchtvaartmaatschappijen van de 'Euro
pean Quality Alliance', te weten het Scan
dinavische SAS, Swissair uit Zwitserland en
het Oostenrijkse Austrian Airlines.
8 januari 1993: De koers van het KLM-
aandeel stijgt na geruchten dat de KLM
met Swissair praat.
27 januari: De vier maatschappijen beves
tigen dat er „informele gesprekken" wor
den gehouden over samenwerking.
26 februari: De vier maatschappijen ma
ken bekend dat er zestien gezamenlijke
werkgroepen zijn gevormd om alle aspec
ten van de samenwerking te onderzoeken.
19 maart: Er wordt bekend dat het de be
doeling is ergens in april een voorlopige
overeenkomst te sluiten waarbij een geza
menlijke dochtermaatschappij wordt op
gericht. Die moet per 1 januari 1994 de lei
ding gaan uitoefenen over de vier lucht
vaartondernemingen. De dochtermaat
schappij moet op den duur de moeder
maatschappij worden waaronder de vier
huidige maatschappijen dan als dochters
zouden voortbestaan. Het scenario heeft
de codenaam 'Alcazar', de Moors-Spaanse
naam voor een kasteel met vier torens;
symbool voor vier bedrijven die zich door
samenwerking tegen de buitenwereld ver
dedigen.
1 april: KLM-directeur L. van Wijk ver
klaart tegenover de Nederlandse pers in
San Francisco heel profetisch dat het ,,op
dit moment onzeker is of de nationale
overheden hun eigen luchtvaartmaat
schappij zullen willen opofferen aan het
gemeenschappelijk belang" van Alcazar.
Van Wijk laat ook weten dat de KLM des
noods bereid is haar belang van 20 procent
in de Amerikaanse maatschappij North
west Airlines te „heroverwegen" als de Eu
ropese fusie dat zou vereisen.
27 april: Er wordt in beginsel overeengeko
men dat de KLM, Swissair en SAS elk 30
procent zeggenschap zullen krijgen in Al
cazar en het veel kleinere Austrian 10 pro
cent. De zetelverdeling in de op te richten
dochtermaatschappij, die „management-
company" wordt genoemd is: KLM, Swis
sair en SAS elk vier zetels en Austrian twee
zetels.
28 april: Austrian Airlines flirt met Luft
hansa en Air France.
26 mei: Ook Swissair blijkt op aandrin
gen van de Zwisterse regeringop zoek
naar alternatieven.
14 juni: Austrian Airlines zegt dat Alcazar
vertraging oploopt.
29 juni: Swissair zegt eveneens dat er ver
traging ontstaat.
12 juli: De vakbonden bij de KLM krijgen
van de directie te horen wat zij al enige tijd
vreesden: binnen Alcazar zouden 6.000 ar
beidsplaatsen overbodig zijn.
19 juli: In een naar de pers uitgelekte ver
sie van het „memorandum of understan
ding" staat te lezen dat de fusie alleen kan
doorgaan als de zes regeringen van de be
trokken landen een gesloten front vormen
bij het verdedigen van de landingsrechten
van de vier maatschappijen. Door op te
gaan in Alcazar zouden de vier hun be
staande nationaliteit verliezen en dus ook
de aan die nationaliteit gebonden lan
dingsrechten. Dat moet worden voorko
men. 18 augustus: SAS maakt bekend over
het eerste halfjaar een groot verlies te heb
ben geleden van 145 miljoen gulden. De
verslechterende financiële positie van SAS
wordt een obstakel voor de fusie, omdat
die de toch al lage waarde van het bedrijf
verder ondermijnt. De KLM en Swissair
hebben er geen trek in een financiële
brekebeen op sleeptouw te nemen.
1 september: De Zwitserse regering zet het
licht op groen voor de samenwerking.
27 september: De Zweed Jan Carlzon
treedt af als president-dircteur van SAS,
naar het officieel heet om zich volledig aan
Alcazar te wijden, maar officieus omdat hij
binnen SAS de personificatie is van 'Alca
zar'; de interne oppositie, vooral in Dene
marken, tegen het project zou zijn hoofd
hebben geëist.
