De waar geworden droom
van Te fabuleux René'
Toerisme
n€
Personeel reisbureau weet te weinig van wintersport
_jATERDAG20NQVEMBER1993
REDACTIE ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
teisberichten
^andgoedhotels
Jet als in Spanje (Paradores) en Portugal (Poussadas), is het nu ook
ti Denemarken mogelijk te overnachten in hotels die zijn onderge
bracht in historische panden. De twaalf 'Herregardshoteller' liggen
over het hele land en zijn luxueus ingericht. Tot de hotels
pe in de keten zijn opgenomen behoort het Gammel Vraa Slot niet
van Aalborg. Het is in Denemarken befaamd omdat het lange
jjd 's nachts bezoek kreeg van een van de overleden bewoners, de
Ofloormalige marineofficier Jorgen Bille. De man placht voor te rij-
len in een rijtuig dat werd getrokken door paarden zonder hoofd.
00ifo: Slots- Herregardsferrie i Danmark in Kopenhagen, tele-
Don 09.45.3333.8911.
n[Sieuwe liften Rauris
ti het kleine wintersportdorpje Rauris (Salzburger Land) zijn enke-
01^ nieuwe skiliften in gebruik genomen. Een moderne zespersoons
jondelbaan vervangt de oude tweepersoons stoeltjeslift en brengt
10fe skiërs direct van het dorp naar het Hochalm-gebied. Nieuw is
10k de tweepersoons stoeltjeslift vanuit het dal naar Kreuzboden.
hjleze kwam in plaats van de oude éénzitter.
nfo: Verkehrsverband Rauris, telefoon 09-43.6544.6237.
Andorra verlaagt prijzen
1 Vintersportvakanties in Andorra (op circa 1-800 meter hoogte) zijn
-gemiddeld 20 procent goedkoper geworden. Dit is vooral het gevolg
jan de forse devaluatie van de peseta. Het ministaatje in de Pyre-
feeën is in Nederland pas de laatste jaren bekend géworden als
wintersportbestemming. Er zijn vier redelijk grote, niet aaneenge-
skibestemmingen met bijna 100 liften die bij elkaar 200 kilo-
neter aan afdalingen ontsluiten. Er zijn zowel hotels als apparte-
nfo: Sunski Tours in Goor, telefoon 05470-60050.
n ginter in Amsterdam
|)e hotels moeten vol, dus gaat Amsterdam onverdroten voort met
jwinterweekendaanbiedingen. Wat een jaar of vijf voorzichtig be-
jon, is uitgegroeid tot een populair arrangement waaraan 27 hotels
■eelnemen. Het komend seizoen wordt een nog grotere belangstel-
Ing verwacht in verband met de manifestatie 'Het jaar van de Gou-
ien Eeuw'. Tot en met maart 1994 is er onder meer een tentoon-
Itelling 'Wandeling door de Gouden Eeuw' in het Rijksmuseum en
lan in het Rembrandthuis naar een expostitie over Nederlands be
roemdste schilder worden gekeken. Veel rondvaarten leiden de be-
Joeker langs hoogtepunten uit de Gouden Eeuw. Via de Gouden
Éeuw Pas, die wordt aangeboden aan elke boeker van een weekein-
ïe-arrangement, kunnen aantrekkelijke kortingen worden verkre-
:n.
ifo: Nationaal Reserverings Centrum, telefoon 070 -.3202500.
["Club Med in de sneeuw
Er zijn wat verhuizingen (zo is Engelberg uit het programma ver-
Iwenen), maar nog altijd resideert Club Med in een groot aantal
Wintersportplaatsen. De van origine Franse reisorganisatie biedt
folledig verzorgde skivakanties aan (volgens het 'clubmodel', inclu
sief skipas en skiles en dergelijke) in een verschillende plaatsen.
Daarvan liggen er 19 in Frankrijk. Maar er zijn ook Winter Club
fleds in Zwitserland, Italië, Amerika en Japan. Oostenrijk ontbreekt
Dog steeds op het lijstje. De belangstelling voor Club Med in Neder
land is stijgende. Het aantal boekingen steeg deze zomer met circa
15 procent.
