Kennedy-mythe leeft nog V Rokend naar vervlogen tijden ZATERDAG 20 NOVEMBER 1993 Voorde ogen van miljarden televisiekijkers, werd Lee Harvey Oswald - verdacht van de moord op Kennedy - neergescho ten door nachtclubeigenaar Jack Ruby. De aanslag vond plaats toen Oswald van de ene naar de andere gevangenis werd ïelefooi overgeplaatst. foto archief anp Een dag die de wereld schokte: 22 november 1963. Tijdens een tocht in een open auto door de straten van Dallas, wordt de Amerikaanse president John F. Kennedy vermoord. Komende maandag 30 jaar geleden dus. Maar de mythe is nog springlevend. Hoe de feiten over 'de ware Kennedy' die na zijn dood bekend werden het ideaal-beeld ook aantastten: John F. leeft onverminderd populair voort. Jaap van Wesel John Kennedy was - mag men aanne men - nooit president van de Verenig de Staten geworden als hij in 1993 pagne had moeten voeren. Zijn tegen standers en de pers zouden Kennedy's bui tenechtelijke affaires, zijn connecties met de maffia en zijn cynische kijk op de politiek meedogenloos aan de kaak hebben gesteld. Toch noemen veel Amerikanen zonder aarzelen Kennedy de grootste Amerikaanse president. Dat komt echter niet zozeer door zijn politieke daden, maar vanwege zijn ge welddadige dood. Bijna elk televisie station 'viert' in deze periode de dertigste verjaardag van de moord op Kennedy met een docu mentaire, en kranten komen met nieuwe ei gen onderzoeken. Kennedy leeft onvermin derd voort: de mythe, de retoriek van het ide alisme, de rijkdom van de Kennedy-clan, zijn mooie vrouw Jacky'en het nog altijd onopge loste mysterie van zijn moord. Enderzijds wordt Kennedy de politicus in de schijnwerpers gezet, alsmede zijn beslui ten en problemen: de mislukte invasie in Cu ba, de Cubaanse rakettencrisis die in 1962 de wereld op de rand van een derde wereldoor log bracht, de Vietnam-oorlog die Kennedy escaleerde en de strijd voor de burgerrechten die de cynische president politiek geen haal bare kaart achtte. Anderzijds: Kennedy de man, de oorlogs held in de Marine tijdens de Tweede Wereld oorlog, zijn huwelijk, zijn buitenechtelijke af faires met de filmster Marylin Monroe en an dere minder beroemde schoonheden. Zijn connecties met en zijn strijd tegen de maffia. Was de maffia verantwoordelijk voor zijn moord op 22 november 1963 in Dallas in de staat Texas? Was het een wraakactie van Fi del Castro? Was de KGB erbij betrokken of handelde Lee Harvey Oswald alleen? Schijn De dertigste verjaardag geeft een lawine te zien van nieuwe documentaires, boeken en artikelen met oude en nieuwe theorieën. De catalogus van de Library of Congress bevat een lijst van 506 boeken over Kennedy. Dat is, met uitzondering van de eveneens ver moorde Lincoln die het record houdt met 2.610 boeken, meer dan over welk andere Amerikaanse president ook. De literatuur over Kennedy heeft de kennis over de president de afgelopen dertig jaar aanzienlijk verrijkt. De propaganda uit die tijd, geholpen door een weinig kritische pers, gaf het beeld van een gelukkig dynamisch ge zin. Een aantrekkelijke, sportieve, welbe spraakte president die van grappen, sport en snelle boten hield. Een modieuze echtgenote die zich volgens de laatste 'lijnen' kleedde. Twee kleine kinderen in het Witte Huis. De Kennedy's stonden model voor doorsnee Amerika. Thans is veel meer bekend over de ware John F. Kennedy enkele minuten voorde moordaanslag. In gezelschap van zijn echtgenote Jacky en de gouverneur van Texas, John Connally, maakte de Amerikaanse president een tocht