Oktober: De geruchten dat het mis gaal
met Alcazar worden steeds hardnekkiger. Lqa
november: De directies komen in Stock
holm bijeen zonder tot een vergelijk te ko».
men.
20 november: De raad van commissaris!
sen van de KLM werpt de teerling: de KLty
zal vasthouden aan het belang in North!
west, ook als daardoor Alcazar niet doorn-Af
gaat. trdc
21 november: De directies van de vier koj]an
men nog eenmaal bijeen en sluiten, alleyert
afwegende, het dossier 'Alcazar'. iïscj
rooi
I Ja:
grot
l we
len,
Afketsen Alcazar leidt volgens directie niet tot banenverlies
Het afketsen van Alcazar betekent dat de KLM voorlopig
op eigen kracht verder moet met haar bestaande part
ners. De KLM heeft op dit ogenblik geen concrete plan
nen om met andere Europese luchtvaartmaatschappijen
fusiegesprekken te starten. Na het mislukken van de ge
sprekken met British Airways in 1992 en nu met Swissair,
SAS en Austrian, lijken er weinig geschikte kandidaten te
resteren. De directie gaat zich nu concentreren op de
verdere uitbouw van de samenwerking met maatschap
pijen als Northwest Airlines, Air UK, Transavia en Mar
tinair.
AMSTELVEEN. BILL MEYER
President-directeur Pieter Bouw
zei gisteren op een persconfe
rentie op het KLM-hoofdkan-
toor in Amstelveen dat hij „te
leurgesteld is over het misluk
ken van de besprekingen." Gis
termorgen kwamen in Amster
dam de vier presidenten en de
voorzitters van de raden van
commissarissen voor de laatste
keer bijeen. Zij kwamen tot de
slotsom dat er onoverbrugbare
meningsverschillen bestonden
over de keuze van een Ameri
kaanse partner. De KLM stond
alleen in haar keus voor North
west Airlines. Geen van de an
dere partners wilde met het fi
nancieel zwakke Northwest in
zee gaan. In het buitenland
krijgt de KLM dan ook de
'schuld' van het mislukken van
de onderhandelingen.
Dat de KLM onder geen be
ding haar bestaande samenwer
king met Northwest Airlines zou
opofferen, stond al geruime tijd
vast. Als enige Europese lucht
vaartmaatschappij heeft de
KLM onbeperkt toegang tot de
Verenigde Staten, de belangrijk
ste luchtvaartmarkt ter wereld.
Aan de samenwerking met Nor
thwest (de vierde maatschappij
in de VS) zijn geen grenzen
sinds de Amerikaanse overheid
de combinatie vorig jaar onthef
fing verleende van de anti-trust
wetgeving.
Het was deze unieke positie
in de VS die de KLM niet uit
handen wilde geven. Weliswaar
erkent de KLM dat er wat ge
daan moet worden aan de
zwakke balanspositie van Nor
thwest (drie miljard dollar
schuld), maar NWA begint vol
gens Bouw uit het dal te klim
men. Voor het eerst sinds jaren
wordt weer winst gemaakt. En
dankzij afspraken met het per
soneel kunnen de kosten bij
NWA fors omlaag.
Van doorslaggevend belang wa
ren verder de sterke positie van
Northwest in het Verre Oosten
en het feit dat NWA, net als de
KLM, veel luchtvracht vervoerd.
De KLM en NWA kunnen vol
gens Bouw als enige Europee
s/Amerikaanse combinatie als
een echte eenheid opereren.
Met Delta Airlines, de partner
van Swissair, was dat onmoge
lijk geweest.
Bijval
Het besluit van de KLM om
Northwest niet aan Alcazar op
te offeren kreeg in Nederland
veel bijval. De vakbonden heb
ben begrip voor de keuze van
de directie. Volgens José Smeets
van de Vervoersbond FNV is het
nu tijd dat de directie zich weer
met de KLM bezig gaat houden.