Info: het ANVR Reisbureau of Club Med in Amsterdam, telefoon
120 - 607.06.60.
Peter Pan IV
Peter Pan vaart tussen Travemünde en Trilleborg. foto pr
ids kort vaart tussen Travemünde (Duitsland) en Trlleborg (Zwe-
n) de Peter Pan IV. In samenwerking met het zusterschip Nils
ilgerson V worden er nu vijf afvaarten per dag in beide richtingen
"zorgdOp de ferries is plaats voor 110 vrachtwagens, 535 perso-
nauto's en 1044 passagiers die kunnen worden ondergebracht in
3 hutten.
fo: Olau Line in Vlissingcn, telefoon 01184-88311.
Motto Caravan
Camping RAI:
'Wij zweren
bij kamperen'
In het RAI-complex in Amster
dam wordt van 26 november tot
en met 1 december de jaarlijkse
Caravan Camping Rai gehou
den. Onder het motto 'Wij zwe-
en bij kamperen' presenteert
de kam peerbranche het laatste
iiws op het gebied van toer
en stacaravans, kampeerartike-
len, kampeerauto's en vouwwa
gens. Er wordt dit jaar extra
aandacht besteed aan toeristi
sche informatie. Er zijn stands
van diverse buitenlandse ver
keersbureaus, VW's, kampeer
terreinen en de ANWB.
Nieuwelingen kunnen op het
voorterrein van de RAI een
proefrit maken. Daarvoor zijn
twee caravans, een vouwwagen
en drie auto's beschikbaar. De
ANWB verzorgt bovendien en
kele demonstraties. In de Am-
stelhal is een camping ingericht
met daarop een groot aantal
stacaravans en in de Oost- en
Noordhal geven ruim dertig ex
posanten een overzicht van di
verse types kampeerauto's die
in Nederland worden verkocht.
De tentoonstelling is dagelijks
geopend van 10.00 tot 18.00
uur. Er is een crèche aanwezig.
Nederland heeft
hoogste
caravandichtheid
Op elke duizend auto's zijn in
Nederland negentig caravans.
Nergens anders in Europa wor
den deze cijfers gehaald. Dat
blijkt uit een onderzoek dat in
opdracht van de RAI Vereniging
is gehouden. Uit de enquête
kon tevens worden opgemaakt
dat één op de tien huishoudens
in het bezit is van een vouw- (22
procent), toer- (73 procent) of
stacaravan (5 procent).
In eigen land nam het aantal
vakanties met tent. vouwwagen,
toercaravan en/of kampeerauto
het vorig jaar met 13 procent
toe tot 2 miljoen. Hiertegenover
stond een afname van de hoe
veelheid vakanties in zomer
huisjes of bungalows met 9 pro
cent tot 1,5 miljoen.
Bij de buitenlandsê trips week
de verdeling nauwelijks af van
die van 1991: de meeste vakan
ties werden doorgebracht op de
camping (2,5 miljoen) of in een
hotel of pension (1,8 miljoen).
Canarische
Eilanden
volgeboekt
De Nederlandse reisorganisaties
zijn bang dat er de komende
winter problemen zullen komen
op de Canarische Eilanden.
Overboekingen moeten niet
worden uitgesloten. Touropera
tor Sudtoers heeft de reisbu
reaus al per brief gewaar-
schuwd.
Directeur Hans Mosselman:
Normaal boeken veel winter
zonklanten één tot drie weken
voorvertrek. Dat zou nu wel
eens tot teleurstellingen kunnen
leiden." De slechte zomer lijkt
de voornaamste drijfveer te zijn
voor een hausse, die volgens de
reisorganisaties de laatste tien
jaar niet meer is voorgekomen.
Reisboeken
CURACAO
Curasao, Reishandbock. Vijfde
druk van boek dat weinig onbe
sproken laat. Degelijk in alle op
zichten. Fraaie kleurenfoto's.
I landig zijn de prijsindicaties
bij hotel- en appartementen-
lijst. Je moet je alleen afvragen
hoe lang die actueel blijven. Re
gister. Uitgeverij Elmar, prijs
f 34,50.