door Dallas. foto archief reuter Kennedy. Dat gelukkige'huwelijk was schijn. Jacqueline en Jack stonden op het punt te scheiden toen Kennedy in 1960 de presi- dentsverlciezingen won en bleven om oppor tunistische redenen bij elkaar. Kennedy was allerminst een gezonde en sportieve bink: hij had ernstige rugklachten en stopte zich vol met medicijnen. Maar al die feiten doen ook nu geen afbreuk aan zijn populariteit en aan de mythe-vorming. Ronald Reagan had de reputatie van tefal president omdat negatieve publiciteit niet aan zijn positieve imago bleef kleven. Dat geldt in nog sterkere mate voor Kennedy. Historici zetten vraagtekens bij het idealisme dat Kennedy uitstraalde zonder dat zij tot een definitief antwoord komen. Het positieve imago sprak sterker dan de lang niet altijd positieve daden. Kennedy had ideeën, maar was geen krachtig onderhandelaar, geen po liticus die het Congres onder druk kon zetten om een wet door te drukken zoals zijn opvol ger Johnson dat kon. John Kennedy vijf dagen voor zijn dood. De president aan een 'after-dinner sigaar' bij een maaltijd die voorafging aan een persbijeenkomst in Miami Beach, foto archief ap Jacky Kennedy met haar kinderen John junior en Caroline. De opname werd gemaakt tijdens de overbrenging van Kennedy's stoffelijk overschot naar het Capitool. foto archief ap Discussie Maar in Washington is perceptie van de wer kelijkheid vaak belangrijker dan de werkelijk heid zelf. Was het genoeg geweest om de werkelijkheid naar zijn hand te zetten? Ken nedy is te kort president geweest om een oor deel uit te spreken of hij al dan geen groot president was. Er is immens veel geschreven over de vraag of Kennedy zich uit het moeras van Vietnam wilde terugtrekken. Een zinloze discussie omdat de geschiedenis nu eenmaal geen antwoord geeft op de vraag wat er ge beurd zou zijn als... Maar ook een lucratieve discussie, want de boeken worden verslonden als detective-ro mans. Dat geldt in nog sterkere mate voor de theorieën over de moord op Kennedy. Was het een complot van de maffia, de Cubanen, de KGB of de CIA, of een combinatie. Negen tig procent van de Amerikanen gelooft in 1993 niet dat Lee Harvey Oswald op eigen houtje Kennedy vermoorde. Vijftig procent meent dat de CIA er bij betrokken was. De film JFK heeft de complot-theorie nieuw leven ingeblazen, en ook weer een markt gecreëerd voor de tegengestelde theo rie dat er géén sprake was van een samen zwering. De laatste bestseller in die categorie heet Case Closed. Ook The Washington Post, die in samenwerking met CBS en Newsweek voor de dertigste verjaardag nog eens een on derzoek instelde naar de moord, komt tot de conclusie komt dat Oswald alleen handelde. Maar de. zaak is nog lang niet afgesloten. Het Assasination Archives en Research Center, dat de moord op Kennedy continu bestu deert. zegt dat slechts 10 tot 20 procent van de officiële geheime documenten die te ma ken hebben met de moord op Kennedy openbaar werden. Er is een commissie in de maak die het vrijgeven van de rest van de do cumenten moet bestuderen. Belangstelling gaat vooral uit naar de ClA-dossiers. Dossiers Het CIA-dossier van Oswald is in augustus dit jaar vrijgegeven. Er zijn al meer dan 2.000 verzoeken van onderzoekers om inzage te krijgen in die documenten. Bevatten de C1A- archieven meer aanwijzingen dat er sprake was van een Cubaans complot? Vast staat dat na de moord op Kennedy zijn opvolger Lyndon Johnson bang was voor de gevolgen van een al te grondig onderzoek. Wat moest de president doen