Benno Baksteen, voorzitter
van de Vereniging Nederlandse
Verkeersvliegers, is opgelucht
over het afblazen van de sa
menwerkingsplannen: „Alcazar
met Northwest zou een
ontwikkeling zijn, maar toen de
laatste weken steeds duidelijker
werd dat er moest worden ge
kozen tussen Alcazar of North
west, dan hadden wij ook voor
Northwest gekozen. De KLM en
Northwest Airlines delen dezelf
de visie. Als de andere drie Eu
ropese maatschappijen die niet
delen, dan heeft samenwerking
geen zin."
Henri Poppelier, voorzitter
van de VKC de grootste bond
bij de KLM die de belangen be
hartigt van hét cabineperso
neel steunt het besluit van de
KLM, maar is toch wel teleurge
steld. „Maar we hebben gecon
stateerd dat er weinig of geen
voordeel is aan Alcazar. Boven
dien blijkt de liberalisering van
de Europese luchtvaart veel tra
ger te verlopen dan iedereen
dacht". Poppelier vindt het 'be
langrijk dat de KLM zich even
bezint' op de toekomst, voordat
weer een poging tot samenwer
king wordt gedaan. „Maar we
moeten niet te lang daarmee
wachten: de concurrentie zit
niet stil."
De regeringsfracties PvdA en
CDA toonden gisteren begrip
voor het besluit van de KLM.
CDA-woordvoerder Van Vlij
men meent dat de voordelen
van de samenwerking tussen
KLM en North West zwaarder
wegen dan die van Alcazar. Van
Vlijmen acht het goed mogelijk
dat de KLM zich met North
West een zodanige marktpositie
verwerft dat beide maatschap
pijen op eigen kracht verder
kunnen.
Dat laatste is PvdA-kamerlid
De Jong niet met hem eens. Hij
verwacht dat de KLM binnen
enkele jaren weer op zoek zal
gaan naar Europese samenwer
king. De Jong sluit niet uit dat
de Nederlandse luchtvaart
maatschappij dan opnieuw in
gesprek zal raken met de Alca
zar-partners.
Minister Maij-Weggen van
verkeer en waterstaat zei dat de
KLM „groot gelijk heeft." Zij
noemde NWA „een kip met
gouden eieren." De beslissing
van de KLM is overigens, zo zei
Bouw, niet onder politieke druk
tot stand gekomen. Maij beves
tigde dat de overheid de KLM
bij zal staan wanneer het bedrijf
nieuwe aandelen uitgeeft ter
versterking van het eigen ver
mogen. De KLM heeft geld no
dig om het lijnennet in Europa
nu op eigen kracht verder uit te
bouwen. De overheid, die 38,2
procent van de aandelen KLM
bezit, zal in een nieuwe uitgifte
voor eenzelfde percentage deel
nemen.
Bouw wilde gisteren niet ver
tellen hoeveel geld de KLM met
de aandelenemissie binnen wil
halen en wanneer de uitgifte
plaatsheeft. Er worden bedra
gen van zo'n zeshonderd mil
joen tot een miljard gulden ge
noemd. Bouw ontkende ten
stelligste dat hierbij sprake is
van 'steun'. „Het gaat om een
kapitaalsversterking tegen
marktvoorwaarden en de over
heid neemt daar gewoon aan
deel. Er is absoluut geen sprake
van verliesfinanciering, zoals bij
sommige van onze concurren
ten, maar van groeifinancie-
ring."
Bouw zei niet te vrezen voor
een isolement van de KLM in
Europa. Een jaar geleden nog
vertelde Bouw dat samenwer
king met de Alcazar-partners
een must was om het markt
aandeel in Europa te vergroten.
Door de liberalisering van de
Europese luchtvaart zou straks
slechts plaats zijn voor vier tot
vijf grote maatschappijen. Al
leen met een marktaandeel van
vijftien procent zouden die
maatschappijen in staat zijn
een wereldwijde netwerk (glo
bal airline system) met passa
giers te voeden. De KLM heeft
met haar huidige partners
slechts een marktaandeel van
vijf procent.