VERRE OOSTEN
Thailand, Maleisië. Indonesië.
Singapore en Brunei, Minimal
Guide. Voortreffelijk idee van
jonge uitgeven een boekje met
uitsluitend plattegronden van
belangrijke toeristische steden
en dorpen. In die plattegronden
zijn de interessantste beziens
waardigheden, een aantal ho
tels en informatie-adressen
(VW s, ambassades, politiepos
ten enzovoort) aangegeven. Dit
eerste gidsje (zo in tasje of bin
nenzak te steken) bevat ruim
honderd overzichtelijke, door
Erik van Os getekende kaarten.
Uitgeverij Bare Worldprijs
24,50 bij alle gespecialiseerde
reisboekwinkels.
Info Veysonnaz
Amsterdam-Veysonnaz:
1050 kilometer. Dichtstbij
zijnde station is dat van Sion.
Postbusverbinding. Vliegveld
van Genève op ruim een uur
rijden met de trein.
Hoogte: 1300 - 3330 meter
Aantal bedden: 3.000
Liftinstallaties: 100 in de
Quatre Vallées en 39 in het
gebied van Veysonnaz.
Wachttijden: Kunnen in het
dorp flink oplopen. Uitste
kende uitwijkmogelijkheid is
het dalstation van Mayens de
l'Ours op 10 minuten rijden.
Gratis skibus.
Totaal aantal kilometers
aan afdaling: 400 in de
Quatre Vallées en 130 in het
gebied van Veysonnaz.
Ligging van de skipistes: Alle
windrichtingen
Moeilijkheidsgraad: Van be
ginnerspistes tot zeer steil
(Mont Gelé. Tortin)
Kinderopvang: Vanaf 1,5 jaar
lunch.
Langlaufmogelijkheden: ge
ring.
Verdere sportieve ontspan
ning: Overdekt zwembad,
gratis voor gasten die via VIP
een appartement hebben ge
huurd.
Prijspeil: Skipas 7 dagen: 281
Zw. francs voor het hele ge
bied exclusief Mont Fort. Al
leen voor Veysonnaz: 245
Zw. francs. Gezinnen met
kinderen krijgen aanzienlijke
kortingen. Vader, moeder en
twee kinderen betalen bij
voorbeeld iets meer dan de
prijs voor 2 passen.
Avondvertier. Redelijk veel
barretjes en 1 disco.
Taal: Frans.
Bijzonderheden: Skitochten
door de Quatre Vallées onder
leiding van een leraar.
Nadere inlichtingen: VIP,
Veysonnaz, CH-1993 Vey
sonnaz Valais, Zwitserland,
telefoon (vanuit Nederland):
09.41.27.27.18.13 (er wordt
Nederlands gesproken).
Tilburgse heeft groot aandeel in succes van Veysonnaz
Personeel van de Nederlandse
reisbureaus weet te weinig van
wintersportvakanties. Daardoor
kan er geen voldoende service
worden gegeven. Dat is de con
clusie van een groep studenten
van de Nederlandse Hogeschool
voor Toerisme en Verkeer
(NHTV) in Breda, die een on
derzoek heeft verricht bij ruim
130 reisbureau's en waarvan de
resultaten werden gepubliceerd
in het vakmagazine Reisrevue.
De onderzoekers hekelen niet
alleen het gebrek aan vakken
nis, maar wijzen ook op het ge
brekkige gevoel voor dienstver
lening. Zogenaamde
'folderhaalders' (Reisrevue: 'po
tentiële klanten') werden ge
middeld binnen de minuut de
deur uitgewerkt, nadat ze eerst
vijf minuten hadden moeten
wachten.
De groep stelde vast dat vrij
wel nergens werd verteld waar
om bepaalde gidsen meegege
ven werden. Evenmin vroeg
men naar de samenstelling van
het reisgezelschap (aantal, goe
de skiërs, beginners, enzovoort)
terwijl dat een essentiële factor
zou moeten zijn voor het vast
stellen van bestemming en type
vakantie. De onderzoekers: ,,Er
dient veel beter geluisterd te
worden naar wat de klant pre
cies wil."