als zou blijken dat Castro of de KGB achter de moord zat? Ongetwijfeld een roep om wraak, waardoor de wereldvre de gevaar ging lopen. De Washington Post komt ook tot de con clusie dat veel bureaucraten die voor hun ambtelijke toekomst vreesden, de zaak in de doofpot wilden stoppen. Daarom was het Wflrren-rapport van 1968, dat Oswald als eni ge dader aanwees, alles behalve volledig. De KGB heeft na hel einde van de Koude Oorlog inzage gegeven in het dossier van Oswald. Daaruit blijkt dat het onwaarschijnlijk is dat Oswald een KGB-agent was. Maar de theorieën over de betrokkenheid van de maffia en Castro blijven actueel, zon der dat iemand erin slaagt afdoende bewijs te leveren over het voor of tegen Als Kennedy aan een hartaanval was ge storven zou niemand zich nu nog druk ma ken. Het uitblijven van een oplossing voor de detective roman versterkt de Kennedy-my- the. In elk geval tot in 1993.... 1 Van de drie schoten op de limousine, heeft er één de Amerikaanse president dodelijk getroffen. Zijn vrouw Jacky en een .veiligheidsagent buigen zich over John Kennedy. foto archief ap Het is nieuw. Het ruikt anders, het smaakt anders. Het ziet er ook anders uit. Het is shag met een smaakje. Kortom: een verbreding van het shagsegment op de Nederlandse rokersmarkt, zoals dat in marketingsjargon heet. Na smaken in de thee en in de koffie nu ook in shag. Maarten Pennewaard en prachtbaan, zo lijk het: tabak- I j sinkoper voor Drum. Lekker reizen JLJ over de hele wereld, voor zover tropisch. ,,Nu eens gaan ze de binnenlanden van Zuid-Aijierika in. Dan weer trekken ze langs de oevers van de Nijl, of door de don kere regenwouden van Indonesië", meldt hun werkgever Douwe Egberts trots in een kleurrijke folder. Het is allemaal voor jou, moderne roker! Zodat jij in de tabakszaak eens wat anders kunt opsteken dan die eeuwig-zelfde half- zware. Want: ,,In welke windstreek ze ook zijn, de tocht heeft altijd slechts èèn doel: het selecteren van de fijnste tabakken", ronkt Drum. „Zo komen deze experts onderweg soms iets heel bijzonders tegen. Een tabak zoals ze die nooit eerder hebben geproefd. Zo'n tabak wordt direct per schip naar Ne derland gebracht. Opdat de mblangeur er een voortreffelijke shag van maakt." Onder de noemer Drum Origins liggen ze sinds enkele weken bij de tabakszaak. Drie soorten:' Yucatan, een shag met Zuidameri kaans temperament, Djebel, waarin de Oriënt te proeven moet zijn, en Loemadjang die bij de roker 'die typische sfeer van de Gordel van Smaragd' dient op te roepen. Tegelijkertijd voorzag de Groninger tabaksproducept Theodorus Niemeyer de zoekende roker van een nieuwe shagmelange: Niemeyer's Classic. Het kaftpapierbruine zakje wordt geacht te herinneren aan de jaren dertig of vijftig. Douwe Egberts is de grootste tabaksprodu cent van Nederland met Niemeyer in feite als de enige concurrent. De Jouster tabaksleve rancier bezit met Drum het grootste aandeel in de markt van halfzware shagrokers, terwijl Niemeyer in dat segment Samson als sterke troef heeft. De smaakmakers van beide producenten zijn natuurlijk niet uitsluitend in de weer om het de shagroker naar de. zin te maken. Ei genbelang speelt uiteraard een grote rol. Er zit een simpel economisch verhaal achter de introductie van de nieuwe tabaksvarianten. Het aantal rokers in Nederland neemt nog altijd af. Vorig jaar werd in Nederland 5,4 miljard gulden aan rookwaren besteed. Ro kers kregen daarvoor 17,6 miljard sigaretten (4 procent minder dan in 1991) en 16,2 mil joen kilo shag, een daling