Bouw kwam gisteren terug op
die visie. Naar zijn mening
loopt het nu niet zo'n vaart met
de liberalisering zoals drie jaar
geleden werd gedacht. „De ver
wachte concentraties en fusies
van luchtvaartmaatschappijen
zijn in Europa uitgebleven. De
KLM krijgt daardoor meer tijd
om op eigen kracht haar positie
uit te bouwen." Weliswaar ont
kende hij niet dat er op termijn
een Europese partner moet
worden gevonden, maar voorlo
pig gaat de KLM daar niet actief
op zoek naar. „Wel houden wij
de ogen open." Bouw wees na
drukkelijk de suggestie van de
hand dat de KLM alleen met
SAS verder zou gaan.
Uit Zwitserland kwam giste
ren het bericht dat Swissair, SAS
en Austrian mogelijk wel hun
bestaande samenwerking in de
'European Quality Alliance'
gaan uitbouwen. Bouw zei niet
te geloven dat de drie plannen
hebben om samen verder te
gaan. „En al mochten zij daar
toch toe besluiten, is daarvan
voor de KLM weinig gevaar te
duchten." SAS en Austrian zijn
geen echte concurrenten voor
de KLM gezien het feit dat zij
nauwelijks een positie hebben
op de transatlantische route.
Werkgelegenheid
Bouw sloot overigens niet uit
dat de KLM met de drie Alcazar -
partners op het gebied van af
handeling, onderhoud en auto
matisering wel kan samenwer
ken. Dat de vier over een jaar
opnieuw met elkaar om tafel
zitten, achtte hij zo goed als uit
gesloten.
Het afketsen van de fusie
heeft volgens Bouw geen in
vloed op de werkgelegenheid bij
de KLM. „Er zijn geen plannen
tot een drastische verlaging van
het personeelsbestand." Toch
was één van de bedoelingen
van Alcazar om tot een forse
kostenbesparing te komen.
Door de schaalvergroting kon
den tienduizend banen verdwij-
MINNEAPOLIS AP
idz
De luchtvaartmaatscha]
American Airlines heeft
rechtszaak aangespannen tej
KLM, omdat de Nederlam
luchtvaartmaatschappij gesl
len informatie zou hebben oif)e
vangen van Northwest Airlirr etj
over de prijsstelling van Ami
can Airlines. De informatie
bij Northwest in dienst tradt
Een woordvoerster van de
in New York weigerde commi
taar te geven. Northwest oi
kent dat het geheime inform;
heeft ontvangen van ex-Arm
can-werknemers.
American uitte de beschuli
gingen vrijdag in een rechts;
die de onderneming in Minni
polis tegen de KLM aanspant
De vraag is of Northwest pi
berekeningsdeskundigen
American Airlines heeft aan|
trokken met het doel gegevi
te krijgen over het geavancet
de prijsberekeningssysteeip"
American beweert dat Noi
west deze informatie aan
heeft doorgespeeld en dat
daardoor inkomsten heeft v^
worven.
American eist dat de reclr''
bank een schadevergoedij
vaststelt en dat de KLM en Ni
thwest een verbod opgele
krijgen nog langer zogenoem
Amerikaanse handelsgeheim
te onthullen.
Beurs bedroeft
President-directeur Pieter Bouw van de KLM maakte gistermiddag tij
dens een persconferentie het mislukken van het Alcazar-project bekend.
•FOTO ANP
AMSTERDAM ANP
nen. Deze besparing zal de KLM
nu op een andere wijze moeten
vinden.
Bij de ondernemingsraad is
de vrees niet weggenomen dat
er dit jaar nog banen moeten
verdwijnen. Er circuleren getal
len van zo'n tweeduizend ar
beidsplaatsen. De KLM maakt
momenteel winst, maar die is
geheel te danken aan de vrijstel
ling van betaling van het werk-
geversdeel van "de pensioenpre
mie. Volgend jaar is de KLM dit
douceurtje kwijt. De bonden
zeiden gisteren Bouw aan zijn
woord te zullen houden dat er
geen saneringen komen.
Op de Amsterdamse effecte
beurs is maandag teleurgestt
gereageerd op het afblazen v
het samenwerkingsproject Alt
zar. Voor beleggers kwam f
besluit niet onverwacht. Vrijd
werd er al druk op gespec
leerd. Desondanks besloten b
leggers vanochtend liever hl
stukken KLM van de hand
doen. De koers was rond til
uur 2,80 gulden gezakt na
37,70 gulden.