De bijna-boekers krijgen wel
ruime aandacht. Aan hen wordt
gemiddeld tien minuten be
steed. De voorlichting die zij
kregen, was evenwel uitermate
gebrekkig. Zo werd bij vragen
over sneeuwzekerheid en ver
wachte sneeuwhoogten meestal
niet of vaag geantwoord. De
matige vakkennis leidde er
eveneens toe, dat er door het
personeel te weinig werd door
gevraagd zodat het onmogelijk
was om achter de exacte wen
sen van de klant te komen.
De NHT\(-ers gaven uiteinde
lijk zestig procent van alle reis-
bureau's een onvoldoende op
het gebied van wintersport-ken
nis.
Kinderen zijn beginnende skiërs.
Reisbureau-personeel weet nau
welijks in welke wintersportplaat
sen ze het best terecht kunnen.
foto tirol werbung
van, toch een fijn idee."
Vandaar wellicht de plannen
om Les Quatre Vallées aan de
oostelijke kant verder uit te
breiden tot aan Grimentz toe.
Voor dat 'fijne idee'. Maar uit
eindelijk is het natuurlijk ner
gens voor nodig.
Veysonnaz ligt op een zonneplateau. Op de achtergrond, aan de andere kant van het Rhönedal, het massief van de Bietschhorn.
foto zwitsers verkeersbureau
Hij heette Fournier. Maar dat is niets bijzonders in deze
contreien. Vandaar dat-ie kortweg René werd genoemd,
le fabuleux René. Hij kwam, ze weten het in het dorp nog
precies, in 1964 voor het eerst naar boven. René had een
idee, René had francs en René had een droom. „Dan
moet je maar eens met oom Henri gaan praten", hadden
ze beneden in het dal gezegd, „oom Henri Déléze in Vey
sonnaz."
VEYSONNAZ
ROB VAN DEN DOBBELSTEEN
Later heeft René nog
vaak over die eerste
ontmoeting verteld.
Of liever nog over de barre tocht
naar Veysonnaz, une village
triste, en de daarboven gelegen
bergtoppen. ,,Ik was vlugger in
Amerika geweest." Maar wat hij
zag, beviel hem. Het dorp lag
vol in de zon en de ene helling
die oom"Henri hem toonde, was
nog mooier dan de andere.
Volgens de legende werd de
overeenkomst bezegeld bij een
loodzwaar op de maag druk
kende raclette en ettelijke fles
sen Fendant. Maar dat zou het
tweetal er niet van hebben
weerhouden diep in de nacht
nog een keer de ski's aan te
trekken voor een ultieme, zeer
luidruchtige inspectie.
Die laatste gebeurtenissen
zijn nooit bevestigd. Henri Dé-
léze, de aardbeienkweker die al
in 1954 de wintersportmogelijk
heden van Veysonnaz onder
kende, maar geen geldschieters
kon vinden, is overleden; Ie fa
buleux René eveneens. Hij ver
loor in 1986 het leven bij een
auto-ongeluk nadat hij nog had
meegemaakt hoe Veysonnaz
voor het eerst op de toeristische
statistieken van het kanton Wal
lis verscheen.
Was het dorp in 1970 nog in
geen velden of wegen te beken
nen: in 1975 stond het op de
43ste en in 1984 op de dertien
de plaats. Nu heeft Veysonnaz
zich een plaats tussen de top
tien veroverd. Er komen ruim
200.000 gasten per jaar onder
wie bijna 100.000 Nederlanders.
Hetgeen voor een niet gering
deel op het conto mag worden
geschreven van een geboren
Tilburgse: Fleurette Wagema-
kers. Ze arriveerde 24 jaar gele
den voor het eerst in het dorpje
hoog boven het Rhöne-dal en is
er nooit meer weggegaan. De
45-jarige Nederlandse, nog al
tijd met verbazing: „Er stond
niets. Een hotelletje, twee cafe
etjes en een paar appartemen
ten. Een daarvan was van m'n
vader. Via hem kwam ik in aan
raking met René Fournier en
die was nogal resoluut: ik dien
de de door hem gebouwde ap
partementen aan de man te
brengen."