van 9,5 procent. De staatskas strijkt 72 procent op van de sigaret- tenomzet, bij shag ligt dat iets lager: 63 pro cent. In Nederland zijn er bijna even veel si garetten- als shagrokers. „Een unieke situatie in de wereld. Nergens anders is de shagmarkt naar verhouding zo groot als hier", zegt Nie- meyers marketing-manager Nederland Jaap van de Wal. Maar in de schappen van de si- garenboer is het wat oneerlijker verdeeld: ve le tientallen sigarettenmerken, en veel min der soorten shag. Van de Wal: „Ik schat dat er in Nederland een kleine tweehonderd mer ken sigaretten verkrijgbaar zijn. Daarvan doen er zo'n 35 tot 40 volwaardig mee op de markt. Maar bij shag ligt de situatie totaal an ders. D'r zijn misschien tien merken." Dat aanbod wordt dus vergroot. TOCH zegt de Groninger marketing-mana ger dat de introductie van Niemeyer's Classic 'in principe' niets te maken heeft met de krimpende markt. Niemeyer wil gewoon een uitbreiding van het assortiment. „Wij hebben gezegd: er is ruimte voor recepten die zich onderscheiden van de rest." Over de respons kan Van de Wal nog niets zeggen: de pakjes liggen pas drie weken in de winkel. Niemeyer's Classic moet vooral een sfeer uit vervlogen tijden oproepen, doceert Van de Wal. Dat wil zegge;n: een sfeer waarvan de consument ten minste dénkt dat die 'van vroeger' stamt. De Groninger fabrikant heeft daarom een beetje gekozen voor een kolo niale look Een kaft papierbruin zakje, met shag uit een 'op traditie gebaseerde recep tuur', die ook nog wat breder is gesneden dan de normale halfzware shag. Drum houdt vast aan het traditionele blau we zakje, al is de verpakking wel opgefleurd met Zuidamerikaanse, Indonesische of Ori ëntaalse tekeningen. Het doet wat denken aan de wijze waarop Smiths zijn wereldzout jes tracht te slijten. De 'Classic' is zonder veel bombarie gelan ceerd. Dat geldt beslist niet voor de nieuwe shags van Drum. Fraaie folders in elke ta bakszaak en opvallende advertenties begelei den Yucatan c.s. op hun weg naar de consu ment. Des te opvallender is de absolute stilte die Douwe Egberts bewaart als gevraagd wordt om wat meer tekst en uitleg. Het is verleidelijk om de verklaring te zoeken in een eerder tabaksexperiment van het bedrijf: Tat too. Met het Tattoo-pijpje. De nieuwste ma nier van rokci. Miljoenen guldens gingen op aan de promotie van 'Het alternatief voor de sigaret, het shagje en de pijp', die volgens de campagne via een cultstatus in de smaakma kende Amsterdamse grachtengordel het hele land diende te overwinnen. De markante pijpjes en het concept draaiden uit op een totale mislukking. Wellicht dat Douwe Egberts daarom nu wat minder hoog van de toren blaast. Jaap van de Wal van concurrent Niemeyer vindt hef niet op zijn weg liggen om de nieuwe smaken van een oordeel te voorzien. „Zeker, ik heb ze even geprobeerd. Maar ik ben niet objectief. En al zóu ik ze heel lekker vinden, dan zou ik dat waarschijnlijk toch niet zeg gen, hahaha. Alleen dit: Douwe Egberts zoekt het veel meer in de smaakvariatie. Wij willen meer die sfeer van toen oproepen. Er is ook een verschil in prijs. Terwijl Nie meyer voor de Classic het gangbare bedrag van f 5,60 per builtje van 50 gram aanhoudt, past Douwe Egberts een winstgevende truc toe. De nieuwe pakjes bevatten maar veertig gram shag, voor f 5,20. Dat maakt de Origins' een stuk duurder dan andere shag: 16 pro cent om precies te zijn. Maar ja, al die reizen van de tabaksinkopers....

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1993 | | pagina 33