Ook SAS, Swissair en Austrian Airlines riepen gistermiddag (op de luchthavens van respectievelijk Kopenhagen, Zurich en Wenen) de pers bijeen om het einde van Alcaaar aan te kondigen. De droom van samenwerking eindigde na elf maanden in een verschrikt ontwaken. .FOTO'S AP. Reuter. £1
Ook Swissair gaat op zoek naar nieuwe partners
„Na al die maanden is de mis
lukking van het Alcazar-concept
een betreurenswaardige tegen
slag", aldus de Zwitserse Bond
spresident Adolf Ogi, tevens mi
nister van verkeer en energie.
„Maar zaken zijn zaken, en ik
geloof niet-dat dit politieke ge
volgen heeft voor onze uitste
kende betrekkingen met Neder
land."
Ogi, begin deze maand nog
de gastheer van koningin
Beatrix bij haar staatsbezoek
aan Zwitserland, zei niet te ver
wachten dat Nederland in Brus
sel nu „moeilijk gaat doen" te
genover het Zwitserse streven
naar gelijke behandeling met
andere Europese luchtvaart
maatschappijen. „Ik ken mijn
Nederlandse collega's als ver
standige mensen, die zeker niet
rancuneus zullen optreden te
genover ons", aldus het Zwit
serse staatshoofd. Ogi wees er
op dat „in tegenstelling tot de
meeste Europese luchtvaart
maatschappijen", nog geen
twintig procent van de Swissair-
aandelen in handen is van de
Zwitserse regering of de kan
tons. „Ik heb de Swissair-leiding
dus volledig vrijgelaten bij het
Alcazar-overleg en de beslissing
die nu genomen is, komt geheel
voor rekening van Swissair en
de drie andere onderhande
lingspartners."
Bern had gehoopt door de fu
sie met de KLM, SAS en in min
dere mate Austrian Airlines vas
te voet aan de grond te krijgen
in de Europese luchtvaartpoli-
tiek. Omdat het neutrale Zwit
serland niet met Europa is geas
socieerd, moet Bern voor de
Swissair in Brussel moeizaam
onderhandelen over gelijke be
handeling bij de geplande libe
ralisatie in het luchtverkeer.
De voorzitter van de Swissair
bestuursraad, Otto Loëpfe, zei
gistermiddag dat „de droom
van samenwerking na elf maan
den moeizaam overleg" defini
tief was vastgelopen op het on
wrikbare partnerschap tussen
KLM en NorthWest Airlines. De
opmerking van minister Maij-
Weggen (verkeer en waterstaat),
dat NorthWest voor de KLM
„een kip met gouden eieren"
was, die niet aan de fusie kon
worden opgeofferd, werd door
geen van de drie onderhande
lingspartners geslikt. Met ver
wijzing naar de „honderden
miljoenen, die de KLM aan Nor
thWest heeft geofferd", be
schreef een Swissair official de
ze Amerikaanse maatschappij
„als het financiële blok aan het
been van Alcazar, en zeker geen
kip met gouden eieren."
Loëpfe zei dat zijn maat
schappij zeker niet zijn heil in
„Alleingang" zal zoeken, en
reeds naar nieuwe coalitiepart
ners speurt. Hij noemde daarbij
Delta Airlines, Singapore Airli
nes, Austrian Airlines en „even
tueel" Lufthansa. Swissair heeft
reeds een vijf procent aandeel
in Delta, „een financieel veel
gezonder onderneming dan
NorthWest", en een intensief
samenwerkingsverband met
Singapore Airlines.
In kringen van de IATA, de in
ternationale luchtvervoersorga-
nisatie in Geneve, wijst men er
op, dat Swissair in de vakpers
en bij luchtreizigers nog steeds
als de beste maatschappij
wereld te boek staat en als z<
danig geen moeite zal hebbi
andere partners aan te trekki
„Een coalitie van Lufthani
Swissair, Austrian en misschii
SAS met Delta en Singapore
lines zou een ijzersterke com
natie zijn met een goede fin.
ciële basis", aldus een IATA
ficial. „In de huidige constellai
zal het in Europa toch tot zuil
constructies moeten komen."