Wat ze best wilde. De eerste
twee jaar werkte Fleurette in d'r
eentje. Dag en nacht, het hele
jaar door. Een houten bureau,
een stoel en een telefoontoestel,
daar moest ze het vooralsnog
mee doen. Beneden, in Sierre,
kocht ze in de kantoorboekhan
del na verloop van tijd verder
wat ze nodig had. „René gaf me
carte blanche. Af en toe kwam
hij binnen, zag dat het goed was
en vertrok weer. Die apparte
menten verkocht ik bijna alle
maal aan Nederlanders en voor
die Nederlanders bemiddelde ik
dan weer bij de verhuur aan an
dere wintersporters.
Tolerantiegrens
Een lang verhaal in het kort:
Fleurette Wagemakers werd be
noemd tot directeur van Vey
sonnaz Information Promotion
(VIP) en verzorgt nu met 15 me
dewerkers de verkoop en de
verhuur van alle appartemen
ten. De Nederlandse: „Mijn be
drijf maakt onderdeel uit van
een organisatie die heel Vey
sonnaz in bezit heeft. Alleen de
twee sportwinkels en de twee
kruidenierszaken zijn niet van
ons. De rest wel. Tot zelfs de
skischool, de skiliften en de res
taurants aan toe."
De waar geworden droom
van René Fournier. Of toch niet
helemaal? Soms lijkt het erop
dat het dorp aan z'n eigen suc
ces ten onder zal gaan. 't Is er te
druk. Auto's versperren de
dorpsstraat, de wachttijden bij
het gondeltje lopen bij tijd en
wijle op tot ver boven de tole
rantiegrens en niemand van het
personeel lijkt tijd te hebben ge
had de pistes in het immense
skigebied te bewegwijzeren.
Knap lastig. Wie in de wirwar
van al die afdalingen het juiste
pad mist en om half vijf 's mid
dags tot zijn schrik Les Collóns
binnenzeilt, moet maar zien
hoe hij nog voor het avondeten
Veysonnaz bereikt. Als hem dat
al lukt.
Fleurette Wagemakers onder
kent het gevaar. Ze belooft dat
de auto's binnenkort uit het
dorpsbeeld zullen zijn verdwe
nen (er wordt aan de weg naar
Sierre een immense parkeerga
rage gebouwd, die dezer dagen
zal worden geopend), dat het
gondeltje binnen niet al te lange
tijd assistentie zal krijgen van
een treintje en dat de bewegwij
zering even te kort schiet omdat
er aan een nieuwe, uniforme
signalering voor het hele gebied
van de Quatre Vallées wordt ge
werkt.
„Het is de laatste jaren alle
maal zo verschrikkelijk snel ge
gaan, dat we prioriteiten heb
ben moeten stellen. Een goede
huisvesting was voor ons het
belangrijkste: nu zijn we bezig
aan de rest."
Gouden draadje
Een regelrecht skidorp, Veyson
naz. Niet mooi, wel effectief.
Voortreffelijke, ruim bemeten
appartementen en een enorm
aaneengesloten skigebied Les
Quatre Vallées heeft 400 kilome
ter aan afdalingen) met als een
gouden draadje daar middenin
de befaamde Piste de l'Ours. Al
in 1970 hakten ze hem uit bos
en rotsen voor de Olympische
Spelen van twee jaar later, die
uiteindelijk werden toegewezen
aan Sapporo. Maar nog altijd
wordt de afdaling ook door pro
fessionals gezien als een der
mooiste ter wereld. Een snoep
je. Prachtige afwisseling van
steil en vlak, schitterend uitzicht
op het dal en bijna altijd goeie
sneeuw.
Die Piste de l'Ours, de uitda
ging van de afdaling bij Muraz
en die schatjes in de luwte van
de Greppon Blanc; ze bieden de
gemiddelde skiër al zoveel ver
tier dat de Odyssee naar Haute
Nendaz, de Mont Fort en nog
verder Verbier nauwelijks
nodig lijkt. Fleurette Wagema
kers: „Maar de mogelijkheid is
er en dat vinden veel skiërs, ook
ai maken ze er nooit gebruik
